عوامل نفخ شکم را بشناسید و از آن‌ها دوری کنید

تجمع گاز در دستگاه گوارش باعث بروز نفخ شکم می‌شود. از شایع‌ترین علت نفخ شکم، می‌توان به عدم تحمل غذایی، اختلالات گوارشی، بلع هوا، رژیم غذایی و استرس و اضطراب اشاره کرد. سرطان تخمدان، سرطان معده، سابقه بیماری کورون، سن و جنسیت از عوامل خطر نفخ معده هستند. شما با تغییر رژیم غذایی، مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر و آهسته غذا خوردن به درمان نفخ شکم کمک خواهید کرد. همچنین نوشیدن مایعات فراوان، فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس از موثرترین روش های درمان خانگی نفخ معده و شکم به‌شمار می‌روند.

مصرف داروهای ضداسید، ملین‌ها و در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک‌ها به تسکین علائم باد شکم کمک می‌کند. برای مصرف این داروها، مشورت با دکتر گوارش لازم است.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 10 دقیقه زمان نیاز دارد، با انواع روش‌های درمان پزشکی و خانگی نفخ شکم آشنا می‌شوید.

در انتها، اگر سوالی درباره علت ابتلا به نفخ معده و سایر بیماری‌های مرتبط دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن‌ها پاسخ خواهد داد.

نفخ شکم چیست؟

به احساس پربودن، تورم و فشار زیاد در ناحیه شکم، نفخ شکم می‌گویند. نفخ، یک مشکل شایع گوارشی‌ست که به دلیل تجمع گاز در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود و با افزایش گاز (نفخ)، آروغ زدن یا صدای غرغر شکم همراه است. این گاز، در اثر بلعیدن هوا هنگام خوردن غذا، مصرف غذاهای نفاخ یا فعالیت باکتری‌های روده بزرگ به‌وجود می‌آید. این وضعیت، می‌تواند ناراحتی و گاهی درد ایجاد کند. نفخ شکم، معمولا به‌طور قابل‌توجهی بر زندگی شخص تاثیر می‌گذارد. توجه به علت‌ها، نشانه‌ها و دریافت درمان، به مدیریت این وضعیت کمک می‌کند.

نفخ معده چطور ایجاد می‌شود؟

نفخ معده، در اثر عوامل مختلفی از جمله عادات غذایی، سبک تغذیه و مشکلات پزشکی زمینه‌ای رخ می‌دهد. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل ایجادکننده نفخ پرداخته‌ایم:

• پرخوری؛ پرشدن زیادی معده و ایجاد احساس نفخ در اثر مصرف بسیار مواد غذایی در هر وعده
• مصرف غذاهای تولیدکننده گاز؛ غذاهایی مانند حبوبات، انواع کلم، پیاز و نوشیدنی‌های گازدار
• حساسیت به مواد غذایی؛ ایجاد نفخ به دلیل عدم تحمل گلوتن ( مانند بیماری سلیاک) یا عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم لاکتوز موجود در محصولات لبنی)
• مصرف غذاهای پرفیبر؛ به‌ویژه منابعی مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
• عادت‌های غذاخوردن؛ بلعیدن ناگهانی هوا در اثر سریع غذاخوردن، صحبت‌کردن هنگام صرف غذا یا نوشیدن با نی و کند شدن سیستم گوارشی در اثر عدم تحرک کافی
• سندرم روده تحریک‌پذیر؛ با درگیر کردن روده بزرگ و ایجاد نفخ، درد شکم، اسهال و یبوست
• گاستروپارزی؛ تخلیه نشدن معده به‌درستی و ایجاد نفخ، تهوع و استفراغ
• افزایش رشد باکتری‌های روده کوچک؛ تولید گاز و نفخ بیش از حد در اثر افزایش تعداد یا نوع باکتری‌ها در روده کوچک
• مشکلات زنان؛ شرایطی مانند اندومتریوز و کیست‌های تخمدان و نفخ در پریودی

برای کاهش نفخ معده، رعایت رژیم غذایی مناسب، آرام غذا خوردن، پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های گازدار توصیه می‌شود. درصورت رفع نشدن نفخ، باید برای تشخیص تخصصی‌تر علت باد معده زیاد و دریافت مراقبت‌های پزشکی به دکتر گوارش مراجعه کنید.

تفاوت نفخ معده و ورم معده چیست؟

نفخ معده، در نتیجه تجمع گاز در دستگاه گوارش رخ می‌دهد. این گاز، از طریق بلعیدن هوا، هضم غذا، مصرف غذاهای خاص، مشکلات گوارشی، یبوست، داروها و بارداری ایجاد می‌شود. علائم نفخ معده، شامل احساس پری و سفتی شکم، درد شکم، آروغ زدن و دفع گاز است. اما ورم معده یا گاستریت، به التهاب مخاط داخلی معده گفته می‌شود. این التهاب، از عفونت باکتریایی، مصرف بیش از حد الکل، مصرف داروهای خاص، استرس و سایر عوامل نشات می‌گیرد. علائم ورم معده شامل درد شکم (به‌خصوص درقسمت فوقانی شکم)، حالت تهوع، استفراغ، از‌دست‌دادن اشتها و کاهش وزن است.

تفاوت نفخ شکم و بلع هوا چیست؟

بلع هوا، به عمل بلعیدن هوای اضافی در طول روز می‌گویند. این ناخودآگاه در اثر عواملی مانند استرس و اضطراب، سریع صحبت کردن، خوردن آدامس یا سیگار کشیدن رخ می‌دهد. هنگامی که هوا بلعیده می‌شود، در دستگاه گوارش حبس شده و باعث نفخ، آروغ زدن و درد شکم می‌شود. اما، نفخ شکم، به تجمع گاز در دستگاه گوارش می‌گویند. این گاز می‌تواند از طریق بلعیدن هوا، هضم غذا، خوردن غذاهای خاص، مشکلات گوارشی، یبوست، داروها و بارداری ایجاد شود.

بنا به تعریف انتشارات پزشکی WebMd آمریکا،

بدن، به دو طریق بلعیدن هوا و فعالیت باکتری‌های روده بزرگ برای هضم غذا در دستگاه گوارش، گاز تولید می‌کند. پس از رسیدن غذای هضم نشده، از روده کوچک به روده بزرگ، باکتری‌ها وارد کار شده و هیدروژن، دی‌اکسیدکربن و متان تولید می‌کنند. این گازها باید از بدن خارج شوند. همچنین، برخی از غذاها نسبت به سایرین، گاز بیشتری ایجاد می‌کنند. از سوی دیگر، هنگام خوردن و آشامیدن هم هوا را می‌بلعید. گازهایی مانند نیتروژن و اکسیژن، هنگام بلعیدن وارد بدن می‌شوند. معمولا هوای بلعیده شده، از طریق دهان و با آروغ زدن خارج می‌شود. هر مقدار هوایی که با آروغ زدن آزاد نشود؛ به روده کوچک یا بزرگ رفته و در آنجا به صورت نفخ دفع می‌شود.

علائم نفخ معده شامل احساس پری و سفتی شکم، درد شکم، نفخ و دفع گاز هستند.

