ورم شکم معمولا در اثر تجمع گاز در دستگاه گوارش، اختلالات هضم، التهاب یا ابتلا به بیماری‌هایی مثل سیروز کبدی یا انسداد روده یا اتفاقات ساده‌تری برای خانم‌ها همچون قاعدگی، رخ می‌دهد. درد شکمی، نفخ، یبوست، اسهال، بادکردن شکم و… از علائم ورمشکم هستند و معمولا با هم بروز می‌کنند. شدت ورم شکم هم در تعیین میزان جدیت بیماری، موثر است.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به بررسی دلایل، علائم و نشانه‌های این مشکل و البته درمان آن، می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
در انتها، اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی به آن پاسخ دهد.
ورم شکم چیست؟
ورم شکم افزایش اندازه یا تورم قابل مشاهده در شکم است و می‌تواند به دلیل تجمع گاز، مایعات یا التهاب در دستگاه گوارش ایجاد شود. البته یبوست، نفخ، سندرم روده تحریک‌پذیر، مشکلات کبدی یا بیماری‌های زنان هم در بروز این عارضه، دخیل هستند.
اگر ورم شکم مداوم باشد یا با علائم نگران‌کننده همراه شود، نیاز است تا به دکتر گوارش برای انجام ارزیابی‌های بیشتر و شناسایی علت مراجعه کنید. در ادامه، درباره این مشکل بیشتر خواهیم گفت اما قبل از آن، در جدول زیر خلاصه‌ای در اینباره خواهید خواند:
جدول
علائم همراه با ورم شکم
اغلب اوقات، بادکردن شکم با احساس نفخ آغاز می‌شود. افراد در ابتدای روز علائم خاصی ندارند اما به‌مرور و با گذشت چند ساعت و صرف وعده‌های غذایی، دچار تورم می‌شوند. اصلی‌ترین علائمی که همراه با ورم شکم رخ می‌دهد، شامل موارد زیر هستند:
- درد شکمی؛ در قسمت‌های مختلف شکم با شدت متفاوت
- احساس سیری زودرس؛ با خوردن مقدار کمی غذا
- یبوست یا اسهال؛ اختلال در عملکرد روده و تغییر در عادات دفع
- تهوع و استفراغ؛ احساس حالت تهوع و استفراغ، به‌ویژه بعد از غذا خوردن
- سوزش سر دل؛ احساس سوزش در ناحیه قفسه سینه به سمت گلو
- آروغ زدن؛ افزایش دفعات آروغ زدن
گاهی علائم جدی‌تر شامل درد شدید، تب، استفراغ مداوم، مشاهده خون در مدفوع و زردی پوست نیز دیده می‌شوند. همچنین گفتنی است که اسپاسم معده، می‌تواند نشانه‌ای از ورم معده باشد که در آن التهاب دیواره معده باعث درد، گرفتگی و ناراحتی در ناحیه شکم می‌شود.
علت ورم شکم چیست؟
ورم شکم معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- احتباس مایعات؛ وجود مشکلات کلیوی، نارسایی قلبی یا مصرف بیش از حد نمک
- تغذیه؛ مانند مصرف غذاهای نفاخ، عدم تحمل لاکتوز و حساسیت به گلوتن
- اختلالات گوارشی؛ مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، زخم معده، زخم دوازدهه، فلج جزئی معده (گاستروپازیس) و یبوست
- اختلالات مربوط به بانوان؛ مانند بارداری و تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
دلایل دیگری مانند مصرف برخی داروها، وجود تومور، عفونت، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های قلبی و استرس هم ممکن است باعث بادکردن شکم شوند.
علت ورم زیر شکم
این عارضه اغلب برای بانوان رخ می‌دهد اما ممکن است در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری‌های التهابی روده و یبوست هم دیده شود. ورم زیر شکم در بانوان بیشتر به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- کیست تخمدان؛ رایج‌ترین دلایل ورم زیر شکم
- بارداری؛ به‌ویژه در ماه‌های اولیه بارداری
- اندومتریوز؛ رشد بافت داخلی رحم در خارج از آن
- پریود یا قاعدگی؛ به دلیل تغییرات هورمونی
علاوه‌بر این، مشکلات ادراری و فتق روده هم باعث ایجاد برآمدگی در زیر شکم می‌شود.
ورم شکم در زنان
ورم شکم در زنان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله تغییرات هورمونی، مشکلات گوارشی، احتباس مایعات و بیماری‌های زمینه‌ای. این وضعیت ممکن است موقتی یا مزمن باشد و در برخی موارد نیاز به بررسی پزشکی دارد.
