آلپرازولام (Alprazolam) برای درمان اضطراب و اختلالات پانیک استفاده می‌شود. این دارو به دسته‌ای از داروها به نام بنزودیازپین‌ها (benzodiazepines) تعلق دارد که بر روی مغز و اعصاب (سیستم عصبی مرکزی) اثر می‌گذارند و حالت آرام‌بخش دارند. در مقاله پیش رو به معرفی کامل این دارو پرداخته‌ایم. الپرازولام نیم و یک از شکل‌های رایج این قرص هستند و بیشتر از سوی پزشکان تجویز می‌شوند. با ما در این مقاله از مجله دکتردکتر همراه باشید تا درباره کارکرد این قرص و عوارض و کاربردهایش برایتان بیشتر بگوییم.
معرفی آلپرازولام
اگر اختلال اضطرابی دارید، ممکن است که پزشک معالجتان قرص خوراکی آلپرازولام را تجویز کند. از الپرازولام برای درمان چه مشکلاتی استفاده می‌شود؟
- اختلال اضطراب فراگیر
- اختلال هراس
الپرازولام به عنوان دارویی از دسته‌بندی بنزودیازپین‌ها(داروهای آرام‌بخش و شل‌کننده عضلات) طبقه‌بندی و معمولا به شکل قرص خوراکی آلپرازولام IR مصرف می‌شود. منظور از IR هم انتشار فوری است؛ به این معنی که دوز به یک‌باره در بدن آزاد و اثرگذاری قرص سریع‌تر دیده می‌شود.
استفاده از این دارو ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیش از خواب می‌تواند باعث شود که زودتر به خواب بروید. دقت کنید که این قرص برای رفع کم خوابی طولانی‌مدت و جدی کارایی ندارد و نباید بدون تجویز پزشک برای رفع کم‌خوابی از آن استفاده کنید.
اشکال دارویی و مواد تشکیل‌دهنده
این دارو در شکل‌های مختلف عرضه می‌شود:
- محلول خوراکی (که از طریق دهان مصرف می‌کنید)
- قرص‌های خوراکی با رهش طولانی (XR) (منظور از رهش طولانی یعنی قرصی که به تدریج در بدن آزاد می‌شود و اثر می‌کند)
- قرص‌های حل‌شوند یا معروف به متلاشیشونده خوراکی (که رو یا زیر زبان حل می‌شوند).
مواد تشکیل دهنده الپرازولام چیست؟ هر قرص آلپرازولام، برای تجویز خوراکی، حاوی 0.25، 0.5، 1 یا 2 میلی گرم از دارو است. در ترکیب این دارو از مواد زیر استفاده می‌شود:
- سلولز
- نشاسته ذرت
- سدیم دوکوزات
- لاکتوز
- استئارات منیزیم
- دی‌اکسید سیلیکون
- بنزوات سدیم
نام تجاری این دارو چیست؟ این دارو با عنوان زاناکس (Xanax) عرضه می‌شود و مصرف‌کنندگان با این نام آن را خریداری و مصرف می‌کنند.
شیوه نگهداری الپرازولام
این دارو باید دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود. الپرازولام را در دمای اتاق بین ۲۰ تا ۲۵ سانتیگراد (۶۸ تا ۷۷ فارنهایت) نگهداری کنید. پس از اتمام تاریخ انقضا هم آن را مصرف نکنید. هرگز بدون تجویز پزشک به سراغ مصرف دارو نروید.
نحوه عملکرد آلپرازولام چیست؟
زاناکس و سایر بنزودیازپین‌ها برای استفاده کوتاه‌مدت برای حملات اضطراب و پانیک طراحی شده‌اند. زمانی که زاناکس به درستی استفاده شود، سیستم عصبی مرکزی را برای اثرگذاری آرام‌بخش تحت فشار قرار می‌دهد.
بنزوها به عنوان گزینه درمانی طولانی‌مدت طراحی نشده‌اند. در واقع، این داروها برای استفاده کوتاه‌مدت برای از بین‌بردن علائم حاد مانند اضطراب یا حملات پانیک تجویز و در نظر گرفته شده‌اند.