علت نفخ شکم و معده چیست؟

نفخ شکم و معده، به دلیل تجمع گاز در دستگاه گوارش رخ می‌دهد. این حالت، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی همچون بلع هوا هنگام خوردن یا نوشیدن، هضم غذاهای غنی از فیبر مانند لوبیا و کلم و عدم تحمل لاکتوز باشد. همچنین، اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر، سوءهاضمه و یبوست هم می‌توانند باعث نفخ شوند. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل ایجاد نفخ شکم و معده پرداخته‌ایم:

بلعیدن هوا

هنگام غذا خوردن یا نوشیدن نوشیدنی‌ها، ناخواسته هوای زیادی می‌بلعید. این هوای اضافی می‌تواند با تجمع در معده و روده‌ها، باعث نفخ و احساس پر بودن شود. مصرف نوشیدنی‌های گازدار، جویدن آدامس یا صحبت کردن هنگام غذا خوردن این مسئله را تشدید میکند. برای کاهش بلعیدن هوا، به آهستگی غذا خوردن، پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های گازدار و صحبت نکردن هنگام غذا خوردن روش‌های کارآمد و موثری هستند.

تولید گاز در روده

مصرف برخی غذاها مانند حبوبات، کلم بروکلی و نوشیدنی‌های گازدار منجر به تولید گاز زیاد در روده‌ها می‌شوند. این گازها را باکتری‌های روده، هنگام هضم مواد غذایی تولید کرده و باعث نفخ، احساس سنگینی و گاهی درد شکمی می‌شوند. به آرامی غذا خوردن و جویدن کامل غذاها می‌تواند به کاهش تولید گاز کمک کند. همچنین، مصرف برخی مکمل‌های آنزیمی، در هضم بهتر این نوع غذاها موثر خواهد بود.

عدم تحمل لاکتوز

بدن نمی‌تواند لاکتوز موجود در محصولات لبنی را به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز در روده کوچک، به خوبی هضم کند. افرادی که دچار این مشکل هستند، پس از مصرف محصولات لبنی، دچار نفخ، درد شکم و اسهال می‌شوند. برای مدیریت این مشکل، استفاده از محصولات لبنی بدون لاکتوز یا مکمل‌های لاکتاز توصیه می‌شود.

اختلالات گوارشی

اختلالات گوارشی، شرایطی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری سلیاک و عدم تحمل غذاها می‌توانند منجر به نفخ و مشکلات گوارشی شوند. سندرم روده تحریک‌پذیر با علائمی چون درد شکم، تغییر در حرکات روده و نفخ همراه است و شاید درمان روده تحریک پذیر بصورت قطعی وجود نداشته باشد ولی اغلب می توان با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، پروبیوتیک ها و داروها علائم این بیماری را کنترل کرد.

بیماری سلیاک به دلیل واکنش ایمنی بدن به گلوتن موجود در گندم و جو ایجاد شده و التهاب و نفخ را در پی دارد. عدم تحمل برخی مواد غذایی هم باعث علائم مشابه شده و نیاز به تشخیص و مدیریت دقیق توسط دکتر نفخ معده دارد. در این شرایط، از اهمیت مراجعه به‌موقع به متخصص گوارش غافل نشوید. برای درک بیشتر اهمیت این موضوع، مطلب تخصص گوارش و کبد چیست را مطالعه کنید.

یبوست

با درست کار نکردن روده‌ها و عدم دفع مدفوع، نفخ و احساس سنگینی در شکم به‌وجود می‌آید. یبوست، معمولاً ناشی از کمبود فیبر در رژیم غذایی، عدم تحرک کافی، مصرف ناکافی آب یا برخی شرایط پزشکی است. برای پیشگیری و درمان یبوست، مصرف مقدار کافی فیبر از طریق میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، نوشیدن آب فراوان و فعالیت بدنی منظم بسیار موثر خواهد بود. گاهی، پزشک مصرف ملین‌ها یا سایر درمان‌ها را توصیه می‌کند.

عدم تعادل باکتری‌های روده

تغییر در ترکیب باکتری‌های مفید و مضر در روده‌ها، نفخ و مشکلات گوارشی ایجاد می‌کند. این تعادل که به میکروبیوم روده معروف است، نقش مهمی در سلامت کلی دستگاه گوارش دارد. عوامل مختلفی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، رژیم غذایی نامناسب و استرس، این تعادل را به‌هم می‌زنند. مصرف پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها یا همان باکتری‌های مفید و غذای آن‌ها، می‌تواند به بازگرداندن تعادل میکروبیوم روده و کاهش نفخ کمک کند.

مصرف بیش از حد غذا یا نوشیدنی

خوردن یا نوشیدن بیش از حد، به‌ویژه غذاهای چرب و سنگین، باعث نفخ و احساس ناراحتی در معده خواهد شد. معده برای هضم مقادیر زیاد غذا به زمان و انرژی بیشتری نیاز داشته و این مسئله می‌تواند منجر به تولید گاز و نفخ شود. برای جلوگیری از این مشکل، باید وعده‌های غذایی کوچک‌تر و در دفعات بیشتر میل کنید و از غذاهای چرب، سرخ‌شده و سنگین پرهیز بپرهیزید. آهسته خوردن و خوب جویدن غذا هم می‌تواند به هضم بهتر و کاهش نفخ کمک کند.

استرس و اضطراب

استرس، عملکرد طبیعی دستگاه گوارش را مختل کرده و منجر به نفخ می‌شود. استرس و اضطراب، با تاثیر بر سیستم عصبی خودمختار، عملکرد روده‌ها را تغییر می‌دهند. این مسئله، باعث کاهش یا افزایش حرکات روده‌ای و تولید گاز بیشتر می‌شود. برای مدیریت استرس و اضطراب، تمرین تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی مفید است. همچنین، فعالیت بدنی منظم و خواب کافی هم می‌تواند، اثرات منفی استرس بر دستگاه گوارش را کاهش دهد.

مصرف داروها

مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های آهن و برخی داروهای ضد افسردگی می‌توانند نفخ ایجاد کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها، تعادل باکتری‌های روده را مختل کرده و منجر به نفخ می‌شوند. مکمل‌های آهن، باعث تحریک معده و روده و تولید گاز خواهند شد. همچنین، داروهای ضدافسردگی می‌توانند بر عملکرد دستگاه گوارش تأثیر بگذارند. اگر دارویی باعث نفخ می‌شود، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا درمان جایگزین یا راه‌حلی برای کاهش عوارض دارو ارائه دهد.

بیماری‌های معده می‌توانند با نفخ شکم همراه باشند. اگر شما هم نفخ دارید و علت آن را نمی‌دانید، یکی از این بیماری‌ها را در مقاله فلج معده مجله دکتردکتر ببینید.

علت نفخ زیاد چیست؟

نفخ مداوم، می‌تواند به دلیل تکرار انجام یک سری عادت‌های نادرست باشد. این نوع نفخ، نشان‌دهنده‌ی یک مشکل یا چندین مشکل در سلامتی‌ دستگاه گوارش شما خواهد بود. سریع غذا خوردن یا حتی خوردن غذاهای محرک ایجاد گاز توسط باکتری‌های روده، مصرف زیاد غذاهای تولیدکننده گاز مثل حبوبات از این دست عادت‌های ناسالم هستند. این عادت‌ها، باعث تشدید عارضه نفخ شکم و معده می‌شوند.

