اسکیزوفرنی یکی از پیچیدهترین و چالشبرانگیزترین اختلالات روانی است که زندگی فرد و اطرافیاناش را از اساس تحت تأثیر قرار میدهد. بسیاری از مردم هنوز نمیدانند این بیماری چه ویژگیهایی دارد، چگونه پیشرفت میکند و چه گزینههای درمانی موثری برای مدیریت آن وجود دارند. در این مقاله، شما با جدیدترین داروها و روشهای درمانی مانند داروهای نسل جدید، درمانهای تزریقی و الکتروشوک آشنا میشوید و همچنین روشهای نوظهور غیرتهاجمی مثل تحریک مغناطیسی و جراحی عملکردی را خواهید شناخت. اگر میخواهید بدانید درمان اسکیزوفرنی چقدر طول میکشد، چه ترکیب دارویی و رواندرمانی بیشترین اثر را دارد و چگونه میتوان کیفیت زندگی بیمار را بهطور ملموس و واقعی بهبود داد، این مقاله شما را قدمبهقدم با تمام جنبههای علمی و عملی این مسیر همراه میکند.
آیا اسکیزوفرنی درمان قطعی دارد؟
اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده و طولانیمدت است و درحالحاضر درمان قطعی اسکیزوفرنی وجود ندارد. بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی باید همیشه تحت نظارت، مراقبت و درمان باشد. هدف درمان اسکیزوفرنی هم نه از بین بردن بیماری، بلکه کنترل و جلوگیری از عود علائم است. درمان اسکیزوفرنی میتواند به فرد و اطرافیان او کمک کند زندگی بهنسبت پایدار و قابلقبولی داشته باشند.
علائم اسکیزوفرنی اغلب بهصورت دورهای کم و زیاد میشوند و بهطور کامل ناپدید نمیشوند؛ به همین دلیل حتی وقتی حال بیمار بهتر میشود، ادامه درمان خیلی مهم است. برای کنترل طولانیمدت اسکیزوفرنی هم اغلب از ترکیب دارودرمانی و درمانهای روانی اجتماعی استفاده میشود. رواندرمانی فردی هم به بیمار کمک میکند الگوهای فکری سالمتری بسازد و با استرس بهتر کنار بیاید. آموزش مهارتهای اجتماعی هم توانایی برقراری ارتباط و انجام کارهای روزمره را بهبود میبخشد و توانبخشی شغلی نیز فرد را برای پیدا کردن و حفظ شغل آماده میکند.
بهطور کلی، برخی از بیماران اسکیزوفرن با ترکیبی از درمانهای مناسب به ثبات خوبی میرسند و حدود ۲۰ درصد از آنها پاسخی بسیار مطلوب و پایدار نشان میدهند؛ درحالی که دیگران ممکن است دورههای عود یا علائم طولانیمدتتری را تجربه کنند.
درمان اسکیزوفرنی چقدر طول میکشد؟
اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن و دشوار اما مدیریتپذیر است، نه بیماریای که بهسرعت درمان شود. در بسیاری موارد، مدتزمان لازم برای مشاهده تأثیر داروها در درمان اسکیزوفرنی چند هفته است. همچنین گاهی طبق شرایط بیمار، پزشک ممکن است تشخیص بدهد که بیمار در کنار دارودرمانی باید درمانهای ویژه دیگری مثل الکتروشوک (ECT) هم بهمدت چند هفته دریافت کند.
در کنار این موارد، درمانهای روانیاجتماعی و توانبخشی هم در طولانیمدت نقش مهمی در بهبود عملکرد و کاهش عود علائم دارند. بهطور کلی، تثبیت علائم و رسیدن به یک وضعیت پایدار ممکن است چند ماه طول بکشد و معمولاً نیازمند پیگیری منظم است. هدف اصلی درمان اسکیزوفرنی، کنترل و مدیریت علائم است تا فرد بتواند زندگی روزمره و اجتماعی خود را بهتر اداره کند. به همین دلیل، حتی وقتی علائم کاهش پیدا میکنند، ادامه درمان دارویی و پیگیریهای منظم برای جلوگیری از عود مجدد ضروری است.
بهترین روش های درمان اسکیزوفرنی
دارو ستون اصلی درمان بیماری اسکیزوفرنی است. رایجترین داروهای درمان اسکیزوفرنی، داروهای ضدروانپریشی مثل ریسپریدون، الانزاپین، کوئتیاپین، آریپیپرازول و هالوپریدول هستند. این داروها به کاهش علائمی مثل توهم، هذیان، افکار آشفته و رفتارهای ناپایدار کمک میکنند. در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای کمکی مثل داروهای ضدافسردگی یا تثبیتکننده خلق را هم تجویز کند تا کنترل علائم کاملتر انجام شود.
درصورتی که فرد به داروهای معمول جواب ندهد، پزشک از کلوزاپین استفاده میکند که دارویی قویتر اما با عوارض جانبی قابلتوجه است. برای افرادی که مصرف منظم قرص برایشان سخت است، داروهای تزریقی با اثر طولانیمدتتر تجویز میشوند که اغلب بین 2 تا 4 هفته یکبار باید تزریق شوند. در کل، هر نوع تجویز و مصرف دارو باید زیر نظر مستقیم پزشک انجام شود. اگر وضعیت بیمار با داروهای معمول بهتر نشود، پزشک ممکن است روشهایی مثل الکتروشوک درمانی را هم بررسی کند.
همچنین، درمانهای روانیاجتماعی و توانبخشی شناختی هم در کنار دارودرمانی به بهبود و جلوگیری از عود علائم کمک قابلتوجهی میکنند. در مواقع بحرانی یا هنگام تشدید علائم، ممکن است نیاز به بستری شدن باشد تا امنیت فرد حفظ شود و درمان فشردهتر انجام شود. درکل، ترکیب درست دارو و حمایت درمانی میتواند شرایط بیمار اسکیزوفرن را مدیریت کند.
برای راحتی بیماران و همراهی اطرافیان بیمار، وبسایت دکتردکتر دسترسی افراد را به مجموعهای از برجستهترین روانشناسها و روانپزشکهای متخصص هموار کرده است. افراد میتوانند طبق نیاز خود، نوبت حضوری یا نوبت ویزیت آنلاین دریافت کنند. همچنین، داروخانه آنلاین دکتردکتر امکان تهیه بهموقع داروها را فراهم میکند تا بیماران بتوانند درمان دارویی خود را بدون وقفه ادامه دهند. با پشتیبانی جامع وبسایت دکتردکتر، همه چیز از مشاوره و تشخیص گرفته تا دریافت دارو و پیگیری درمان، در یک بستر امن و قابل اعتماد در دسترس است و مسیر بهبود و مدیریت بیماری بهطرز قابل توجهی آسانتر شده است.
لیست انواع داروهای درمان اسکیزوفرنی
رایجترین داروهای درمان اسکیزوفرنی، داروهای ضدروانپریشی هستند که با تاثیر روی گیرندههای مغز برای پیامرسانهایی مثل دوپامین و سروتونین، علائم بیمار را کنترل میکنند. عوارض جانبی این داروها معمولاً شامل اضافه وزن، خوابآلودگی، خشکی دهان و گاهی افزایش قند و چربی خون میشوند. داروهایی که اخیراً بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند، شامل این موارد هستند:
- آریپیپرازول
- آسناپین
- برکسیپرازول
- کاریپرازین
- کلوزاپین
- ایلوپریدون
- لومایتپرون
- لوراسیدون
- اولانزاپین
- پالیپریدون
- قرص تری فلوپرازین
- کوئتیاپین
- ریسپریدون
- زیپراسیدون
مطالعه بیشتر:پرمصرفترین انواع قرص آرامبخش در ایران
در کنار این موارد، گاهی داروهای دیگری مثل ضدافسردگیها، تثبیتکنندههای خلق مثل لیتیوم یا داروهای ضداضطراب هم برای کمک به کنترل علائم تجویز میشوند که میتوانند اثر داروهای ضدروانپریشی را بیشتر کنند. تعدادی از داروها هم فقط با مسدود کردن گیرندههای دوپامین عمل میکنند. این داروها قدیمیتر هستند و درحالحاضر، کمتر مورد استفاده قرار میگیرند. عوارض جانبی این داروها شامل سفتی عضلات، لرزش و بیقراری حرکتی میشوند. فهرستی از رایجترین داروهای قدیمیتر درمان اسکیزوفرنی شامل این موارد میشوند:
- کلرپرومازین
- فلوفنزین
- هالوپریدول
- پرفنزین
برای افرادی که مصرف روزانه قرص برایشان سخت است، داروهای ضدروانپریشی تزریقی و طولانیاثر تجویز میشوند که هر ۲ تا ۴ هفته تزریق میشوند. بعضی از رایجترین داروهای تزریقی شامل این موارد میشوند:
- آریپیپرازول
- فلوفنزین دکانوات
- هالوپریدول دکانوات
- پالیپریدون
- ریسپریدون
کلوزاپین هم اغلب برای مواردی استفاده میشود که به درمان معمولی جواب نمیدهند. البته، مصرف این دارو بهعلت عوارض جانبی مثل کاهش میزان گلبولهای سفید خون، به پایش و نظارت مستقیم پزشک احتیاج دارد.
