خانمها برای تعدیل و بهبود سطح هورمونهای خود از هورمون درمانی یائسگی استفاده میکنند. خانمهای بالاتر از ۴۰ سال با علائم یائسگی درگیر هستند. این افراد به دنبال روشهایی برای حل مشکلاتی مانند گرگرفتگی، خارش، سوزش واژن و نوسانات هورمونی هستند و برای پیدا کردن بهترین روش کنترل علائم، به پزشک زنان مراجعه میکنند. هورمون تراپی یائسگی یکی از روشهای پیشنهادی برای بهبود علائم این دوران است.
اما سوالی که پرسیده میشود این است که هورمون درمانی یائسگی چیست؟ این روش درمانی برای خانمهایی که در دوران یائسگی هستند تجویز میشود. با هورمون درمانی برای جلوگیری از یائسگی میتوان مشکلات رخ داده را برطرف کرد تا شرایط هورمونی خانمها بهبود پیدا کنند. آیا این روش درمانی عوارض دارد؟ برای اینکه به سوال عوارض هورمون درمانی یائسگی چیست پاسخ دهیم و درباره داروهای هورمون درمانی یائسگی اطلاعاتی در اختیارتان قرار دهیم تا انتهای متن همراه ما باشید.
هورمون درمانی در یائسگی چیست؟
بدن خانمها با نزدیک شدن به دوران یائسگی، سطح هورمونهای زنانه را کاهش میدهد و استروژن کمتری تولید میکند. البته این موضوع مختص خانمها نیست و مردان نیز به یائسگی مردانه دچار میشوند و گاهی باید از هورمون درمانی استفاده کنند. هورموندرمانی (Hormone replacement therapy) روشی است که برای جایگزینی مصنوعی استروژنی که دیگر در بدن تولید نمیشود، مورد استفاده قرار میگیرد.
این روش درمانی بیشتر برای تسکین علائمی مانند گُر گرفتگی و ناراحتی واژن به کار میرود، اما گروهی از افراد برای مواردی چون بهبود وضعیت استخوانها و پیشگیری از پوکی استخوان هم از آن استفاده میکنند. تحقیقات نشان میدهد که سرعت تحلیل رفتن استخوانهای خانمها را کند میکند و احتمال شکستگی را کاهش میدهد.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که پزشک زنان و زایمان برای خانمهایی که رحم خود را خارج نکردهاند، علاوه بر استروژن، هورمون پروژسترون هم تجویز میکنند. در حالت طبیعی، میزان استروژن و پروژسترون موجود در بدن متعادل است؛ اگر میزان استروژن به تنهایی در بدن افزایش پیدا کند، تحریک کننده رشد پوشش داخلی رحم خواهد بود.
این موضوع ریسک ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش میدهد. افرادی که عمل هیسترکتومی یا برداشتن رحم را انجام دادهاند، احتمالا نیازی به پروژسترون نخواهند داشت، زیرا رحمی ندارند که رشد بافتهایش تحریک شود.
انواع روشهای هورمون درمانی در یائسگی
بدن خانمها با نزدیک شدن به دوران یائسگی، سطح هورمون های زنانه را کاهش میدهد و استروژن کمتری تولید میکند. بنابراین هورمون درمانی یائسگی برای جایگزین کردن استروژنی است که دیگر در بدن تولید نمیشود.
هورمون درمانی برای جایگزین استروژن به چند روش پایه صورت میگیرد که در جدول زیر آورده شده است:
عنوان | توضیحات |
هورمون درمانی سیستمیک | این روش حاوی دوز بالاتری از استروژن است که قسمتهای مختلف بدن آن را جذب میکنند و برای درمان علائم کلی یائسگی مورد استفاده قرار میگیرد. |
هورمون درمانی واژینال | دوز استروژنی که در این روش وارد بدن میشود، کمتر است. جذب هورمون در این روش حداقلی است و فقط برای درمان علائم واژینال و ادراری پس از قاعدگی کاربرد دارد. |
قرص و قطره | این داروها خوراکی هستند و یک بار در روز به صورت ناشتا مصرف میشوند. البته بعضی از انواع قرصها، قابلیت استعمال واژینال را هم دارند. |
چسبهای هورمونی | این برچسبها روی پوست شکم میچسبند. بعضی از آنها باید هر ۳ الی ۴ روز یکبار تعویض شوند و بعضی دیگر میتوانند تا یک هفته، هورمونهای مورد نیاز بدن را تأمین کنند. |
اسپری، کرم و ژل | هورمون درمانی را میتوان به صورت موضعی هم انجام داد. داروهای موضعی روی پوست بازو، شانه، مچ دست و پا قابل استفاده هستند. |
حلقه واژینال | برای ورود استروژن از طریق واژن، هم میتوان از قرص، کرم و حلقههای واژینال استفاده کرد. پزشک این حلقهها را در قسمت داخلی واژن قرار میدهد. اما دقت داشته باشید که هر سه ماه یکبار باید تعویض شوند.
|
بازه زمانی مورد نیاز برای هورموندرمانی در یائسگی
درمان علائم یائسگی با هورمون، محدودیت زمانی ندارد. بعضی از افراد برای تسکین موقتی علائم از این روش استفاده میکنند. گروهی از خانمها، مانند افرادی که دچار یائسگی زودهنگام شدهاند، برای مدت طولانیتری از داروهای هورمونی استفاده میکنند. بازه درمان به تشخیص پزشک و انتظارات بیمار بستگی دارد.
تفاوتی ندارد که بازه درمان هورمونی چقدر طول بکشد؛ در هر حال بیمار باید به صورت منظم با پزشک زنان ملاقات داشته باشد و معاینات لازم را انجام بدهد. تعیین فاصله جلسات معاینه با توجه به صلاحدید پزشک انجام میشود.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که اگر در فاصله بین دو نوبت معاینه، تغییر خاصی در شرایط سلامتیان ایجاد شد، حتما با پزشکتان صحبت کنید. پزشک بعد از بررسی شرایط پزشکی جدید، تعیین میکند که آیا میتوانید به هورموندرمانی ادامه بدهید یا لازم است آن را متوقف کنید.
چه کسانی میتوانند از هورمونتراپی استفاده کنند؟
سلامت عمومی مهمترین معیاری است که مشخص میکند یک فرد کاندیدای مناسبی برای هورموندرمانی در یائسگی محسوب میشود یا خیر. در ادامه به لیستی از سوالات اشاره میکنیم که با پاسخ دادن به آنها و صحبت با پزشک متخصص میتوانید مشخص کنید که آیا میتوانید از این متد درمانی استفاده کنید یا خیر.
- آیا دلیلی وجود دارد که ریسک ابتلا به عوارض هورمونتراپی را برای شما افزایش بدهد؟
- به نظر شما این شیوه درمانی میتواند به تسکین علائمتان کمک کند؟
- آیا استفاده از شیوههای درمانی غیرهورمونی (مثل استفاده از روانکننده بر پایه آب در رابطه جنسی) مشکل شما را حل نمیکند؟
- آیا قبلا تجربه مصرف قرصهای ضد بارداری را داشتهاید؟
- اگر پاسخ سوال قبل مثبت است، آیا بعد از مصرف قرصهای ضد بارداری، عوارض جانبی خاصی را تجربه کردید؟
یکی از مشکلاتی که با هورمون درمانی در یائسگی بهتر خواهد شد آتروفی واژن است.
علاوه بر موارد بالا، باید بیماریهای زمینهای موروثی را نیز بررسی کنید. به عنوان مثال خانمهایی که مادرشان، تجربه ابتلا به سرطان پستان را داشته، معمولا کاندیدای مناسبی برای هورموندرمانی در یائسگی نیستند.
چه افرادی کاندیدای مناسبی برای هورمون درمان در یائسگی نیستند؟
پزشکان برای اینکه تشخیص بدهند یک نفر کاندیدای مناسبی برای هورمونتراپی است یا نه، شرایط مختلف و سابقه پزشکی او را مورد بررسی قرار میدهند. در صورتی که عواملی که در ادامه نام میبریم، در سابقه پزشکی بیمار وجود داشته باشد، احتمالا روشهای جایگزین هورموندرمانی را برای تسکین علائم یائسگی توصیه میکنند.
- بیماران مبتلا به سرطان پستان یا آندومتر
- افراد دارای خونریزی غیرطبیعی واژن
- بیماران مستعد تشکیل لخته خون در بدن
- بیماران قلبی
- افراد دارای سابقه سکته قلبی یا مغزی
- خانمهای باردار یا مشکوک به بارداری
- بیماران کبدی
بهتر است باز هم تأکید کنیم که تا پیش از معاینه دقیق، نمیتوان تشخیص داد یک نفر کاندیدای مناسبی برای درمان علائم یائسگی با استروژن و پروژسترون است یا خیر.
هورمون درمانی یائسگی چه مزایایی دارد؟
اگر فردی کاندیدای مناسبی برای هورمون تراپی یائسگی باشد، میتواند از مزایای این روش بهرهمند شود. از این رو مهمترین مزایای درمان هورمون درمانی یائسگی عبارتند از:
- از بین بردن احساس گر گرفتگی و تعریق شبانه
- بهبود علائم واژینال یائسگی مانند خشکی، سوزش و خارش
- راحتی در برقراری رابطه جنسی
- پیشگیری از پوکی استخوان
- درمان یائسگی زودرس
- کاهش احتمال ابتلا به زوال عقل (البته شروع درمان در سنین بالا نه تنها از این بیماری پیشگیری نمیکند، بلکه احتمال آن را هم افزایش میدهد).
- کاهش احتمال خرابی دندانها
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ
- بهبود جزئی دردهای مفصلی
تحقیقات نشان میدهد خانمهایی که در دهه ۵۰ زندگیشان از این متد درمانی برای افزایش سطح هورمونهای بدنشان استفاده کردند، امید به زندگی بیشتری نسبت به زنان عادی داشتهاند. به طور کلی مزیتهای درمان هورمونی برای خانمهای کمتر از ۷۰ سال و کسانی که کمتر از ۱۰ سال از یائسگیشان میگذرد، بیشتر از است.
به گفته webmd
در طول یائسگی، سطح استروژن کاهش مییابد. برخی از زنان علائم ناراحت کننده ای دارند که به عنوان علائم وازوموتور مانند: گرگرفتگی شناخته میشوند یا ممکن است علائم دیگری مانند: خشکی واژن داشته باشند. از این رو HRT (همچنین به عنوان هورمون درمانی، هورمون درمانی یائسگی و درمان جایگزینی استروژن شناخته میشود) موثرترین درمان برای علائم یائسگی است.
خطرات هورموندرمانی
هورموندرمانی در یائسگی بدون عارضه نیست. ریسکهای این روش به متد درمان، دوز دارو، مدت زمان مصرف، ویژگیهای جسمانی و سابقه پزشکی افراد بستگی دارد. ریسکهای هورمونتراپی برای افراد مختلف، متفاوت است. بنابراین در اولویت اول توصیه میکنیم برای نوبت دهی دکتر زنان و زایمان اقدام کنید تا متوجه شوید ریسکهای این متد برای شما چیست.
در این بخش نیز برای اطلاعات بیشتر، لیستی از ریسکهای این شیوه درمانی را ارائه میدهیم.
- بیماری قلبی (در صورتی که درمان ۱۰ سال بعد از یائسگی و در سن بالاتر از ۷۰ سال آغاز شود)
- سکته
- لخته شدن خون
- سرطان پستان (در صورت استفاده طولانی مدت)
- سرطان آندومتر (در صورت وجود رحم در بدن و عدم ورود پروژسترون در کنار استروژن)
- مشکلات کیسه صفرا و سنگ صفرا
چه عواملی ریسک هورمونتراپی را افزایش میدهد؟
همانطور که گفتیم، احتمال بروز عوارض این متد درمانی در افراد مختلف باهم متفاوت است. در ادامه عواملی را بررسی میکنیم که ریسک ابتلا به عوارض را افزایش میدهد.
سن
خانمهایی که هورموندرمانی در یائسگی را وقتی شروع میکنند که بیشتر از ۱۰ سال از زمان یائسه شدنشان میگذرد یا بیشتر از ۶۰ سال سن یائسگی دارند، بیشتر از سایر خانمها در معرض ابتلا به عوارض قرار دارند.
روش هورمون درمانی
شیوهای که پزشک و بیمار برای هورمونتراپی انتخاب میکنند و دوز استروژن وارد شده به بدن، روی میزان عوارض تأثیر دارد. علاوه بر آن، تزریق پروژسترون در کنار استروژن هم روی درصد ریسک ابتلا به عوارض تأثیرگذار است.
سوابق پزشکی فرد و خانواده او
اگر عوامل زیر در سوابق پزشکی شما یا اعضای خانوادهتان وجود دارد، احتمالا هورموندرمانی در یائسگی برای شما ریسک بیشتری خواهد داشت.
- سرطان
- بیماری قلبی
- سکته
- لخته شدن خون
- بیماریهای کبدی
- پوکی استخوان
عوارض هورمون درمانی یائسگی
در کنار مزایایی که روش هورمونی تراپی یائسگی دارد، میتواند عوارض مختلفی هم داشته باشد. متداولترین عوارض هورمون درمانی یائسگی عبارتند از:
- خونریزی ماهانه
- لکه بینی یائسگی نامنظم
- حساس شدن سینهها
- نوسانات خلقی و روحی
- احتباس آب در بدن
- سردرد (در موارد نادر، فرد بعد از هورموندرمانی به میگرن مبتلا میشود)
- ایجاد لکههای پوستی
- حساسیت پوست به چسبهای هورمونی
- افزایش تراکم پستان (این عارضه تفسیر نتایج آزمایش ماموگرافی را سختتر میکند)
احتمال ابتلا به این عوارض جانبی در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است و به واکنشی که بدن در برابر هورمونهای تازه نشان میدهد، بستگی دارد. بعضی از افراد هیچ عارضه و عوارض یائسگی را تجربه نمیکنند و بعضی دیگر ممکن است چند مورد را به صورت همزمان تجربه کنند.
چطور عوارض هورمون تراپی یائسگی را به حداقل برسانیم؟
پزشک متخصص زنان بعد از بررسی وضعیت بیمار، مشخص میکنند که آیا میتواند هورمون تراپی یائسگی انجام دهد یا خیر! در کنار این موضوع، روشهایی هم برای کاهش ریسک این متد درمانی وجود دارد. دکتر زنان توصیه میکند که شما هرچقدر سالمتر زندگی کنید، احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته و سایر خطرات هورمون درمانی را کاهش میدهید. در نتیجه میتوانید با خاطری آسوده از این متد برای بهبود علائم یائسگی استفاده کنید.
بنابراین برای اینکه بتوان ریسک هورمون درمانی را کاهش داد باید تحت نظر پزشک زنان بود و عادات روزانه خود را تغییر داد. مهمترین راهکارها برای کاهش عوارض هورمون تراپی یائسگی به شرح زیر هستند:
- با مشورت پزشک بهترین روش هورمون تراپی را انتخاب کنید.
- از پزشک بخواهید دز داروی مصرفی شما را در حداقل مقدار ممکن تجویز کند.
- سعی کنید روشهای درمانی کوتاه مدت را انتخاب کنید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- به صورت منظم ورزش کنید و تمرینات هوازی انجام بدهید.
- سعی کنید وزن نرمال داشته باشید و چربیهای اضافه را بسوزانید.
- سیگار نکشید و الکل هم مصرف نکنید.
- تا حد امکان از استرس دور بمانید.
- ملاقاتهای منظم با پزشک داشته باشید. معاینات لازم را انجام بدهید تا با مشاهده جزئیترین علائم، آن را تشخیص دهید و برای درمان اقدام کنید.
همچنین اگر به فشار خون، دیابت یا کلسترول خون بالا مبتلا هستید، تحت نظر پزشک متخصص باشید تا بیماریهای شما مدیریت شوند.
چه زمانی باید به سراغ هورمون تراپی یائسگی برویم؟
در صورتی که بیماریهای زمینهای مانند: فشار خون کنترل نشده، ترومبوز، افزایش تریگلیسیرید خون، سکته مغزی، بیماری قلبی، سرطان سینه و خونریزی غیرطبیعی از واژن را ندارید؛ میتوانید از مزایای درمان با هورمون تراپی استفاده کنید. اما چه زمانی باید به سراغ هورمون تراپی یائسگی رفت؟
در صورتی که نشانهها و علائم زیر را دارید میتوانید از روش درمانی جایگزین هورمون تراپی یائسگی استفاده کنید:
- گرگرفتگی متوسط تا شدید داشته باشید.
- علائم واژینال یائسگی مانند: خشکی، خارش، سوزش و ناراحتی واژینال را داشته باشید.
- یائسگی زودرس یا کمبود استروژن را تجربه میکنید.
- نیاز به جلوگیری از تحلیل یا شکستگی استخوان داشته باشید.
با بروز هریک از این نشانهها و علائم بهتر است که هورمون درمانی یائسگی را انتخاب کنید تا شرایط جسمی و روحی بهتری را در سن میانسالی تجربه کنید.
هورمون تراپی یائسگی چقدر زمان میبرد؟
درمان علائم یائسگی با هورمون، محدودیت زمانی ندارد. بعضی از افراد برای تسکین موقتی علائم از این روش استفاده میکنند. گروهی از خانمها که دچار یائسگی زودهنگام شدهاند، برای مدت طولانیتری از داروهای هورمونی استفاده میکنند. بازه درمان به تشخیص پزشک و انتظارات بیمار بستگی دارد.
تفاوتی ندارد که بازه درمان هورمونی چقدر طول بکشد؛ در هر حال بیمار باید به صورت منظم با پزشک زنان ملاقات داشته باشد و معاینات لازم را انجام دهد. تعیین فاصله جلسات معاینه با توجه به صلاحدید پزشک انجام میشود.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که اگر در فاصله بین دو نوبت معاینه، تغییر خاصی در شرایط سلامتیان ایجاد شد با پزشکتان صحبت مشورت داشته باشید. دکتر بعد از بررسی شرایط جدید، تعیین میکند که آیا میتوانید به هورمون درمانی ادامه دهید یا لازم است آن را متوقف کنید.
مراقبتهای بعد از هورمون تراپی یائسگی
بعد از هورمون تراپی یائسگی باید مراقبتهایی را انجام دهید که برای شما مفید هستند. این مراقبتها نیاز به تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی شما دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- تغییر در رژیم غذایی (استفاده از غذاهای حاوی استروژن گیاهی مانند: سویا، نخود، عدس، بذر کتان، لوبیا، میوهها و سبزیجات)
- ورزش کردن (بوگا و پیاده روی)
- شرکت در گروههای حمایتی
هرچه شما اطلاعات بیشتری درباره یائسگی داشته باشید راحتتر میتوانید با این دوران روبهرو شوید و مراقبتهای خاص این دوره را انجام دهید.
هورمون درمانی در یائسگی برای چه افرادی مناسب تر است؟
سلامت عمومی مهمترین معیاری است که مشخص میکند یک فرد کاندیدای مناسبی برای هورمون درمانی یائسگی محسوب میشود یا خیر؟ در ادامه به لیستی از سوالات اشاره میکنیم که با پاسخ دادن به آنها و صحبت با دکتر زنان میتوانید مشخص کنید که آیا میتوانید از این متد درمانی استفاده کنید یا خیر:
- آیا دلیلی وجود دارد که ریسک ابتلا به عوارض هورمون تراپی را برای شما افزایش دهد؟
- به نظر شما این شیوه درمانی میتواند به تسکین علائمتان کمک کند؟
- آیا استفاده از شیوههای درمانی غیرهورمونی (مثل استفاده از روانکننده بر پایه آب در رابطه جنسی) مشکل شما را حل نمیکند؟
- آیا تجربه مصرف قرصهای ضد بارداری را داشتهاید؟
- اگر پاسخ سوال قبل مثبت است، آیا بعد از مصرف قرصهای ضد بارداری، عوارض جانبی خاصی را تجربه کردید؟
علاوه بر موارد بالا، باید بیماریهای زمینهای موروثی را نیز بررسی کنید. به طور مثال خانمهایی که مادرشان، تجربه ابتلا به سرطان پستان را داشته اند به طور معمول کاندیدای مناسبی برای هورمون درمانی یائسگی نیستند.