علت ورم ناگهانی شکم در زنان با علت بزرگ شدن ناگهانی شکم در زنان فرق دارد؟
ورم ناگهانی شکم در زنان معمولاً نشانه‌ای از یک مشکل حاد و جدی است که ممکن است به دلیل مسائل بحرانی در دستگاه تناسلی یا گوارش رخ دهد. به عنوان مثال، پیچش تخمدان یا پارگی کیست‌های تخمدانی می‌تواند باعث درد شدید و ورم ناگهانی شود. همچنین، انسداد روده یا عفونت‌های حاد گوارشی نیز از دلایل احتمالی این وضعیت هستند. در این شرایط، مراجعه فوری به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان ضروری است
آیا علت باد كردن شكم در زنان با ورم آن ارتباطی دارد؟
بله، بین باد کردن شکم و ورم شکم در زنان ارتباط وجود دارد، اما این دو کاملاً یکسان نیستند. باد کردن شکم معمولاً به دلیل تجمع گاز در دستگاه گوارش رخ می‌دهد و می‌تواند ناشی از هضم ناقص غذا، بلعیدن هوا، تغییرات هورمونی یا مشکلات گوارشی باشد.
در مقابل، ورم شکم به افزایش قابل مشاهده‌ی اندازه‌ی شکم اشاره دارد که ممکن است علاوه بر گاز، به دلیل احتباس مایعات، التهاب، بیماری‌های کبدی یا مشکلات مربوط به سلامت زنان ایجاد شود. اگر ورم شکم به‌طور مداوم ادامه داشته یا با علائم نگران‌کننده همراه باشد، بررسی پزشکی ضروری است.
علت ورم شکم در مردان
ورم شکم در مردان ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تجمع گاز در دستگاه گوارش، مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، و بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های کبدی و نارسایی قلبی باشد. همچنین، عوامل سبک زندگی مانند پرخوری، مصرف نوشیدنی‌های گازدار، کم‌تحرکی و چاقی شکمی می‌توانند تشدیدکننده این وضعیت باشند. در صورت بروز ورم شکم مداوم یا همراه با علائم نگران‌کننده، مشاوره پزشکی ضروری است.
علت ناگهانی بزرگ شدن شکم چیست؟
بزرگ شدن ناگهانی شکم می‌تواند ناشی از عواملی مانند تجمع گاز در دستگاه گوارش، احتباس مایعات به دلیل مشکلات کبدی یا کلیوی، یبوست شدید، و اختلالات گوارشی باشد. در زنان، تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی یا بارداری نیز می‌توانند باعث این وضعیت شوند. اگر این تغییرات با درد شدید، تب یا مشکلات روده‌ای همراه باشد، مشاوره پزشکی ضروری است.
ورم شکم به دلیل تغذیه
تغذیه نامناسب، یکی از دلایل اصلی ورم شکم و معده است. انتخاب‌های غذایی نادرست باعث تولید گاز، نفخ، التهاب و سایر مشکلات گوارشی می‌شوند. مواد غذایی مانند حبوبات، سبزی‌های خام و غلات اگرچه برای سلامتی مفید هستند؛ اما نفخ شکم ایجاد می‌کنند.
نوشابه‌های گازدار، غذاهای چرب و سرخ شده به دلیل هضم طولانی‌تر و تحریک تولید اسید معده، تورم شکم را به همراه دارند. همچنین، افرادی که به لاکتوز، گلوتن یا ادویه‌های تند حساسیت دارند، با مصرف غذاهای حاوی این مواد دچار ورم شکم خواهند شد. رعایت رژیم غذایی سالم در افرادی که دچار ورم معده مزمن هستند ضروری است.
ورم شکم به دلیل سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، از شایع‌ترین اختلالات گوارشی جهان بوده که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این سندرم با علائمی مانند درد شکمی، نفخ و تغییر در الگوی دفع مدفوع همراه است. به‌طوری‌که، در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کند.
علت دقیق تورم شکم در سندرم روده تحریک‌پذیر هنوز مشخص نیست؛ اما افراد مبتلا به این سندرم، نسبت به محرک‌ها، روده حساس‌تری دارند. اختلال حرکت روده در افراد مبتلا به IBS یا سندرم روده تحریک‌پذیر، دلیل ورم شکم در آن‌ها است. درمان روده تحریک پذیر بصورت قطعی امکان پذیر نیست ولی علائم IBS اغلب می تواند با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، پروبیوتیک ها و داروها کنترل شود.
