پروپرانولول، دارویی با سرعت اثرگذاری بالا برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مربوط به افزایش فشارخون یا حتی اختلالات روحی و روانی است. پروپرانولول ضربان قلب را کاهش داده و باعث می‌شود قلب راحت‌تر خون را به اطراف بدن پمپاژ کند. این دارو در کنار اثربخشی، عوارض و خطراتی هم دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که این دارو را بدون تجویز پزشک و متخصص قلب استفاده نکنید. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر درباره قرص پروپرانول و عوارض آن توضیح داده‌ایم؛ برای آشنایی با این دارو با ما همراه باشید.
پروپرانولول (propranolol) چیست؟
پروپرانولول دارویی برای کنترل تپش قلب است و درعین حال برای درمان نامنظمی‌های تپش (از نوع تاکی کاردی)، فشار خون بالا و اختلالات اضطرابی نیز استفاده می‌شود. این دارو همچنین می‌تواند به کاهش علائم فیزیکی اختلال اضطراب مانند عرق کردن و لرزیدن نیز کمک کند.
پروپرانولول با مسدود کردن گیرنده‌های هورمون اضطراب در سراسر سیستم اعصاب مرکزی، تاثیر خود را می‌گذارد. اثربخشی این دارو بالا است و مصرف آن توسط فردی که دچار حمله قلبی شده، می‌تواند حتی شانس زنده ماندن را افزایش دهد.
اثرگذاری این دارو ممکن است تا 12 ساعت پس از مصرف نیز طول بکشد. نکنه مهم در خصوص این دارو، دفع بیش از 99 درصد آن از طریق مدفوع است. یعنی پس از استفاده از قرص پرانول و تاثیرگذاری مناسب، مواد شیمیایی آن از بدن دفع می‌شود.
آشنایی با نام‌های تجاری پروپرانولول و نحوه عملکرد آن
داروی پروپرانولول را با دو نام تجاری «پرانول» یا «ایندرال» در بازار می‌شناسند. البته نام «Inderal» اشاره به برند اصلی این دارو دارد و با توجه به طولانی بودن نام، این دارو را به اختصار با نام پرانولول یا پروپرانول بیشتر می‌شناسند.
ایندرال به چه اشکالی در بازار موجود است؟
پرانول به صورت قرص، کپسول یا شربت خوراکی ساخته شده و در دُزهای 10، 20، 40، 60، 80، 120 و 160 میلی‌گرم تولید می‌شود. نوع محلولی آن بیشتر برای مصرف اطفال کاربرد دارد. البته یک نوع آمپول پروپرانولول هم برای تزریق وریدی در دسترس است که پزشک در موارد خاص تجویز می‌کند.
پرانول برای درمان چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟
شیوه اثرگذاری این دارو باعث شده تا از آن برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها استفاده کنند. پس علاوه‌بر موارد اشاره شده در بخش ابتدایی، از پروپرانولول برای درمان بیماری‌های زیر هم استفاده می‌شود:
- هیستری
- تسکین دردهای قلبی
- درمان بی‌نظمی تپش قلب
- درمان فشار خون بالا
- جلوگیری از سردردهای میگرنی
- سم زدایی سریع اپیوئیدها
- درمان گلوکوم (آب سیاه چشم) و غیره.
دُز دارو پروپرانول و نحوه مصرف آن
داروی پروپرانولول را می‌توان با غذا یا بدون آن مصرف کرد. پس مصرف پروپرانولول با معده خالی هم مشکلی ندارد. اما بهتر است که قبل از مصرف، نبض‌تان را شمرده و فشارخون خود را اندازه بگیرید. یادتان باشد که مصرف این دارو برای افراد با نبض کمتر از 60 بار در دقیقه یا فشار سیستولی کمتر از 80 میلی‌متر جیوه، باید با هماهنگی پزشک باشد.
نکته مهم بعدی در خصوص داروی پرانولول، مصرف به موقع و متناسب با توصیه پزشکی آن است. پس سعی کنید این دارو را در زمان توصیه شده توسط پزشک و داروساز استفاده کنید تا اثربخشی آن بهتر باشد.
عوارض مصرف پروپرانولول چیست؟
معمولا مصرف سر‌وقت و متناسب پرانول با توصیه پزشک، هیچ‌گونه عوارض جدی نخواهد داشت. اما شاید در دفعات ابتدایی از مصرف و تا زمانی که بدن با دارو وفق پیدا کند، شاهد یکسری عوارض طبیعی همچون احساس سرگیجه، مشکلات خواب، درد معده، خستگی، تغییرات بینایی، تهوع، اسهال و استفراغ باشید. این عوارض در اغلب موارد به مرور رفع شده و جای نگرانی نیست.
اما یک سری دیگری از عوارض مصرف پرانول جدی بوده و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارد. این عوارض خطرناک شامل موارد زیر هستند:
- آهسته بودن ضربان قلب
- بروز علائم جدید
- افزایش تشنگی و ادرار
- سوزن‌سوزن شدن دست و پاها یا احساس بی‌حسی
- کبودی و خونریزی آسان
- احساس ضعف
- افسردگی یا تغییرات روحی و روانی
- کاهش قوای جنسی
- داشتن تب یا دیگر علائم عفونی مانند گلودرد
- نشانه‌های نارسایی قلبی همچون تنگی نفس یا التهاب پا و مچ آن و غیره.
واکنش‌های احتمالی بدن پس از مصرف قرص پروپرانولول
پروپرانولول با کاهش فشارخون بدن، گردش خون در اندام‌های بدن را کنترل می‌کند. به‌همین‌خاطر شاید بعد از مصرف این دارو، میزان خون‌رسانی به دست و پاها کم شده و احساس سردی داشته باشید. شدت این شرایط برای یک فرد سیگاری بیشتر از سایر افراد است. در چنین شرایطی برای کم کردن خطر سرگیجه و سبکی سر، هنگام برخاستن به آرامی از جای خود بلند شوید.
در مواردی نادر هم بروز بثورات پوستی، مشکلات تنفسی، خارش و تورم در هنگام مصرف این دارو مشاهده شده است. در صورت مشاهده علائم مربوط به واکنش آلرژیک، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا شدت این عوارض بیشتر نشود.
موارد احتیاط پروپرانولول حین مصرف
مصرف پروپرانول به خودی‌خود با احساس سرگیجه همراه است. حتی مصرف الکل یا استعمال ماری جوانا می‌تواند باعث تشدید چنین شرایطی شود. به‌همین‌خاطر نباید پس از خوردن پرانول، رانندگی کرده یا کارهایی انجام دهید که نیاز به هوشیاری دارد.
احتیاط بعدی مربوط به افرادی است که سابقه بیماری‌های کبدی دارند. چون پروپرانولول مایع حاوی الکل است و باید قبل از مصرفش این موضوع را با پزشک معالج خود در میان بگذارید.
اهمیت این موضوع برای بیمارانی که سابقه مشکلات تنفسی، بیماری کبدی و کلیوی، اختلالات روانی، نارسایی قلبی و یا مشکلات گردش خون دارند به مراتب بیشتر است. چون پزشک در نهایت با در نظر گرفتن شرایط و سوابق پزشکی شما، در خصوص دُز مصرفی یا کنار گذاشتن همیشگی این دارو تصمیم‌گیری خواهد کرد..
تداخلات دارویی پرانولول با دیگر داروها
اگر علائمی مثل تپش قلب، فشار خون یا استرس بالا دارید و باید از این دارو استفاده کنید، باید به تداخلات دارویی پرانول با سایر داوها نیز توجه داشته باشید. لیستی از داروهایی که احتمال تداخل آن‌ها با داروی پروپرانولول وجود دارد را در ادامه آورده‌ایم:
- داروی کلرپرومازین
- اپی‌نفرین
- داروهای مسدود کننده آلفا مانند پرازوسین
- هالوپریدول
- داروی مفلوکین
- هیدروکسید آلومینیوم
- ریزاتریپتان
- داروی تئوفیلین
- تعدادی از داروهای قلبی مانند پروپافنون و دیگوکسین
- فینگولیمود
- آنتی‌کولینرژیک‌ها مانند آتروپین
- وارفارین
- تیوریدازین
- داروهای موثر بر آنزیم‌های کبدی همچون سایمتیدین
- داروهای مربوط به درمان فشار خون بالا مانند متیل دوپا و کلونیدین
- هورمون‌های تیروئید مانند لووتیروکسین و غیره.
شیوه نگهداری پروپرانول
داروهای پروپرانولول را باید در دمای اتاق و به دور از گرما نگهداری کرد. چون رطوبت بیش از اندازه یا انجماد این دارو، باعث خراب شدن یا کاهش تاثیرگذاری آن‌ها می‌شود. این دارو باید دور از دسترس اطفال قرار گرفته و اگر به‌طور تصادفی مصرف شد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
اوردوز با پروپرانولول
اگر مصرف پرونال بیش از توان متابولیک بدن باشد، فرد دچار عارضه بیش‌مصرفی یا اوردوز خواهد شد. دلیلش هم این است که این دارو در وهله اول باعث کاهش ضربان قلب خواهد شد. به این ترتیب اگر میزان مصرفی بیش از اندازه باشد، قلب کندتر زده و تنفس سخت می‌شود. البته مقدار پروپرانولی که باعث ایجاد این شرایط می‌شود، از یک فرد به فردی دیگر متفاوت است.
از طرفی پرانول جز داروهای مسدود‌کننده بتا با سرعت اثرگذاری بالا است. یعنی در کمتر از 30 دقیقه، این دارو تاثیر خود را روی بدن می‌گذارد. به‌همین‌خاطر اگر میزان مصرفی روزانه شما بیش از یک گرم باشد و واجد شرایطی که بالا آن را توصیف کردیم باشید، به‌طور بالقوه این دارو برایتان کشنده خواهد بود.
مصرف پروپرانول در زمان شیردهی و بارداری
مصرف پرانول در دوران بارداری باید با مشورت پزشک و صرفا در شرایط ضروری باشد. چون جنین مادری که چنین دارویی مصرف کند، به احتمال زیاد یکی از مشکلات کم وزنی، تنفس آهسته یا قند خون پایین به دنیا خواهد آمد. حتی پس از تولد نوزاد و در دوران شیردهی باید درخصوص مصرف این دارو احتیاط کرد.
پروپرانولول برای کودکان
همانژیوم، نام یک بیماری ژنتیکی در نوزادان است که در اثر رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. این بیماری خود را با زخم یا لکه‌های قرمز روی پوست نشان می‌‌دهد و معمولا برای درمان آن از داروی همانژئول (Hemangeol) استفاده می‌کنند.
این دارو در اصل مایع خوراکی از پروپرانولول با دُز 4.28 میلی‌گرم است که برای نوزادان با سن حداقل 5 هفته و وزن بیشتر از دو کیلوگرم تجویز می‌شود. تشخیص دُز مصرفی و میزان مصرف این دارو در کودکان، برعهده پزشک است.
تاثیر پرانول در افراد دیابتی
ضربان قلب افراد دیابتی در هنگام افت بیش از حد قند خون (هیپوگلیسمی)، سریع‌تر می‌زند. اما مصرف داروی ایندرال باعث پنهان شدن این موضوع خواهد شد. از طرفی مصرف پرانول تاثیری بر علائم دیگر قند خون پایین مانند سرگیجه و تعریق ندارد.
به‌همین‌خاطر کنترل قند خون بیماران دیابتی بعد از مصرف این دارو سخت‌تر خواهد شد. پس باید قند خون فرد دیابتی را به‌صورت منظم بررسی کرده و نتایج آن را با پزشک خود در میان بگذارید. این شرایط برای کودکانی که استفراغ کرده یا مرتب غذا نمی‌خورند، جدی‌تر است.
مصرف پروپرانولول تاثیری در کاهش اضطراب و آرام‌بخشی دارد؟
ترکیبات موجود در داروی پرانول، مانع از بروز عوارض جانبی اضطراب می‌شود. دلیلش هم این است که این دارو مانع از بالا رفتن ضربان قلب در شرایط اضطراب و عصبانیت می‌شود. پس فرد عرق نمی‌کند و لرزش ناشی از عصبی بودن را نخواهد داشت. بنابراین وقتی علائم بدنی ندارید، احساس آرامش کرده و کنترل بهتری بر اوضاع خواهید داشت.
مصرف پروپرانولول برای استرس
یکی دیگر از اثرات مصرف پروپرانولول، تسکین علائم اضطراب و کاهش ضربان قلب است. این موضوع باعث شده تا بسیاری از دانش‌آموزان یا دانشجویان از این دارو به عنوان قرص ضد استرس برای کنترل استرس استفاده کنند. یعنی دوز مشخصی از این دارو را مصرف کرده و سپس در جلسه کنکور یا دفاع از پایان‌نامه شرکت می‌کنند. اقدامی که بدون مشورت با پزشک، کاملا اشتباه و خطرناک است.
پروپرانولول یا کلردیازپوکساید کدام یک برای اضطراب بهتر است؟
کلردیازپوکساید جزو اولین داروهایی است که برای رفع اختلالات اضطرابی تجویز می‌شود. این دارو با تاثیرگذاری روی سلول‌های مغزی، نقش موثری در رفع حالت‌های اضطرابی دارد. چون از یک طرف پیام‌های منفی مغز را بی‌اثر کرده و از طرفی دیگر باعث تحریک سلول‌های نشاط آور مغزی می‌شود.
اما پرانول برای کاهش اضطراب و بی‌نظمی‌های قلبی، شروع به مسدود کردن گیرنده‌های بتا در سیستم عصبی می‌کند. پزشک متناسب با شرایط بدنی و عوارضی که هر کدام از این داروها دارند، یکی از این داروها را برای کنترل اضطراب تجویز می‌کند.
تداخل پروپرانولول با الکل و قهوه
نکته‌ای در خصوص مصرف پرانول باید در نظر گرفت، تداخل این دارو با یک سری خوراکی‌ها است. نوشیدنی‌هایی همچون قهوه که حاوی کافئین زیاد هستند، باعث افزایش اضطراب و فشار خون می‌شود. یعنی از نظر تاثیرگذاری بر بدن، برعکس داروهای ایندرال عمل می‌کنند. همچنین مصرف الکل موجب بالا رفتن سطح پروپرانول در خون شده و سطح ایمنی بدن را از بین می‌برد.
مصرف پرانول برای بدن‌سازی
مصرف داروهای پروپرانولول هیچ‌گونه تداخلی با بدن‌سازی یا دیگر فعالیت‌های ورزشی ایجاد نمی‌کند. فقط چون فعالیت‌های ورزشی باعث افزایش ضربان قلب شده و داروی پرانول عملکردی برعکس دارد، بهتر است که قبل از فعالیت ورزشی آن را مصرف نکنید.
نقش پرانول در تست اعتیاد چیست؟
داروهای مصرفی حاوی ترکیبات شیمیایی مخصوص به خود هستند. به‌همین‌خاطر شاید مصرف داروهایی همچون پرانول، باعث اختلال در نتیجه تست اعتیاد شود. یعنی فرد معتاد نیست اما ترکیبات شیمیایی این دارو باعث شده تا تست اعتیاد مثبت شود. در چنین شرایطی باید قبل از انجام تست اعتیاد، لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.
آیا مصرف پروپرانولول در آسم تاثیر منفی دارد؟
در برگه اطلاعات همراه داروی ایندرال، به‌طور صریح بیان شده که مصرف این دارو برای بیماران مبتلا به آسم مناسب نیست. این منع مصرف در راستای مدیریت علائم اضطراب در چنین بیمارانی است. حتی گزارش‌هایی از جانب آژانس کنترل دارو مبنی‌بر فوت بیماران آسمی به خاطر مصرف پرانول وجود دارد.
اما با وجود این نگرانی‌ها، هنوز پزشکانی هستند که مصرف این دارو را برای افراد مبتلا به آسم تجویز می‌کنند. در هر صورت دوز مصرف برای چنین بیمارانی باید متناسب با شرایط بدنی و پاسخ‌های بالینی تعیین شود.
تاثیر مصرف پروپرانولول در ریزش مو
مصرف یک سری از قرص‌های دارویی در دراز مدت، باعث ریزش مو می‌شود. پروپرانولول به عنوان یک قرص ضد فشارخون، به مرور زمان باعث نازک شدن ریشه مو می‌شود. پس در صورت استفاده دراز مدت از این دارو، باید منتظر علائم ریزش مو باشید.
پرانول را با مشورت پزشک مصرف کنید!
مصرف پروپرانولول یا هر‌گونه داروی شیمیایی دیگر، باید با مشورت و تجویز پزشک انجام گیرد. چون دوزهای مختلفی از پرانول در بازار وجود داشته و استفاده سرخود این دارو ممکن است خطرناک باشد. هدف از نگارش این مقاله، معرفی داروی پرانول و کاربرد آن در درمان یک سری بیماری‌ها است.
بهتر است درصورت داشتن علائمی مثل ضربان قلب بالا، با استفاده از پلتفرم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر یک وقت معاینه پزشک متخصص رزرو کنید.
اگر تجربه مصرف این دارو برای درمان بیماری داشته‌اید، از تجربیات خود برای ما و دیگر خوانندگان این مطلب بنوسید.
