با بیماری ندول تیروئید به طور کامل آشنا شوید

ندول تیروئید چیست؟ علت گره تیروئید چیست و چه علایمی دارد؟ آیا ندول تیروئید کشنده است؟ به این سوالات و سوال‌های دیگر درباره‌ی گره تیروئید در این مقاله پاسخ خواهیم داد.

ندول تیروئید چیست؟

ندول یا گره تیروئید (Thyroid nodules) توده‌ای جامد یا پر از مایع است که در غده‌ی تیروئید تشکیل می‌شود. غده‌ی مسئول تنظیم متابولیسم بدن درست بالای قفسه‌ی سینه و در پایه‌ی گردن قرار گرفته است. 

بیش‌تر گره‌های تیروئید جدی نیستند و علامت خاصی ندارند. تنها درصد کمی از این گره‌ها سرطانی هستند.

فرد تا قبل از معاینه‌ی بالینی توسط پزشک متوجه‌ی وجود آن نخواهد شد. گاهی به خاطر وجود بیماری دیگر از بیمار اسکن گرفته می‌شود و پزشک می‌تواند با توجه به نتیجه‌ی اسکن‌ها به وجود گره‌ها پی ببرد. برخی از انواع ندول‌های تیروئید بزرگ شده و به این دلیل در گردن قابل تشخیص هستند، این گره‌های بزرگ گاهی فرایند بلع و تنفس را با مشکل مواجه می‌کنند. 

بر اساس نوع گره پزشک روش‌های درمانی مختلف را به کار خواهد گرفت.

علائم گره تیروئید

بیش‌تر این گره‌ها نشانه و علامت خاصی ندارند، ولی برخی از آن‌ها بزرگ و قابل لمس هستند، این نوع از گره‌ها احساس می‌شوند:

• به شکل تورم قسمت پایه‌ای گردن مشاهده می‌شوند.
• به حلق و مری فشار آورده و باعث تنگی نفس و بلع دشوار مواد غذایی می‌شوند. 

در برخی از موارد ندول‌ها تیروکسین اضافی تولید می‌کنند، این ماده هورمونی است که غده‌ی تیروئید ترشح می‌کند و باعث پدیدار شدن علائم پرکاری تیروئید می‌شود، این علایم عبارتند از:

• کاهش وزن ناگهانی 
• تعریق زیاد 
• رعشه 
• عصبانیت
• ضربان قلب تند و نامنظم 

آیا ندول تیروئید کشنده است؟

تنها تعداد کمی از ندول‌ها سرطانی هستند. ولی برای تشخیص سرطانی بودن یا نبودن گره‌ها نمی‌توان به علایم بالینی بسنده کرد. بسیاری از این گره‌های سرطانی کوچک هستند و با سرعت کمی رشد می‌کنند. ولی در سرطان‌های تهاجمی تیروئید در موارد نادر گره‌ها می‌توانند بزرگ، ثابت، سخت و با سرعت رشد زیاد باشند.

عواملی که در ایجاد گره تیروئید نقش دارند

چندین عامل باعث رشد گره‌ در غده تیروئید می‌شود که عبارتند از:

رشد بیش از حد بافت سالم غده‌ی تیروئید:

رشد غیر طبیعی بافت سالم غده را آدنومای تیروئید (thyroid adenoma) می‌گویند. علت بروز این مشکل مشخص نیست، ولی سرطانی نیست و تا زمانی که علایم آزار دهنده و افزایش اندازه نداشته باشد مشکلی جدی به شمار نخواهد رفت. برخی از آدنوماهای تیروئید منجر به پرکاری تیروئید خواهند شد.

کیست تیروئید:

کیست‌های تیروئید حفره های پر از مایعی درون تیروئید هستند که معمولا در اثر از بین رفتن آدنوماهای تیروئید به وجود می‌آیند.

معمولا ترکیبات جامد به همراه مایعات محتویات کیست‌ها را تشکیل می‌دهند. کیست‌ها سرطانی نیستند، ولی گاهی دارای ترکیبات جامد سرطانی درون خود هستند.

التهاب مزمن تیروئید:

بیماری هاشیموتو یک عارضه‌ی تیروئیدی است که باعث التهاب این غده شده و گره‌های بزرگ ایجاد می‌کند. این بیماری معمولا به همراه کم‌کاری تیروئید بروز پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: هاشیموتو؛ علت، علائم و تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو

گواتر چند گره‌ای سمی:

گواتر هر گونه بزرگ شدن غیر طبیعی غده‌ی تیروئید است که در نتیجه‌ی کمبود ید و یا نقض غده‌ی تیروئید به وجود می‌آید. این گونه از گواترها از چندین گره تشکیل شده و علت تشکیل آن‌ها مشخص نیست

سرطان تیروئید

احتمال سرطانی بودن یک گره خیلی کم است. با این همه گره‌ی بزرگی که باعث درد و ناراحتی می‌شود، باعث ایجاد نگرانی است و باید توسط پزشک بررسی شود

سابقه‌ی خانوادگی سرطان تیروئید و یا سایر سرطان‌های غدد درون‌ریز و یا داشتن سابقه‌ی درمان‌های رادیوتراپی شانس ابتلای فرد به سرطان تیروئید را افزایش می‌دهد.

کمبود ید: 

کمبود ید در رژیم غذایی گاهی باعث می‌شود که این ندول‌ها در تیروئید ایجاد شوند. با این همه علت کمبود ید در آمریکا مشخص نیست چرا که ید به صورت استاندارد به نمک غذایی و دیگر فرآورده‌های غذایی اضافه می‌شود.

بیشتر بخوانید: پرکاری غده پاراتیروئید؛ علت، علائم، تشخیص و درمان پاراتیروئید

عوارض جانبی و مشکلات ندول تیروئید

• مشکلات تنفسی و بلع دشوار: گره‌های بزرگ و گواتر چند گره‌ای سمی باعث این مشکل می‌شوند.
• پرکاری تیروئید: اگر گره‌ها یا گواتر اقدام به تولید هورمون تیروئید اضافی کنند این مشکل به وجود خواهد آمد. پر کاری تیروئید باعث کاهش وزن، ضعف عضلانی، عدم تحمل گرما، اضطراب و بی‌قراری خواهد شد.

• عوارض جانبی و احتمالی پر کاری تیروئید: در مواقع نادر شخص در هنگام ابتلا به پرکاری تیروئید دچار ضربان قلب نامنظم، استخوان ضعیف و بحران تیروئید سمی خواهد شد. این مشکلات زندگی فرد را با خطر جدی مواجه کرده و در صورت بروز آن‌ها باید هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد.

• مشکلات ناشی از جراحی گره‌ی تیروئید: اگر پزشک درمان جراحی را پیشنهاد کند، و گره را بردارد، فرد تا پایان عمر خود مجبور به مصرف مکمل‌های دارویی است.

تشخیص ندول تیروئید

زمانی که توده یا گره در گردن تشخیص داده شود، پزشک در ابتدا احتمال سرطانی بودن آن را بررسی خواهد کرد. اما از طرفی دیگر پزشک کارایی غده‌ی تیروئید را با انجام آزمایش‌هایی خاص بررسی خواهد کرد:

معاینه‌ی بالینی

زمانی که پزشک مشغول معاینه‌ی غده است از بیمار می‌خواهد تا آب دهان خود را قورت دهد، چرا که در حین فرآیند بلع گره‌ی تیروئید به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند.

پزشک احتمال وجود بیماری پرکاری تیروئید را بررسی کرده و به دنبال نشانه‌های آن همچون رعشه، واکنش‌های سریع و زیاد و ضربان قلب نامنظم و سریع فرد را معاینه می‌کند.

همچنین احتمال وجود بیماری کم کاری تیروئید هم بررسی می‌شود، ورم صورت، پوست خشک و ضربان قلب آهسته از جمله نشانه‌های بالینی این بیماری هستند.

آزمایش‌های عملکرد غده‌ی تیروئید

برای تشخیص کم کاری و پر کاری تیروئید سطح هورمون TSH و سایر هورمون‌هایی که غده‌ی تیروئید تولید می‌کند اندازه گیری می‌شود.

سونوگرافی

در این روش تشخیصی با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا می‌توان به تصویر درست و دقیقی در مورد شکل، اندازه و ساختار ندول تیروئید رسید. همچنین از این روش برای تشخیص کیست از گره‌ها هم استفاده می‌شود. سونوگرافی به عنوان راهنمایی دقیق در نمونه برداری آسپیراسیون به کمک سوزن هم استفاده می‌شود.

نمونه‌برداری آسپیراسیون به کمک سوزن

برای بررسی احتمال سرطانی بودن گره‌ها باید نمونه برداری انجام شود. در این روش پزشک سوزن باریکی را به درون گردن فرو کرده و اندکی از سلول‌های بافت گره را برداشت می‌کند.

  این روش تشخیصی معمولا در مطب پزشک انجام شده و خطرات خیلی کمی دارد.  پزشک با کمک سونوگرافی جای ورود سوزن را مشخص می‌کند. بعد از برداشت، نمونه برای بررسی دقیق به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

اسکن تیروئید

برای ارزیابی بهتر گره‌ها پزشک اسکن کامل تیروئید را تجویز می‌کند. برای انجام این روش تشخیصی به بازوی فرد داروی ید رادیو اکتیو تزریق می‌شود. بعد از آن به کمک دستگاهی مخصوص تصویر دقیقی از غده برداشته خواهد شد.

 گره‌هایی که هورمون تیروئیدی زیادی تولید می‌کنند و به آن‌ها گره‌های داغ (hot nodules) گفته می‌شود، در اسکن دیده می‌شوند، چرا که ایزوتوپ بیش‌تری نسبت به بافت سالم تیروئید جذب می‌کنند. گره‌های داغ در بیش‌تر موارد غیر سرطانی هستند.