این قرص که با نام زاناکس هم شناخته می‌شود، چگونه روی سیستم عصبی مرکزی کار می‌کند؟ سیستم عصبی مرکزی مسئول حفظ عملکردهای اولیه بدن ما از جمله تنظیم تپش قلب، تنفس، فشار خون و دمای بدن است. هنگام مصرف، الپرازولام این عملکردها کند می‌شوند.
زاناکس چگونه برای رفع اضطراب عمل می‌کند؟ هنگامی که استرس یا اضطراب بیش از حد را تجربه می‌کنید، مغز سیگنال‌های عصبی خاصی را افزایش می‌دهد که منجر به احساس اضطراب می‌شود. در این اوقات، مغز تعداد نامتعادلی سیگنال‌های شیمیایی تولید می‌کند که باعث افزایش فعالیت مغز، احساس ترس و اضطراب می‌شوند و توانایی آرام‌کردن ذهن را محدود می‌کنند.
زاناکس با تأثیرگذاری بر اثرات گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA)، یعنی یک ماده شیمیایی طبیعی در مغز، اثر آرام‌بخش ایجاد می‌کند. اگر مضطرب یا عصبی می‌شوید، مغز شما این ماده شیمیایی را آزاد می‌کند تا آرامش به وجود بیاید. چنانچه دچار اختلالات اضطرابی یا هراس هستید، زاناکس با افزایش اثرات گاما در مغز شما عمل می‌کند. در واقع، به ایجاد آرامش در مغز و در نهایت در شما کمک می‌کند.
آیا آلپرازولام اعتیاد آور است؟
بله، همانطور که گفته شد، مصرف این دارو برای کوتاه‌مدت در نظر گرفته شده و استفاده زیاد از آن در بلندمدت می‌تواند اعتیادآور باشد. این دارو اثراتی مشابه مصرف بیش از حد الکل با همان سطح از اعتیادآوری دارد.
دوز و نحوه مصرف چیست؟
قبل از شروع مصرف آلپرازولام و هر بار مصرف مجدد، راهنمای دارویی ارائه شده توسط داروساز خود را بخوانید. اگر سوالی دارید، از پزشک یا داروساز خود بپرسید.
این دارو را طبق دستور پزشک مصرف کنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی، سن، و پاسخ به درمان است. ممکن است دوز شما به تدریج افزایش پیدا کند تا زمانی که دارو به خوبی نتیجه بدهد.
اگرچه این دارو به بسیاری از افراد کمک می کند، اما گاهی اوقات ممکن است باعث اعتیاد شود. احتمال دارد، در صورت اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر/الکل)، این خطر بیشتر باشد. دارو را دقیقاً همانطور مصرف کنید که برای کاهش خطر اعتیاد تجویز شده است. از دکتر یا داروساز خود برای جزئیات بیشتر بپرسید و هر سوالی دارید با او مطرح کنید.
آلپرازولام چند دوز دارد؟
دوز مصرفی این قرص به شرح زیر است اما هرگز به این نوشته برای مصرف استناد نکنید. اگر پزشک صلاح به مصرف این دارو دیده است، دوز آن را هم با مشورت او تعیین و مصرف کنید. به طور کلی، روند استفاده از این دارو به شکل زیر است و این اطلاعات فقط برای آگاهی‌رسانی کلی مطرح می‌شوند.
- قرص‌های فوری خوراکی (ODT) (یعنی اثرگذاری فوری دارند و سریع نتیجه مصرفشان در بدن مشخص می‌شود): ۰.۲۵ تا ۰.۵ میلی‌گرم خوراکی ۳ بار در روز
- حداکثر دوز: ۴ میلی‌گرم در روز
دوز معمول بزرگسالان برای اختلال هراس:
- قرص/ODTهای رهش فوری (منظور قرصی است که سریع در بدن آزاد می‌شود و اثر می‌کند): ۰.۵ میلی‌گرم خوراکی ۳ بار در روز
- حداکثر دوز: ۱۰ میلی‌گرم در روز
قرص‌های با انتشار گسترده یعنی قرص‌هایی که به تدریج و در طول ۱۲ تا ۲۴ ساعت در بدن آزاد می‌شوند و اثر می‌گذارند:
- دوز اولیه: ۰.۵ تا ۱ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۳ تا ۶ میلی‌گرم خوراکی در روز، ترجیحا در صبح
- حداکثر دوز: ۱۰ میلی گرم در روز
در هنگام قطع درمان یا کاهش دوز روزانه باید دوز را به تدریج کاهش داد. دوز روزانه را نمی‌توان بیش از ۰.۵ میلی‌گرم هر ۳ روز کاهش داد. ممکن است که برخی از بیماران نیاز به کاهش دوز کندتر هم داشته باشند.
