ورم معده یا گاستریت معده یکی از مشکلات گوارشی است که احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد. خوردن فست‌فود‌های پرکالری، غذاهای فرآوری شده، استرس و اضطراب و خوردن نوشیدنیهای صنعتی و کارخانه‌ای میتوانند علت ورم معده باشند. این بیماری و تغذیه نزدیک‌ترین رابطه را با یکدیگر دارند. هرچقدر تغذیه سالم‌تر و بهتر باشد، گوارش و معده سالم‌تری خواهید داشت.
گاهی اوقات به دلیل رعایت نکردن رژیم غذایی مناسب، مشکلات بزرگتری همچون عفونت معده و درد شکم و سوزش معده پی در پی رخ میدهد. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به علل، علائم و روش‌های درمان این عارضه پرداخته‌ایم.
در انتها اگر سوالی در این مورد دارید در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
گاستریت معده چیست؟
معده دارای یک پوشش داخلی برای محافظت از خود در برابر اسید است. هنگامی که این پوشش داخلی تضعیف شود، باد کردن معده رخ میدهد. این بیماری که یکی از بیماری های معده است، گاهی به‌صورت ناگهانی و حاد رخ داده و گاهی فرد به مرور زمان و به‌صورت مزمن ورم شکم را تجربه خواهد کرد. گاستریت در واقع جزئی از یک طیف بیماری است كه شامل زخم سطحی معده هم میشود.
انواع ورم معده
با توجه به میزان ورم معده، ممکن است گاستریت حاد یا مزمن باشد. گاستریت حاد، ناگهانی و موقتی است، شرایط ایجاد‌کننده آن نیز حاد و ناگهانی خواهد بود. در این شرایط، ورم شکم، خود نتیجه نوعی بیماری یا تغذیه نامناسب به مرور زمان است. باکتری ایجاد‌کننده گاستریت مزمن که شایع‌ترین آن هلیکوباکتر پیلوری نام دارد، منجر به از دست دادن اشتها، حالت تهوع، درد و نفخ شکم میشود.
علاوه‌بر این موارد، گاستریت میتواند فرسایشی یا غیرفرسایشی و بر اثر مشکلات گوارشی ناشی از استرس هم باشد. در گاستریت فرسایشی، عامل ایجاد‌کننده گاستریت پوشش معده را از بین برده و روی آن زخم برجای می‌گذارد. این اتفاق اغلب توسط اسید، صفرا، الکل یا مواد مخدر به وجود میآید. انواع گاستریت معده که ممکن است به آن دچار شوید، عبارتنداز:
- گاستریت عفونی
- گاستریت ناشی از دارو
- گاستریت ناشی از الکل
- گاستریت ناشی از استرس
- گاستریت خودایمنی
- گاستریت ائوزینوفیلیک
با توجه به تنوع علت بزرگی معده و دلایل ورم معده، تشخیص دقیق نوع و شدت آن برای انتخاب درمان مناسب بسیار مهم است. درمان به موقع گاستریت توسط دکتر گوارش میتواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
ورم بالای معده و شکم
ورم بالای معده و شکم میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. علت باد کردن معده و علت ورم و درد سمت راست شکم اغلب به مشکلات گوارشی مانند نفخ، یبوست یا سندرم روده تحریک‌پذیر مرتبط است. ورم معده و بزرگ شدن شکم نیز میتواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر مانند سرطان معده یا کبد باشد. علت بزرگ شدن معده عوامل مختلفی از جمله عفونت، التهاب، یا حتی تومور هستند. در هر صورت، بزرگ شدن معده نیازمند بررسی دقیق پزشکی دارد و بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید.
گاستریت بعد از خوردن غذا
ورم معده بعد از غذا یک مشکل رایج است که بسیاری از افراد با آن مواجه میشوند. باد كردن معده بعد از غذا میتواند دلایل مختلفی از جمله حساسیت غذایی، اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر یا عدم تحمل لاکتوز داشته باشد. ورم معده و تنگی نفس بعد از غذا نیز ممکن است به دلیل رفلاکس معده یا مشکلات تنفسی مرتبط با دستگاه گوارش باشد. از سوی دیگر، علت ورم معده بعد از خوردن آب نیز میتواند به دلیل مشکلات گوارشی یا اختلالات الکترولیتی باشد.
