پرولاکتین چیست؟ بررسی دلایل بالا یا پایین بودن هورمون پرولاکتین

یکی از مهم‌ترین هورمون‌های بدن زنانه که نقش حیاتی در سلامت و عملکرد سیستم تولیدمثل زنان دارد، تعریف مناسبی در جواب پرولاکتین چیست می‌باشد. این هورمون عمدتاً از غده هیپوفیز ترشح می‌شود و تأثیرات گسترده‌ای بر روی فرآیندهای فیزیولوژیکی و روانی زنان دارد. مهم‌ترین وظیفه پرولاکتین تحریک تولید شیر در دوران شیردهی است، اما نقش‌های آن به اینجا ختم نمی‌شود. این هورمون بر چرخه‌های قاعدگی و تعادل هورمونی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند به تنظیم تخمک‌گذاری کمک کند.

علاوه بر این، پرولاکتین با تأثیر بر احساسات و رفتارهای مادرانه، به بهبود روابط بین مادر و کودک در دوران شیردهی کمک می‌کند. البته بالا بودن سطح پرولاکتین می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی نظیر ناباروری، اختلالات قاعدگی و تغییرات خلقی شود. بنابراین، اهمیت این هورمون در بدن زنان غیرقابل انکار است. حفظ تعادل مناسب پرولاکتین به عنوان بخشی از سلامت کلی زنان، نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی و سلامت باروری ایفا می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد فواید و کاربرد این هورمون بیشتر صحبت کنیم.

در پایان اگر سوال داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

هورمون پرولاکتین چیست؟

هورمون پرولاکتین یکی از هورمون‌های مهم در بدن است که علاوه بر نقش حیاتی در رشد بافت سینه و شیردهی، در بسیاری از فرآیندهای دیگر بدن نیز تأثیرگذار است. این هورمون به ویژه در دوران بارداری و شیردهی به مقدار قابل توجهی افزایش می‌یابد. غده هیپوفیز، که در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس قرار دارد، مسئول تولید این هورمون است. هیپوفیز بخشی از سیستم غدد درون‌ریز محسوب می‌شود و علاوه بر پرولاکتین، سایر هورمون‌های مهم بدن را نیز تولید می‌کند.

تولید و آزادسازی پرولاکتین تحت کنترل دوپامین (ماده شیمیایی مغز) و استروژن (هورمون جنسی) است. همچنین سیستم عصبی مرکزی، سیستم ایمنی بدن، رحم و غدد پستانی نیز می‌توانند مقادیری از این هورمون را تولید کنند. عواملی نظیر تحریک نوک پستان، فعالیت بدنی، فشار روانی و استرس نیز می‌توانند موجب افزایش تولید پرولاکتین شوند. در صورتی که تعادل این هورمون در بدن برهم بخورد، ممکن است مشکلاتی در عملکرد بدن ایجاد شود که نیاز به مراجعه به دکتر غدد برای بررسی و درمان دارد.

پرولاکتین چه کاربردی در بدن دارد؟

هورمون پرولاکتین که عمدتاً از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، به‌ویژه به دلیل نقش خود در فرآیندهای تولیدمثل و شیردهی شناخته شده است. با این حال، پرولاکتین کاربردهای گسترده‌تری دارد که در زنان و مردان به شکل‌های مختلف ظاهر می‌شود. در ادامه به بررسی کاربردهای اصلی هورمون پرولاکتین پرداخته‌ایم .

نقش پرولاکتین در تولید شیر و رشد سینه

در دوران بارداری، هورمون‌های پرولاکتین، استروژن و پروژسترون رشد بافت سینه و تولید شیر را تحریک می‌کنند. هورمون پرولاکتین باعث رشد نوع خاصی از بافت پستان به نام آلوئول‌های پستانی (mammary alveoli) می‌شود که اجزای غده پستانی هستند و در آنها شیر تولید می‌شود.

پرولاکتین سلول‌های آلوئولی سینه را برای ایجاد اجزای شیر تحریک می‌کند، اجزایی از جمله:

• لاکتوز (جزء کربوهیدراتی شیر)
• کازئین (جزء پروتئینی شیر)
• لیپیدها (اجزای تامین‌کننده انرژی، اسیدهای چرب ضروری و کلسترول)

ترکیب این سه بخش اصلی باعث تولید شیر در سینه مادر می‌شود. پس از زایمان، سطح پروژسترون کاهش پیدا می‌کند و باعث افزایش تعداد گیرنده‌های پرولاکتین در سلول‌های آلوئولی پستانی می‌شود. این موضوع اجازه می‌دهد تا شیر از طریق نوک پستان ترشح شود.

