دوره نوجوانی بسیار پرچالش است و در آن موضوعات و مشکلات محتمل فراوانی قد علم می‌کنند. اعتماد به نفس نوجوانان در این دوران، تحت تأثیر عوامل متنوعی قرار دارد. مسائلی مانند تغییرات ظاهری و پذیرش در گروه‌های دوستی و تغییرات هورمونی از جمله دلایلی است که گذر از نوجوانی به بزرگسالی را کمی دشوار می‌کند. دغدغه‌های زیادی در ذهن نوجوانان وجود دارد.
آنها باید با مشکلات متنوعی روبه‌رو شوند و از پس مدیریت موضوعات مختلفی برآیند. گاهی هم در روزهای پر از طغیان نیاز به راهنمایی متخصص روانشناس پیدا می‌کنند. در این مقاله از اعتماد به نفس در این دوران و اهمیتش برایتان گفته‌ایم.
اهمیت اعتماد به نفس در نوجوانان چیست؟
پیش از آنکه وارد مبحث اعتماد به نفس شویم، اجازه بدهید که مروری بر تعریف آن داشته باشیم. براساس دانش روانشناسی، اعتماد به نفس به معنای باور و اعتقاد هر فرد به توانایی‌اش در رسیدن به یک هدف یا موفقیت در زمینه‌ای مشخص است.
رابطه مستقیمی میان عزت نفس و اعتماد به نفس وجود دارد. در واقع، بالارفتن اعتماد به نفس هرکس در گروی شکل‌گیری پایه‌های قوی عزت نفس است. کسی که از عزت نفس کافی برخوردار است، نگاه مثبت و خوبی نسبت به خود دارد.
چنین فردی خود را ارزشمند می‌داند و حس می‌کند که لایق رسیدن به شرایطی مطلوب است. باید بدانید که این موارد در دوران نوجوانی کمی افت می‌کنند. تغییرات این دوران و نوسانات بدنی و عاطفی موجب می‌شوند که اعتماد به نفس نوجوانان تاحدی پایین بیاید.
تاثیر اعتماد به نفس در نوجوانان
وجود اعتماد به نفس زیاد در افراد واجب است و باعث می‌شود که نوجوانان تصمیمات درستی در زندگی بگیرند و دست به کارها و اقدامات ناشیانه و ناگهانی نزنند. نوجوانانی که از اعتماد به نفس کافی برخوردار هستند از افراد و موقعیت‌هایی که برایشان خطرآفرین است، دوری می‌کنند و حاضر نیستند به هر قیمتی دست به مطرح‌شدن و جلب‌توجه بزنند.
نقش والدین در ایجاد اعتماد به نفس
والدین اثرگذاری شدیدی در شکل‌دهی اعتماد به نفس فرزندانشان دارند. برخی از والدین با سخت‌گیری بیش از حد یا کنترل همه‌جانبه امور مربوط به نوجوانان، مانع از آن می‌شوند که شخصیت فرزندانشان شکل بگیرد و نقاط ضعف و قوتشان کشف شوند.
نوجوانی که مجالی برای ابراز خود ندارد، به خود و توانایی‌هایش هم اعتماد پیدا نمی‌کند. رفتار والدین بی‌خیالی که فرزند را نادیده می‌گیرند و او را حمایت نمی‌کنند هم در سر دیگری از طیف رفتارهای غلط باعث کاهش اعتماد به نفس نوجوانان می‌شود.
راه‌های افزایش اعتماد به نفس چیست؟
برای تقویت اعتماد به نفس در هر فردی از جمله نوجوانان روش‌های مختلفی وجود دارد. برای بالابردن این شاخصه مهم رفتاری، لازم است که از توصیه‌های زیر بهره‌مند شوید:
۱. خلق ذهنیتی مثبت
هرکسی باید با تشکیل ذهنیتی مثبت نسبت به خود و زندگی، راه را برای پیش‌رفتن در مسیری شاد و پرانرژی فراهم کند. هم دنیا پر از نقاط منفی است و هم هر انسانی. اگر نگاهمان را از ضعف‌ها و بدی‌ها معطوف به بخش‌های مثبت خود و جهان کنیم، انرژی مضاعفی برای رویارویی با چالش‌ها به‌دست می‌آوریم و در ضمن، روحیه شاداب‌تری پیدا می‌کنیم.
۲. مقایسه مهربانانه خود
آدم‌ها به طور طبیعی، خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و از این موضوع گریزی نیست. با این حال، نباید مقایسه را بی‌رحمانه و بدون در نظرگرفتن اماواگرها انجام بدهند. باید بپذیریم که شرایط زندگی افراد حتی در یک خانه مشترک هم با هم فرق می‌کند. از این روی، نباید خود را با دیگران به طور کامل مقایسه کنیم و سرزنشی در کار بیاوریم. با مقایسه مهربانانه خود با دیگران می‌توانیم متوجه فرصت‌ها و نکاتی الهام‌بخش از زندگی افراد دیگر شویم. این مقایسه نباید حالت تخریبی داشته باشد و با سرزنش خودمان همراه شود.