علت باد شکم زیاد در زنان چیست؟

زنان در موقعیت‌های مختلفی دچار باد شکم می‌شوند. تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی، یکی از شایع‌ترین علت‌های ایجاد باد شکم در زنان است.افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون در طول چرخه قاعدگی، بر عملکرد دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و منجر به نفخ شکم می‌شود. بسیاری از زنان در روزهای قبل و در طول قاعدگی تجربه نفخ دارند. در سندرم پیش از قاعدگی هم نفخ شکم یکی از علائم شایع است. همچنین، وقوع تغییرات هورمونی در دوران یائسگی با تاثیر بر دستگاه گوارش، منجر به ایجاد نفخ شکم شود.

علت باد شکم زیاد در مردان چیست؟

مردان در موقعیت‌های مختلفی دچار باد شکم می‌شوند. تمام موارد گفته‌شده از نقش عادات ناسالم غذایی و عدم تحرک کافی در ایجاد نفخ، در مردان هم صدق می‌کند. علاوه‌بر این موارد، تغییر سطح هورمون تستوسترون در مردان با تاثیر بر عملکرد دستگاه گوارش، فرد را به عارضه نفخ دچار خواهد کرد. همچنین با بزرگ شدن پروستات در مردان، بر روده‌ها فشار وارد شده و این فشار نفخ شکم را به دنبال خواهد داشت.

علت نفخ دائمی شکم چیست؟

نفخ دائمی شکم، از عوامل متفاوتی نشات می‌گیرد. بعضی از این عوامل، به ارزیابی‌ها و تشخیص پزشک نیاز دارند. بلعیدن هوای اضافی، هضم ناقص بعضی از غذاها، افزایش ایجاد گاز توسط باکتری‌های روده، سندرم روده تحریک‌پذیر و عدم تحمل لاکتوز باعث نفخ می‌شوند. مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات، سبزی‌های خانواده کلم و نوشیدنی‌های گازدار هم از عوامل شایع ایجاد نفخ هستند. سبک زندگی بدون ‌تحرک و عادت‌های غذایی نادرست مانند سریع غذا خوردن و نوشیدن انواع نوشیدنی‌ها با نی، این مشکل را تشدید خواهند کرد.

علت نفخ بعد از غذا

نفخ بعد از غذا، به دلایل متعددی ایجاد می‌شود. در ادامه، به شایع‌ترین علت نفخ بعد از غذا پرداخته‌ایم:

• تجمع گاز در معده و روده در اثر بلعیدن هوا هنگام خوردن یا نوشیدن
• مصرف غذاهای پرفیبر یا نفاخ مانند لوبیا، کلم و نوشیدنی‌های گازدار
• ایجاد نفخ در برخی افراد ناشی از عدم تحمل برخی مواد غذایی مثل لاکتوز یا گلوتن
• وقوع نفخ در اثر هضم ناکافی غذاها و حرکت آهسته دستگاه گوارش
• خوردن سریع غذا

گاهی عدم مدیریت استرس و اضطراب، می‌تواند در افراد احتمال ابتلا به نفخ را افزایش دهد.

علت نفخ قبل از پریودی و در دوره پریودی

به دلایل هورمونی و فیزیولوژیکی، نفخ شکم در پریود یک پدیده طبیعی است که اتفاق می‌افتد. این عارضه، معمولاً پیش از قاعدگی آغاز شده، در طول قاعدگی ادامه داشته و پس از آن به‌تدریج کاهش می‌یابد. مدیریت رژیم غذایی، مصرف آب کافی و مدیریت استرس، به کاهش نفخ و بهبود در این دوران کمک خواهد کرد. نفخ شکم، از 1 یا 2 هفته قبل از قاعدگی آغاز شود و به‌طور متوسط حدود 7 تا 14 روز ادامه می‌یابد. افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون در دوران پریودی، باعث حبس‌شدن مایعات و تغییرات در عملکرد روده‌ها شده که نفخ را در پی خواهند داشت.

در طول دوره پریود، نفخ شکم معمولاً در چند روز اول پریود رخ داده و به تدریج کاهش می‌یابد. به‌طورکلی، نفخ در این دوره ممکن است بین 3 تا 5 روز طول بکشد. پس از پایان پریود، به دلیل بازگشت هورمون‌ها به سطح معمول خود، مشکلات مربوط به نفخ هم کاهش پیدا می‌کند.

علت نفخ شکم نوزاد

علت نفخ شکم در نوزادان می‌تواند شامل طیف وسیعی از دلایل مختلف باشد. در ادامه، به مهم‌ترین علت نفخ شکم نوزاد اشاره کرده‌ایم:

• بلع هوا؛ بلعیده شدن هوای زیاد توسط نوزاد به دلیل به سرعت شیر خوردن یا درست نبودن موقعیت دهان کودک با سینه مادر یا شیشه‌شیر
• عدم تحمل لاکتوز؛ ایجاد گاز و نفخ در نوزادان در اثر حساسیت برخی از نوزادان به لاکتوز موجود در شیر مادر یا شیر خشک
• رژیم غذایی مادر؛ انتقال نفخ از طریق شیر مادر به نوزاد به جهت مصرف غذاهای نفاخ مانند کلم بروکلی، لوبیا یا نوشیدنی‌های گازدار توسط مادر
• تغذیه سریع یا زیاد؛ ابتلا به نفخ در نوطاد به دلیل به سرعت شیر خوردن یا بیش از حد نیاز شیر خوردن
• سوء‌جذب؛ وقوع نفخ در برخی از نوزادان به جهت وجود مشکلاتی در هضم و جذب برخی مواد غذایی
• عدم رشد دستگاه گوارش؛ ایجاد نفخ در اثر عدم توانایی سیستم گوارش در حال تکامل نوزادان در هضم برخی از مواد غذایی

روش‌هایی همچون گرفتن آروغ نوزاد، تغذیه نوزاد در موقعیت درست، استفاده از شیشه شیرهای ضدنفخ و ماساژ شکم نوزاد به کاهش نفخ نوزاد کمک خواهند کرد.

علت نفخ شکم کودکان

نفخ شکم در کودکان، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. برخی از علل شایع نفخ شکم در این گروه سنی عبارت هستند از:

• غذاهای گازدار؛ مصرف غذاها و نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه‌ها، آب‌میوه‌های گازدار و بعضی از انواع سبزیجات مانند کلم، گل کلم و بروکلی
• بلع هوا؛ بلعیده شدن هوای زیاد توسط کودکان، هنگام خوردن، آشامیدن یا حرف زدن
• عدم تحمل لاکتوز؛ به دلیل کمبود آنزیم هضم‌کننده لاکتوز موجود در شیر و محصولات لبنی
• یبوست؛ تجمع گاز و نفخ در شکم به دلیل تجمع مدفوع در روده کودکان
• آلرژی‌های غذایی؛ آلرژی به برخی غذاها مانند گندم، سویا، تخم‌مرغ و شیر
• بیماری‌های گوارشی؛ ابتلا کودکان به برخی بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری سلیاک و عفونت‌های روده‌ای
• مصرف بیش از حد فیبر؛ افزایش احتمال ابتلا به نفخ در اثر مصرف زیاد فیبر به‌ویژه فیبرهای غیرمحلول توسط کودکان
• استرس و اضطراب؛ تاثیرات منفی استرس و اضطراب بر سیستم گوارش کودکان

برای مدیریت و کاهش نفخ در کودکان، باید به رژیم غذایی آنها توجه کرده و در صورت لزوم با پزشک برای شناسایی علت دقیق نفخ و درمان مناسب مشورت شود.