پس از زایمان، سطح پرولاکتین به طور مداوم بالا نمی‌ماند و فقط در زمان شیردهی به نوزاد و تحریک نوک پستان از طریق مکیدن کودک افزایش پیدا می‌کند. تا زمانی که کودک شیر می‌خورد، سطح هورمون پرولاکتین بالا می‌ماند.

در دوره‌هایی که شیر نمی‌دهید، سطح پرولاکتین کاهش پیدا می‌کند و تولید شیر کم می‌شود. اگر فردی به نوزاد خود شیر ندهد، سطح پرولاکتین پس از یک تا دو هفته به سطح غیربارداری می‌رسد.

حفظ بارداری

پرولاکتین با تأثیر بر عملکرد تخمدان‌ها و جسم زرد (corpus luteum)، تولید هورمون پروژسترون را افزایش می‌دهد. پروژسترون یکی از هورمون‌های حیاتی برای حفظ بارداری است که به تثبیت دیواره رحم و جلوگیری از انقباضات زودهنگام کمک می‌کند. سطح بالای پروژسترون در طول بارداری، محیطی پایدار و ایمن برای رشد جنین فراهم می‌سازد. افزایش تولید پروژسترون، موجب آماده‌سازی رحم برای لانه‌گزینی جنین و حفظ لایه اندومتریوم می‌شود که نقش مهمی در جلوگیری از سقط جنین و تقویت رشد جنین ایفا می‌کند. همچنین پرولاکتین با تقویت سیستم ایمنی مادر، از حمله بدن به جنین جلوگیری کرده و به ایجاد محیطی مناسب برای رشد و توسعه جنین کمک می‌کند.

رشد جنین

پرولاکتین به تنظیم متابولیسم بدن مادر و انتقال مواد مغذی به جنین کمک می‌کند. این هورمون با تأثیر بر جفت، باعث انتقال بهتر مواد غذایی و اکسیژن به جنین می‌شود که برای رشد او ضروری است. این هورمون به رشد و تکامل سلول‌های عصبی کمک کرده و موجب عملکرد بهتر مغز جنین می‌شود.

پرولاکتین نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی جنین ایفا می‌کند. این هورمون با بهبود سیستم ایمنی جنین، او را در برابر عوامل آسیب‌زا محافظت می‌کند، و به تکامل جنین کمک می‌کند.

مقابله با استرس

یکی از نقش‌های پرولاکتین در زمان‌های استرس، عمل کردن به‌عنوان یک هورمون ضد استرس است. زمانی که فرد با شرایط تنش‌زا مواجه می‌شود، سطح پرولاکتین در خون افزایش می‌یابد و به بدن کمک می‌کند تا با اثرات منفی استرس مقابله کند. افزایش سطح پرولاکتین در این زمان، به کاهش علائم استرس و بهبود عملکرد بدن در مواجهه با فشارهای روانی کمک می‌کند.

پرولاکتین با تنظیم میزان استرس به بهبود سلامت روان کمک می‌کند. افزایش سطح پرولاکتین در شرایط استرس‌زا می‌تواند به کاهش اضطراب و احساس آرامش کمک کند و در نتیجه به حفظ سلامت روانی فرد کمک کند.

پرولاکتین با تنظیم سایر هورمون‌های مرتبط با استرس، مانند کورتیزول، نقش مهمی در حفظ تعادل هورمونی در شرایط بحرانی ایفا می‌کند. این تعادل هورمونی به بدن کمک می‌کند تا بهتر بتواند با استرس سازگار شود و از آسیب‌های ناشی از تنش‌های طولانی‌مدت جلوگیری کند.

تنظیم متابولیسم

پرولاکتین می‌تواند اشتها و مصرف غذا را تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که افزایش سطح پرولاکتین ممکن است به کاهش اشتها و در نتیجه کاهش مصرف غذا منجر شود. این عملکرد هورمون می‌تواند به تعادل مصرف انرژی در بدن کمک کند.

پرولاکتین در تنظیم ذخیره چربی‌های بدن نیز نقش دارد و می‌تواند بر تنظیم چربی‌های بدن و جلوگیری از تجمع بیش‌ازحد آن‌ها تأثیر بگذارد.

سیستم ایمنی بدن

هورمون پرولاکتین علاوه بر نقش‌های متابولیکی و تولیدمثل، تأثیرات مهمی بر سیستم ایمنی بدن دارد. این هورمون به‌عنوان یک تنظیم‌کننده مهم در پاسخ‌های ایمنی عمل کرده و در مقابله با عفونت‌ها نقش بسزایی دارد.