احتمال دارد که دوز قرص‌های طولانی رهش (منظور قرصی است که به تدریج در بدن آزاد می‌شود و اثر می‌کند) در فواصل ۳ تا ۴ روز و با افزایش حداکثر ۱ میلی‌گرم در روز افزایش پیدا کند. زمان مصرف باید تا حد امکان به طور مساوی در طول ساعات بیداری توزیع شود.
دوز معمول سالمندان برای اضطراب؛ بیماران مسن یا ناتوان:
- قرص/ODTهای رهش فوری(منظور قرصی است که به سرعت در بدن آزاد می‌شود و اثر می‌کند): ۰.۲۵ میلی‌گرم خوراکی ۲ یا ۳ بار در روز تجویز می‌شود.
دوز معمول سالمندان برای اختلال پانیک؛ بیماران مسن یا ناتوان:
- قرص/ODT با انتشار فوری؛ دوز اولیه: ۰.۲۵ میلی‌گرم خوراکی ۲ یا ۳ بار در روز
قرص‌های موسوم به انتشار گسترده یعنی مواردی که به تدریج و در طول ۱۲ تا ۲۴ساعت در بدن آزاد می‌شوند:
- دوز اولیه: ۰.۵ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز
هرگز آلپرازولام تاریخ گذشته را مصرف نکنید. برای دورانداختن آن هم از کارشناسان حاضر در داروخانه کمک بگیرید.
بهترین زمان مصرف دارو چیست؟
قرص متلاشیشونده خوراکی (حل‌شدنی) و محلول غلیظ معمولا دو تا چهار بار در روز مصرف می‌شوند. قرص با رهش طولانی مدت (قرصی که به تدریج در بدن آزاد می‌شود و اثر می‌کند) یک بار در روز، معمولا در صبح مصرف می‌شود.
دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه خود را به دقت دنبال کنید و از پزشک یا داروساز خود بخواهید هر قسمتی را که متوجه نمی‌شوید، برایتان توضیح بدهد.
الپرازولام چند ساعت در بدن می‌ماند؟
بسته به عوامل مربوط به فردی که آن را مصرف کرده است، یک دوز زاناکس یا همان الپرازولام می‌تواند از ۳۱ ساعت تا ۱۳۴.۵ ساعت (حدود ۵ روز) در بدن باقی بماند. ضمن اینکه در تست اعتیاد هم خود را نشان می‌دهد و این تست را مثبت می‌کند.
عوارض مصرف چیست؟
از عوارض جانبی مصرف آلپرازولام باید به موارد زیر اشاره شود؛ با مشاهده این‌ها باید سریع به پزشک مراجعه کنید:
- واکنش‌های آلرژیک؛ بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- تنفس آهسته یا کم‌عمق، تنگی نفس، احساس ضعف، سرگیجه، گیجی، مشکل در بیدار ماندن
- افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود، بدترشدن خلق و خو، احساس افسردگی
عوارض جانبی که معمولا نیازی به مراقبت پزشکی ندارند (در صورت ادامه یا آزاردهنده بودن به پزشک خود گزارش دهید):
- تغییر در میل جنسی یا عملکرد
- سرگیجه
- خواب‌آلودگی
- حالت تهوع
این فهرست می‌تواند بلندتر شود. باید حواستان به بروز هرگونه روند غیرعادی در رفتار و بدنتان باشد. الپرازولام باعث چاقی هم می‌شود؟ بله، افزایش وزن از عوارض این دارو است.