علت نفخ شکم در بارداری

نفخ در دوران بارداری تجربه شایعی‌ست که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. دلایلی مانند تغییرات هورمونی، فشار فیزیکی ناشی از رشد جنین و تغذیه‌ای منجر به این عارضه می‌شوند. با رعایت نکات تغذیه‌ای و سبک زندگی مناسب، می‌توان این مشکل را مدیریت کرد. در ادامه به مهم‌ترین علت نفخ شکم در بارداری پرداخته‌ایم:

• بزرگ شدن رحم؛ با رشد جنین، رحم بزرگ‌تر شده و فضای بیشتری در محوطه شکمی اشغال می‌کند. این فشار فیزیکی، با کاهش فضای معده و روده‌ها، منجر به احساس نفخ و پُری شکم خواهد شد.
• تغییرات هورمون پروژسترون؛ در دوران بارداری، سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. این هورمون، باعث شل‌شدن عضلات صاف بدن، از جمله عضلات دستگاه گوارش می‌شود. شل شدن این عضلات، کاهش سرعت حرکت غذا در روده‌ها و تجمع گاز و نفخ را به دنبال دارد.
• تغییر در رژیم غذایی و افزایش مصرف غذاهای خاص در زنان باردار؛ به دلیل نیازهای تغذیه‌ای و توصیه‌های پزشکی، میزان مصرف برخی از غذاها مانند حبوبات و کلم در زنان باردار افزایش پیدا می‌کند.

نفخ، در طول سه‌ماهه‌های مختلف بارداری با شدت‌های مختلف تجربه می‌شود. در سه‌ماهه اول بارداری، با آغاز تغییرات هورمونی، برخی از همان ابتدای بارداری، دچار نفخ می‌شوند. در سه‌ماهه دوم، رشد رحم بیشتر شده و فشار بیشتری به روده‌ها وارد می‌شود. نفخ در این دوره افزایش می‌یابد. درسه‌ماهه سوم بارداری، با رشد حداکثری جنین، فضای شکم به شدت کاهش می‌یابد. به همین دلیل، بسیاری از زنان در این دوره، با نفخ شدیدتری مواجه می‌شوند.

علائم همراه با نفخ معده و شکم چیست؟

نفخ معده و شکم، علاوه‌بر احساس تورم و پُری، با علائم و مشکلات دیگری همراه خواهد بود. شایع‌ترین این علائم، درد شکم، گاز معده و روده، آروغ زدن، یبوست، اسهال، تهوع، کاهش اشتها و تغییر در الگوی دفع مدفوع هستند. عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، عدم تحمل غذایی، بیماری‌های گوارشی، تغییرات هورمونی، استرس و مصرف داروها منجر به تشدید این وضعیت خواهد شد. برای مدیریت و کاهش علائم نفخ، رعایت رژیم غذایی مناسب، افزایش فعالیت بدنی، مدیریت استرس و مشاوره با پزشک در صورت نیاز توصیه می‌شود.

عوامل خطر نفخ معده و شکم

سرطان تخمدان، یکی از علت‌های نادر و خطرناک در نفخ شکمی است. نفخ معده، شکم و درد لگن، از علامت‌های ابتلا به این سرطان هستند. سرطان رحم، گاهی باعث نفخ معده، خونریزی غیرطبیعی واژینال، درد لگن یا درد هنگام دفع ادرار می‌شود و این نفخ از نوع نفخ شکمی، خطرناک است. تغییر عادات روده ماننده یبوست و نفخ از نشانه‌های ابتدایی بیماری رحم زنان است.

از دیگر بیماری‌های خطرناک، سرطان معده است. سرطان معده از جمله سرطان‌های بدون علامتی‌ست که پس از پیشرفت بیماری با علائم نامشخصی مانند نفخ، احساس سنگینی و سیری در قسمت بالایی شکم و سوء‌هاضمه مشخص می‌شود. بیماری کرون هم یکی از بیماری‌های خودایمنی‌ست که با تاثیر مستقیم روی دستگاه گوارش، در روده کوچک و بزرگ شناسایی می‌شود. نفخ از علائم مشخص بیماری کرون بوده که باعث انسداد روده، کاهش وزن، حالت تهوع و استفراغ بعد از خوردن غذا خواهد شد.

ارتباط نفخ شکم با بیماری‌های مختلف

نفخ شکم با افزایش حجم و ورم شکم، از نشانه‌های مشترک بیماری‌های مختلفی است. این شرایط، به علت سوء‌هاضمه، عدم تحمل لاکتوز، گلوتن یا بیماری‌های گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر رخ می‌دهد. همچنین، عفونت‌های گوارشی، یبوست مزمن و تجمع گازهای روده هم منجر به نفخ می‌شوند. در ادامه، به برخی از این بیماری‌ها و وضعیت‌های مرتبط با نفخ شکم، اشاره کرده‌ایم:

نفخ شکم و روده تحریک‌پذیر

سندرم روده تحریک‌پذیر، یکی از بیماری‌های گوارشی‌ست که با درد شکمی، اسهال یا یبوست و نفخ شکم همراه است. عوامل مختلفی همچون استرس، تغذیه نامناسب و تغییرات در میکروبیوم روده باعث ابتلا به این بیماری می‌شوند. موثرترین روش‌های درمان و کنترل این بیماری، تغییر در رژیم غذایی، مدیریت استرس و اضطراب و درمان دارویی تحت نظر پزشک متخصص هستند.

عفونت و نفخ معده و شکم

نفخ معده و شکم یکی از مشکلات گوارشی شایع است که می‌تواند به علت‌های مختلفی ایجاد شود. یکی از این علت‌ها، عفونت‌های گوارشی هستند. اختلالات ناشی از ورود عوامل مختلف شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها به دستگاه گوارش، عفونت‌های گوارشی را به وجود می‌آورند. این عفونت‌ها، باعث بروز انواع علائم همچون نفخ، درد شکم، اسهال و تهوع می‌شوند.

کولیت اولسراتیو و نفخ شکم

کولیت اولسراتیو یک بیماری خودایمنی مزمن است که باعث التهاب و زخم‌ شدن لایه داخلی روده بزرگ و مقعد می‌شود. این بیماری، بخشی از گروه بیماری‌های التهابی روده بوده و به شکل‌های مختلفی در بخش‌های مختلف روده بزرگ خود را نشان می‌دهد. در کولیت اولسراتیو، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های روده حمله کرده و موجب التهاب و آسیب دیدن روده می‌شود. وجود افراد مبتلا به این بیماری در سابقه خانوادگی شما، احتمال ابتلا به کولیت اولسراتیو را در شما افزایش خواهد داد. برخی از عوامل محیطی مانند استرس، عفونت‌ها و مصرف مواد غذایی خاص باعث ابتلا و تشدید این بیماری می‌شوند. درمان کولیت روده به دو طریق جراحی و دارو درمانی امکانپذیر است.