پرولاکتین می‌تواند به تقویت فعالیت سلول‌های ایمنی بدن مانند لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها کمک کند. این سلول‌ها نقش اساسی در شناسایی و از بین بردن عوامل بیماری‌زا دارند و افزایش فعالیت آن‌ها می‌تواند به مقابله بهتر بدن با عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زا منجر شود.

در شرایط استرس، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر می‌شود. پرولاکتین با تنظیم سیستم ایمنی و تحریک پاسخ‌های ایمنی در شرایط استرس‌زا، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از افت عملکرد آن کمک کند. این تأثیر به بدن کمک می‌کند تا در شرایط استرس‌زا بهتر از خود دفاع کند.

علائم پایین‌بودن هورمون پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین پایین ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و تاثیرات آن نیز در مردان و زنان متفاوت است. برخی از این علائم به شرح زیر است:

علائم پرولاکتین پایین در زنان

• مشکلات شیردهی
• کاهش میل جنسی
• تغییرات در چرخه قاعدگی

علائم پرولاکتین پایین در مردان

• کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ
• افزایش سطح تستوسترون

علائم عمومی مرتبط با پرولاکتین پایین

• تغییرات خلق و خو
• اختلال در تولید هورمون‌های دیگر

توجه به این نکته ضروری است که تشخیص دقیق کمبود پرولاکتین تنها با آزمایشات تخصصی و مشاوره پزشکی امکان‌پذیر است.

پرولاکتین پایین نشانه چیست؟

در زیر جدولی برای بررسی علت پایین بودن پرولاکتین و توضیحات مرتبط با هر علت ارائه شده‌است:

پایین بودن سطح هورمون پرولاکتین می‌تواند تأثیرات منفی از جمله ناباروری و اختلالات قاعدگی بر سلامت زنان داشته باشد. تشخیص و درمان علت‌های این کاهش بسیار مهم است و باید تحت نظر پزشک انجام شود تا به حفظ سلامت و تعادل هورمونی کمک کند.

علائم بالابودن هورمون پرولاکتین چیست؟

افزایش سطح هورمون پرولاکتین در خون می‌تواند به شکل‌های مختلف در بدن افراد تأثیر بگذارد. برخی از علائم رایج در زنان و مردان به شرح زیر است:

علائم بالا بودن پرولاکتین در زنان

• ناباروری: سطح بالای پرولاکتین می‌تواند مانع از تخمک‌گذاری زنان شود و به همین دلیل منجر به ناباروری گردد.
• کاهش میل جنسی: بالا بودن پرولاکتین ممکن است باعث کاهش سطح هورمون‌های جنسی و کاهش میل جنسی شود.
• ترشحات غیر طبیعی از سینه (گالاکتوره): حتی زمانی که باردار نیستید یا دوران شیردهی را سپری نمی‌کنید، ترشحات پستان می‌تواند علامت بالا بودن پرولاکتین باشد.
• نامنظم شدن چرخه قاعدگی: از جمله مشکلاتی مانند عدم قاعدگی (آمنوره) یا قاعدگی نامنظم می‌تواند نشانه سطح بالای این هورمون باشد.
• خشکی واژن و درد در رابطه جنسی: بالا بودن پرولاکتین ممکن است منجر به کاهش استروژن شده و در نتیجه باعث خشکی واژن و درد هنگام رابطه جنسی شود.
• آکنه و مشکلات پوستی: تغییرات هورمونی ناشی از پرولاکتین بالا می‌تواند منجر به بروز آکنه و مشکلات پوستی گردد.
• گرگرفتگی: مشابه علائم یائسگی، بالا بودن این هورمون ممکن است باعث گرگرفتگی شود.

این علائم می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند و بالا بودن هورمون پرولاکتین یکی از دلایل بروز آنها است برای تشخیص دقیقتر لازم است به دکتر زنان و زایمان مراجعه نمایید.

علائم بالا بودن پرولاکتین در مردان

• اختلالات نعوظ (ED): بالا بودن پرولاکتین ممکن است منجر به کاهش میل جنسی و اختلالات نعوظ شود.
• کاهش سطح تستوسترون: این هورمون می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد و باعث مشکلات جنسی و ضعف بدنی شود.
• بزرگ‌شدن بافت سینه (ژنیکوماستی): در مردان، بالا بودن سطح پرولاکتین می‌تواند منجر به بزرگ شدن غیرطبیعی سینه‌ها شود که به آن ژنیکوماستی می‌گویند.

این علائم می‌توانند بسته به جنسیت و شرایط فرد متفاوت باشند و لازم است برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه شود.