ورم شکم به دلیل بیماری کرون
بیماری کرون یکی از بیماری‌های التهابی روده است که باعث ایجاد التهاب در هر قسمتی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد می‌شود. یکی از علائم شایع این بیماری، ورم شکم است. این تورم و بزرگ شدن شکم در افراد مبتلا به کرون معمولا به دلیل تجمع گاز، احتباس مایعات، باریک شدن روده و تشکیل فیستول رخ می‌دهد. فیستول‌ها تونل‌هایی هستند که به‌طور غیرطبیعی بین روده و سایر اندام‌ها یا پوست ایجاد می‌شوند.
ورم شکم در سرطان کبد
ورم شکم و کبد ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند. ورم شکم یا آسیت یکی از اصلی‌ترین عوارض قابل‌مشاهده در مراحل پیشرفته سرطان کبد است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مایعات اضافی در حفره شکمی تجمع کنند. تورم شکم در سرطان کبد، باعث فشار تومور روی سیاهرگ باب می‌شود که از جریان خون به کبد جلوگیری می‌کند. این افزایش فشار، از دلایل نشت مایعات به داخل حفره شکمی است.
علت ورم شکم نوزاد و کودکان
ورم شکم در نوزادان و کودکان، برای والدین نگران‌کننده است؛ اما اغلب دلایل جدی ندارند. بلعیدن هوا هنگام خوردن شیر، اختلال در هضم لاکتوز یا رشد باکتری‌های خاص در روده از دلایل اصلی نفخ به‌ویژه در نوزادان به‌شمار می‌آیند. آلرژی‌های غذایی و یبوست از دیگر دلایل رایج بزرگ شدن شکم در کودکان محسوب می‌شوند. تا زمانی که بادکردن شکم با تب بالا، استفراغ شدید یا دیده شدن خون در مدفوع همراه نباشد، جای نگرانی وجود ندارد.
علت ورم شکم در پریودی
در طول فرایند پریود یا قاعدگی که شامل تخریب دیواره رحم و بازسازی آن برای دوره جدید است، بدن زنان دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. این تغییرات هورمونی به ویژه در سطح هورمون‌های پروژسترون و سروتونین باعث افزایش اشتها و تورم شکم خواهد شد. یکی دیگر از علت نفخ در پریودی، استرس و یبوست از دیگر دلایل بزرگ شدن شکم در پریودی هستند.
ورم شکم به دلیل بیماری کولیت
کولیت نوعی بیماری التهابی روده است که باعث التهاب و زخم در پوشش داخلی روده بزرگ می‌شود. ورم و بادکردن شکم در افراد مبتلا به کولیت رایج است. کولیت روده هم مانند کرون باعث التهاب، تجمع گاز و باریک شدن روده می‌شود که از دلایل اصلی ورم شکم به شمار می‌آیند. اسهال مکرر یکی از علائم شایع کولیت است که بدن را دچار بی‌آبی می‌کند. دهیدراته شدن بدن و ازدست‌دادن الکترولیت‌ها در نتیجه اسهال، باعث تورم شکم خواهد شد.
آیا زخم معده و ورم شکم یکسان هستند؟
زخم معده و ورم شکم دو وضعیت مختلف هستند. زخم معده به آسیب پوشش داخلی معده و درد همراه آن گفته می‌شود، در حالی که ورم شکم به افزایش اندازه شکم به علت تجمع گاز، مایعات یا چربی اشاره دارد. هرچند در برخی موارد زخم معده می‌تواند به ورم شکم منجر شود، اما علل و علائم این دو مشکل متفاوت است.
آیا ورم معده و ورم شکم یکی هستند؟
خیر، ورم معده به التهاب دیواره داخلی معده گفته می‌شود که معمولاً با درد و سوزش همراه است، در حالی که ورم شکم به افزایش حجم شکم به دلیل تجمع گاز، مایعات یا چربی اشاره دارد. این دو وضعیت علل و علائم متفاوت دارند.
روش‌های تشخیص دلیل ورم شکم
برای درمان این مشکل، تشخیص دقیق علت آن ضروری خواهد بود. پزشک برای تشخیص علت ورم شکم، ممکن است آزمایش‌های زیر را درخواست کند:
- آزمایش خون؛ برای بررسی وجود عفونت یا سایر مشکلات
- آزمایش مدفوع؛ برای بررسی وجود خون در مدفوع یا عفونت‌های روده‌ای
- سی‌تی‌اسکن، سونوگرافی و ام‌آرآی؛ برای بررسی دقیق‌تر اندام‌های داخلی و بافت نرم شکم
مهم است بدانید که این اطلاعات جایگزین توصیه‌های پزشک نیست. برای تشخیص و درمان دقیق هرگونه بیماری، همیشه به متخصص گوارش مراجعه کنید.
درمان ورم شکم
درمان ورم شکم بستگی به علت آن دارد:
اگر ورم ناشی از تجمع گاز و نفخ باشد، تغییرات در رژیم غذایی مانند کاهش مصرف غذاهای نفاخ، نوشیدنی‌های گازدار، و سبزی‌های خام، همراه با افزایش مصرف آب و انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند مفید باشد.
در صورت احتباس مایعات، کاهش مصرف نمک، مصرف کافی آب و گاهی استفاده از داروهای مدر توصیه می‌شود.
در مواردی که ورم به دلیل مشکلات جدی‌تری مانند انسداد روده یا بیماری‌های ساختاری باشد، درمان‌های دارویی یا جراحی ممکن است ضروری باشد.
تشخیص دقیق علت ورم شکم توسط پزشک و از طریق آزمایش‌ها و تصویربرداری انجام می‌شود.
تغذیه برای کنترل ورم شکم
رعایت یک رژیم غذایی سالم و تغذیه مناسب نقش مهمی در کنترل و کاهش ورم شکم ایفا می‌کند. اصول کلی تغذیه برای کاهش ورم شکم و معده شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف فیبر کافی؛ باعث بهبود عملکرد روده و جلوگیری از یبوست می‌شود. غذاهای غنی از فیبر شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل، حبوبات و آجیل هستند.
- مصرف پروبیوتیک‌ها؛ به بهبود هضم و کاهش نفخ کمک می‌کنند. ماست پروبیوتیک و کفیر منابع خوبی از پروبیوتیک‌ها هستند.
- نوشیدن آب به‌اندازه کافی؛ باعث هضم بهتر غذا و رفع یبوست می‌شود.
- مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان؛ به کاهش التهاب کمک می‌کنند. غذاهایی مانند میوه‌های توت‌فرنگی، بلوبری، زغال‌اخته، سبزی‌های دارای برگ سبز و آجیل سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند.
- جویدن کامل غذا؛ به هضم بهتر آن کمک کرده و از نفخ جلوگیری می‌کند.
توجه داشته باشید که اگر دلیل تورم، افزایش اسید معده باشد، نوشیدن آب و مایعات ممکن است باعث تشدید درد شود. به همین دلیل تشخیص دقیق توسط پزشک پیش از اقدام به درمان ضروری است.
درمان خانگی ورم شکم
درمان خانگی به‌ویژه در مواردی که ورم معده و شکم ناشی از رژیم غذایی نامناسب باشد، بسیار موثر است. برای درمان خانگی ورم شکم از گیاهان دارویی استفاده کنید. برخی از گیاهان دارویی که به‌طور سنتی برای تسکین درد معده و شکم استفاده می‌شوند، عبارت هستند از:
- زنجبیل؛ دارای خواص ضدالتهابی است و به بهبود هضم و کاهش گاز کمک می‌کند.
- نعناع؛ به آرامش عضلات روده کمک کرده و نفخ را کاهش می‌دهد؛ همچنین نعناع می‌تواند به تسکین سندرم روده تحریک‌پذیر کمک کند.
- رازیانه؛ به هضم غذا کمک کرده و گاز روده را کاهش می‌دهد.
- زیره سیاه؛ دارای خواص ضد نفخ و ضد اسپاسم است.
- بابونه؛ به آرامش سیستم گوارشی کمک کرده و نفخ را کاهش می‌دهد.
- عناب؛ در رفع یبوست موثر است.
ماساژدادن شکم با روغن‌های گیاهی هم می‌تواند به کاهش نفخ شکم کمک کند. توجه داشته باشید که پیش از اقدام به هرگونه درمان خانگی باید علت تورم توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود.