نفخ شکم و یبوست

نفخ شکم و یبوست هر دو از مشکلات شایع گوارشی هستند. هنگام ابتلای فرد به یبوست، باعث کند شدن حرکت مواد در روده می‌شود. با کاهش حرکات روده‌ای و تجمیع مواد دفعی و گازها در روده، فرد احساس پری، فشار در شکم و نفخ می‌کند. این مشکلات، با مصرف آب کافی، فیبرهای غذایی و فعالیت بدنی منظم کاهش می‌یابند. پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ و مشاوره با پزشک در صورت تداوم علائم، به بهبود وضعیت کمک خواهد کرد.

زخم معده و نفخ معده

زخم معده، به دلیل ترشح زیاد اسید معده و تخریب دیواره‌های معده ایجاد می‌شود. نتیجه این فرایند، ایجاد التهاب و تحریک در دستگاه گوارش خواهد بود. این التهاب به ایجاد گاز و ابتلای فرد به نفخ منجر می‌شود. علاوه‌براین، مصرف برخی داروها و تغییر در رژیم غذایی برای مدیریت زخم معده هم به افزایش تولید گاز و احساس نفخ شکم کمک می‌کنند. بنابراین، گاهی افراد مبتلا به زخم معده، بیش از دیگران، نفخ شکم را تجربه خواهند کرد.

بواسیر و نفخ شکم

بیماری بواسیر، با متورم و بزرگ شدن رگ‌ها در ناحیه داخل یا خارج از مقعد ایجاد می‌شود. گاهی، یبوست، از اصلی‌ترین عوامل یا تشدیدکننده بواسیر بوده و به نفخ شکم منجر خواهد شد. اعمال فشار برای دفع مدفوع سفت در زمان یبوست، فشار بیشتری به رگ‌های ناحیه مقعد وارد کرده و باعث ایجاد یا تشدید بواسیر می‌شود. اگر مدفوع برای مدت طولانی‌تری در روده بزرگ باقی بماند، آب بیشتری از آن جذب شده و سفت‌تر می‌شود. این اتفاق، فرد را با بواسیر شدید‌تری مواجه خواهد کرد.

استرس و نفخ معده و شکم

هنگام اضطرب یا فشار روانی، بدن شما هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها، با درگیر کردن سیستم عصبی گوارش، باعث ایجاد تغییرات مختلفی در عملکرد دستگاه گوارش می‌شوند. در نتیجه اسپاسم عضلانی در روده، حرکت غذا در روده کند شده و نفخ، درد شکمی و احساس پری در معده رخ می‌دهد. همچنین، استرس باعث افزایش ترشح اسید معده شده که سوءهاضمه، نفخ و سوزش سردل را به دنبال خواهد داشت. استرس و اضطراب، تعادل باکتری‌های مفید و مضر روده را برهم زده که با خود مشکلات گوارشی همچون نفخ، درد شکمی و اسهال را به همراه دارند.

دیابت و باد شکم

دیابت به اعصاب کنترل‌کننده دستگاه گوارش، آسیب می‌رساند. این آسیب عصبی، باعث اختلال در حرکت غذا در دستگاه گوارش شده و نفخ، درد شکمی و یبوست را در پی دارد. گاستروپارزی یک عارضه شایع دیابت است که حرکت غذا از معده به روده کوچک را کند می‌کند. این عارضه، با نفخ، حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها همراه است. افراد مبتلا به دیابت، در معرض ابتلا به عدم تحمل لاکتوز هم هستند.

بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به نفخ شکم ناشی از دیابت، کنترل قند خون است. این کنترل با رژیم غذایی، ورزش و دارو انجام می‌شود. دکتر گوارش، در صورت ابتلا به گاستروپارزی، داروهایی برای کمک به حرکت غذا در دستگاه گوارش تجویز می‌کند.

مشکلات بلع و نفخ شکم

مشکلات بلع (دیسفاژی) و نفخ شکم به دلایل مختلفی با یکدیگر مرتبط هستند. عوامل و شرایط متعددی، موجب ابتلای به هر دوی این مشکلات می‌شوند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین این عوامل اشاره کرده‌ایم:

• ریفلاکس معده به مری؛ نفخ شکم و احساس پری معده ناشی از تحریک مری و مشکلات بلع در اثر ریفلاکس معده
• بیماری زخم معده یا اثنی‌عشر؛ ایجاد مشکلات بلع و نفخ شکم در اثر زخم‌های گوارشی
• اختلالات حرکتی مری؛ ایجاد نفخ در اثر مشکلات بلع و تجمع غذا در مری به دلیل ناتوانی عضلات مری برای منقبض شدن
• اسپاسم مری؛ مشکلات بلع و ایجاد نفخ در اثر انقباضات غیرطبیعی و غیرمنظم عضلات مری
• بلع هوا (آئروفاژی)؛ تشدید مشکلات بلع و ایجاد نفخ در اثر بلعیدن بیش از حد هوا هنگام خوردن یا نوشیدن
• سوء‌هاضمه؛ ابتلا به مشکلات بلع و نفخ هم‌زمان به دلیل ابتلا به سوء‌هاضمه و مشکلات گوارشی عمومی
• التهاب مری؛ وقوع مشکلات و نفخ در اثر التهاب مری به دلیل عفونت یا تحریک

اگر به‌طور مکرر مشکلات بلع و نفخ شکم را تجربه می‌کنید، برای شناسایی علت اصلی این مشکلات و درمان مناسب باید به متخصص گوارش مراجعه کنید.

نفخ شکم و کبد چرب

کبد چرب، با تجمع چربی در کبد اتفاق می‌افتد. چربی اضافی، به کبد آسیب رسانده و باعث التهاب و ناهنجاری در عملکرد کبد می‌شود. این ناهنجاری‌ها، با تاثیر روی جریان خون در کبد و طحال و تجمع مایع در شکم، احساس پری و سیری در معده و وقوع نفخ را به دنبال خواهند داشت. همچنین، افراد مبتلا به کبد چرب، بیشتر در معرض ابتلا به سوء‌هاضمه و یبوست بوده که خود باعث نفخ، درد شکم، سوزش سر دل و حالت تهوع خواهند شد. از سوی دیگر، بسیاری از غذاهایی که خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهند، همچون غذاهای پرچرب، پرکربوهیدرات و فرآوری شده، باعث نفخ هم می‌شوند.

نفخ شکم و کمردرد

اختلالاتی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، باعث نفخ، درد شکمی و کمردرد می‌شوند. این شرایط، بر نحوه حرکت غذا در دستگاه گوارش تاثیر گذاشته و اسپاسم عضلانی و درد در ناحیه کمر را به همراه خواهد داشت. همچنین التهاب در بدن، موجب کمردرد و مشکلات گوارشی مانند نفخ می‌شود. شرایط التهابی مانند آرتریت و بیماری التهابی روده در این امر نقش دارند.

شکم درد و نفخ شکم

شکم درد و نفخ شکم اغلب ناشی از عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، بلعیدن هوای زیاد، عدم تحمل غذایی، بیماری‌های گوارشی و یبوست هستند. مصرف غذاهای نفاخ مثل لوبیا، کلم و نوشیدنی‌های گازدار، همچنین حساسیت به لاکتوز یا گلوتن، باعث تجمع گاز و ایجاد درد در شکم می‌شوند. بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر و عفونت‌های گوارشی هم در وقوع این مشکلات نقش دارند. برای کاهش شکم درد و نفخ، تغییر رژیم غذایی، جویدن آرام غذا، مصرف پروبیوتیک‌ها و پرهیز از غذاهای نفاخ توصیه می‌شود.

اسهال و باد شکم

هنگامی که غذا به سرعت در روده بزرگ حرکت می‌کند، زمان کمتری برای جذب آب وجود دارد. این فرایند، با افزایش مقدار مایعات در روده بزرگ، افزایش تولید گاز و ایجاد اسهال را به دنبال خواهد داشت. باکتری‌های موجود در روده ‌بزرگ، از مواد غذایی هضم نشده، برای تولید گاز استفاده می‌کنند.با وقوع اسهال و افزایش سرعت حرکت غذا در روده بزرگ، باکتری‌ها برای تولید گاز زمان بیشتری دارند. برخی از غذاها، مانند غذاهای چرب، تند یا پرفیبر، باعث اسهال و نفخ در افراد می‌شوند. عدم تحمل لاکتوز موجود در شیر) یا فروکتوز موجود در قند میوه، نفخ، اسهال و درد شکم را در پی دارند.

نفخ معده عصبی

نفخ معده عصبی یا سندرم روده تحریک‌پذیر، با ناراحتی‌های گوارشی مختلف همچون نفخ، درد شکم، اسهال یا یبوست همراه است. افراد مبتلا به این سندرم، به‌طورکلی روده‌های حساسی دارند که به محرک‌های مانند استرس، غذا، هورمون‌ها یا تغییر در حرکات روده، بیشتر واکنش نشان می‌دهند. این واکنش، منجر به اسپاسم عضلانی، التهاب و افزایش تولید گاز در روده می‌شود. سیستم عصبی گوارشی، مسئول هماهنگی بین مغز و روده است. در افراد مبتلا، این سیستم، با عملکرد نادرست و ارسال سیگنال‌های اشتباهی به روده، باعث وقوع حرکت غیرطبیعی غذا در روده، اسپاسم عضلانی و افزایش حساسیت روده می‌شود.

نفخ معده و تنگی نفس

دیافراگم، عضله‌ای در زیر ریه‌ها بوده و به تنفس کمک می‌کند. با تورم شکم به دلیل نفخ، به دیافراگم فشار وارد شده و تنفس دشوار خواهد شد. این اتفاق، در افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی همچون بیماری انسدادی مزمن ریوی شایع است. همچنین، رحم در حال رشد در دوران بارداری به اندام‌های داخلی فشار وارد کرده و باعث کمردرد، نفخ و تنگی نفس می‌شود.

چگونه نفخ شکم را تشخیص دهیم؟

تشخیص نفخ شکم، براساس علائم بیمار و معاینات بالینی انجام می‌شود؛ اما متخصص گوارش، گاهی برای تشخیص علت دقیق‌تر نفخ در شرایط پیچیده، آزمایش‌های تکمیلی و تخصصی را توصیه می‌کند. در جدول زیر، به دقیق‌ترین روش‌های تشخیصی نفخ شکم اشاره کرده‌ایم:

این مجموعه از روش‌های تشخیصی، برای شناسایی علت دقیق نفخ شکم و ارائه درمان مناسب به متخصص گوارش کمک می‌کنند.

عوارض و خطرات نفخ شکم چیست؟

نفخ شکم، معمولا یک مشکل جدی نیست و به‌طور طبیعی تسکین می‌یابد. اما گاهی، نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری خواهد بود. شایع‌ترین عوارض و خطرات نفخ شکم شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد درد و احساس ناراحتی در شکم؛ به صورت دردهای متناوب یا مداوم
• احساس پری در شکم و معده؛ ایجاد تنگی نفسی و محدودیت در حرکت آزادانه
• اختلال در خواب؛ در اثر درد بیش از حد و فشار آزاردهنده
• ایجاد محدودیت اجتماعی؛ احساس ناراحتی در جمع‌های عمومی و بروز مشکلات اجتماعی
• نشان‌دهنده مشکلات گوارشی خطرناک؛ همچون سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، انسداد روده یا عدم تحمل غذایی
• عوارض روانی ناشی از تجربه مکرر نفخ؛ ابتلا به استرس و اضطراب

درصورتی‌که، نفخ شکم همراه با علائم جدی‌تر، به‌طور مداوم ادامه یافت، برای انجام ارزیابی‌های تخصصی‌تر و یافتن علت باد کردن شکم باید به متخصص گوارش مراجعه کنید.

چگونه نفخ معده و شکم را درمان کنیم؟

درمان نفخ شکم و معده، به علت بروز آن بستگی دارد. در ادامه، به متداول‌ترین روش‌های کاهش و درمان نفخ اشاره کرده‌ایم:

• کاهش مصرف غذاهای نفاخ؛ غذاهایی همچون لوبیا، عدس، کلم، گل‌کلم و نوشیدنی‌های گازدار
• جویدن آرام غذا؛ بلعیده شدن هوا کمتر در اثر آرام جویدن غذا
• مصرف فیبر به مقدار مناسب؛ جلوگیری از مصرف بیش از حد فیبر و ورود تدریجی آن به رژیم غذایی
• پرهیز از مواد غذایی حساسیت‌زا؛ اجتناب از مصرف لبنیات برای افراد حساس به لاکتوز و اجتناب از مصرف غلات برای افراد مبتلا به حساس به گلوتن
• مصرف داروها و مکمل‌ها؛ مصرف داروهای ضدنفخ مانند سایمیتیکون، مصرف پروبیوتیک‌ها برای ایجاد تعادل بین باکتری‌های مفید روده و مصرف مکمل‌های آنزیمی مانند لاکتاز برای هضم بهتر لاکتوز و کاهش نفخ
• انجام فعالیت بدنی منظم؛ همچون پیاده‌وری بعد از غذا و برخی از حرکات یوگا برای کمک به حرکت گازها در روده
• مدیریت استرس؛ انجام تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی مثل مدیتیشن و تنفس عمیق برای تسکین نفخ
• مصرف دم‌نوش‌های گیاهی؛ همچون مصرف دم‌نوش نعناع، زنجبیل و بابونه
• استفاده از زردچوبه؛ بهبود مشکلات گوارشی به‌عنوان یک ضدالتهاب طبیعی

اگر نفخ، به‌طور مداوم و همراه با علائم دیگری مانند کاهش وزن غیرقابل توضیح، درد شدید یا خونریزی ادامه داشت، باید به دکتر گوارش مراجعه کرده تا علت نفخ مداوم، بررسی و درمان مناسب تجویز شود.