علت بالابودن پرولاکتین چیست؟

بالا بودن سطح هورمون پرولاکتین می‌تواند به دلایل طبیعی و یا در نتیجه شرایط خاص پزشکی رخ دهد. به طور طبیعی، سطح پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی به منظور تحریک تولید شیر افزایش پیدا می‌کند. با این حال، عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر به بالا رفتن این هورمون شوند:

عوامل طبیعی افزایش پرولاکتین 

• استرس فیزیکی یا روانی
• ورزش سنگین
• مصرف غذا
• رابطه جنسی
• تحریک نوک سینه
• آسیب به ناحیه قفسه سینه
• حملات صرع

عوامل پزشکی و دارویی

برخی شرایط پزشکی و داروها نیز می‌توانند به افزایش طولانی‌مدت و مداوم سطح پرولاکتین منجر شوند:

• تومور هیپوفیز (پرولاکتینوما)
• کم‌کاری تیروئید
• نارسایی کلیوی
• مصرف داروها

این افزایش‌ها بسته به عامل ایجادکننده می‌توانند موقتی یا طولانی‌مدت باشند و بررسی دقیق آن به وسیله متخصص غدد انجام می‌شود در مقاله تخصص غدد چیست بیشتر به بررسی این تخصص و حوزه فعالیت آن پرداخته‌ایم.

تشخیص اختلال هورمون پرولاکتین چگونه است؟

تشخیص اختلالات مرتبط با هورمون پرولاکتین با اندازه‌گیری سطح این هورمون در خون انجام می‌شود. آزمایش پرولاکتین (PRL) روشی اصلی برای تشخیص افزایش یا کاهش سطح این هورمون است. این آزمایش به‌ویژه در شرایطی که فرد علائم مرتبط با سطح غیر طبیعی پرولاکتین یا مشکلات هیپوفیز دارد، تجویز می‌شود.

آزمایش خون

 اولین راه تشخیص متعادل نبودن این هورمون آزمایش خون می‌باشد پزشکان سطح پرولاکتین را با نمونه‌برداری از خون اندازه‌گیری می‌کنند. به نقل از سایت mayoclinic درباره اختلال هورمون پرولاکتین می‌گوید:

آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که آیا سطح پرولاکتین در بدن بیش از حد است یا خیر. این آزمایش همچنین قابلیت تعیین وضعیت سایر هورمون‌های کنترل‌شده توسط غده هیپوفیز را دارد و اینکه آیا این سطوح در محدوده استاندارد قرار دارند یا نه. به‌خصوص برای زنان در سنین باروری، انجام آزمایش بارداری معمولاً توصیه می‌شود.

مقادیر طبیعی هورمون پرولاکتین به شرح زیر است:

• • زنان غیرباردار: کمتر از ۲۵ نانوگرم در میلی‌لیتر
  • زنان باردار: بین ۸۰ تا ۴۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر
  • مردان: کمتر از ۲۰ نانوگرم در میلی‌لیتر

در صورتی که مقدار پرولاکتین بالاتر یا پایین‌تر از حد معمول آن باشد پزشک درخواست بررسی‌های بیشتری را می‌دهد.

تصویربرداری MRI

اگر سطح پرولاکتین به طور غیر طبیعی بالا باشد، احتمال وجود توده یا تومور در غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) وجود دارد. برای بررسی دقیق‌تر و تایید وجود تومور، از تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می‌شود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا اندازه و محل توده را شناسایی کنند. اگر درباره ام آر آی نیاز به اطلاعات بیشتر دارید، می‌توانید راهنمای ام آر آی (MRI) چیست را در دکتردکتر بخوانید.

پس از تشخیص اولیه، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد تا مشخص کند آیا تومور یا اختلال در هیپوفیز بر هورمون‌های دیگر بدن نیز تأثیر گذاشته است یا خیر. در مواردی که تومور بزرگ است، ممکن است از بیمار خواسته شود که معاینه بینایی نیز انجام دهد تا بررسی شود که آیا تومور بر عصب بینایی فشار آورده است یا خیر.

آزمایش هورمون پرولاکتین

این آزمایش به ویژه در مواقعی که علائمی مانند ناباروری، نامنظمی قاعدگی، یا مشکلات جنسی وجود دارد، توسط پزشک تجویز می‌شود. همچنین در مواردی که عملکرد هیپوفیز مختل باشد یا احتمال تومور وجود داشته باشد، انجام این آزمایش ضروری است.

در نهایت، بسته به نتایج آزمایشات و بررسی‌ها، پزشک برنامه درمانی مناسب را برای مدیریت و درمان این اختلال پیشنهاد می‌دهد.