در برخی موارد گره‌هایی که ایزوتوپ کم‌تری جذب کرده‌اند و به آن‌ها گره‌های سرد (cold nodules) گفته می‌شود سرطانی هستند. با این همه اسکن تیروئید نمی‌تواند گره‌های سرد سرطانی را از غیر سرطانی‌ها تشخیص دهد.

درمان ندول‌ تیروئید

درمان گره تیروئید به نوع آن بستگی دارد:

درمان گره‌ی تیروئید خوش خیم:

روش‌های درمانی این نوع از گره‌های غیر سرطانی عبارتند از:

• تحت مراقبت پزشک بودن:

اگر نتایج نمونه برداری نشان دهد که ندول سرطانی نیست، بیمار باید تحت مراقبت دقیق پزشک بوده و هر چند ماه یکبار برای ویزیت به مطب پزشک معالج خود مراجعه کند. در این ویزیت‌ها پزشک آزمایش خون فرد را بررسی کرده و اقدام به معاینه‌ی فیزیکی و بالینی فرد خواهد کرد.

از فرد سونوگرافی گرفته شده و اگر گره بزرگ‌تر شده باشد دوباره نمونه برداری انجام خواهد شد. اگر اندازه‌ی گره تغییر نکرده باشد و گره خوش خیم باشد نیازی به درمان وجود ندارد.

• درمان هورمونی با هورمون تیروئید:

اگر آزمایش خون نشان دهد که غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون تولید نمی‌کند، باید هورمون تراپی انجام شود.

• جراحی

در صورتی که گره‌های تیروئید بزرگ شده و تنفس و بلع را با مشکل مواجه کنند، باید به کمک جراحی از بدن خارج شوند. همچنین افراد مبتلا به گواتر سمی که توده باعث اعمال فشار روی راه هوایی، مری یا رگ‌های خونی شده، هم تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند.

گره‌های مشکوک به سرطانی بودن هم توسط جراحی خارج شده و بعد در آزمایشگاه بررسی می‌شوند.

درمان ندول تیروئید عامل پرکاری تیروئید

اگر ندول تیروئید منجر به تولید هورمون‌های تیروئید شده و سطح تولید این هورمون را از میزان طبیعی خارج کند، پزشک به درمان پرکاری تیروئید خواهد پرداخت، این روش‌های درمانی شامل:

• ید رادیو اکتیو: 

 پزشک از این ماده برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌کند. ید رادیو اکتیو به صورت کپسول خوراکی و یا محلول مایع به بدن وارد شده و توسط غده تیروئید جذب می‌شود. بعد از دو تا سه ماه گره کوچک‌تر شده و علایم پرکاری تیروئید خفیف‌تر خواهد شد.

• داروهای ضد تیروئید:

داروهایی مانند متی مازول (methimazole) برای کاهش و تخفیف علایم پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. درمان با این دارو در دراز مدت ادامه داشته و می‌تواند اثرات و عوارض جانبی زیادی روی کبد داشته باشد. بنابراین در مورد مزایا و معایب این روش درمانی باید با پزشک مشورت کرد.

• جراحی

اگر درمان با ید رادیو اکتیو یا داروهای ضد تیروئید انجام نشود، برای برداشتن گره‌ی تیروئید پرکار جراحی انجام می‌شود. در مورد عوارض و خطرات احتمالی جراحی با پزشک خود مشورت کنید

درمان گره‌ تیروئید سرطانی

درمان گره‌های سرطانی معمولا با جراحی همراه است

• زیر نظر گرفتن بیمار به صورت دقیق

سرطان‌های خیلی کوچک، خطر رشد کمی دارند. پزشک قبل از اقدام به درمان گره‌های سرطانی به طور دقیق آن‌ها را زیر نظر خواهد گرفت. این تصمیم با نظر پزشک متخصص تیروئید گرفته خواهد شد.

برای زیر نظر داشتن بیمار به صورت مرتب آزمایش خون و سونوگرافی انجام خواهد شد.

• جراحی

این روش معمول‌ترین روش برای درمان گره‌های سرطانی است. در گذشته قسمت اعظم بافت تیروئید در روش سِپَردیس‌بَرداری یا تیروئید برداری (near-total thyroidectomy) برداشته می‌شد. امروزه اما برداشت نیمی از بافت تیروئید برای برداشتن گره‌های سرطانی کافی است. برحسب گسترش بیماری از یکی از این دو روش جراحی استفاده خواهد شد.

اگر درباره‌ ندول تیروئید و انواع آن سوالی در ذهن شما باقی مانده، در بخش پرسش و پاسخ انتهای همین مقاله با ما در میان بگذارید. پزشکان و کارشناسان مجله دکتردکتر آماده پاسخ‌گویی به شما عزیزان هستند.

منبع:

mayoclinic