داروهای نفخ شکم

برای درمان نفخ، داروهای متعدد با شیوه‌های اثرگذاری متفاوتی وجود دارند. انواع داروهای ضداسپاسم، داروهای ضداسید و ضدنفخ می‌توان برای درمان نفخ استفاده کرد. در جدول زیر، به موثرترین داروهای تسکین‌دهنده علائم نفخ و بهترین قرص برای باد معده اشاره کرده‌ایم:

این داروها، طی مکانیسم متفاوتی به درمان نفخ شکم و معده می‌پردازند. برای مصرف هر یک از این موارد باید با متخصص گوارش مشورت کنید.

از بین بردن نفخ شکم فوری

پیاده‌روی پس از صرف غذا، یوگا یا هر نوع فعالیت بدنی ملایم، با تسهیل حرکت غذا در دستگاه گوارش، نفخ را کاهش می‌دهند. همچنین، ماساژ محوطه شکمی به آرامی و در جهت عقربه‌های ساعت، باعث تسکین عضلات روده و آزادش شدن گازهای تجمع‌یافته در روده می‌شود. از دیگر روش‌های درمان فوری نفخ، می‌توان به دوش آب گرم اشاره کرد. استحمام با گرم عضلات را شل کرده و به هضم غذا کمک می‌کند.

درمان خانگی نفخ شکم

موثرترین درمان‌های خانگی نفخ شکم شامل تغییر در رژیم غذایی، استفاده از گیاهان دارویی و انجام برخی تمرینات هستند. در ادامه، به چندین روش درمان خانگی باد شکم زیاد، اشاره کرده‌ایم:

• مصرف دم‌نوش‌های گیاهی؛ همچون دم نوش نعناع، زنجبیل، بابونه و زیره برای تسکین اسپاسم عضلات روده و کمک به بهبود هضم غذا و کاهش نفخ
• استفاده از سرکه سیب؛ کمک به هضم غذا و کاهش نفخ با نوشیدن یک قاشق غذاخوری سرکه سیب در یک لیوان آب قبل از وعده‌های غذایی
• مصرف ماست پروبیوتیک؛ برقراری تعادل باکتری‌های مفید روده در اثر مصرف محصولات پروبیوتیک
• استفاده از دانه‌های رازیانه؛ کاهش نفخ به دلیل جویدن چند دانه رازیانه یا نوشیدن دم‌نوش رازیانه
• استفاده از آب لیمو؛ تحریک تولید اسید معده و بهبود هضم با نوشیدن آب‌لیموی تازه در یک لیوان آب گرم، قبل از وعده‌های غذایی
• خواب کافی و کاهش استرس؛ کاهش نفخ با انجام تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و برخورداری از خواب کافی و باکیفیت
• مصرف آب کافی؛ بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش نفخ در اثر نوشیدن آب به مقدار کافی در طول روز

انجام این روش‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی، علائم نفخ شکم را به میزان قابل‌توجهی تسکین خواهد داد.

برای درمان نفخ شکم چه چیزهایی بخوریم؟

فرد مبتلا به نفخ، باید غذاهایی مصرف کند که به راحتی هضم شده و گازی تولید نمی‌کند. در ادامه، به مناسب‌ترین غذاها برای فرد مبتلا به نفخ، اشاره کرده‌ایم:

• غذاهای حاوی فیبر محلول؛ تولید گاز کمتر در روده به دلیل هضم آهسته و به‌تدریج
• مصرف زنجبیل تازه در غذا؛ کاهش ناراحتی‌های گوارشی و نفخ به دلیل خواص ضدالتهابی طبیعی
• مصرف موز؛ برقراری تعادل سطح الکترولیت‌ها و کاهش احتباس آب در بدن به دلیل برخورداری از پتاسیم بالا
• سبزیجات پخته‌شده؛ کاهش نفخ به دلیل مصرف کلم، گل کلم و بروکلی پخته شده
• برنج سفید؛ جلوگیری از نفخ به دلیل هضم راحت

همچنین، مصرف مواد غذایی همچون حبوبات، غذاهای چرب و سنگین، سبزیجات خام و نوشیدنی‌های گازدار به تشدید علائم نفخ منجر می‌شود.

نوشیدنی و دمنوش برای نفخ معده و شکم

برای درمان نفخ شکم، مصرف چندین دم‌نوش گیاهی می‌تواند مفید باشد. بهترین این دم‌نوش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• دم‌نوش نعناع؛ نعناع یکی از بهترین گیاهان برای کاهش نفخ و تسکین دردهای شکمی است. روغن‌های موجود در نعناع به آرام کردن عضلات دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
• دم‌نوش زنجبیل؛ نوشیدن دم‌نوش زنجبیل، علاوه‌بر خواص ضدالتهابی، به هضم غذا هم کمک می‌کند.
• دم‌نوش بابونه؛ بابونه، به دلیل خواص ضدالتهابی و آرام‌بخشی، برای تسکین دردها و ناراحتی‌های گوارشی همچون نفخ بسیار موثر است.
• دم‌نوش رازیانه؛ دانه‌های رازیانه، به‌طور سنتی برای تسکین مشکلات گوارشی مانند نفخ و سوءهاضمه استفاده می‌شوند. نوشیدن دم‌نوش رازیانه، با هضم بهتر غذا و کاهش گاز معده همراه خواهد بود.
• دم‌نوش زیره؛ مصرف دم‌نوش زیره سبز و سیاه به دلیل خواص ضدنفخ بسیار مفید است.

بهتر است برای اثرگذاری بیشتر این دم‌نوش‌ها، آن‌ها را گرم و با مقداری عسل میل کنید.

مصرف محصولات پروبیوتیک

محصولات پروبیوتیک با تأمین باکتری‌های مفید برای روده، به بهبود تعادل میکروبیوم روده کمک می‌کنند که نقش مهمی در کاهش نفخ دارد. این باکتری‌ها با تولید اسید لاکتیک و کاهش pH روده، رشد باکتری‌های مضر که موجب تولید گاز و نفخ می‌شوند را مهار می‌کنند. همچنین، پروبیوتیک‌ها با بهبود هضم غذا و تسهیل جذب مواد مغذی، می‌توانند به کاهش تولید گاز در روده کمک کنند. مصرف منظم پروبیوتیک‌ها در قالب مکمل‌ها یا غذاهای حاوی آن‌ها، نظیر ماست‌های پروبیوتیک، به تعدیل فعالیت‌های گوارشی و کاهش احساس نفخ و تورم شکم کمک می‌کند و به‌طور کلی سلامت گوارشی را بهبود می‌بخشد.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی، تاثیر قابل‌توجهی بر کاهش و درمان نفخ خواهد داشت. در ادامه به مهم‌ترین تغییرات سبک زندگی برای کمک به بهبود نفخ، اشاره کرده‌ایم:

• تغذیه سالم و متعادل؛ همچون مصرف غذاهای پر فیبر و کاهش مصرف غذاهای نفاخ
• مدیریت استرس؛ مانند انجام مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی
• ورزش منظم؛ تسریع حرکات روده‌ها و جلوگیری از یبوست و تجمع گاز با فعالیت بدنی منظم همچون پیاده‌روی
• مصرف مایعات کافی؛ هیدراته نگه داشتن بدن با مصرف آب کافی
• تقسیم وعده‌های غذایی؛ مصرف غذا در وعده‌های کوچک‌تر و با فاصله زمانی کوتاه‌تر
• آهسته غذا خوردن و جویدن کامل؛ جلوگیری از بلع هوا و تولید گاز در دستگاه گوارش

با انجام این تغییرات در سبک زندگی، بسیاری از افراد می‌توانند بهبود قابل توجهی در کاهش نفخ و علائم مرتبط با آن تجربه کنند. البته اگر نفخ به صورت مداوم و شدید ادامه داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه شود تا علت گاز معده زیاد به‌طور جدی‌تری بررسی شود.

ورزش

ورزش منظم، با بهبود حرکت دستگاه گوارش و کاهش یبوست، در بهبود نفخ نقش دارد. فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، یوگا و تمرینات هوازی با تسریع حرکت مواد غذایی در روده‌ها، از تجمع گاز جلوگیری می‌کنند. علاوه‌براین، ورزش منظم با کاهش استرس و اضطراب و تنظیم هورمون‌های مرتبط با گوارش به تسکین علائم نفخ منجر می‌شود.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی، با کمک به حرکت گاز در روده‌ها، درمان نفخ را در پی دارد. همچنین، ماساژ به آرامش عضلات شکم و روده کمک کرده و اسپاسم و گرفتگی ناشی از نفخ را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، این تکنیک درمانی با تحریک هضم و جذب مواد مغذی به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. ماساژ بهتر است با استفاده از روغن نارگیل، روغن بادام یا روغن زیتون و طی حرکات دایره‌ای ملایم در جهت عقربه‌های ساعت به مدت 5 نت 10 دقیقه روی شکم انجام شود.

درمان نفخ شکم در بارداری

نفخ شکم در بارداری، مشکل شایعی‌ست که در اثر تغییرات هورمونی و فیزیکی رخ می‌دهد. روش‌های درمان نفخ در بارداری، کم‌وبیش مشابه درمان نفخ در شرایط دیگر است. مصرف غذاهای پرفیبر، پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ و خوردن وعده‌های کوچک غذایی از موثرترین روش‌های درمان نفخ در بارداری هستند. همچنین، با مصرف زیاد مایعات و انجام پیاده‌روی سبک و ملایم پس از صرف غذا، می‌توان علائم نفخ در بارداری را تسکین داد. از سوی دیگر، پوشیدن لباس‌های تنگ، با افزایش فشار روی شکم، شدت نفخ و ناراحتی ناشی از آن را افزایش می‌دهد. بنابراین، پوشیدن لباس‌های گشاد می‌تواند به تسکین نفخ در دوران بارداری کمک کند.

درمان نفخ معده بعد از غذا

برای درمان نفخ معده بعد از غذا، نوشیدن مقدار کافی آب می‌تواند یکی از روش‌های اثربخش باشد. همچنین استفاده از دم‌نوش‌های گیاهی مانند دم‌نوش نعناع، زنجبیل، بابونه و زیره به کاهش نفخ کمک می‌کند. در کنار این موارد، به‌جای دراز کشیدن بعد از غذا، یک پیاده‌روی سبک و ملایم علائم نفخ را تسکین خواهد داد.

درمان باد شکم بعد از عمل جراحی

یکی از شرایط دیگری که ابتلا به نفخ، می‌تواند آزاردهنده باشد، پس از عمل جراحی است. برای درمان نفخ پس از جراحی، روش‌های زیر کمک‌کننده هستند:

• داشتن تحرک و پیاده‌روی به حرکت گاز در دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات باعث تنظیم حرکت روده و کاهش تجمع گاز در روده خواهد شد.
• پرهیز از مواد غذایی مولد گاز، تولید گاز در روده را کاهش می‌دهد.
• مصرف برخی از داروهای ضدنفخ مانند سایمتیکون باعث کاهش گاز معده و روده می‌شود.
• انجام تکنیک‌های تنفس عمیق و آرامش با کاهش تنش و استرس، به حرکت گاز در روده‌ها کمک می‌کند.
• مصرف غذاهای سبک و سهل‌الهضم مانند سوپ‌ها و غذاهای بخارپز تولید گاز در روده و معده را کاهش می‌دهد.

اگر این روش‌ها موثر نبود و نفخ همراه با درد شدید یا علائم دیگر رخ داد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

چگونه از نفخ شکم پیشگیری کنیم؟

روش‌های پیشگیری از نفخ شکم، همان روش‌های درمانی باد معده هستند که علائم ناخوشایند نفخ را بهبود می‌دهند. در ادامه، به‌طور خلاصه به اثربخش‌ترین روش‌های پیشگیری از نفخ شکم اشاره کرده‌ایم:

نفخ شکم می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد، اما با رعایت چند نکته می‌توان از آن پیشگیری کرد. در اینجا تعدادی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از نفخ شکم آورده شده است:

• جویدن غذا به‌خوبی برای جلوگیری از ورود هوا همراه با غذا به معده
• خودداری از خوردن غذاهای پر از فیبر بیش از حد و اضافه کردن فیبر به رژیم غذایی به‌تدریج
• نوشیدن مایعات به اندازه کافی برای جلوگیری از انباشت گاز در روده‌ها
• مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک مانند ماست برای برقراری تعادل باکتری‌های مفید در روده
• فعالیت بدنی منظم با هدف بهبود حرکت گوارشی و جلوگیری از تجمع گاز در روده‌ها
• پرهیز از خوردن غذاهای نفاخ مانند لوبیا، کلم، پیاز، نوشابه‌های گازدار و آدامس
• کاهش مصرف غذاهای چرب و سنگین به دلیل هضم کند و ایجاد احساس سنگینی در معده
• استفاده از داروهای ضدنفخ پیش از صرف غذا

رعایت این نکات، به‌طور مؤثر از بروز نفخ شکم پیشگیری خواهد کرد.

برای درمان نفخ شکم و معده به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان نفخ شکم باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. این پزشک، در تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با دستگاه گوارش همچون نفخ معده مهارت دارند. مهم ترین علت نفخ شکم و معده، عدم تحمل غذایی، سندرم روده تحریک‌پذیر، اختلالات گوارشی و استرس و اضطراب هستند. دکتر گوارش، با انجام معاینات فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی شما، علت اصلی باد شکم در شما را تشخیص داده و درمان مناسب را پیشنهاد می‌دهد.

روش‌های درمان نفخ شکم شامل تغییر رژیم غذایی، مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مدیریت استرس هستند که به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک خواهند کرد. همچنین دکتر گوارش در صورت نیاز و با توجه به علت ابتلا به نفخ شکم، داروهای ضداسید، آنتی‌بیوتیک‌ها و ملین‌ها را تجویز می‌کند. نوشیدن مایعات فراوان، فعالیت بدنی منظم و مصرف دم‌نوش‌ها به تسکین علائم نفخ معده منجر خواهد شد.

در نهایت، اگر مبتلا به نفخ معده هستید و درمان خانگی نفخ معده و شکم موثر نبود، حتما به دکتر گوارش مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از متخصص گوارش، از امکان نوبت‌دهی این متخصص در سایت دکتردکتر استفاده کنید.

منبع:

health.harvard.edu

nhs.uk

سوالات متداول نفخ شکم