ورم معده در بارداری
زنانی که قبل از بارداری به گاستریت مبتلا میشوند، در دوران بارداری با تشدید این وضعیت روبرو خواهند شد. ورم بالای شکم در بارداری به علت نوسانات سطح هورمون‌ها و همچنین فشاری به وجود میآید که جنین در حال رشد به بدن مادر وارد میکند. مادران باردار، علاوه‌بر علائم معمول گاستریت، ممکن است به سوزش معده، استفراغ شدید، درد معده، نفخ شکم و اسهال هم مبتلا شوند. البته اگر چه علائم این بیماری در دوران بارداری شدت پیدا میکند، اما بر روند بارداری و رشد کودک هیچ تأثیر منفی نخواهد گذاشت.
گاستریت عصبی
ورم معده عصبی یا گاستریت عصبی زمانی رخ میدهد که استرس و اضطراب به طور مستقیم روی دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و باعث التهاب معده میشود. در این شرایط، واکنش بدن به استرس منجر به افزایش تولید اسید معده و اسپاسم عضلات دستگاه گوارش میشود. به نقل از وبسایت health
مشکلات احساسی و عصبی یکی از عوامل اصلی شروع دردهای معده هستند.
علائم ورم معده عصبی بسیار متنوع بوده و ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. از شایع‌ترین علائم این وضعیت می‌توان به آروغ زدن، احساس سیری زودهنگام، سوءهاضمه، درد شکم، سوزش سر دل و حالت تهوع اشاره کرد. همچنین، این افراد ممکن است دچار تغییراتی در عادات روده‌ای خود مانند یبوست یا اسهال شوند.
علائم گاستریت چیست؟
معمولا گاستریت علائم خاصی ندارد اما در موارد شدیدتر، افراد مبتلا به آن اغلب درد شکمی را تجربه می‌کنند. این درد، اغلب در قسمت بالای شکم یا قسمت فوقانی چپ معده ظاهر میشود. از دیگر علائم و نشانه‌های شاخص گاستریت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوء هاضمه
- بی حالی
- تهوع
- استفراغ
- احساس سیری و پری پس از غذا خوردن
- تنفس ضعیف
- درد قفسه سینه
- حرکات روده کم
- استفراغ خون
- افزایش میزان بیش از حد استفراغ زرد یا سبز
- مدفوع سیاه رنگ یا همراه با خونریزی
- درد شکمی با تب
- سرگیجه و غش‌کردن
- ضربان قلب سریع
- عرق کردن بیش از حد
- تنگی نفس
البته در صورت ادامه‌دار شدن این مشکل مراجعه به دکتر ورم معده ضروری است.
علت ورم معده چیست؟
شرایط و فعالیت‌های خاصی میتواند باعث آسیب به دیواره معده و ابتلا به گاستریت شوند. مهمترین این علل شامل موارد زیر هستند:
- سیگار کشیدن مداوم
- خوردن غذاهای ناسالم
- استفاده بیش از حد از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- مصرف بیش از حد الکل
- استرس مزمن
- جراحات و ضربه
- مصرف مواد مخدر
عوامل خطر در ورم معده
عواملی که خطر ابتلا به گاستریت را افزایش می‌دهند و میتوانند علت ورم معده باشند، به شرح زیر هستند:
عفونت باکتریایی
هلیکوباکتر پیلوری با نفوذ به لایه مخاطی معده و چسبیدن به سلول‌های پوششی، باعث التهاب معده (گاستریت) میشود. این باکتری با تولید آنزیم اوره‌آز، اسید معده را خنثی کرده و برخی فاکتورهای بیماری‌زا با اختلال در عملکرد سلول‌ها پاسخ ایمنی بدن را تحریک می‌کنند. این واکنش ایمنی، با ترشح مواد التهابی، به بافت معده آسیب رسانده و در صورت عدم درمان، به زخم معده یا حتی سرطان منجر میشود.
در این شرایط مصرف قرص‌های آنتی‌بیوتیک، امپرازول و مترانیدازول به همراه یک رژیم غذایی مناسب برای درمان هلیکوباکتری و بهبود التهاب معده موثر هستند.
افزایش سن
با بالا رفتن سن، لایه محافظ مخاط معده نازک‌تر میشود و توانایی معده برای دفاع در برابر اسید و عوامل تحریک‌کننده کاهش می‌یابد. همچنین، جریان خون به مخاط معده کمتر شده که روند ترمیم را کند میکند. از سوی دیگر، با کاهش تولید اسید معده، تعادل باکتریایی به‌هم ریخته و خطر عفونت هلیکوباکترپیلوری افزایش خواهدی یافت.
مصرف الکل بیش از حد
الکل با تحریک و تخریب لایه محافظ مخاط معده، آن را در برابر التهاب آسیب‌پذیر میکند. اتانول باعث افزایش ترشح اسید معده و کاهش جریان خون مخاطی میشود و در این شرایط دفاع طبیعی معده مختل خواهد شد. همچنین، مصرف بیش از حد الکل استرس اکسیداتیو و آزادسازی سیتوکین‌های التهابی را افزایش میدهد که به بافت معده آسیب بیشتری وارد میکند.
علت ورم معده در کودکان
گاستریت و سفت شدن معده در کودکان به دلایل گوارشی مانند یبوست، نفخ یا التهاب روده رخ میدهد. همچنین، بزرگ شدن اندام‌های داخلی، تجمع مایعات یا عفونت منجر به ورم بالای ناف خواهند شد. گاهی، ورم ناگهانی شکم و معده در کودکان نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند آپاندیسیت، پیچ‌خوردگی روده یا عفونت بوده و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
علائم ورم معده در کودکان بسیار متنوع است و شامل درد شکم، استفراغ، اسهال، کاهش اشتها، بی‌حالی و تب میشود. در برخی موارد، کودکان ممکن است شکایتی از درد نداشته باشند و تنها ورم شکم در آنها دیده شود.
عوارض ورم معده چیست؟
چنانچه گاستریت به درستی درمان یا مدیریت نشود، عوارضی جدی به دنبال خواهد داشت، به‌ویژه اگر مزمن باشد. در جدول زیر، به مهمترین و خطرناک‌ترین این عوارض اشاره کرده‌ایم:
| عوارض | توضیحات |
| زخم معده یا زخم پپتیک | همراه با درد، خونریزی یا حتی سوراخ شدن دیواره معده |
| خونریزی گوارشی | ابتلا به مدفوع سیاه یا استفراغ خونی به دلیل خونریزی و تخریب مخاط معده |
| کم‌خونی | در اثر اختلال در جذب ویتامین B12 به دلیل تخریب سلول‌های تولیدکننده فاکتور داخلی معده |
| گاستریت آتروفیک | کاهش ترشح اسید و آنزیم‌های گوارشی به دلیل نازک شدن دیواره معده و از بین رفتن سلول‌های غددی |
| پولیپ‌های معده | ایجاد پولیپ در معده به دلیل تحریک مزمن |
| سرطان معده | افزایش خطر ابتلا به سرطان معده به‌ویژه در انواع ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا گاستریت خودایمنی |
حتماً برای درمان ورم معده زود دست به کار شوید تا از بروز عوارض و بیماری‌های دیگر جلوگیری کنید.
آیا ورم معده باعث تنگی نفس میشود؟
به دنبال فشاری که معده و اسید معده به مجاری تنفسی وارد می‌کنند، فرد برای نفس کشیدن احساس فشار و سنگینی خواهد کرد و همین موضوع به حس تنگی نفس منجر میشود.
راه‌های پیشگیری از ورم معده
متخصصان هنوز در رابطه با امکان پیشگیری از ورم معده اطمینان کافی ندارند. اما با رعایت نکات زیر می‌توان خطر بروز آن را تا حدود زیادی کاهش داد:
- موارد بهداشتی به‌ویژه شستن دست‌ها را رعایت کنید. انجام این کار از ورود باکتری اچ پیلوری به بدن جلوگیری میکند.
- از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که لایه‌های پوششی معده را ملتهب کرده و باعث ناراحتی معده میشوند، به شدت پرهیز کنید.
- تا حد امکان، از مصرف دارو‌هایی مانند آسپرین، مسکن و تب‌بر‌ها (داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی) خودداری کنید.
همچنین، مصرف یک رژیم غذایی سالم و غنی از میوه‌ها، سبزیجات و فیبر میتواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند.
ورم معده چطور درمان میشود؟
ورم معده یا گاستریت بسته به علت ایجاد آن درمان میشود، اما معمولاً شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی و دارو است. رایج‌ترین روش‌های درمان عبارت‌اند از:
| روش درمان | توضیحات | مثال/توصیه |
|---|---|---|
| داروها | کاهش اسید معده یا درمان عفونت | امپرازول، آنتی‌بیوتیک برای هلیکوباکتر پیلوری، آنتی‌اسیدها |
| تغییر رژیم غذایی | کاهش تحریک معده | پرهیز از غذاهای تند، چرب، ترش، نوشیدنیهای گازدار و قهوه |
| اصلاح سبک زندگی | بهبود عادات روزمره | ترک سیگار، کاهش استرس، خوردن وعده‌های کوچک و مکرر |
| پرهیز از داروهای مضر | جلوگیری از تشدید التهاب | پرهیز از مصرف مداوم NSAIDها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن بدون نظر پزشک |
نکته! اصول درمان نفخ شکم در طب سنتی نیز باعث درمان گاستریت میشوند.
در هنگام ورم معده چی بخوریم؟
بعضی از غذاها به کنترل گاستریت و کاهش علائم آن کمک می‌کنند. رژیم غذایی باعث بروز گاستریت مزمن نخواهد شد، اما خوردن بعضی از غذاها همچون غذاهای سرخ کردنی، تند و بسیار اسیدی به تشدید دلیل ورم معده کمک میکند. بعضی از غذاها و نوشیدنی‌هایی موثر در تسکین علائم گاستریت شامل موارد زیر هستند:
- غذاهای حاوی فیبر زیاد مانند غلات کامل، میوه و سبزیجات
- غذاهای با چربی کم مانند ماهی، گوشت کم چرب و سبزیجات
- غذاهای غیراسیدی مثل سبزیجات و حبوبات
- نوشیدنیهای بدون گاز
- نوشیدنیهای بدون کافئین
- غذای پروبیوتیک‌دار
همچنین، روش پخت غذا نیز اهمیت دارد. بهتر است غذاها را بخارپز یا آبپز کنید تا معده کمتر تحریک شود.
از کدام غذاها در رژیم گاستریت باید بپرهیزید؟
معمولاً غذا‌هایی که معده را اذیت می‌کنند، باعث تشدید گاستریت میشوند. پس بهتر است از مصرف آنها خودداری کنید. عمده این خوراک‌ها به شرح زیر هستند:
- الکل
- قهوه
- غذاهای اسیدی مانند گوجه و بعضی از میوه‌ها
- آبمیوه
- غذاهای چرب
- غذاهای سرخ کردنی
- نوشیدنیهای گازدار
- غذاهای تند
اگر متوجه شدید که یک نوع غذای خاص یا یک گروه از غذاها باعث تشدید علائم گاستریت میشوند، پرهیز از مصرف آن از بروز علائم جدی این اختلال جلوگیری خواهد کرد.
چه زمانی برای ورم معده به پزشک مراجعه کنیم؟
تقریباً همه افراد در طول زندگی به اختلالات معده و دستگاه گوارش مبتلا میشوند. اما اگر شما علائم و نشانه‌های گاستریت را بیش از یک هفته یا بیشتر تجربه کردید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. ما در سایت دکتردکتر برای راحتی شما لیستی از مجرب‌ترین و بهترین متخصص‌های گوارش و کبد را فراهم کرده‌ایم و می‌توانید با استفاده از این لیست پزشک متخصص خود را در شهرتان انتخاب و روند درمانی خود را پیگیری کنید.
مثلا اگر در تهران زندگی می‌کنید، می‌توانید از میان بیش از 161 نفر دکتر گوارش تهران ، نوبت پزشک مورد نظرتان را برای ویزیت حضوری یا غیرحضوری ثبت کنید.
ورم معده را جدی بگیرید!
ورم معده یا گاستریت یکی از مشکلات شایع گوارشی است که میتواند به دلایل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، استرس یا عفونت باکتریایی رخ دهد. شناخت علائم، پرهیز از عوامل محرک و پیروی از رژیم غذایی مناسب، نقش مهمی در کنترل و درمان این بیماری دارند. مراجعه به‌موقع به پزشک و اصلاح سبک زندگی، از بروز عوارض جدی گاستریت جلوگیری میکند و به حفظ سلامت معده کمک خواهد کرد. برای گرفتن نوبت آنلاین دکتر هم می‌توانید به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و از امکانات آن بهره‌مند شوید.
سؤالات متداول