مطالعه بیشتر: علائم افسردگی چیست؟ ۲۵ نشانه افسردگی که باید بشناسید
رویکردهای نوین در درمان اسکیزوفرنی
یکی از مهمترین پیشرفتها و رویکردهای نوین در درمان اسکیزوفرنی، داروهای جدید با مکانیسمهای متفاوت نسبت به داروهای کلاسیک هستند. ترکیب جدید زانوملین و تروسپیوم کلراید نمونهای از این پیشرفتهاست که بدون مسدود کردن گیرندههای دوپامین، میتواند علائم روانپریشی مثل توهم، هذیان و اختلالات فکری را کاهش دهد و در عین حال، خطر عوارض حرکتی مانند سفتی عضلات و لرزش را به حداقل برساند.
زانوملین با اثر روی گیرندههای موسکارینی عمل میکند و تروسپیوم کلراید نقش محافظتکننده دارد تا عوارض جانبی سیستم گوارشی و دیگر بخشهای محیطی کمتر شود. این دارو گزینهای مناسب برای بیمارانی است که داروهای رایج را به دلیل عوارض جانبی نمیتوانند تحمل کنند. داروهای تزریقی با اثر طولانی هم نوآوریهایی برای بهبود پیگیری درمان و کنترل مقاومت به درمان هستند. مطالعات نشان میدهند که اثربخشی داروهای تزریقی و داروهای خوراکی مشابه است؛ اما داروهای تزریقی در کاهش بستریهای بیمارستانی موثرتر هستند.
درمان با RTMS (تحریک مغناطیسی) و جراحی (TFS)
درمان از طریق تحریک مغناطیسی ترانسکرانیال تکرارشونده (Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation) یا بهاختصار rTMS یک روش غیرتهاجمی بدون نیاز به دارو یا جراحی است. درمان rTMS میدان مغناطیسی کوتاه و هدفمندی در بخشی از قشر مغز ایجاد میکند و سعی میکند فعالیت عصبی آن ناحیه را تغییر دهد.
مطالعات در سالهای اخیر نشان میدهند که درمان rTMS در کنار درمان دارویی میتواند علائمی مثل بیانگیزگی، کنارهگیری اجتماعی و کاهش هیجان را کمتر کند. البته، این روش نوظهور است و هنوز نمیتوان گفت rTMS درمان اصلی و اولیه اسکیزوفرنی است؛ تحقیقات در مورد فرکانس تحریک، محل تحریک مغز و تعداد جلسات درمان rTMS هنوز ادامه دارند.
یکی دیگر از روشهای جدید درمان اسکیزوفرنی روش DBS است که در درمان بیماران مقاوم به دارو میتواند مفید باشد. درمان اسکیزوفرنی با جراحی های کلاسیک روانپزشکی مثل لوبوتومی طی سالهای اخیر تقریباً کنار گذاشته شدهاند. بااینحال، با پیشرفت علوم مغز و اعصاب در کنار توسعه فناوریهای جدید، روشهای جدیدی مثل تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation) یا بهاختصار DBS مورد توجه قرار گرفتهاند. در این روش، الکترودهایی به بخشهای خاصی از مغز متصل میشوند که در مدارهای عصبی مرتبط با علائم روانپریشی نقش دارند. روش DBS با تحریک الکتریکی، فعالیت عصبی بخشهایی خاص از مغز را تنظیم میکند. این درمان برگشتپذیر است و برخلاف جراحیهای تخریبی قدیمی، بافت مغز را بهطور دائم از بین نمیبرد. بااینهمه، شواهد موجود در خصوص اثر DBS روی اسکیزوفرنی هنوز محدود هستند و مطالعات بیشتری باید در این زمینه انجام شوند.
رواندرمانی و توانبخشی اجتماعی
در کنار دارودرمانی، رواندرمانی در درمان اسکیزوفرنی هم بهطور مداوم در حال پیشرفت است. رویکردهای مختلف رواندرمانی مثل روایتدرمانی و درمانهای شناختی رفتاری (CBT) همراه با بهکارگیری تمرینهای فراشناختی و تمرینهای ذهنآگاهی به تأثیر بهتر درمانهای دارویی کمک میکنند.
درمانهای شناختی رفتاری به بهبود الگوهای فکری و مدیریت استرس کمک میکنند و تمرینهای فراشناختی در شناسایی تحریفهای شناختی، بررسی شواهد پشت افکار و تمرین حل مسئله موثر هستند. مجموعه این تمرینها میتوانند هذیان و توهم در بیمار را کمتر کنند و توانایی او را برای تصمیمگیری و مدیریت رفتارهای روزمره افزایش دهند.
گاهی هم لازم است از آموزش مهارتهای اجتماعی برای بهتر شدن ارتباطات استفاده شود. توانبخشی شغلی و اشتغال حمایتی در کنار درمان خانواده به حمایت موثر از بیمار کمک میکنند. بیمار با آگاهی از موقعیتها، محرکها یا تعاملاتی که میتوانند علائم روانپریشی را تشدید کنند، میتواند خطر تشدید توهم یا هذیان، استرس شدید یا تعارضات اجتماعی را پیشبینی کند و واکنش مناسب نشان دهد.
درمان اسکیزوفرنی در طب اسلامی
در طب اسلامی و سنتی، اسکیزوفرنی و اختلال پارانویید بهعنوان بیماریهای روانی جدی دیده میشوند که هم جنبه جسمی و هم جنبه روحی دارند. این دیدگاه معتقد است که مشکلات روانی میتوانند ناشی از غلبه سودا (یکی از خلطهای چهارگانه مهم در طب سنتی) و نفوذ شیطان در افکار فرد باشند. به همین دلیل، درمان اسکیزوفرنی در طب اسلامی شامل اصلاح سبک زندگی و تغذیه میشود. علاوهبر این، درمان اسکیزوفرنی در طب اسلامی جنبههای معنوی و روحانی را هم در نظر میگیرد. توکل به خدا، دعا کردن، پناه بردن به اهل بیت و پرهیز از افکار و رفتارهایی که زمینه تسلط شیطان را فراهم میکنند، برخی از راهکارهایی هستند که میتوانند شرایط بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی را بهتر کنند.
علاوهبر این، استفاده از گیاهان دارویی مانند اسطخودوس، گل گاوزبان و سنبلالطیب، چکاندن روغن بنفشه یا بادام شیرین در بینی، روغنمالی ملاج سر، اصلاح رژیم غذایی با پرهیز از غذاهای سرد و خشک و مصرف غذاهای شیرین و چرب مفید در کنار حجامت برای پاکسازی بدن و بهبود جریان خون میتوانند مفید واقع شوند. این روشها سودای بدن و عوامل مضر برای مغز و اعصاب را کاهش میدهند.
بهطور کلی، طب اسلامی روی تقویت روح و روان تمرکز دارد تا فرد بتواند خاطرات و فشارهای منفی گذشته را کاهش دهد و از طریق توکل به خدا و رعایت آداب اخلاقی و معنوی، مقاومت روانی خود را افزایش دهد.
کلام آخر دکتردکتر
درمان اسکیزوفرنی مسیری پیچیده اما امیدوارکننده را طی میکند. ترکیبی از داروهای نوین، روشهای غیرتهاجمی مثل تحریک مغناطیسی و جراحیهای عملکردی، همراه با رواندرمانی و توانبخشی اجتماعی میتوانند کیفیت زندگی بیمار را بهطرز قابلتوجهی بهبود دهند. بیماران هم میتوانند با پیگیری منظم، حمایت خانواده و اجرای استراتژیهای درمانی مناسب، علائم خود را مدیریت کنند، استقلال و اعتمادبهنفس بیشتری پیدا کنند و زندگی روزمره باکیفیتتری داشته باشند. در این مسیر، تیم متخصصان دکتردکتر شامل باتجربهترین و ماهرترین روانپزشکها و روانشناسهای ایرانی آماده ارائه خدمات جامع است، از ویزیت آنلاین دکتر روانشناس و مشاوره از راه دور گرفته تا نوبتهای حضوری و امکان دریافت داروها از داروخانه آنلاین دکتردکتر. به کمک تیم دکتردکتر دیگر نیازی نیست نگران دسترسی به درمان و پیگیری وضعیت خود یا عزیزانتان باشید؛ میتوانید با اطمینان مسیر بهبود را طی کنید و از بهروزترین روشها برای بهبود کیفیت سلامت روان خود یا عزیزانتان بهرهمند شوید.
منابع:
Mayo Clinic
NHS
Cleveland Clinic
NCBI
Uptodate
NCBI
NCBI
NCBI
