سندروم سوء جذب چیست؟ بررسی علائم، عوارض، روش‌های درمانی + نکات مهم

سندروم سوء جذب شامل چندین اختلال گوارشی مهم است که روده کوچک نمی‌تواند مواد مغذی را به میزان کافی از غذاها جذب کند. این وضعیت بر جذب پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز تاثیر منفی داشته و سلامت عمومی فرد را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. بیماری‌های التهابی روده، عفونت‌ها، اختلالات آنزیمی و حتی جراحی‌های گوارشی، از مهم‌ترین دلایل بروز این سندروم به شمار می‌روند.
فرد مبتلا به این سندروم‌، نشانه‌هایی مانند اسهال مزمن، کاهش وزن، کم‌خونی و مشکلات پوستی را تجربه می‌کند. برای جلوگیری از بروز عوارض جدی‌تر، شناسایی علت اصلی سوء جذب و شروع درمان مناسب بسیار مهم است.

برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی این سندروم و نکات مهم مرتبط اختصاص می‌دهیم.

اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

سندروم سوء جذب چیست؟

سندرم سوء جذب (Malabsorption Syndrome)، شامل چند اختلال گوارشی مهم است که در آنها، روده کوچک نمی‌تواند مواد و مایعات مغذی را به میزان کافی جذب کند. می‌توان گفت که این سندروم از مهم‌ترین انواع بیماری های روده نیز به شمار می‌رود.

بعضی از بیماری‌های گوارشی مانند بیماری التهابی روده و سلیاک، در جذب تمام مواد مواد مغذی اختلال ایجاد می‌کنند. با این حال در سایر بیماری‌ها، افراد احتمالاً فقط در جذب چند نوع از مواد مغذی مشکل داشته باشند.

برای توضیح دقیق‌تر، انواع مختلف این سندروم را بررسی می‌کنیم:

• سوء جذب پروتئین‌ها
• سوء جذب چربی
• سوء جذب کربوهیدرات
• سوء جذب اسید‌های صفراوی

این سندروم در بلند‌مدت، می‌تواند به بروز سو تغذیه‌، ضعف عمومی، کاهش وزن و مشکلات جدی سلامتی منجر شود.

علت سندروم سوء جذب

ابتلا به گروهی از بیماری‌های مزمن، اصلی‌ترین علت جذب نشدن غذا و مواد مغذی در بدن است. این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری‌های کبدی
• بیماری‌های مرتبط با کیسه صفرا
• انسداد مجاری صفراوی
• نارسایی پانکراس
• فیبروز سیستیک (غلیظ و چسبنده شدن مخاط بدن)
• بیماری کرون
• بیماری کولیت اولسراتیو
• بیماری سلیاک
• سندروم زولینگر الیسون (بیماری‌های مرتبط با افزایش تولید اسید معده)
• بیماری ویپل (نوعی بیماری عفونی)
• بیماری لنفوم و لنفانژکتازی روده
• عدم تحمل لاکتوز و سایر مشکلات آنزیمی مرتبط (بروز نشانه‌هایی مشابه با سندروم روده تحریک‌ پذیر)
• شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی
• رشد بیش از اندازه باکتری‌های روده کوچک
• زیاده‌روی در مصرف الکل
• زیاده‌روی در مصرف بعضی از داروها
• عمل‌های جراحی مرتبط با روده

در حالت عادی، مواد مغذی از طریق دیواره روده کوچک و جریان گوارش مواد غذایی، به جریان خون وارد می‌شوند. مابقی مواد مغذی با کمک روده بزرگ جذب شده و توسط جریان‌ خون، به اندام‌های مهم بدن می‌رسند. حال آنکه هنگام ابنلا به بیماری‌های مزمن، این روند دچار اختلال می‌شود. 

بیماری‌های زمینه‌ای چگونه موجب بروز سندرم سوء جذب می‌شوند؟

در حالت کلی، چندین بیماری مختلف بر فرایند جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند. برای مثال، انجام عمل جراحی در روده (مانند حذف بخشی از روده)، موجب می‌شود که توانایی روده به دلیل کاهش مساحت آن، برای جذب مواد مغذی محدود شود. همچنین، بیماری سلیاک با ایجاد زخم‌هایی در دستگاه گوارش، جذب مواد غذایی را به جریان خون دشوارتر می‌کند.

مراحل کلی تاثیر بیماری‌های مزمن بر بروز این سندروم، عبارتند از:

• آسیب‌دیدن دیواره‌ روده کوچک به دلیل بروز عفونت ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها
• ناتوانی دیواره روده در جذب مواد غذایی و هدایت آنها به جریان خون
• دفع مواد مغذی از طریق مدفوع در نتیجه جذب‌نشدن

برای کسب اطلاعات کامل‌تر می‌توانید به دکتر گوارش و تغذیه مراجعه کنید.

علائم سندروم سوء جذب

سندروم سوء جذب با نشانه‌های مختلفی بروز می‌کند. بعضی از این نشانه‌ها حتی با بیماری‌های دیگر نیز ممکن است اشتباه گرفته شوند. از این رو، برای تشخیص دقیق، فرد حتماً باید ۳ نشانه مهم بیماری را داشته باشد. 

وبسایت Cleveland Clinic در این خصوص می‌گوید:

مهم‌ترین نشانه‌های این سندروم شامل مدفوع چرب، اسهال مزمن و تحلیل رفتن عضلات است. 

با وجود نشانه‌های فوق، احتمال ابتلای فرد به این بیماری بسیاز زیاد است. سایر علائم جذب نشدن غذا یا سندرم سوء جذب، عبارتند از:

• مدفوع سبز
• مدفوع بد بو و شل
• مدفوع چرب
• مدفوع رنگ روشن یا حجیم
• مدفوع چسبنده و شناور
• از دست دادن وزن
• بروز اگزما یا راش‌های پوستی فلس‌مانند
• احساس سنگینی معده
• بروز ناراحتی در شکم (مانند نفخ و گاز)
• عفونت‌های مکرر
• خشکی مو
• ریزش مو
• کبودی پوست
• قطع قاعدگی
• تحریک‌پذیری
• خستگی

 در صورت مشاهده و تجربه‌ی هر کدام از علائم فوق، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

سندروم سوء جذب چه عوارض و مشکلاتی را به همراه دارد؟

اگر سندروم سوء جذب درمان نشود، احتمال بروز مشکلات و عوارض جانبی زیر وجود دارد:

• افزایش خطر بروز عفونت‌ها
• کاهش تراکنش استخوان 
• افزایش خطر شکستگی استخوان‌ها
• پوکی استخوان (به دلیل کمبود کلسیم و ویتامین D)
• کاهش وزن‌گیری و رشد کودکان
• کم‌خونی (به دلیل کاهش جذب ویتامین ‌B12، فولات و کمبود آهن)
• ورم بدن به ویژه پاها (به دلیل کمبود پروتئین)
• ریزش مو
• ترک پوست
• ایجاد زخم‌های دهانی
• بروز مشکلات عصبی (به دلیل کمبود ویتامین‌های گروه B)
• شب‌کوری (به دلیل کمبود ویتامین A)
• خون‌ریزی لثه (به دلیل کمبود ویتامین K)

برای جلوگیری از تشدید این عوارض، سریعاً به دکتر متخصص مراجعه کرده و نسبت به درمان خود اقدام کنید.

چه کسانی بیش‌تر در معرض ابتلا به سندرم سوء جذب قرار دارند؟

گروهی از افراد بیشتر از سایرین در معرض این سندروم قرار دارند که بررسی می‌کنیم:

• کودکان مبتلا به گاستروانتریت معده
• افراد مبتلا به بیماری سلیاک
• افراد مبتلا به فیبروز سیستیک 
• افراد مبتلا به بیماری کرون
• افراد دارای سابقه انجام جراحی‌های روده

مصرف بعضی از داروها مانند ملین‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها نیز خطر ابتلا به این سندروم را افزایش می‌دهند. همچنین، افرادی که به مناطق آلوده به انگل‌های روده‌ای سفر می‌کنند، بیشتر از سایرین به این سندروم مبتلا می‌شوند. 

راه‌های تشخیص سندروم سوء جذب

مهم‌ترین روش‌های تشخیص سندروم جذب نشدن غذا در بدن را همراه با ذکر نکات مهم در جدول زیر آورده‌ایم:

این آزمایش‌ها، معمولاً زمانی تجویز می‌شوند که دکتر گوارش و دکتر تغذیه، بر اساس علائم بیمار به بروز سندرم سوء جذب مشکوک باشند. برای انجام هرکدام از آزمایش‌های فوق، می‌توانید به صفحه درخواست آنلاین آزمایش دکتردکتر مراجعه کنید.

سندروم سوء جذب چگونه درمان می‌شود؟

در حالت کلی، درمان سندروم سوء جذب به علت بروز آن بستگی دارد. زیرا اگر علت جذب نشدن غذا در بدن ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای باشد، روش‌های درمانی به مراتب پیچیده‌تر و تخصصی‌تر خواهند بود. برای مثال، تجویز دارو بر اساس بیمار‌ی‌های زمینه‌ای انجام می‌گیرد و نوع داروها نیز در هر بیماری می‌توانند متفاوت باشند. برای سفارش اینترنتی دارو، می‌توانید از سامانه دکتردکتر، کمک بگیرید. 

نکته! در بعضی موارد، این سندروم به طور کامل و قطعی درمان نمی‌شود. بلکه با اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی، علائم بیماری کاهش می‌یابند. 

آیا می‌توانیم از بروز سندروم سوء جذب پیشگیری کنیم؟

سندروم سوء جذب همیشه قابل پیشگیری نیست. به‌ویژه زمانی که فرد به بیماری سلیاک، سیستیک فیبروز یا دیگر بیماری‌های مزمن مبتلا باشد. به این دلیل که بیماری‌های مزمن، نوعی از بیماری‌های در حال پیشرفت و مدت‌دار هستند که افراد را برای چندین ماه تا چندین سال نیز درگیر می‌کنند. 

با این حال، رعایت نکات زیر برای کنترل علائم بیماری می‌توانند موثر باشند:

• رعایت رژیم غذایی 
• مصرف به موقع و دقیق داروهای تجویزی (براساس دستورالعمل پزشک)
• همکاری کامل با پزشک متخصص

همچنین، ارتباط موثر با پزشک و گزارش هرگونه تجربه غیرعادی هنگام درمان و پیشگیری، بسیار مهم است.

برای درمان سندرم سوء جذب به پزشکان کدام تخصص مراجعه کنیم؟

در صورت ابتلا به این سندروم، می‌توانید به دکتر گوارش و دکتر تغذیه مراجعه کنید. متخصصین این حوزه با بررسی دقیق علت بروز سندروم، بهترین روش‌های درمانی را ارائه خواهند داد. در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای خاص، این پزشکان احتمالاً شما را به متخصصین دیگر نیز ارجاع دهند. 

برای ویزیت آنلاین دکتر تغذیه و دکتر گوارش، می‌توانید به سامانه نوبت دهی دکتردکتر مراجعه کنید. 

منابع:

webmd.com

healthline.com

سوالات متداول سندروم سوء جذب