درمان بالا بودن هورمون پرولاکتین

بالا بودن سطح پرولاکتین، که به آن هایپرپرولاکتینمی نیز گفته می‌شود، اغلب به دلیل مشکلاتی در غده هیپوفیز یا مصرف برخی داروها رخ می‌دهد. درمان این وضعیت بسته به علت آن متفاوت است. در ادامه به روش‌های مختلف درمانی پرداخته می‌شود:

درمان با استفاده از دارو

یکی از موثرترین روش‌های درمان افزایش پرولاکتین، استفاده از داروهای آگونیست دوپامین است. این داروها عملکرد دوپامین، یک انتقال‌دهنده عصبی که به تنظیم تولید پرولاکتین کمک می‌کند، را افزایش می‌دهند. داروهای رایج در این دسته شامل:

• کابرگولین: این دارو معمولاً به دلیل عوارض جانبی کمتر و تاثیرگذاری بالاتر به‌عنوان اولین گزینه درمانی تجویز می‌شود.
• بروموکریپتین: دارویی دیگر در این دسته است که برای کنترل سطح پرولاکتین به کار می‌رود و برای بیمارانی که به کابرگولین پاسخ نمی‌دهند، مناسب است.

این داروها معمولاً به کاهش سریع سطح پرولاکتین کمک کرده و اندازه تومورهای هیپوفیزی کوچک‌تر (پرولاکتینوما) را نیز کاهش می‌دهند.

جراحی

در مواردی که تومور هیپوفیز به داروها پاسخ نمی‌دهد یا تومور به قدری بزرگ است که به اعصاب بینایی فشار می‌آورد، جراحی هیپوفیز انجام می‌شود. در این روش، جراح از طریق بینی به غده هیپوفیز دسترسی پیدا کرده و تومور را برمی‌دارد. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که بیمار به داروهای آگونیست دوپامین پاسخ ندهد یا نتواند این داروها را تحمل کند.

 پرتو درمانی

در موارد نادری که داروها و جراحی موفق به کاهش سطح پرولاکتین یا حذف تومور نشوند، از پرتو درمانی استفاده می‌شود. این روش معمولاً به‌عنوان آخرین راه حل برای بیمارانی که دچار عوارض جدی شده‌اند، به کار می‌رود.

 قطع یا تغییر دارو

اگر افزایش پرولاکتین به دلیل مصرف برخی داروها مانند دارو های افسردگی ، داروهای ضدروان‌پریشی، یا داروهای کاهش دهنده فشار خون باشد، پزشک ممکن است داروها را قطع کرده یا نوع آن‌ها را تغییر دهد. این روش معمولاً برای بیمارانی که به دلیل مصرف دارو دچار هایپرپرولاکتینمی شده‌اند، موثر است.

درمان کم‌کاری تیروئید

در برخی موارد، کم‌ کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش سطح پرولاکتین شود. در این حالت، درمان تیروئید با داروهای جایگزین هورمون تیروئید ممکن است به تنظیم پرولاکتین و کاهش سطح آن کمک کند.

درمان‌های خانگی

بعضی از روش‌های خانگی می‌توانند تا حدودی بر بهبود متعادل کردن سطح هورمون پرولاکتین موثر باشند. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم :

ماساژ باروری

ماساژ باروری یکی از روش‌های طبیعی است که ممکن است به تنظیم هورمون‌ها از جمله پرولاکتین کمک کند. این نوع ماساژ در ناحیه‌های لگن و شکم انجام می‌شود، جریان خون را بهبود می‌بخشد و می‌تواند به بهبود تعادل هورمونی کمک کند. ماساژ منظم در این نواحی ممکن است به کاهش استرس و اضطراب، که یکی از علل افزایش پرولاکتین است، کمک کند.

اجتناب از کم‌خوری

اجتناب از کم‌خوری نیز نقش مهمی در حفظ سطح هورمون‌ها دارد. کمبود کالری می‌تواند بدن را تحت فشار قرار دهد و منجر به تولید بیشتر پرولاکتین شود. یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی به بدن کمک می‌کند تا انرژی لازم برای عملکرد صحیح هورمون‌ها را تامین کند. بنابراین، مصرف منظم وعده‌های غذایی متنوع و مغذی می‌تواند به تعادل پرولاکتین کمک کند.

خواب کافی

خواب کافی یکی دیگر از عوامل مهم در تنظیم سطح هورمون‌ها است. کمبود خواب می‌تواند منجر به افزایش سطح استرس و در نتیجه افزایش پرولاکتین شود. برای بهینه‌سازی عملکرد هورمونی، توصیه می‌شود که به طور منظم ۷ تا ۹ ساعت خواب با کیفیت در طول شب داشته باشید. خواب کافی به بدن اجازه می‌دهد که در طول شب سطح هورمون‌ها را تنظیم کند.

