اگزمای پوستی میتواند خارش، قرمزی و سوزش آزاردهندهای ایجاد کند و انتخاب یک پماد مناسب نقش مهمی در آرام شدن این علائم دارد. در ادامه، به زبان ساده درباره انواع پمادهای مؤثر برای اگزما و نکاتی که هنگام انتخاب آنها باید به آن توجه کنید صحبت میکنیم تا بتوانید با آگاهی بیشتر، گزینهای نزدیکتر به نیاز پوست خود و توصیه پزشک انتخاب کنید.
اگزمای پوستی چیست؟ (تعریف و علائم)
بیماری اگزما یک بیماری التهابی پوستی است که باعث میشود پوست خشک، خارشدار و گاهی برآمده و ناهموار شود. در این وضعیت، سد محافظتی پوست که مسئول نگهداشتن رطوبت و محافظت از بدن در برابر عوامل بیرونی است، ضعیف میشود. این مشکل در کودکان بسیار شایع است، اما میتواند در هر سنی بروز کند. اگزما یک بیماری مزمن است؛ یعنی ممکن است برای مدت طولانی شما با شما بماند و در دورههایی شعلهور شود و سپس فروکش کند.
علائم اگزما و درماتیت آتوپیک میتواند در بخشهای مختلف بدن ظاهر شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد؛ از اگزمای پوست سر گرفته تا اطراف چشم. از جمله علائم شایع میتوان به این موارد اشاره کرد:
- خشکی و ترکخوردگی پوست
- خارش، که میتواند بسیار شدید باشد
- بروز راش و قرمزی روی پوست متورم
- دانههای کوچک و برجسته، بهخصوص روی پوستهای تیرهتر
- بروز زخمهای ترشحاتدار و سپس دلمهبستن
- کلفت و ضخیم شدن پوست در نواحی که مدتها دچار خارش و التهاب بودهاند
- تیرهتر شدن پوست اطراف چشمها
- حساس شدن پوست در اثر خاراندن مکرر
اگر خودتان یا کودکتان علائم اگزما دارید، بهتر است برای تشخیص انواع حساسیت پوستی و انتخاب درمان با یک پزشک یا متخصص پوست مشورت کنید، مخصوصا اگر خارش و ناراحتی آنقدر شدید است که خواب و فعالیتهای روزانه شما را مختل میکند، اگر روی پوست علائم عفونت مثل رگههای تازه، چرک یا دلمههای زرد میبینید، یا اگر با وجود رعایت مراقبتهای خانگی، علائم همچنان ادامه دارد. در صورتی که همراه با راش پوستی، تب هم وجود داشته باشد و ظاهر پوست مشکوک به عفونت باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر: اگزمای دور چشم چیست؟
بهترین پماد برای اگزمای پوستی کودکان و نوزادان
پوست نوزاد و کودک بسیار نازک و حساس است، برای همین در درمان اگزمای آنها، همیشه مرطوبکنندههای ملایم و داروهای موضعی ضعیف در اولویت قرار میگیرند و استفاده از هر کرم و پمادی باید زیر نظر پزشک کودکان یا متخصص پوست باشد.
معمولا مرطوبکنندهها و پمادهای محافظتکننده پوست برای درمان موضعی اگزما کودکان استفاده میشوند.
این موارد پایه اصلی درمان اگزما هستند و باید چند بار در روز استفاده شوند؛ حتی وقتی علائم خیلی شدید نیستند:
- پمادهای چرب مثل وازلین برای حفظ رطوبت و تقویت سد دفاعی پوست
- کرمها و لوسیونهای حاوی سرامیدها و مرطوبکنندههای سبک مخصوص پوست حساس کودکان
- مرطوبکنندههای بدون عطر و بدون الکل که تحریک پوست را کمتر میکنند
- کرمها و پمادهای استروئیدی ضعیف
برای اگزمای خفیف تا متوسط کودکان، از استروئیدهای ضعیف برای مدت کوتاه استفاده میشود. برای مثال، کرم یا پماد هیدروکورتیزون ۱٪ برای نواحی محدود و خفیف، طبق دستور پزشک کاربرد دارد.
نکته: روی صورت، ناحیه پوشک و ناحیه چین مفاصل فقط با نظر پزشک استفاده شود، چون پوست این نواحی خیلی حساس است.
داروهای غیر استروئیدی مخصوص اگزما
وقتی نمیخواهیم سراغ استروئیدها برویم، مثلاً زمانی که با صورت، دور چشم، یا درمانهای طولانیمدت سروکار داریم، گزینههای غیراستروئیدی نیز پاسخگو خواهند بود:
- پماد تاکرولیموس (Tacrolimus ointment – Protopic)
- کرم پیمکرولیموس (Pimecrolimus cream – Elidel)
- پماد کریسابورول (Crisaborole ointment – Eucrisa)
این داروها معمولاً برای اگزمای خفیف تا متوسط در کودکان بالای ۲ تا ۳ ماه یا بالای ۲ سال استفاده میشوند و به کاهش التهاب و خارش کمک میکنند، بدون اینکه مانند استروئیدها، عوارض نازکشدن پوست را داشته باشند.
نکته مهم: انتخاب دقیق نوع و دوز پماد برای کودکان باید حتماً توسط پزشک انجام شود و این فهرست فقط برای آشنایی و آموزش است، نه خوددرمانی.
پماد برای اگزمای پوستی دست و پا
خارش کف دست میتواند بسیار آزاردهنده باشد و به سختی از شر آن راحت خواهید شد. پوست دست و پا، مخصوصاً کف دست و کف پا، ضخیمتر است و به همین دلیل، اگزمای دست و پا در این نواحی معمولاً مقاومتر و مزمنتر میشود. برای همین، در کنار مرطوبکنندهها، گاهی به استروئیدهای موضعی با قدرت متوسط تا قوی نیاز است.
- مرطوبکنندههای قوی و پمادهای بسیار چرب
- وازلین یا پمادهای خیلی چرب برای استفاده شبانه (همراه با پوشیدن دستکش یا جوراب نخی)
- کرمهای حاوی اوره، گلیسرین یا سرامید برای نرمکردن پوست خشک و ترکخورده
- کرم یا پمادهای مخصوص اگزما
استروئیدهای موضعی با قدرت متوسط تا بالا برای دست و پا
برای اگزمای شدید دست و پا، گاهی از استروئیدهای قویتری استفاده میشود، چون پوست این نواحی ضخیمتر است و دارو سختتر نفوذ میکند. نمونههایی که متخصص پوست ممکن است تجویز کند:
- کرم یا پماد مومتازون فوروات ۰٫۱٪ (Mometasone furoate 0.1%)
- پماد تریامسینولون (Triamcinolone acetonide)
- کرم یا پماد بتامتازون دیپروپیونات (Betamethasone dipropionate)
این داروها معمولاً در دورههای کوتاهمدت و روی نواحی محدود استفاده میشوند تا التهاب و ترکهای دردناک دست و پا بهتر شود. استفاده طولانیمدت یا روی سطح وسیع پوست میتواند عوارضی مثل نازکشدن پوست ایجاد کند، بنابراین حتماً باید طبق نسخه و تحتنظر پزشک باشد.
کرمها و پمادهای مؤثر برای اگزمای صورت
اگزما روی صورت، بهخصوص اطراف چشم، لبها و گونهها، از نظر ظاهری و حساسیت پوست اهمیت زیادی دارد. در این ناحیه معمولاً از داروهای ملایمتر و غیر استروئیدی استفاده میشود تا هم خارش کنترل شود و هم پوست نازک نشود. برای مثال:
- مرطوبکنندههای مخصوص صورت با فرمول ملایم
- کرمهای سبک و بدون عطر که روی آنها برچسبهایی مثل «مناسب پوست حساس» یا «مناسب پوست مستعد اگزما» دیده میشود
- کرمهای حاوی سرامید، هیالورونیک اسید و گلیسرین که سد دفاعی پوست صورت را قویتر میکنند
برای بیشترین اثربخشی، لازم است این درمانها را به صورت منظم و بعد از شستوشو با شویندههای بسیار ملایم و بدون صابون استفاده کنید.
استروئیدهای ضعیف و کوتاهمدت
کرم هیدروکورتیزون ۱٪ بهصورت محدود و برای مدت کوتاه روی عارضههای پوستی فعال توسط پزشک تجویز میشود، مخصوصاً در بزرگسالان یا کودکان بزرگتر.
نکته: استفاده طولانیمدت از استروئید روی صورت میتواند باعث نازکشدن پوست، رگهای سطحی و تغییر رنگ پوست شود؛ برای همین، پزشک معمولاً از آن بهعنوان درمان کوتاهمدت و در کنار مرطوبکننده استفاده میکند.
داروهای غیر استروئیدی مناسب صورت
این گروه برای بسیاری از بیماران با اگزمای صورت مهم است، چون میتوان آنها را در دورههای طولانیتر استفاده کرد و خطر نازکشدن پوست مثل استروئیدها را ندارند. نام داروهای رایج بدون استروئید را بالاتر ذکر کردهایم. این داروها معمولاً برای اگزمای خفیف تا متوسط صورت در بزرگسالان و کودکان استفاده میشوند و بهویژه در نواحی ظریف مثل اطراف چشم و پلکها کاربرد دارند.
راهکارهای خانگی و مراقبتی برای اگزمای مزمن
اگزمای مزمن معمولاً دورههای خواب و فعالیت شدید دارد و به صورت دائمی درمان نمیشود؛ اما با مراقبت درست، میتوانید از تعداد و شدت دورههای فعال کم کنید و کیفیت زندگی خود را بالا ببرید. مهمترین راهکارهای خانگی در درمان اگزما مزمن شامل این موارد است:
روال ثابت مرطوبکردن پوست
هر روز، چندبار روی نواحی خشک و درگیر، مرطوبکنندهی مناسب بزنید. بلافاصله بعد از حمام حتماً یک لایهی ضخیمتر استفاده کنید تا رطوبت در پوست قفل شود.
حمام و شستوشوی درست
حمامهای کوتاه و با آب ولرم بگیرید، نه آب داغ. همچنین بهتر است از صابونها و شویندههای ملایم و بدون عطر استفاده کنید و از لیفکشی و سابیدن شدید پوست خودداری کنید.
کنترل محرکها
اگر میخواهید محرکهای خارجی باعث فعال شدن اگزمای شما نشوند، سعی کنید لباسهای نخی و گشاد بپوشید و از پشم و الیاف مصنوعی که باعث خارش میشوند دوری کنید. لازم است موادی که اگزمای شما را تحریک میکنند شناسایی کنید، مثلا بعضی صابونها، عطرها، شویندههای لباس، گردوغبار، تعریق زیاد یا استرس.
مدیریت استرس و سبک زندگی سالم
استرس و فشار روانی میتواند اگزما را شعلهور کند؛ از تکنیکهایی مثل تنفس عمیق، ورزش منظم، خواب کافی و در صورت نیاز مشاورهی روانشناسی برای کنترل علائم استفاده کنید.
استفاده از دستگاه بخور
در فصلهای سرد یا محیطهای خشک، استفاده از دستگاه بخور یا رطوبتساز هوا به جلوگیری از خشکشدن پوست کمک میکند.
پیگیری منظم با پزشک
اگر با وجود مراقبتهای خانگی و استفادهی منظم از کرمها و پمادها، باز هم اگزما شدید است یا ادامه مییابد، متخصص پوست درمانهای قویتر مثل نوردرمانی، داروهای موضعی جدیدتر یا داروهای خوراکی و تزریقی تجویز خواهد کرد.
آیا اگزما درمان خواهد شد؟
در حال حاضر درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد. درمانهای مختلفی در دسترس هستند، اما هیچ درمانی نمیتواند در صددرصد مواقع تمام علائم را بهطور کامل از بین ببرد. اگزما یک بیماری مزمن است؛ یعنی ممکن است دورهای بهتر شود و بعد دوباره بهطور غیرمنتظرهای عود کند. با این حال، درمانها در کاهش علائمی مانند خشکی و خارش پوست بسیار مؤثرند و به بهتر شدن کیفیت زندگی کمک میکنند.
البته جای نگرانی نیست. اگزما و سایر انواع درماتیت برای بدن خطر جدی ایجاد نمیکنند. حدود نیمی از کودکان مبتلا به اگزما، تا زمان رسیدن به سن بلوغ، علائمشان کاملاً از بین میرود یا بهطور قابلتوجهی بهتر میشود. بقیه ممکن است در طول زندگی همچنان درجاتی از بیماری را تجربه کنند. در بزرگسالان، با یک روتین منظم و درست مراقبت از پوست، اگزما معمولاً قابلکنترل است.
کلام آخر دکتردکتر
اگزمای پوستی میتواند به خارش، خشکی و ناراحتی طولانیمدت منجر شود، اما با انتخاب درست کرمها و پمادها، مراقبت منظم از پوست و پرهیز از محرکها، کنترل این علائم ممکن خواهد بود. نکته مهم این است که هر پوستی شرایط خاص خودش را دارد و چیزی که برای یک نفر جواب میدهد، لزوماً برای بقیه مناسب نیست؛ به همین دلیل، قبل از استفاده طولانیمدت از پمادهای دارویی، مخصوصاً انواع استروئیدی، بهتر است با یک متخصص پوست مشورت کنید. اگر فرصت مراجعه حضوری سخت است یا میخواهید سریعتر از یک پزشک راهنمایی بگیرید، میتوانید از خدمات ویزیت آنلاین دکتردکتر استفاده کنید و بدون خروج از خانه، درباره نوع اگزما، پماد مناسب و برنامه مراقبت پوستی اختصاصی خودتان مشاوره بگیرید.
سوالات متداول
منابع:
