علت درماتوفیتوز و راه های درمان درماتوفیتوز در انسان

این بیماری یک عفونت قارچی شایع در پوست، مو و ناخن انسان‌هاست که ناشی از گروهی از قارچ‌های خاص به نام درماتوفیت‌ها می‌باشد. این عفونت می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود و معمولاً به شکل لکه‌های قرمز، خارش‌دار و پوسته‌پوسته نمایان می‌شود. علت درماتوفیتوز عموماً به وجود قارچ‌هایی بازمی‌گردد که در محیط‌های مرطوب و گرم به راحتی رشد کرده و منتقل می‌شوند. عواملی مانند عدم رعایت بهداشت، استفاده از وسایل شخصی مشترک و شرایط محیطی می‌توانند خطر ابتلا به این عفونت را افزایش دهند. 

در این راستا تشخیص زودهنگام و درمان مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا می‌تواند به جلوگیری از گسترش عفونت و بروز مشکلات جدی‌تر کمک کند. در ادامه به بررسی راه‌های درمان درماتوفیتوز در انسان خواهیم پرداخت که شامل داروهای موضعی، داروهای خوراکی و نکات بهداشتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.

درماتوفیتوز چیست؟

سایت  wikipedia درباره درماتوفیتوز می‌گوید:

درماتوفیتوز یک عفونت قارچی پوست (درماتومیکوز) است که ممکن است پوست، مو و ناخن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. به طور معمول منجر به راش قرمز، خارش‌دار، پوسته‌پوسته و دایره‌ای می‌شود.

عفونت درماتوفیتوز  (Dermatophytosis) یا تینه‌آ (tinea) نوعی عفونت قارچی است که بر اثر درماتوفیت‌ها ایجاد می‌شود. این نوع از قارچ به کراتین مرده حمله می‌کند و در آن رشد می‌کند. گونه‌های مختلفی به کراتین انسانی حمله می‌کنند و این گونه‌ها متعلق به جنس‌های روپوست‌رستان (Epidermophyton)، ریزهاگ (Microsporum)، مورستان (Trichophyton) هستند. این قارچ‌ها در قسمت خارجی پوست رشد کرده و الگوهایی حلقه مانند ایجاد می‌کنند که در اصطلاح به آن کرم حلقوی (ringworm) گفته می‌شود. این نوع از عفونت‌ها بسیار رایج بوده و بخش‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این دسته از عفونت‌ها معمولاً با موفقیت درمان می‌شوند و درصد موفقیت درمان به منطقه‌ی عفونت و درصد پاسخ به درمان بستگی دارد. 

پاتوفیزیولوژی 

عفونت‌ها محدود به لایه‌های مرده پوست می‌شود ولی فضاهای مرطوب و گرم تحریک کننده هستند. عفونت‌ ممکن است از دیگر افراد به انسان منتقل شود (anthropophilic) یا اینکه ممکن است از طریق خاک منتقل شود (geophilic) و یا اینکه ریشه حیوانی داشته باشد (zoophilic).

رایج‌ترین ارگانیسم‌ها عبارتند از:

• Trichophytons rubrum
• Trichophytons tonsurans
• Trichophytons interdigitale
• Trichophytons mentagrophytes
• Microsporum canis
• Epidermophyton floccosum

• طبقه بندی بالینی درماتوفیتوز بسته به منطقه‌ی بدن عبارتند از:

• پوست سر: تینه آ کاپیتیس (tinea capitis)
• پا: تینه آ پدیس (tinea pedis)
• دست: تینه آ دست  (tinea manuum)
• ناخن: تینه آ ناخن (tinea unguium) یا عفونت قارچی ناخن (onychomycosis) 
• منطقه ریش: تینه آ باربی (tinea barbae)
• کشاله ران: تینه آ کروریس (tinea cruris)
• تنه و بازوها: تینه آ کورپوریس (tinea corporis)

اپیدمیولوژی 

درماتوفیتوز در بخش‌های مختلف جهان شایع است. برخی از انواع درماتوفیتوز شایع‌تر هستند. برای مثال تینه آ پدیس در بزرگسالان و تینه آ کاپیتیس در کودکان بیش‌تر شایع است. عفونت قارچی ناخن هم بسیار شایع است.  

علت درماتوفیتوز 

درماتوفیتوز یک عفونت قارچی است که ناشی از گسترش گروهی از قارچ‌های خاص به نام درماتوفیت‌ها می‌باشد. این قارچ‌ها معمولاً در محیط‌های گرم و مرطوب رشد می‌کنند و می‌توانند از طریق تماس مستقیم با فردی که عفونت دارد یا از طریق اشیاء شخصی مشترک مانند حوله، لباس و کفش‌ها منتقل شوند.  از جمله عوامل خطرساز برای ابتلا به درماتوفیتوز می‌توان به عدم رعایت بهداشت فردی، داشتن سیستم ایمنی ضعیف و شرایط محیطی نامناسب اشاره کرد. افرادی که در محیط‌های ورزشی فعالیت می‌کنند یا به استخرهای عمومی می‌روند نیز بیشتر در معرض این عفونت قرار دارند. 

علاوه بر این برخی بیماری‌ها مانند دیابت یا دیگر اختلالات می‌توانند علت بروز درماتوفیتوز را تسریع کنند زیرا این شرایط می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و به قارچ‌ها اجازه دهند به راحتی در بدن رشد کنند. در نهایت آگاهی از روش‌های پیشگیری و رعایت اصول بهداشت شخصی می‌تواند خطر ابتلا به درماتوفیتوز را کاهش دهد و از گسترش آن در جامعه جلوگیری کند.

علائم درماتوفیتوز چیست؟

در زیر جدولی از نشانه‌ها و علائم درماتوفیتوز آورده شده است:

این جدول به شما کمک می‌کند تا با نشانه‌ها و علائم رایج درماتوفیتوز آشنا شوید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

انواع درماتوفیتوز و علائم آن

درماتوفیتوز انواع مختلفی دارد که در این بخش ضمن معرفی هر کدام به علائم آن نیز خواهیم پرداخت.

تینه‌آ کورپوریس

تینه‌آ کورپوریس که به عنوان کرم حلقوی شناخته می‌شود یک عفونت قارچی پوست است که معمولاً با ظهور لکه‌های دایره‌ای شکل قرمز و خارش‌دار در نواحی مختلف بدن مشخص می‌شود و ناشی از درماتوفیت‌ها می‌باشد.

تینه‌آ پدیس 

این نوع از عفونت معمولاً بین انگشتان پا، جایی که پوست در معرض رطوبت قرار دارد و قرمز شده است، ایجاد می‌شود. همچنین این نوع از عفونت درماتوفیتوز در کف هم ایجاد می‌شود و در این حالت اریتِما، زیر کیسه‌های آب‌دار و جوش‌های چرکی هم ایجاد می‌شوند.

تینه‌آ کروریس

تینه‌آ کروریس که به عنوان عفونت قارچی ناحیه کشاله ران شناخته می‌شود یک عفونت درماتوفیتی است که موجب خارش، التهاب و بروز لکه‌های قرمز دایره‌ای شکل در ناحیه تناسلی و کشاله ران می‌گردد.

• معمولاً در مردان ایجاد می‌شود.
• معمولاً زمانی قبل از بروز نهفته باقی می‌ماند
• مناطقی از پوست قرمز رنگ شده، در حالی که در قسمت مرکزی روشن بوده و حاشیه‌های برآمده دارند‌

تینه‌آ ریش

• نواحی ریش را تحت تأثیر قرار می‌دهد
• قرمزی، پوسته پوسته شدن و جوش‌های چرکی از جمله خصوصیات آن است.

تینه‌آ ریش یک عفونت درماتوفیتی است که معمولاً در ناحیه ریش و سبیل مردان رخ می‌دهد و با علائمی چون خارش، قرمزی و ایجاد نقاط پوسته‌پوسته همراه است.

عفونت قارچی ناخن‌ها

در این حالت ناخن از بستر خود جدا می‌شود و عفونت قارچی ناخن با تخریب، ضخیم شدن و تغییر رنگ ناخن در هنگام رشد همراه است.

تینه‌آ کاپیتیس

این نوع از عفونت قارچی منجر به ریزش مو می‌شود.

تینه‌آ دست

• این نوع از عفونت معمولاً به همراه تینه‌آ پدیس ایجاد می‌شود
• معمولاً تنها یک دست را درگیر می‌کند
• پوسته پوسته شدن و قرمزی پوست به شخص قابل توجهی دیده می‌شود
• تشخیص غلط و استفاده از استروئید ممکن است باعث گسترش بیش‌تر عفونت خواهد شد.

تینه‌آ دست که به عنوان عفونت قارچی دست شناخته می‌شود یک عفونت درماتوفیتی است که معمولاً با علائمی نظیر خارش، پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست در نواحی بین انگشتان و روی دست‌ها همراه می‌باشد.