 غذاهای سرشار از ویتامین B6

غذاهای سرشار از ویتامین B6 به تنظیم تولید هورمون پرولاکتین کمک می‌کنند. ویتامین B6 به عنوان یک کوفاکتور مهم در تنظیم هورمون‌ها عمل می‌کند. برخی از غذاهای غنی از ویتامین B6 شامل:

• موز
• اسفناج
• سیب‌زمینی
• تخم‌مرغ

گنجاندن این غذاها در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به کاهش سطح پرولاکتین کمک کند.

 ویتامین E

ویتامین E یکی دیگر از مواد مغذی مهم در تعادل هورمونی است. این ویتامین دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که به کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد غدد درون‌ریز کمک می‌کند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین E مانند بادام، آووکادو، و دانه‌های آفتابگردان می‌تواند به کاهش پرولاکتین کمک کند و عملکرد کلی بدن را بهبود ببخشد.

 زینک

زینک نیز از جمله مواد معدنی مهمی است که نقش موثری در تنظیم هورمون‌ها دارد. زینک به بهبود عملکرد سیستم ایمنی و تعادل هورمونی کمک می‌کند. مواد غذایی غنی از زینک مانند:

• گوشت قرمز
• دانه کدو تنبل
• نخود گنجاندن این مواد در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش سطح پرولاکتین کمک کند.

اگرچه این روش‌های خانگی ممکن است به تنظیم سطح پرولاکتین کمک کنند، اما توصیه می‌شود که هر گونه تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی با مشورت پزشک انجام شود. درمان اصلی برای هایپرپرولاکتینمی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و این روش‌های خانگی تنها به‌عنوان مکمل درمان‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درمان‌های گیاهی

در کنار درمان‌های پزشکی، برخی گیاهان دارویی می‌توانند به تعادل هورمون پرولاکتین کمک کنند. در اینجا شش گیاه دارویی که بر اساس تحقیقات معتبر علمی مؤثر هستند، معرفی می‌شوند:

•  گیاه پنج‌انگشت: گیاه پنج‌انگشت به کاهش سطح پرولاکتین کمک کرده و تعادل هورمونی را بهبود می‌بخشد. این گیاه به ویژه برای زنانی که دچار افزایش پرولاکتین هستند، مفید است و به تنظیم قاعدگی نیز کمک می‌کند.
•  خار مریم: خار مریم به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی خود می‌تواند به کاهش سطح پرولاکتین کمک کند. این گیاه به بهبود عملکرد کبد نیز معروف است و می‌تواند به دفع سموم از بدن کمک کند.
• ریشه ماکا: ریشه ماکا به تعادل هورمونی و کاهش سطح پرولاکتین کمک می‌کند. ماکا به عنوان یک تعدیل‌کننده هورمونی در زنان و مردان عمل کرده و باعث بهبود سطح انرژی و عملکرد جنسی می‌شود.
• شبدر قرمز: شبدر قرمز حاوی ایزوفلاون‌هایی است که به تعادل هورمونی کمک کرده و ممکن است سطح پرولاکتین را کاهش دهد. این گیاه معمولاً برای زنانی که از مشکلات هورمونی رنج می‌برند، توصیه می‌شود.
• شنبلیله: شنبلیله یکی از گیاهان دارویی است که به کاهش پرولاکتین و بهبود تعادل هورمونی کمک می‌کند. این گیاه همچنین به بهبود سلامت عمومی زنان کمک می‌کند.
•  گیاه قاصدک: قاصدک به دلیل خواص دیورتیک و تصفیه‌کننده خود به کاهش سموم در بدن و بهبود عملکرد کبد و کلیه‌ها کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که این گیاه می‌تواند به تعادل هورمونی کمک کرده و سطح پرولاکتین را بهبود ببخشد.

این گیاهان دارویی ممکن است به تنظیم سطح هورمون پرولاکتین کمک کنند، اما باید با مشورت پزشک مصرف شوند. همچنین، مهم است که از منابع معتبر و علمی برای درمان‌های گیاهی استفاده کنید و این روش‌ها را به عنوان مکمل درمان‌های پزشکی در نظر بگیرید.

درمان پرولاکتین پایین

پایین بودن هورمون پرولاکتین، که معمولاً به دلیل اختلالات غده هیپوفیز یا کم‌کاری آن رخ می‌دهد، می‌تواند تأثیراتی بر سلامت عمومی بدن و به‌ویژه عملکرد هورمونی داشته باشد. درمان این وضعیت بسته به علت آن متفاوت است، اما روش‌های زیر می‌توانند به بازگرداندن تعادل هورمون‌ها کمک کنند.

 درمان دارویی

در صورتی که پایین بودن پرولاکتین ناشی از کم‌کاری غده هیپوفیز باشد، پزشک ممکن است از درمان‌های دارویی هورمون‌درمانی برای جایگزینی هورمون‌های کمبود استفاده کند. این درمان‌ها ممکن است شامل تزریق یا مصرف قرص‌هایی برای افزایش سطح هورمون‌های هیپوفیز باشد. در صورت نیاز، از داروهای جایگزین هورمونی برای تحریک تولید پرولاکتین استفاده می‌شود.

 بهبود تغذیه و سبک زندگی

داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مصرف مواد مغذی خاص می‌تواند به تنظیم سطح پرولاکتین کمک کند. کمبود مواد مغذی مانند ویتامین B6 و زینک می‌تواند در تولید هورمون‌های غدد درون‌ریز تاثیر داشته باشد. مصرف غذاهای غنی ویتامین B6 و زینک به بهبود تعادل هورمونی کمک می‌کنند.

درمان کم‌کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید می‌تواند به کاهش تولید هورمون‌های هیپوفیز از جمله پرولاکتین منجر شود. در این موارد، درمان کم‌کاری تیروئید با داروهای تیروئیدی ممکن است به تنظیم هورمون‌های مرتبط و افزایش پرولاکتین کمک کند.

از آنجایی که پایین بودن پرولاکتین معمولاً به دلیل مشکلات پیچیده‌ای در غده هیپوفیز ایجاد می‌شود، ضروری است که به یک متخصص غدد مراجعه کنید. پزشک ممکن است آزمایش‌های دقیق‌تر از جمله تصویربرداری از هیپوفیز (MRI) انجام دهد تا علت اصلی کاهش پرولاکتین را شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسب را تجویز کند.

پیشگیری از افزایش و کاهش پرولاکتین

پیشگیری از نوسانات سطح هورمون پرولاکتین شامل مجموعه‌ای از تغییرات در سبک زندگی، تغذیه و مدیریت استرس است. تنظیم پرولاکتین برای جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند ناباروری، قاعدگی نامنظم، یا کاهش میل جنسی ضروری است.

 مدیریت استرس

استرس مزمن می‌تواند منجر به ترشح بیش از حد این هورمون شود. برای پیشگیری از افزایش پرولاکتین، مدیریت استرس با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق ضروری است.

تغذیه مناسب

تغذیه مناسب نقش حیاتی در تعادل هورمون‌ها دارد. مصرف غذاهایی مانند ماهی، مرغ، سیب‌زمینی، موز و همچنین گوشت قرمز، دانه‌های کدو و آجیل‌ها می‌تواند به حفظ تعادل هورمونی کمک کند.

خواب کافی

خواب کافی و با کیفیت از دیگر عوامل مهم در تعادل هورمون‌ها است. کمبود خواب می‌تواند منجر به افزایش سطح پرولاکتین شود. به‌طور معمول توصیه می‌شود حداقل ۷ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌روز داشته باشید تا بدن بتواند به درستی هورمون‌ها را تنظیم کند.

اجتناب از مصرف داروهای تاثیرگذار بر پرولاکتین

اگر به هر دلیلی مجبور به مصرف داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضدروان‌پریشی هستید، حتماً با پزشک خود درباره تأثیر آن‌ها بر هورمون پرولاکتین مشورت کنید و در صورت نیاز به تغییر دارو یا تعدیل دوز آن بپردازید.

 حفظ تعادل وزن

چاقی یا کاهش وزن شدید می‌تواند بر تعادل هورمون‌های بدن، از جمله پرولاکتین، تاثیر بگذارد. حفظ وزن مناسب و داشتن فعالیت‌های بدنی منظم به پیشگیری از افزایش غیرطبیعی سطح هورمون‌ها کمک می‌کند. ورزش‌های ملایم و منظم نیز می‌تواند از افزایش ناگهانی پرولاکتین جلوگیری کند.

 مراقبت از سلامت تیروئید

بررسی‌های منظم و آزمایش‌های دوره‌ای برای کنترل سلامت تیروئید به‌ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی دارند، ضروری است. درمان سریع مشکلات تیروئید می‌تواند از افزایش پرولاکتین جلوگیری کند.

پیشگیری از افزایش و کاهش سطح هورمون پرولاکتین نیاز به توجه به سبک زندگی، تغذیه مناسب و مراقبت‌های پزشکی دارد. مدیریت استرس، تغذیه متعادل، خواب کافی و مراقبت از سلامت تیروئید از جمله اقداماتی است که می‌تواند به تعادل هورمونی کمک کند و از بروز مشکلات مرتبط با پرولاکتین جلوگیری کند.