۳. پذیرش خطرات معقول
گاهی لازم است که در زندگی ریسک کنیم. در این صورت است که می‌توانیم خود را در موقعیت‌های مختلف به چالش بکشیم و از تجربه‌ای که حاصل شده به خود افتخار کنیم. لازم نیست که در تجربه‌های توأم با ریسکمان به موفقیتی صددرصدی برسیم، همین‌که جرئت و جسارت تلاش و امتحان‌کردن زمینه‌های تازه در ما جان بگیرد، کافی است و باعث افزایش اعتماد به نفس می‌شود.
۴. به چالش‌کشیدن خود
همه انسان‌ها از جمله نوجوانان، نیازمند فرصت‌هایی برای امتحان‌کردن تجربه‌های تازه هستند. لازم نیست که کار خاصی انجام بدهند؛ فقط کافی است که به سمت کارهایی بروند که برایشان با ترس و دلهره زیادی همراه است. برای مثال، اگر نوجوانی از داوطلب‌شدن برای ارائه در مقابل دانش‌آموزان دیگر واهمه دارد، بهتر است که خود را به چالش بکشد و با امتحان‌کردن چنین تجربه‌ای از وحشت آن برای خود بکاهد.
۵. شناسایی خود
خودشناسی از مهم‌ترین اموری است که هرکس باید به آن بپردازد. منظور فرایندی پیچیده و عرفانی نیست. کافی است که با نگاهی دقیق به عملکرد و رفتارهای خود به نقاط قوت و ضعفمان پی ببریم. در این صورت، امکان بهره‌مندی از نکات مثبت برای موفقیت بیشتر و تلاش برای رفع نقاط ضعف پیش می‌آید.
۶. انجام وظایف خود
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باعث افزایش اعتماد به نفس نوجوانان می‌شود، انجام وظایف و مسئولیت‌ها به درستی است. کسی که به خوبی درس می‌خواند، رابطه مناسبی با دیگران دارد و مسئولیت‌های زندگی‌اش را به عهده می‌گیرد، از اعتماد به نفس خوبی برخوردار می‌شود. چنین فردی جایی برای سرزنش و تحقیرشدن از سوی دیگران باقی نمی‌گذارد. چنین روندی موجب رشد عزت نفس و اعتماد به نفس می‌شود.
۷. پذیرش خود
مهم‌ترین تمرینی که باید برای افزایش اعتماد به نفس نوجوانان انجام شود، پذیرش خود است. این مرحله که بعد از شناخت خود قابل دسترسی است به فرد این امکان را می‌دهد که از انتظارات بیهوده از خود دور شود و در چارچوبی از عقلانیت و منطق از خود رسیدن به اهدافی متناسب را بخواهد.
افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان دختر
اگر دختر نوجوانی در منزل دارید که با مشکل کمبود اعتماد به نفس روبه‌رو است، باید به او کمک کنید که از این وضعیت دور شود. از جمله توصیه‌ها در این زمینه، موارد زیر هستند:
- هرگز در ایجاد احساس بد نسبت به اندام و ظاهر نوجوان نقشی نداشته باشید. با تعریف و تمجید از او مانع از آن شوید که در دام قضاوت قیافه و ظاهر خود گرفتار شود.
- به او یاد بدهید که دنیای تبلیغات و رسانه‌ها سعی دارند با ارائه استانداردهای ظاهری مشخص سود ببرند. او را متوجه این موضوع کنید که معیارهای تحمیلی زیبایی اصلا درست و ارزشمند نیستند.
- به او نشان بدهید که ارزشمند است و لزومی ندارد که برای محبوب‌بودن، همه را از خود راضی نگه دارد.
- نوجوان را تشویق به فعالیت‌های ورزشی و تیمی کنید.
- مادران از قرض‌دادن لباس‌های خود به دختر نوجوانشان خودداری کنند و اجازه بدهند که شخصیت و استایل او براساس نظرات خودش شکل بگیرد.
- در تشکیل پایه مهارت‌هایی که ربطی به ظاهر فرد ندارند، به نوجوان کمک کنید.
- از زنان دیگر بد نگویید و نگاه جنسیتی را از رفتار و حرف‌هایتان کنار بگذارید.
- محبتی بی‌قید و شرط به او ابراز کنید.
افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان پسر
پسران و دختران نوجوان دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شوند و باید برای هر دو زمان کافی کنار بگذارید تا بتوانند پایه‌های اعتماد به نفسی قوی را بنیان بگذارند. از جمله توصیه‌ها برای کمک به شما در این زمینه، موارد زیر هستند:
- پسران در مدرسه درگیر مشکلات بیشتری نسبت به دختران هستند و معمولا موضوعاتی مانند قلدری برخی از دانش‌آموزان وجود دارد. باید به آنها جسارت نترسیدن از چنین افرادی را بدهید.
- با تقویت مهارت‌های مختلف در نوجوان خود به او ارزش و شخصیتی بدهید که به راحتی زیر سؤال نمی‌رود و احساس کمبود نمی‌کند.
- الگوی خوبی برای نوجوان باشید و با نشان‌دادن اعتماد به نفس و شجاعت در رفتارهایتان، به طور غیرمستقیم، او را هم شبیه خود کنید.
- به نوجوان اطلاعاتی درباره رسانه و تبلیغات منفی‌اش برای تحمیل ارزش‌های دروغین ظاهری و زندگی بدهید. نگذارید که ذهنی جنسیت‌زده داشته باشد.
نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس در نوجوانان چیست؟
برخی از رفتارها و علائمی که در منش نوجوانان ظاهر می‌شود، نشان‌دهنده سطح اعتماد به نفس در آنها است. کسانی که نشانه‌ها و علائم زیر را دارند، معمولاً اعتماد به نفس کافی در وجودشان شکل نگرفته است:
- در پذیرش تعریف و تمجید دیگران دچار مشکل هستند و احساس خوبی به آنها دست نمی‌دهد.
- زبان بدنشان گویای کمبود اعتماد به خود است، برای مثال، سرشان را پایین می‌اندازند یا از برقراری تماس چشمی فرار می‌کنند.
- به فعالیت‌های گروهی علاقه‌ای ندارند و از پیوستن به تیم‌ها و گروه‌ها خودداری می‌کنند.
- در کلاس درس در بخش انتهایی اتاق می‌نشینند.
- از موقعیت‌های اجتماعی خوششان نمی‌آید و بدبین هستند.
- خجالتی‌اند و این موضوع در رفتارشان مشهود است.
- از تلاش‌کردن در موقعیت‌های چالش‌برانگیز خودداری می‌کنند و معتقدند که شکست خواهند خورد.
دلایل کمبود اعتماد به نفس نوجوانان چیست؟
بنا به دلایل و علت‌های مختلف، اعتماد به نفس نوجوانان مخدوش می‌شود و پایین می‌آید. از جمله این موارد باید به موضوعات زیر اشاره کنیم:
- دوستان و اطرافیانی که اثرات منفی روی فرد می‌گذارند و با تحقیر و رفتارهای ناشایسته موجب تخریب پایه‌های اعتماد به نفس نوجوان می‌شوند.
- وجود والدین و سرپرستان غیرحمایت‌گر در زندگی نوجوان هم روی این موضوع اثرات منفی می‌گذارد.
- داشتن والدینی به‌شدت کنترل‌گر که اجازه بروز توانایی‌های نوجوانان را نمی‌دهند.
- سابقه رخدادهای بد و ناخوشایند در زندگی یا تجاوز و سؤاستفاده هم می‌تواند موجب کاهش اعتماد به نفس شود.
- مشکلات جسمانی و قرارداشتن تحت مداوای مداوم هم از دلایل احتمالی کمبود اعتماد به نفس است.
- اختلالات روانی گوناگون نظیر افسردگی هم در این زمینه بی‌اثر نیستند.
- تنهایی و مورد قلدری و زورگویی قرارگرفتن هم یکی دیگر از دلایل کمبود اعتماد به نفس نوجوانان هستند.
اعتماد به نفس پایین در نوجوان را بالا ببرید
یادتان باشد که رفتار والدین روی شکل‌گیری پایه‌های اعتماد به نفس نوجوانان اثرگذار است. اگر سرپرستان آنها فاقد اعتماد به نفس باشند و رفتاری مناسب در موقعیت‌های مختلف از خود بروز ندهند، الگوبرداری ذهنی و غیرمستقیم نوجوانان از آنها هم به درستی پیش نمی‌رود و با مشکلاتی در آینده و در دوره نوجوانی روبه‌رو می‌شوند.
باید با احترام‌گذاشتن به نوجوان، درک‌کردن شرایط او و تغییراتی که تجربه می‌کند به بالارفتن اعتماد به نفسش کمک کنید. گاهی مشکل پررنگ‌تر از آن است که در منزل حل شود و نیاز به مراجعه به مشاوران پیش می‌آید. در چنین موقعیتی، خوب است که از کمک تخصصی بهره‌مند شوید.
استفاده از سایت نوبت دهی آنلاین دکتردکتر برای دریافت وقت ملاقات با روانشناسان و مشاوران خبره هم راهی آسان و سریع برای مراجعه به آنها است.
اگر درباره کمبود اعتماد به نفس در نوجوانان و مسائل مربوط به آن پرسش یا تجربه‌ای در ذهن دارید، حتما با ما درمیان بگذارید.
منابع:
