علت سکسکه معمولاً انقباض غیرارادی و ناگهانی عضله دیافراگم، همراه با بسته شدن سریع تارهای صوتی است. در نتیجه این فرآیند، صدایی مشخص و کوتاه (هیک) تولید میشود. در حالت کلی، سکسکه (Hiccup) معمولاً بی‌خطر است، اغلب به صورت موقتی بروز می‌کند و بدون نیاز به درمان خاص برطرف میشود.
با این حال، در بعضی موارد ممکن است که سکسکه برای مدت طولانی ادامه یابد. در این صورت احتمالاً نشانه‌ای از نوعی اختلال زمینه‌ای مانند مشکلات گوارشی، مشکلات عصبی و متابولیک است. در نتیجه، بررسی دقیق علت سکسکه برای شناسایی به موقع بیماری‌های پنهان، موثر خواهد بود.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی سکسکه، دلایل و روشهای درمان اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
سکسکه چیست؟ چگونه بروز می‌کند؟
سکسکه، در واقع انقباض مکرر و غیرقابل کنترل عضله دیافراگم است. دیافراگم، عضله‌ای است که زیر ریه‌ها قرار دارد و قفسه سینه را از حفره شکمی جدا می‌کند. وظایف دیافراگم شامل تنظیم تنفس، دریافت اکسیژن توسط ریه‌ها و آزاد شدن دی‌اکسید‌کربن است.
مراحل بروز سکسکه عبارتند از:
- بهم‌ریختگی ریتم دیافراگم
- بسته‌شدن ناگهانی حنجره و تارهای صوتی (در نتیجه گرفتگی‌های دیافراگم
- ورود ناگهانی هوا به درون ریه‌ها)
- واکنش بدن با صدای هیک
در صورتی که سکسکه تا ۴۸ ساعت قطع نشد، حتماً به دکتر عمومی مراجعه کنید.
انواع سکسکه
انواع سکسکه بر اساس ادامه‌دار بودن آن بررسی میشود:
- مداوم؛ بیش از ۴۸ ساعت ادامه دارد.
- دیر درمان یا غیرقابل کنترل؛ بیش از دو ماه طول می‌کشد.
در صورت بروز هر دو حالت، مراجعه به پزشک ضروری است.
علت سکسکه چیست؟
علت سکسکه در بزرگسالان، بر اساس انواع آن و قرارگیری در چندین موقعیت خاص طبقه‌بندی میشود. نکات مهم را بررسی می‌کنیم:
- سکسکه کوتاه‌مدت
- سکسکه بلند‌مدت
- سکسکه بلند‌مدت ناشی از آسیب به اعصاب واگ
- سکسکه ناشی از آسیب به دستگاه عصبی مرکزی
- سکسکه ناشی از تجربه روشهای درمانی خاص
- سکسکه در خواب
در ادامه، جزئیات را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
سکسکه کوتاه‌مدت
سکسکه کوتاه‌مدت، همان سکسکه عادی است که همه افراد آن را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین دلایل بروز آن عبارتند از:
- پرخوری
- مصرف غذاهای پرادویه و تند
- مصرف الکل
- مصرف نوشیدنیهای گازدار (مانند نوشابه)
- مصرف غذاهای بسیار سرد یا گرم
- تغییر ناگهانی دمای محیط
- بلع هوا (هواخواری) در موقعیت‌های مختلف
- هیجان یا استرس عاطفی
- رفلاکس معده
نکته! سکسکه‌های کوتاه مدت، در اغلب موارد بعد از گذشت چند دقیقه تا چند ساعتِ محدود، رفع می‌شوند.
سکسکه بلند‌مدت
در حالت عادی، سکسکه‌هایی که بیشتر از ۴۸ ساعت یا بیشتر ادامه داشته باشند، احتمالاً به دلایل زیر بروز می‌کنند:
- مصرف بی‌رویه الکل
- استعمال دخانیات
- واکنش‌های آلرژیک به داروهای بیهوشی پس از عمل جراحی
- مصرف داروهایی مانند باربیتورات‌ها، داروهای استروئید و آرام‌بخش‌ها
- ابتلا به دیابت
- نامتعادل بودن الکترولیت‌ها در بدن
- نارسایی کلیه‌ها
- ناهنجاری شریانی (پیچ‌خوردگی شریان‌ها در ناحیه مغز و ستون فقرات)
- شیمی‌درمانی و سایر روشهای درمانی سرطان
همچنین، ابتلا به بیماری پارکینسون (نوعی بیماری عصبی پیش‌رونده)، موجب بروز سکسکه میشود.
سکسکه بلند‌مدت ناشی از آسیب به اعصاب واگ
شمار زیادی از سکسکه‌های مداوم، بر اثر صدمه یا سوزش عصب واگ یا عصب فرنیک (میان‌بندی) به وجود می‌آیند. عصب واگ یا عصب فرنیک، حرکات دیافراگم را کنترل می‌کند. عواملی که ممکن است بر روی این اعصاب تاثیر گذاشته باشند، عبارتند از:
- سوزش درد یا گلو
- تحریک پرده گوش (احتمالاً بر اساس یک جسم خارجی)
- ابتلا به گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
- ترش کردن (بازگشت اسید معده به مری)
- وجود کیست یا تومور در مری
- التهاب مری
برای کاهش دفعات سکسکه، ابتدا باید موارد فوق بررسی و رفع شوند.
سکسکه ناشی از آسیب به دستگاه عصبی مرکزی
بعضی از علل بروز سکسکه، احتمالا به دستگاه عصبی مرکزی مربوط هستند. این دستگاه، مغز و طناب نخاعی را در می‌گیرد و در صورت آسیب‌دیدگی، بدن توانایی کنترل سکسکه را از دست می‌دهد. چند مورد از آسیب‌ها را بررسی می‌کنیم:
- تومور
- سکته
- ضربه یا آسیب مغزی
- بیماری ام‌اس (نوعی بیماری عصبی پیش‌رونده)
- مننگوانسفالیت (عفونت منجر به التهاب مغز)
- هیدروسفالی (تجمع مایعات مغز و نخاعی اضافی در جمجمه)
- سیفلیس عصبی
احتمال بروز سکسکه در افرادی که به بیماری‌های فوق درگیر هستند، بیشتر از دیگران است.
سکسکه ناشی از تجربه روشهای درمانی خاص
در بعضی موارد، یک روش درمانی خاص می‌تواند به سکسکه طولانی‌مدت منجر شود. یعنی، روش‌هایی که برای معالجه یا تشخیص سایر بیماری‌ها به کار می‌روند، احتمالاً با بروز سکسکه، عوارض خود را نشان می‌دهند.
چند نمونه را بررسی می‌کنیم:
- کاتتر گذاری برای دسترسی به ماهیچه قلب
- عمل استنت‌گذاری مری
- برونکوسکوپی (استفاده از ابزار مخصوص برای بررسی ریه‌ها)
- تراکستومی (برش نای زیر گلو به منظور بازگشایی راه تنفسی)
در صورت تجربه روشهای درمانی فوق، می‌توانید در مورد درمان سکسکه از پزشک متخصص خود سوال کنید.
سکسکه در خواب
در حالت کلی، علت سکسکه در خواب به مصرف غذای سنگین و رفلاکس اسید معده در خواب مربوط است. این دلایل جای نگرانی ندارند و قابل کنترل هستند. اما گاهی اوقات، سکسکه در خواب به‌ویژه اگر طولانی‌مدت و ادامه دار باشد، باید پیگیری شود. برای مثال:
- تغییرات در ریتم تنفسی
- تغییر الگوی خواب
- استرس و فشارهای روانی
- مشکلات و بیماری‌های عصبی (نادر)
نکته! اگر سکسکه در خواب همراه با بیدارشدن‌های مکرر، سوزش معده و اختلال‌های تنفسی همراه باشد، به پزشک مراجعه کنید.
بررسی عوامل خطر سکسکه
احتمال بروز این مشکل از دوران جنینی تا پایان عمر وجود دارد. با این حال، عوامل مختلف دیگر نیز این احتمال را افزایش می‌دهند. برای مثال، افرادی را که در گروه‌های خطر قرار دارند، بررسی می‌کنیم:
- افراد مذکر یا مردها
- تجربه واکنش‌های روانی و عاطفی شدید
- بیهوشی عمومی
همچنین، تجربه عمل جراحی به‌ویژه جراحی چشم می‌تواند احتمال بروز سکسکه را افزایش دهد.
سکسکه چگونه درمان میشود؟
در بیشتر موارد، این مشکل اضطراری نیست و جای نگرانی وجود ندارد. با این حال، در صورتی که سکسکه بیشتر از ۴۸ ساعت ادامه داشته باشد، مراجعه به پزشک برای درمان ضروری است.
مهم‌ترین روشهای درمانی سکسکه، عبارتند از:
- درمانهای دارویی
- درمانهای تهاجمی
- درمانهای خانگی
مراحل فوق حتماً باید تحت نظر دکتر عمومی انجام گیرند. برای کسب اطلاعات در خصوص روش فعالیت این پزشک، می‌توانید مطلب دکتر عمومی کیست را مطالعه کنید.
درمانهای دارویی
در صورتی که سکسکه دلیل مشخصی نداشته باشد، پزشک بعضی از داروهای ضد سکسکه را برای بیمار تجویز می‌کند.
مهم‌ترین داروها عبارتند از:
- داروهای ضد استرس؛ مانند هالوپریدول و کلرپرومازین
- داروهای آرام‌بخش؛ گروه بنزودیازپین‌ها
- داروهای ضد تهوع؛ مانند متوکلوپرامید
- داروهای شل‌کننده عضلات؛ مانند باکلوفن
- داروهای فشار خون؛ مانند نیفدیپین
- داروهای ضد تشنج؛ مانند گاباپنتین
برای سفارش آنلاین دارو و انواع مکمل‌ها، می‌توانید از داروخانه دکتردکتر کمک بگیرید.
درمانهای تهاجمی
درمانهای تهاجمی، زمانی به کار می‌روند که سکسکه خیلی شدید باشد. این درمان‌ها را بررسی می‌کنیم:
- گاواژ؛ عبور لوله‌ای از راه بینی به معده
- تزریق محلول‌های خاص؛ برای مسدود کردن عصب فرنیک
- انجام عمل جراحی؛ برای کاشت ضربان‌ساز دیافراگمی (برای تحریک دیافراگم و تنظیم تنفس)
پزشک متخصص، تمام توضیحات لازم را پیش از مراحل فوق به بیمار ارائه می‌دهد.
درمانهای خانگی
به‌کارگیری روشهای زیر، ممکن است برای درمان سکسکه در خانه موثر واقع شوند:
- تنفس در داخل یک کیسه کاغذی
- مصرف یک قاشق چای‌خوری شکر گرانول
- مصرف یک لیوان آب سرد
- کشیدن زبان
- تلاش بر تنفس تند
- تلاش بر آروغ‌زدن
- جمع‌آوری زانو‌ها به سمت سینه و حفظ این حالت
- بازدم‌های متعدد در حالت دهان و بینی بسته
- حفظ آرامش و انجام تنفس عمیق کنترل‌شده
نکته! روشهای فوق با اینکه از نظر علمی اثبات نشده‌اند، اما برای برخی افراد نتیجه‌بخش بوده‌اند.
بر اساس مقاله‌ای منتشرشده در وبسایت mayoclinic،
روش‌هایی مانند هیپنوتیزم و طب سوزنی هم می‌توانند برای کاهش سکسکه موثر باشند.
انتخاب هرکدام از روشهای فوق، باید متناسب با وضعیت جسمانی هر فرد انجام گیرد.
تشخیص علت سکسکه چگونه است؟
اگر علت بروز سکسکه نامشخص باشد، پزشک معالج ممکن است برای علت سکسکه، انجام چند آزمایش را تجویز کند. آزمایش‌هایی که می‌توانند به تشخیص بیماری زمینه‌ای یا سایر عارضه‌های احتمالی کمک کنند. برای مثال:
- آزمایش خون (برای شناسایی علائم عفونت، دیابت یا بیماری‌های کلیوی)
- تست عملکرد کبد
- آزمایش اشعه ایکس (برای قفسه سینه، سی‌تی اسکن یا MRI)
- اکوکاردیوگرافی یا اکو قلب (برای ارزیابی عملکرد کلی قلب)
- آندوسکوپی (برای بررسی وضعیت معده، مری و بخش فوقانی دستگاه گوارش)
- برونكوسكوپي (برای بررسی مجاری هوایی و ریه‌ها)
در صورت وجود هرگونه مشکل یا سابقه بیماری، پیش از انجام آزمایش‌های پیشرفته با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض ناشی از سکسکه چیست؟
دوره‌های طولانی‌مدت سکسکه، احتمالاً ناراحت‌کننده بوده و برای سلامتی مضر هستند. در صورتی که افراد نسبت به درمان این مشکل اقدام نکنند، با عوارض زیر مواجه می‌شوند:
- اختلال خواب و بی‌خوابی
- خستگی
- سوءتغذیه
- کاهش وزن
- کاهش آب بدن
بدیهی است که تجربه عوارض فوق برای بدن مضر هستند. در نتیجه بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
چگونه از بروز سکسکه پیشگیری کنیم؟
در حالت کلی، هیچ روش اثبات‌شده برای جلوگیری از این وضعیت وجود ندارد. اما در صورت تجربه مکرر، به کار گیری روشهای زیر می‌توانند موثر باشند:
- پرهیز از پرخوری
- پرهیز از نوشیدنیهای گازدار
- محافظت از خود هنگام تغییر ناگهانی هوا
- پرهیز از مصرف الکل
- مدیریت استرس و فشارهای روانی
همچنین، حفظ آرامش فردی در زندگی روزمره در این خصوص کارساز است.
علت سکسکه در کودکان و نوزادان چیست؟
در حالت کلی، سکسکه در نوزادان دلیل مشخصی ندارد. با این حال، گاهی مشکلات مرتبط با تغذیه موجب گرفتگی دیافراگم شده و به انبساط شکمی منجر می‌شوند.سپس، انبساط شکمی به دیافراگم فشار آورده و گرفتگی‌های ایجاد می‌کنند که سکسکه رخ می‌دهد.
دلایل احتمالی سکسکه در نوزادان را بررسی می‌کنیم:
- تغذیه بیش از اندازه
- غذا خوردن با سرعت بالا
- بلع زیاد هوا و استفراغ نوزاد
- بازگشت اسید به مری (ترش کردن)
نکته! پیش از دوران نوزادی، سکسکه در سه‌ماهه دوم و سوم دوران جنینی هم بروز می‌کند و نشانه رشد مناسب دستگاه گوارشی و دیافراگم است. اگر پایان دوران حاملگی با وضعیت سفالیک جنین همراه باشد، مادر نیز سکسکه‌های جنین خود را احساس می‌کند.
سفالیک جنین به معنی چرخش سر جنین به سمت پایین و آماده‌شدن او برای خروج از واژن مادر ( زایمان طبیعی) است.
علت سکسکه در کودکان
علت سکسکه در کودکان معمولاً مشابه بزرگسالان است. اما با بزرگتر شدن کودک، تاثیر عوامل تغذیه‌ای، محیطی و رفتاری افزایش می‌یابد. دلایل بروز این وضعیت در کودکان، شامل تغییرات دمایی سریع و هیجانزدگی زیاد است.
نکته! در صورت بروز سکسکه ادامه‌دار همراه با درد، استفراغ و کاهش اشتها، مراجعه به پزشک لازم است.
چگونه از سکسکه کردن نوزادان و کودکان پیشگیری کنیم؟
برای جلوگیری از سکسکه نوزادان و کودکان، توجه به نکات زیر می‌توانند کارساز باشند:
| روشهای پیشگیری برای نوزادان | توضیحات | روشهای پیشگیری برای کودکان | توضیحات |
| آروغ‌گرفتن | برای خارج کردن هوای بلعیده‌شده از معده و جلوگیری تحریک دیافراگم | غذاخوردن با آرامش و به آرامی | برای جلوگیری از تحریک دیافراگم |
| شیردادن به صورت آرام و با وقفه | برای تنظیم تنفس نوزاد و کاهش احتمال بلعیده‌شدن هوا | پرهیز از نوشیدنیهای گازدار | برای جلوگیری ورود گاز زیاد به معده و بروز مستقیم سکسکه |
| پرهیز از پرخوری | برای جلوگیری از پر شدن زیا معده و تحریک دیافراگم | پرهیز از پرخوری | برای جلوگیری از ایجاد فشار روی معده و بروز سکسکه |
| مکیدن پستانک | برای آرام‌شدن دیافراگم و توقف سکسکه | پرهیز از مصرف غذاهای خیلی سرد یا خیلی داغ | برای جلوگیری از تحریک اعصاب گوارشی |
| ماساژ کمر کودک | برای آرام‌شدن نوزاد و گرفتگی‌های منجر به بروز سکسکه | کاهش استرس و هیجان | حفظ آرامش کودک و جلوگیری از بروز سکسکه ناگهانی |
| ایجاد فاصله بین شیرخوردن و خواباندن | برای انجام مراحل فوق و هضم بهتر | بررسی حساسیت‌های غذایی کودک | برای جلوگیری از تحریک دستگاه گوارشی و واکنش ناگهانی دیافراگم |
| درست نگه‌داشتن نوزاد هنگام شیردهی | برای ورود بهتر شیر به معده نوزاد و جلوگیری از ورود هوا | اجتناب از خوابیدن بلافاصله بعد از غذا | جلوگیری از ریفلاکس معده و تحریک دیافراگم |
| اطمینان از گرفتن درست سینه یا شیشه شیر | برای جلوگیری از بلع اضافی هوا | ـ | ـ |
چه زمانی برای سکسکه نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
در حالت کلی، سکسکه نوزادان زیر ۱ سال گذرا بوده و جای نگرانی نیست. اما در صورتی که نوزاد به طور مکرر دچار این وضعیت میشود، برای بررسی علت سکسکه و روشهای درمان، مراجعه به دکتر اطفال ضروری است. زیرا ممکن است که سکسکه نشانه و علامتی از ابتلا به یک بیماری خاص باشد. برای مثال، بازگشت اسید معده به مری یکی از این بیماری‌ها است. با این حال، این بیماری قابل درمان است و جای نگرانی برای نوزاد وجود ندارد.
برای دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین پزشکان اطفال در سراسر ایران، می‌توانید به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر و ویزیت آنلاین دکتر اطفال مراجعه کنید.
منابع:
healthline.com
mayoclinic.com