درمان ورم شکم با دارو
در مواردی که ورم شکم و علائم آن بسیار شدید باشند و درمان خانگی موثر واقع نشده باشد؛ پزشک برای شما درمان دارویی تجویز می‌کند. در جدول زیر داروهای رایج در درمان ورم شکم و معده را از نظر مکانیسم اثر، موارد استفاده، مزایا و معایب آن‌ها بررسی کرده‌ایم:
| نوع دارو | مکانیسم اثر | موارد استفاده | مزایا | معایب |
| داروهای ضداسید (آلومینیوم هیدروکسید، منیزیم هیدروکسید) | خنثی‌کردن اسید معده | سوزش سر دل، رفلاکس اسید | اثر سریع، بدون نسخه | یبوست یا اسهال، تداخل با جذب برخی داروها |
| مهارکننده‌های پمپ پروتون (مانند امپرازول، پنتوپرازول) | کاهش تولید اسید معده | زخم معده، رفلاکس اسید شدید | اثر طولانی‌مدت، کاهش اسید معده | افزایش خطر عفونت، شکستگی استخوان، کم‌خونی |
| داروهای ضداسپاسم (مانند بوتاسپیروم، دی‌سی‌کلومین) | شل کردن عضلات روده | اسپاسم و درد شکمی | تسکین سریع درد | خواب‌آلودگی، خشکی دهان، تکرر ادرار |
| پروبیوتیک‌ها (مانند لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم) | تعادل باکتری‌های روده | سندرم روده تحریک‌پذیر، عفونت‌های روده‌ای | بهبود هضم، تقویت سیستم ایمنی | احتمال ایجاد عوارض در افراد با سیستم ایمنی ضعیف |
| داروهای ضدنفخ (مانند سیمتیكون) | کاهش تشکیل حباب‌های گاز در روده | نفخ، گاز روده | اثر سریع، بدون نسخه | احتمال تاثیرگذار نبودن در موارد شدید |
هیچ دارویی بدون عارضه نیست. ضروری است از عوارض احتمالی و تداخلات دارویی آگاه باشید؛ بنابراین قبل از مصرف هر دارویی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
درمان ورم شکم بعد از غذا خوردن
برای درمان ورم شکم بعد از غذا خوردن، بهتر است آرام غذا بخورید و از پرخوری و مصرف سریع غذا خودداری کنید. همچنین، پرهیز از غذاهای نفاخ و نوشابه‌های گازدار و انجام پیاده‌روی بعد از غذا می‌تواند مفید باشد. دمنوش‌های گیاهی مانند نعناع و زنجبیل نیز به کاهش ورم کمک می‌کنند. در صورت ادامه علائم، مشاوره با پزشک توصیه می‌شود.
درمان ورم ناگهانی شکم در زنان
ورم ناگهانی شکم در زنان معمولاً نشانه یک مشکل جدی است که نیاز به تشخیص فوری دارد. برای شناسایی علت این ورم (مانند پیچش تخمدان، پارگی کیست یا انسداد روده) معاینه و تصویربرداری ضروری است. بسته به علت، درمان می‌تواند شامل داروهای ضد التهاب، مدر، کنترل درد یا حتی جراحی برای رفع مشکل باشد.
برای درمان ورم شکم باید به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان ورم شکم به دکتر گوارش مراجعه کنید. متخصص گوارش تخصص کافی در زمینه بیماری‌های دستگاه گوارش از جمله معده، روده‌ها و کبد دارند. هنگام مراجعه به پزشک علائم همراه با ورم شکم را کاملا برای او شرح دهید.
برای دریافت نوبت از این متخصص، از امکان نوبت‌دهی آنلاین دکتر گوارش در سایت دکتردکتر استفاده کنید. اگر هم می‌خواهید هر چه سریع‌تر با پزشک صحبت کنید، می‌توانید برای مشاوره آنلاین با دکتر گوارش، از سرویس ویزیت متنی یا تلفنی دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
سوالات متداول ورم شکم
اغلب اوقات تورم شکم بیشتر از این که دلیلی جدی داشته باشد، به دلیل پرخوری رخ می‌دهد.
در صورت بروز درد شدید، تب، استفراغ مداوم، کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و احساس سیری زودرس باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
استرس، مصرف قهوه، استعمال دخانیات، مصرف غذاهای تند یا چرب می‌تواند ورم معده را تشدید کند.
اگر تورم و نفخ به دلیل غذا یا نوشیدنی رخ‌داده باشد، ظرف چند ساعت تا چند روز از بین خواهد رفت. اگر دچار یبوست هستید ممکن است رفع تورم مدت‌زمان بیشتری طول بکشد.
افرادی که تجربه این بیماری را داشته‌اند، اغلب آن را به‌عنوان احساس نفخ و دل‌پیچه توصیف می‌کنند. این درد گاهی ممکن است به‌صورت گرفتگی عضلانی یا احساس فشار روبه‌بالا و به سمت ریه‌ها بروز کند.
سلام
ورم شکم چطور درمان میشه؟ آیا
درمان ورم شکم با دارو امکان پذیره؟؟
سلام عزیزم
بستگی به علتش داره
در برخی موارد شل شدن دریچه معده هست، بعضی مواقع عفونت اچ پیلوری، گاهی زخم ها
بله با توجه به علت درمان صورت میگیرد