استرس اکسیداتیو چیست؟ عوامل، اثرات بر بدن، راه درمان و پیشگیری

عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها در بدن، استرس اکسیداتیو را به وجود می‌آورد. اما رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها چه چیزی هستند و چه نقشی در بدن ایفا می‌کنند؟ رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های حاوی اکسیژن با تعداد نابرابری از الکترون هستند؛ عدد ناهموار به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی با مولکول‌های دیگر واکنش نشان دهند. این رادیکال‌ها می‌توانند واکنش‌های شیمیایی زنجیره‌ای بزرگی را در بدن ایجاد کنند، زیرا آن‌ها به راحتی با مولکول‌های دیگر واکنش نشان می‌دهند.

به طور کلی عدم تعادل ایجاد شده بین رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند استرس اکسیداتیو و افسردگی را ایجاد کند. ژنتیک یکی از علل استرس و تنش اکسیداتیو است. پزشک برای درمان این نوع بیماری داروی استرس اکسیداتیو را تجویز می‌کند. اما برای اینکه به سوال علائم استرس اکسیداتیو چیست پاسخ دهیم تا انتهای متن همراه ما باشید.

استرس اکسیداتیو چیست؟

استرس اکسیداتیو در صورتی رخ می‌دهد که تعادل بین دو نوع مولکول مختلف رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها ایجاد نشود. در استرس اکسیداتیو، رادیکال‌های آزاد بییشتر از آنتی اکسیدان‌ها وجود دارند و باعث می‌شوند به سلول‌ها و بافت‌های بدن آسیب وارد شود. این عدم تعادل مولکول‌ها علاوه بر اینکه به استرس منجر می‌شوند، بر بخش‌های مختلفی مانند: لیپیدها (چربی‌ها) و پروتئین‌ها هم آسیب می‌زنند.

علت ابتلا به تنش اکسیداتیو چیست؟

همه افراد به طور طبیعی برخی رادیکال‌های آزاد را از طریق فرآیندهایی مانند: ورزش یا التهاب در بدن خود تولید می‌کنند. این وضعیت طبیعی است و بخشی از سیستم بدن برای حفظ سلامت تلاش می‌کند. همچنین ممکن است افراد در معرض رادیکال‌های آزاد در محیط قرار بگیرند که علت ابتلا به تنش اکسیداتیو شوند.

برخی از منابع که احتمال تنش اکسیداتیو را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• ازون
• برخی از آفت کش‌ها و پاک کننده‌ها
• دود سیگار
• قرارگیری در معرض نور خورشید
• آلودگی
• رژیم غذایی سرشار از قند، چربی و الکل

به طور کلی هر چیزی که تعداد رادیکال‌های آزاد را در بدن افزایش دهد منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود.

اثرات استرس اکسیداتیو بر بدن

اکسیداسیون یک فرآیند طبیعی و ضروری است که در بدن اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر، استرس اکسیداتیو هنگامی ‌رخ می‌دهد که بین فعالیت رادیکال آزاد و فعالیت آنتی اکسیدانی عدم تعادل وجود داشته باشد. هنگامی‌ که رادیکال‌های آزاد به درستی کار می‌کنند، می‌توانند به مبارزه با عوامل بیماری‌زا کمک کنند. عوامل بیماری‌زا منجر به عفونت می‌شوند.

اگر رادیکال‌های آزاد بیش از حدی باشند که آنتی‌اکسیدان‌ها بتوانند متعادل بمانند، رادیکال‌های آزاد به بافت چربی، DNA و پروتئین‌های بدن آسیب وارد می‌کنند. پروتئین‌ها، لیپیدها و DNA بخش بزرگی از بدن شما را تشکیل می‌دهند، به طوری که آسیب به آن‌ها می‌تواند به تعداد زیادی از بیماری‌ها در طول زمان منجر شود. بیماری‌هایی که در اثر عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها ایجاد می‌شود عبارتند از:

• دیابت
• آترواسکلروز یا سخت شدن رگ‌های خونی
• شرایط التهابی
• فشار خون بالا
• بیماری‌های قلبی
• بیماری‌های عصبی، مانند پارکینسون و آلزایمر
• سرطان
• پیری زودرس

هریک از این بیماری‌های می‌توانند شدت استرس اکسیداتیو را با تغییراتی همراه کنند. از این رو بهتر است که با دکتر روانشناس متخصص در ارتباط باشید تا شرایط شما به خوبی بررسی شود و در صورت نیاز به بررسی های تکمیلی بتوان مشاوره های تخصصی دریافت کرد.

علائم استرس اکسیداتیو

برخی از افراد ممکن است که متوجه این نباشند که بدنشان در حال تجربه استرس اکسیداتیو است. تغییراتی که در بدن ایجاد می‌شود، بسیار کوچک هستند و در برخی از مواقع هیچ علائمی‌ ندارد. به طور مثال: قرارگرفتن در معرض نور خورشید باعث می‌شود تا پوست آسیب ببیند. اثرات اشعه ماورا بنفش می‌تواند تغییراتی را در DNA سلول‌های پوستی بدن ایجاد کند. خطوط ظریف و چین و چروک، لکه‌های قهوه‌ای و رگه‌ای عنکبوتی از اثراتی است که ایجاد می‌شود. اما در برخی از مواقع علائم تنش اکسیداتیو قابل مشاهده نیست و هنگامی ‌احساس می‌شود که آسیب‌های جدی به بدن وارد شده است. از این رو مهم است که با علائم تنش اکسیداتیو آشنا باشید که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• خستگی
• از دست دادن حافظه یا مه مغزی
• درد عضلانی یا مفاصل
• چین و چروک
• موی خاکستری
• کاهش بینایی
• سردرد
• حساسیت به نویز
• حساسیت به عفونت‌ها
• سطح قند خون ناپایدار

با مشاهده این علائم و تغییراتی که رخ داده است باید با یک دکتر روانشناس مشورت کنید تا آنچه که رخ داده برای شما قابل درک باشد.

به گفته medicinenet

خستگی، از دست دادن حافظه، دردهای عضلانی، کاهش بینایی و سطح قند ناپایدار همگی از مهم‌ترین علائم استرس اکسیداتیو هستند. پزشکان خوردن غذاهای غنی از آنتی اکسیدان را برای کمک به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و مبارزه با استرس اکسیداتیو توصیه می‌کنند. آنتی اکسیدان ها نوعی ماده مغذی هستند که می‌توانند به محافظت از سلول‌های بدن در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد کمک کنند.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟

افرادی بیشتر در معرض ابتلا به استرس اکسیداتیو هستند که دخانیات و الکل استفاده می‌کنند. همچنین قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به مدت طولانی می‌تواند احتمال ابتلا به تنس اکسیداتیو را افزایش دهد.

همچنین افرادی که رژیم غذایی سالمی ‌ندارند و از قند و چربی بیش از اندازه استفاده می‌کنند، به نسبت افرادی که رژیم غذایی سالم دارند؛ در معرض ابتلا به این بیماری هستند. افراد سالمند و میانسال که در محیط‌های آلوده و شهرهای پرترافیک زندگی می‌کنند هم رادیکال‌های آزاد بیشتری را جذب خواهند کرد و به این بیماری مبتلا می‌شوند.

از کجا بفهمیم به استرس اکسیداتیو مبتلا هستیم؟

افرادی که به استرس اکسیداتیو مبتلا می‌شوند، علائم و نشانه‌های مختلفی را تجربه خواهند کرد. اگر در حین روز بیش از اندازه دچار خستگی می‌شوید یا درد عضلانی و مفصلی ناگهانی دارید باید به موقع با پزشک مشورت کنید. به طور کلی اگر نشانه‌ها و علائم زیر را دارید، ممکن است که به بیماری استرس اکسیداتیو مبتلا شده باشید:

• افت حافظه و یا غبار مغزی
• وجود چین‌وچروک
• خاکستری شدن موها
• کاهش بینایی چشم
• سردرد و حساسیت به سروصدا
• حساسیت به عفونت

با وجود هریک از این علائم ممکن است که به استرس اکسیداتیو مبتلا شده باشید.

نحوه پیشگیری و مدیریت استرس اکسیداتیو

اجتناب کامل از قرار گرفتن در معرض رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو غیرممکن است. با این حال، اقداماتی وجود دارند که می‌توانید برای به حداقل رساندن اثرات استرس اکسیداتیو بر بدن خود انجام دهید. مهمترین کاری که می‌توانید انجام دهید، افزایش سطح آنتی اکسیدان‌ها و کاهش تشکیل رادیکال‌های آزاد است.البته روشهای مختلفی برای کاهش استرس وجود دارند که می‌توانید با مراجعه به دکتر مدیریت استرس بهترین روش مناسب با شرایط  خود را انتخاب نمایید.  مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از استرس اکسیداتیو به شرح زیر هستند.

رعایت رژیم غذایی سالم

یکی از روش‌های جلوگیری از استرس اکسیداتیو این است که اطمینان حاصل کنید که آنتی اکسیدان‌های کافی در رژیم غذایی خود دریافت می‌کنید. خوردن پنج وعده در روز از انواع میوه‌ها و سبزیجات بهترین راه برای تامین نیاز بدن برای تولید آنتی اکسیدان است.

نمونه‌هایی از میوه‌ها و سبزیجات عبارتند از:

• انواع توت‌ها
• گیلاس
• میوه‌های خانواده مرکبات
• آلو
• سبزی با برگ تیره
• کلم بروکلی
• هویج
• گوجه فرنگی
• زیتون

نمونه‌های دیگر از منابع آنتی اکسیدان رژیمی ‌عبارتند از:

• ماهی و آجیل
• ویتامین E
• ویتامین C
• زردچوبه
• چای سبز
• ملاتونین
• پیاز
• سیر
• دارچین

مصرف متناسب این مواد غذایی در کنار یکدیگر باعث می‌شود تا تنش اکسیداتیو کاهش پیدا کند.

برنامه ورزشی منظم و متوسط

برنامه ریزی برای ورزش منظم باعث می‌شود تا سطوح آنتی اکسیدان طبیعی، بالاتر و کاهش آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو رخ دهد. ورزش منظم با طول عمر بیشتر رابطه مستقیم دارد و خطر سرطان و بیماری‌های مختلف را کاهش می‌دهد. برنامه ورزشی منظم یک راهکار مناسب برای مدیریت استرس در محل کار نیز می‌باشد.

ترک سیگار و الکل

سیگار نکشید و از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز خودداری کنید. مصرف الکل خود را کاهش دهید. این موارد باعث می شود تا سطح استرس کاهش پیدا کنند و دچار تنش اکسیداتیو نشد. در دکتردکتر، با نگارش مقاله ای ، بهترین روش های ترک سیگار را معرفی کرده ایم.

دوری از مواد شیمیایی

در مصرف مواد شیمیایی احتیاط کنید. این کار شامل پاکسازی مواد شیمیایی، اجتناب از قرار گرفتن در معرض تشعشعات غیرضروری و سایر منابع مانند آفت کش‌های مورد استفاده در غذا یا باغبانی است.

استفاده از کرم ضد آفتاب

نسبت به محیط زیست آگاه باشید. ابتکارات سازگار با محیط زیست به کاهش تولید رادیکال‌های آزاد برای شما و جامعه شما کمک می‌کند. کرم ضد آفتاب استفاده کنید. کرم ضد آفتاب از آسیب اشعه ماوراء بنفش به پوست شما جلوگیری می‌کند.

خواب کافی

به اندازه کافی بخوابید. خواب کافی برای حفظ تعادل در تمام سیستم‌های بدن شما بسیار مهم است. عملکرد مغز، تولید هورمون، تعادل آنتی اکسیدانی و رادیکال‌های آزاد و بسیاری از چیزهای دیگر تحت تاثیر خواب قرار می‌گیرند. بهتر است که برای کاهش بیخوابی و درمان آن ،  با انواع اختلالات خواب  و انواع آن در مجله سلامت دکتردکتر آشنا شوید.

کاهش قند و چربی

از پرخوری پرهیز کنید. مطالعات نشان داده‌اند که پرخوری و خوردن مداوم، بدن شما را بیشتر از زمانی که در فواصل زمانی مناسب غذا می‌خورید، در وضعیت استرس اکسیداتیو نگه می‌دارد.

کاربرد آنتی اکسیدان برای مقابله با تنش اکسیداتیو

آنتی اکسیدان‌ها برای بقای همه موجودات زنده ضروری هستند. بدن شما آنتی اکسیدان‌های خود را تولید می‌کند. همچنین گیاهان و جانوران و سایر اشکال حیات، دفاع خاص خود را در برابر رادیکال‌های آزاد و آسیب اکسیداتیو دارند. بنابراین، آنتی اکسیدان‌ها در تمام غذاهای کامل گیاهی و حیوانی یافت می‌شوند.

مصرف کافی آنتی اکسیدان مهم است. زندگی شما به مصرف آنتی اکسیدان‌های خاصی مانند: ویتامین C و E بستگی دارد. با این حال، بسیاری از آنتی اکسیدان‌های غیر ضروری در غذا وجود دارند. در حالی که آن‌ها برای بدن شما غیر ضروری هستند، نقش مهمی ‌در سلامت عمومی ‌دارند.

مزایای سلامتی مرتبط با رژیم غذایی غنی از گیاهان حداقل تا حدی به دلیل انواع آنتی اکسیدان‌هایی است که آن‌ها ارائه می‌کنند. انواع توت‌ها، چای سبز، قهوه و شکلات تلخ به دلیل داشتن منابع خوب آنتی اکسیدان معروف هستند.

بر اساس برخی مطالعات، قهوه بزرگترین منبع آنتی اکسیدان در رژیم غذایی غربی است، اما این امر تا حدی به این دلیل است که افراد معمولی غذاهای غنی از آنتی اکسیدان نمی‌خورند. محصولات گوشتی و ماهی نیز حاوی آنتی اکسیدان هستند، اما به میزان کمتری از میوه‌ها و سبزیجات این ماده را دارند.

استرس اکسیداتیو؛ خطرناک یا قابل درمان؟

تولید رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها بخشی از عملکرد طبیعی سالم بدن هستند. اما اگر تعادل این دو مولکول با مشکل روبه‌رو شود، استرس اکسیداتیو رخ می‌دهد. این استرس باعث آسیب به بافت‌های بدن شده و در طولانی مدت می‌تواند منجر به بیماری‌های مختلفی مانند: دیابت، آترواسکلروز یا سخت شدن رگ‌های خونی، شرایط التهابی، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، پارکینسون، آلزایمر، سرطان و پیری زودرس شود.

به طور کامل نمی‌توان از بروز رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرد، اما با رعایت رژیم غذایی، ورزش و قرار گرفتن در محیط‌های پاک می‌توان به حفظ تعادل بدن و بروز بیماری و آسیب جلوگیری کرد. دکتردکتر به عنوان یک سامانه آنلاین نوبت دهی در کنار شما است تا بتوانید از بهترین متخصص‌های روانشناس مشاوره دریافت کنید. اگر میخواهید بدانید دکتر روانشناس چه کمکی به شما می‌کند ، پیشنهاد می‌کنیم مقاله تخصص روانشناسی چیست را در مجله سلامت دکتردکتر حتما بخوانید.

با بررسی تخصص و نظرات کاربرهای سامانه نوبت دهی دکتردکتر در کوتاه‌ترین زمان و به صورت آنلاین از روانشانس‌ها مشورت بگیرید تا بتوانید بیماری خود را درمان کنید. همچنین اگر درباره درمان استرس اکسیداتیو سوالی دارید که در این متن به آن اشاره‌ای نشده است می‌توانید در انتهای همین متن و در قالب کامنت با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول استرس اکسیداتیو

منبع :

Healthline