تشخیص درماتوفیتوز

دیگر دانه‌های پوستی حلقوی ممکن است با عفونت‌های تینه‌آ اشتباه گرفته شوند. اگزما و پسوریازیس هم معمولاً با تینه‌آ اشتباه گرفته می‌شود. تینه‌آ ورسیکالر یا قارچ چند رنگی (Pityriasis versicolor) سراسر شکم را می‌پوشاند در حالی که عفونت با قارچ کاندیدا نوعی دانه‌های پوستی موج‌دار ایجاد می‌کند و در بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی که تحت درمان آنتی بیوتیکی هستند، دیده می‌شود.

درمان با استروئید‌های موضعی معمولاً منجر به گیجی شده و باعث می‌شود که عفونت قارچی کم‌تر حالت فلس دار و زبر داشته و پوست بیش‌تر گل انداخته به نظر برسد. از نظر بالینی تشخیص ممکن است سخت باشد. در صورت امکان برای آزمایش قارچ شناسی یابد از پوست اسکراب گرفته شده و بعد به آزمایشگاه فرستاده شود. دیگر عفونت‌های قارچی شبیه تینه‌آ نیستند. 

دیگر عارضه‌هایی که باید مدنظر قرار گیرند، شامل:

درماتیت تماسی (Contact dermatitis) برای آشنایی بیشتر با این بیماری مقاله درماتیت تماسی را مطالعه کنید.

عرق‌سوز (Intertrigo)

اریتراسما (Erythrasma)

مایکوزیس فونگوئید (Mycosis fungoides)

طاسی منطقه‌ای (Alopecia areata)

درماتیت سبوره‌ای (Seborrhoeic dermatitis) علائم این بیماری را در مقاله درماتیت سبورئیک در مجله دکتردکتر ببینید.

بررسی و معاینه بیش‌تر 

• بررسی میکروسکوپی پوست و ناخن
• کشت قارچی به تشخیص نوع قارچ منجر می‌شود، ولی همیشه قابل استناد نیست و گاهی هم برای دریافت نتیجه باید ۶ هفته منتظر ماند
• نور فرابنفش برای تشخیص تینه‌آ کاپیتیس مناسب است‌. قارچ فلورسنت تولید می‌کند. فلورسنت در تینه‌آ کورپوریس یا تینه‌آ کروریس دیده نمی‌شود. 
• اگر عارضه غیر معمول بوده و به درمان پاسخ ندهد، نمونه برداری پوستی انجام خواهد شد

دیابت، نقص ایمنی، آتوپی و سندروم کوشینگ با عفونت قارچی همراه اند.

درمان درماتوفیتوز در انسان

روش‌های مختلفی برای درمان درماتوفیتوز وجود دارد که عبارتند از:

درمان دارویی درماتوفیتوز

برای بیش‌تر عفونت‌های پوستی دوبار استفاده روزانه از پماد ایمیدازول (imidazole) کافی است. درمان با این پماد تا یک یا دو هفته بعد از بهبود پوست هم ادامه پیدا خواهد کرد. دیگر مواد ضد قارچ عبارتند از:

کلوتریمازول (Clotrimazole)

ایکونازول (Econazole)

کتوکونازول (Ketoconazole)

میکونازول (Miconazole)

استفاده روزانه از پماد تربینافین (Terbinafine) هم می‌تواند به عنوان یک درمان جایگزین به کار گرفته شود. به دلیل گران بودن این پماد تنها یک هفته استفاده از آن کافی است. در حالی که درمان با پماد ایمیدازول نیازمند استفاده به مدت ۴ هفته است.

اگر استفاده از این پماد موفقیت آمیز نباشد، آزمایش قارچی پوست دوباره بررسی خواهد شد. اگر آزمایش منفی باشد، تشخیص مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت. استفاده از پماد تربینافین برای افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمی‌شود.

میکونازول یا  کلوتریمازول برای استفاده موضعی زنان باردار یا شیرده توصیه می‌شود.

دیگر فرآورده‌های ضد قارچی قابل دسترس عبارتند از:

• گریزئوفولوین (اسپری) (Griseofulvin)
• اسید سالیسیلیک (Salicylic acid)
• آندکانوئیت‌ها (Undecenoates)
• پماد ترکیبی بنزوئیک اسید (Compound benzoic acid ointment) – برخی اوقات برای کرم حلقوی سر استفاده می‌شود ولی از نظر کاربرد زیبایی کم‌تر قابل قبول است. 
• تولنافتات (Tolnaftate) که برای درمان پای ورزشکاران استفاده می‌شود، بدون نسخه از داروخانه‌ها قابل تهیه است. 
• ترکیبات دارای کورتیکواستروئید معمولاً استفاده نمی‌شوند. تنها زمانی که مقدار عفونت بافتی زیاد باشد، تنها برای یک هفته می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. استروئید‌های موضعی هم نباید به تنهایی استفاده شوند.

رعایت بهداشت فردی 

• به فعالیت‌های درسی و ورزشی خود ادامه دهید
• در رختکن‌های عمومی پاهای خود را پوشیده نگه دارید
• مواد سیستمیک برای تینه‌آ کاپیتیس و عفونت قارچی ناخن مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر چند برای بیماری‌های ناخن دیستال محدود از آمورولفین و تیوکونازول باید استفاده کرد. 
• از این مواد باید در مواردی که بیماری شدید است استفاده کرد. همچنین زمانی که درمان‌های موضعی اثر نمی‌کند و یا استفاده از آن‌ها نامناسب است، از این درمان استفاده می‌شود‌‌. پیش از شروع درمان خوراکی باید اسکراپ پوست هم انجام شود. 

درمان‌های خوراکی رایج

• استفاده‌ی روزانه تربینافین ۲۵۰ میلی‌گرم برای دو تا ۶ هفته
• دوبار مصرف در روز ایتراکونازول ۱۰۰ میلی‌گرم برای یک هفته (دوز بالای این دارو برای یک هفته و دور پایین این دارو برای سی روز باید مصرف شود) . مصرف این دارو به تربینافین ارجعیت دارد.
• قرص‌های گریزئوفولوین هم موجود هستند ولی معمولاً به شکل گسترده‌ای توسط دیگر عوامل ضد قارچی سرکوب می‌شوند‌‌.

از مصرف خودسرانه هر گونه دارو جهت درمان بیماری‌های پوستی بدون تجویز متخصص پوست خودداری کنید. هر دارویی می‌تواند عوارضی در پی داشته باشد. بنابراین پیش از انجام هر کاری با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید. یکی از وظایف متخصص پوست ارائه بهترین راهکارها در این زمینه می‌باشد. در مقاله متخصص پوست کیست اطلاعات بیشتری در این زمینه داده شده است.

مشکلات و عوارض درماتوفیتوز

اصلی‌ترین عارضه‌ی ناشی از درماتوفیتوز عفونت باکتریایی ثانویه است. ریزش مو از عوارض جانبی تینه‌آ کاپیتیس یا کرم حلقوی پوست سر است. درد و مشکل در هنگام به پا داشتن کفش هم می‌تواند نشانه‌ای از عفونت قارچی ناخن باشد.

دنبال کردن صحیح برنامه درمانی و اقدامات احتیاطی تا حدود زیادی از بروز دوباره عفونت جلوگیری خواهد کرد.

پیشگیری از بیماری درماتوفیتوز

• رعایت بهداشت پوستی
• رعایت بهداشت ناخن‌ها
• پرهیز از مرطوب نگه داشتن طولانی مدت یا نم‌دار نگه داشتن پوست و پاها
• پرهیز از پوشیدن طولانی مدت کفش‌های ورزشی که منجر به حفظ عرق پا و بیش‌تر کردن گرما و رطوبت می‌شود.
• درمان تینه‌آ پدیس یا پای ورزشکاران که به پیشگیری از عفونت قارچی ناخن (onychomycosis) کمک می‌کند. 
• پوشیدن لباس های زیر تمیز و گشاد

با تشخیص زود هنگام به جنگ درماتوفیتوز بروید

در نتیجه درماتوفیتوز یک عفونت قارچی شایع است که می‌تواند بر روی پوست، ناخن‌ها و مو تاثیر بگذارد و زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار دهد. اهمیت تشخیص زودهنگام و رعایت بهداشت فردی در پیشگیری از این عفونت غیرقابل انکار است. علاوه بر این درمان درماتوفیتوز در انسان معمولاً شامل استفاده از داروهای موضعی یا خوراکی است که به سرعت عفونت را کنترل کرده و به بازگشت به حالت طبیعی پوست کمک می‌کند. با آگاهی و اقدامات پیشگیرانه می‌توان از شیوع و عود این بیماری جلوگیری کرد و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کرد. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.

منبع:

patient

سوالات متداول درماتوفیتوز