تداخلات دارویی آلپرازولام چیست؟
این دارو را با هیچ‌یک از موارد زیر مصرف نکنید:
- برخی از داروهای ضدویروسی برای HIV یا هپاتیت
- داروهای خاص برای عفونت‌های قارچی مانند کتوکونازول، ایتراکونازول یا پوزاکونازول
- کلاریترومایسین
- آب گریپ‌فروت
- سدیم اکسیبات (داروی رفع خواب‌آلودگی شدید)
این دارو می‌تواند با موارد زیر هم تداخل داشته باشد:
- الکل
- آنتی هیستامین برای آلرژی، سرفه و سرماخوردگی
- داروهای خاص برای اضطراب یا خواب
- برخی از داروهای افسردگی مانند آمی‌تریپتیلین، فلوکستین، فلووکسامین، نفازودون، سرترالین
- داروهای خاص برای تشنج مانند کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی‌توئین، پریمیدون
- سایمتیدین (داروی کاهش اسید معده)
- دیگوکسین (داروی درمان ریتم غیرطبیعی قلب)
- اریترومایسین (داروی رفع عفونت‌های باکتریایی مختلف)
- هورمون‌های زنانه مانند استروژن یا پروژستین و قرص‌های ضدبارداری، چسب‌ها، حلقه‌ها یا تزریق‌ها
- داروهای بیهوشی عمومی مانند هالوتان، ایزوفلوران، متوکسی فلوران، پروپوفول
- داروهایی که عضلات را شل می‌کنند
- داروهای مخدر برای درد
- فنوتیازین‌ها یعنی داروهای ضدجنون مانند کلرپرومازین، مزوریدازین، پروکلروپرازین، تیوریدازین
این فهرست ممکن است تمام تداخلات ممکن را توصیف نکند. فهرستی از تمام داروها، گیاهان دارویی، داروهای بدون نسخه یا مکمل‌های غذایی که استفاده می‌کنید در اختیار پزشک قرار بدهید تا در صورت تداخل، این دارو را تجویز نکند. اگر سیگار می‌کشید، مشروبات الکلی می‌نوشید یا از مواد غیرقانونی استفاده می‌کنید هم پزشک را در جریان بگذارید.
موارد احتیاط مصرف الپرازولام چیست؟
چه افرادی نباید استفاده کنند؟ اگر دچار وضعیت‌های زیر بوده‌اید، امکان دارد که پزشک اجازه مصرف آلپرازولام را به شما ندهد:
- تشنج
- بیماری ریوی
- مشکلات کلیوی
- بیماری‌های کبدی
آلپرازولام در بارداری و شیردهی
اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در حال شیردهی هستید به پزشک خود اطلاع دهید. آلپرازولام ممکن است به جنین آسیب برساند. هرگز سرخودانه دست به مصرف هیچ دارویی در این دوران نزنید.
ترک آلپرازولام
می‌توان این دارو را با یک بنزودیازپین (داروهای آرام‌بخش و شل‌کننده عضلات) با اثر طولانی‌تر مانند کلونازپام، با استفاده از تقویت‌کننده کلونیدین (درمان فشار خون بالا) و/یا کاربامازپین (داروهای سیستم عصبی) جایگزین کرد. گاباپنتین (Gabapentin) گزینه دیگری است که باید در طول قطع آلپرازولام در نظر گرفته شود تا از اضطراب برگشتی، هوس و سایر علائم ترک جلوگیری شود. برای کنارگذاشتن مصرف این دارو حتما از پزشک کمک بگیرید.
قرص زانیسد الپرازولام برای چیست؟
این قرص همان آلپرازولام است و برای رفع اضطراب استفاده می‌شود. دقت کنید که مصرف خودسرانه این داروها و بدون تجویز پزشک اصلا توصیه نمی‌شود. برای تهیه آن باید نسخه دارو در اختیار داشته باشید.
برای مراجعه به پزشک و دریافت نوبت نزد متخصصان اعصاب و موارد مربوطه دیگر، از سیستم نوبت دکتر سایت دکتردکتر کمک بگیرید. این بستر راهی سریع و ساده برای دریافت وقت از بهترین پزشکان است.
اگر درباره الپرازولام سوال دیگری دارید هم از ما بپرسید تا در رسیدن به پاسخ به شما کمک کنیم. نکات گنگ و پرسش‌هایتان را با ما درمیان بگذارید.
منابع:
