توقف تنفس در خواب یا آپنه خواب یک نوع اختلال تنفسی است که تنفس سطحی افراد مبتلا به آن در طی خواب مرتبا متوقف می‌شود.
توقف تنفس در خواب یا به عبارتی آپنه خواب یک نوع اختلال تنفسی است که تنفس سطحی و غیر عمیق افراد مبتلا به آن در طی خواب به‌طور مرتب متوقف می‌شود. در این اختلال هر وقفه می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول بیانجامد و چندین نوبت در طول خواب فرد تکرار شود.
رایج‌ترین گونه اختلال آپنه خواب با صدای خروپف‌های بلند انجام می‌پذیرد. همان‌طور که در مقاله مربوط به خروپف اشاره کردیم، در توقف تنفس در خواب نیز افراد مبتلا معمولاً در طول روز از مشکلات ناشی از بی‌خوابی رنج می‌برند. کودکان مبتلا به توقف تنفس در خواب نیز در معرض اختلالاتی همچون بیش‌فعالی و مشکلات یادگیری در مدرسه هستند.
به‌طور کلی اختلال توقف تنفس در خواب از نظر نوع شکل گیری به سه دسته (OSA)، مرکزی (CSA) و مرکب دسته بندی می‌شود. در واقع گونه OSA شایع‌ترین شکل آپنه خوابی است. عواملی که می‌توانند آپنه خوابی انسدادی را تشدید کنند، اضافه وزن، سابقه خانوادگی وضعیت، آلرژی‌ها، راه هوایی کوچک و بزرگ شدن لوزه‌ها هستند. در OSA، تنفس توسط انسداد جریان هوا قطع می‌شود، این در حالی است که در CSA، تنفس به دلیل عدم تلاش برای نفس کشیدن متوقف می‌شود.
افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است خود متوجه ابتلا به این اختلال نباشند. در بسیاری از موارد، تشخیص این اختلال اولین بار توسط یک عضو خانواده داده می‌شود. توقف تنفس در خواب اغلب بامطالعه خواب شبانه تشخیص داده می‌شود. معمولاً تشخیص توقف تنفس در خواب زمانی حادث می‌شود که حد اقل 5 نوبت در طول یک ساعت خواب بروز پیدا کند.
درمان اختلالات توقف تنفس در خواب شامل تغییر شیوه زندگی، قطعات باز کننده مجاری تنفسی، دستگاه کمک تنفس و جراحی باشد. تغییرات شیوه زندگی نیز ممکن است شامل اجتناب از الکل، کاهش وزن، قطع مصرف سیگار و خوابیدن در طرفین باشد. دستگاه‌های تنفسی شامل یک دستگاه CPAP است. در صورت عدم توجه به توقف تنفس در خواب و درمان آن، ممکن است این پدیده خطر ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی، دیابت، نارسایی قلبی، ضربان قلب نامنظم، چاقی و غیره را افزایش یابد.
بر اساس آخرین آمار، آپنه خواب حدود 6 درصد بزرگ‌سالان و 2 درصد کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. نکته قابل توجه شانس دو برابری بروز آپنه خواب در میان آقایان نسبت به بانوان است. همچنین اگرچه این اختلال ممکن است در هر سنی از زندگی فرد رخ دهد، اما تحقیقات نشان داده است که افراد در سنین بالاتر از 60 سالگی برای بروز این اختلال مستعدتر هستند.
نشانه‌ها و مشکلات ایجاد شده
همان‌طور که گفته شد، مبتلایان به آپنه خوابی در گام اول بیشترین رنج را از خواب آلودگی مفرط در زمان بیداری و اختلال عدم توجه می‌برند. اگر OSA درمان نشود، افراد در معرض خطر دیگر مشکلات فیزیولوژیک همانند دیابت هستند. در زیر به دیگر مشکلات افراد دارای آپنه خواب اشاره شده است:
- نقص در «عملکرد اجرایی»، نحوه برنامه ریزی و وظایف شخصی
- نقص در توجه، کار مؤثر و پردازش اطلاعات در حالت بیداری
- نقص در استفاده از حافظه و یادگیری
با توجه به اختلال در حالت شناختی روزانه فرد، اثرات رفتاری ثانویه ممکن است وجود داشته باشد. این اثرات می‌توانند طیف گسترده‌ای شامل تغییر خلق و خوی، خشونت، افسردگی و همچنین کاهش توجه و انرژی را شامل شوند.
عوامل تشدید کننده
در زیر به برخی از مهم‌ترین عوامل تشدید کننده این اختلال اشاره خواهیم کرد:
- جنسیت مذکر
- چاقی
- سن بالای 40 سال
- اندازه بزرگ گردن
- لوزه‌ها و زبان‌های بزرگ متورم
- ری فلاکس معده
- الکل و داروهای آرام بخش باعث آرامش عضلات گلو نیز می‌شود.
- آپنه مرکزی خواب اغلب با هر یک از عوامل خطر زیر مرتبط است:
- جنسیت مذکر
- سن بالای 65 سال
- اختلالات قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا نقص پروتز دهلیزی مانند PFO
- سکته مغزی
- فشار خون بالا
چگونگی توقف تنفس در خواب
هنگامی که تنفس متوقف شود، دی اکسید کربن در جریان خون ایجاد می‌شود. رگ‌های خونی در جریان خون، سطوح دی اکسید کربن بالا را متوجه می‌شوند. مغز فرد را برای باز کردن مسیر تنفسی تا حدی هوشیار می‌کند. سطوح اکسیژن بازیابی می‌شود و بدین ترتیب فرد به خواب فرو می‌رود.
تشخیص
توقف تنفس در خواب معمولاً با ارزیابی طیف گسترده نشانه‌های رفتاری فرد در حین خواب، نشانه‌ها و عوامل دیگر تشخیص داده می‌شود، اما روش صحیح و استاندارد تشخیص آن، مطالعه خواب افراد مد نظر است. در واقع پس از مطالعه و بررسی خواب فرد، از روی یک الگوی استاندارد می‌توان شدت آپنه را مشخص کرد. بر اساس این الگو، آپنه خفیف (توقف تنفس در خواب انسدادی) بین 5 تا 14.9 مورد در ساعت، OSA متوسط در محدوده 15 تا 29 مورد در هر ساعت می‌افتد و OSA شدید می‌تواند یک بیمار با بیش از 30 رویداد در ساعت را نشان می‌دهد. علاوه بر این الگوها، تغییر پذیری فیزیولوژیک بیماران و کاستی‌های ذاتی آن‌ها نیز در تشخیص این اختلال می‌توان مثمر ثمر باشد.
در قسمت دوم آشنایی با توقف تنفس در خواب، به طبقه بندی و روش‌های درمان و پیشگیری این اختلال می‌پردازیم.
منابع:
resmed