هورمون تراپی یائسگی برای این گروه از افراد خطرناک است
پزشکان برای اینکه تشخیص بدهند یک نفر کاندیدای مناسبی برای هورمون تراپی است یا نه، شرایط مختلف و سابقه پزشکی او را مورد بررسی قرار میدهند. اگر در سابقه پزشکی بیمار، مشکلات یا ممنوعیتهایی وجود داشته باشد، پزشک روشهای جایگزین هورمون درمانی را برای تسکین علائم یائسگی توصیه میکند. اما افرادی که علائم و بیماریهای زیر را دارند نمیتوانند از هورمون تراپی یائسگی استفاده کنند:
- بیماران مبتلا به سرطان پستان یا آندومتر
- افراد دارای خونریزی غیرطبیعی واژن
- بیماران مستعد تشکیل لخته خون در بدن
- بیماران قلبی
- افراد دارای سابقه سکته قلبی یا مغزی
- خانمهای باردار یا مشکوک به بارداری
- بیماران کبدی
بهتر است باز هم تأکید کنیم که تا پیش از معاینه دقیق، نمیتوان تشخیص داد یک نفر کاندیدای مناسبی برای درمان علائم یائسگی با استروژن و پروژسترون است یا خیر. اگر هم سوالی درباره تخصص زنان و زایمان دارید که به شما کمک میکند میتوانید مطلب تخصص زنان و زایمان چیست مجله دکتردکتر را مطالعه کنید.
روشهای جایگزین هورمون تراپی
برای پاسخ دادن به سوال آیا جایگزینی برای هورمون تراپی است یا خیر، ابتدا باید بدانید که هدف شما از هورمون درمانی یائسگی چیست؟ اگر برای بهبود گرگرفتگی یائسگی و تعریق شبانه قصد دارید از این متد استفاده کنید، میتوانید با تغییر رویکردهای زندگی، این علائم را مدیریت کنید. بعضی از بهترین روشها برای تسکین این دو علامت عبارت است از:
- خنک نگه داشتن محیط
- پوشیدن لباسهای خنک و نخی
- کاهش مصرف نوشیدنیهای الکلدار و کافئیندار
- تمرین تنفس آرام و آگاهانه (نفس کشیدن با تمرکز روی ورود هوا به ریه و خروج هوا از ریه)
اگر هم برای تسکین علائم واژینال یائسگی (خشکی واژن یا مقاربت دردناک) به جای هورمون تراپی، میتوان از مرطوبکنندهها و روانکنندههای واژینال استفاده کرد. همچنین پزشک ممکن است برای تسکین درد در حین نزدیکی، داروهایی مانند اسپمیفن (Osphena) را تجویز کند.
به طور کلی روشهای مختلفی برای مدیریت علائم یائسگی وجود دارند. پزشک با بررسی علائم، سابقه پزشکی و انتظاراتی که دارید، بهترین روش درمان و مدیریت این علائم را به شما معرفی میکند. در برخی موارد، نیازی به درمان نیست و پزشک توصیه میکند به بدنتان اجازه دهید سیر طبیعیاش را طی کند.
هورمون تراپی برای از بین بردن علائم آزار دهنده
هورمون درمانی یائسگی یک روش با مزایا و عوارض مختلف است که باید با توجه به نشانه و علائم بیمار تجویز شود. این روش درمانی برای برخی از افراد مفید بوده و برای افرادی که بیماریهای قلبی، عصبی و کلیوی دارند خطرناک است. دکتر زنان و زایمان با بررسی شرایط بیماری و علائمی که دارد روش هورمون تراپی یائسگی را توضیح میدهد و سپس میتوان این روش را انتخاب کرد. برای اینکه از بهترین پزشکان متخصص زنان و زایمان در تهران و شهرستانها بهرهمند شوید میتوانید از سامانه دکتردکتر نوبت دریافت کنید. دکتردکتر یک سامانه آنلاین نوبت دهی است که شما میتوانید با توجه به نظرات و تجربیات دیگران از دکتر زنان نوبت دریافت کنید.
همچنین اگر درباره علائمی مانند: گرگرفتگی، مزایای یائسگی زودرس و عوارض هورمون درمانی یائسگی سوالی دارید میتوانید در قالب کامنت و در انتهای همین متن با ما در ارتباط باشید.
منبع:
webmd
عالیییییی