عوارض بالا بودن هورمون پرولاکتین در زنان چیست؟

عوارض افزایش هورمون پرولاکتین در زنان به شکل‌های زیر خود را نشان می‌دهد:

• ترشح شیری رنگ از نوک پستان
• پریودهای نامنظم
• از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
• خشکی واژن

در ادامه به بررسی عوارض بیشتری از بالا بودن هورمون پرولاکتین می‌پردازیم :

رابطه پرولاکتین و ناباروری

امکان دارد که سطح بالای هورمون پرولاکتین روی باروری اثر نامطلوب بگذارد و موجبات ناباروری را فراهم کند. زنانی که باردار نیستند و شیر نمی‌دهند باید سطح پرولاکتین پایینی داشته باشند.

هورمون پرولاکتین و ریزش مو

بالابودن سطح پرولاکتین می‌تواند موجب ریزش مو شود. زنانی که استروژن پایین دارند، مبتلا به هیپوگنادیسم (Hypogonadism) یا کاهش فعالیت عملکردی غدد جنسی هستند و سطح پرولاکتین در آنها بالاتر از ۲۰۰ میکروگرم در لیتر است، احتمالا دچار ریزش مو می‌شوند.

پوکی استخوان

افزایش طولانی‌مدت پرولاکتین می‌تواند به کاهش سطح استروژن منجر شود. استروژن نقش حیاتی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. در نتیجه، زنانی که دچار هایپرپرولاکتینمی هستند، بیشتر در معرض پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوانی قرار می‌گیرند.

هورمون پرولاکتین در بارداری

در دوران بارداری هم سطح این هورمون در بدن زنان حامله بالا می‌رود. بدن برای شیردهی به افزایش سطح این هورمون نیازمند است و در نتیجه در دوران بارداری، شاهد افزایش آن خواهید بود.

هورمون پرولاکتین و افسردگی

سطوح بالای پرولاکتین گاهی منجر به بروز برخی اختلالات خلقی می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ میلادی نشان داد که افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی (MDD) پرولاکتین بالاتری نسبت به افراد معمولی دارند. سطح طبیعی پرولاکتین به تنظیم استرس کمک می‌کند و با اضطراب و افزایش وزن ارتباط دارد.

هورمون پرولاکتین و چاقی

بالابودن هورمون پرولاکتین باعث افزایش وزن و چاقی هم می‌شود. زمانی که این هورمون افزایش پیدا می‌کند، میل به مصرف غذای بیشتر هم زیاد می‌شود. در نتیجه، افزایش وزن دور از ذهن نیست.

تاثیر هورمون پرولاکتین بر پوست

سطح بالای هورمون می‌تواند روی پوست اثرات منفی بگذارد. یکی از اثرات نامطلوب بالارفتن پرولاکتین روی پوست، بروز آکنه و جوش است.

هورمون پرولاکتین و تنبلی تخمدان

در شرایط عادی، بدن هر زن پرولاکتین بسیار کمی تولید می‌کند مگر اینکه باردار باشد. سطوح بالای پرولاکتین می‌تواند روند تخمک‌گذاری را متوقف یا آن را کُند کند. بنابراین تخمدان‌ها به طور متناوب تخمک آزاد می‌کنند یا اصلا تخمکی آزاد نمی‌کنند. این موضوع روی روند منظم قاعدگی هم اثر منفی می‌گذارد و باعث بروز تنبلی تخمدان خواهد شد.

اهمیت هورمون پرولاکتین و میزان مناسب آن را بدانید

هورمون پرولاکتین، که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، یکی از هورمون‌های حیاتی در بدن است که نقش‌های متنوعی در سلامت انسان ایفا می‌کند. مهم‌ترین وظیفه آن تحریک تولید شیر در دوران شیردهی است، اما تاثیرات آن فراتر از شیردهی بوده و بر عملکردهای دیگری همچون تنظیم سیستم ایمنی، تعادل هورمونی و سلامت روان نیز اثرگذار است.

سطح بالای هورمون پرولاکتین می‌تواند مشکلاتی از جمله ناباروری، قاعدگی نامنظم در زنان و کاهش میل جنسی در زنان و مردان را به دنبال داشته باشد. همچنین، سطوح پایین پرولاکتین می‌تواند با مشکلات خاصی در ارتباط باشد. به همین دلیل، کنترل و تنظیم سطح این هورمون بسیار مهم است. برای تشخیص عدم تعادل این هورمون می‌توانید از سامانه آنلاین رزرو ونوبت دهی دکتر دکتر برای مراجعه به متخصص غدد یا زنان و زایمان رزرو وقت انجام دهید.

در پاین اگر سوالی داشتید در قسمت کامنت از کارشناس سلامتی دکتر دکتر بپرسید.

منابع:

mayoclinic.org

my.clevelandclinic.org

سوالات متداول هورمون پرولاکتین