سندروم سوء جذب یا جذب نشدن چربی و غذا در بدن چیست؟

سندروم سوء جذب چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود، این بیماری چه نشانه ها و علائمی را دارد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

نشامه‌های بیماری سوء جذب و پیامدها و عوارض آن می‌تواند خطرناک باشند. در ادامه درباره‌ی این موضوعات صحبت خواهیم کرد.

سندروم سوء جذب چیست؟

با داشتن یک رژیم غذایی سالم، بدن از ویتامین‌ها و املاح موجود در آن استفاده می‌کند. اما به دلیل عارضه‌ای به نام سندروم سوء جذب(malabsorption syndrome)، بدن قادر به دریافت مقدار کافی از مواد مغذی از غذاها نخواهد بود.

مشکلات گوارشی باعث بروز علائمی همچون نفخ و اسهال خواهد شد. مهم‌تر از آن، سندروم سوء جذب باعث بروز مشکلات جدی‌تری همچون بالا رفتن خطر بروز عفونت و شکستگی استخوان می‌شود.

علت سندروم سوء جذب

به صورت طبیعی، بیش‌تر مواد مغذی از طریق دیواره‌ی روده‌ی کوچک و در جریان گوارش مواد غذایی در دستگاه گوارش وارد جریان خون می‌شود. باقی مواد مغذی از طریق روده بزرگ جذب می‌شود. سپس خون مواد مغذی مانند کلسیم و پروتئین را به استخوان‌ها، عضلات و اندام‌های بدن می‌رساند. علاوه بر این مواد اضافی از طریق مدفوع از بدن خارج می‌شود.

چندین بیماری مختلف بر فرایند جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند.

عفونت ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها به دیواره‌ی روده آسیب رسانده و به همین دلیل مواد غذایی قابلیت عبور از آن و وارد خون شدن را از دست می‌دهند، در این حالت مواد مغذی از طریق مدفوع از بدن خارج می‌شوند.

برخی دیگر از دلایل سوء جذب عبارتند از:

• فیبروز سیستیک و بیماری‌های دیگری که روی لوزالمعده اثر می‌گذارد
• عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به لاکتوز  و دیگر مشکلات آنزیمی مرتبط
• اختلالات روده‌ای مانند بیماری سلیاک که در آن پروتئین گلوتن موجود در گندم، جو و چاودار سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و باعث می‌شود که این دستگاه به بدن حمله کند.

درک برخی از علت‌های بروز سندروم سوء جذب زمانی آسان‌تر می‌شود که بدانیم این عوامل چگونه روی سیستم گوارشی انسان اثر می‌گذارند

برای مثال، عمل جراحی برداشتن بخشی از روده باعث می‌شود که مساحت کمتری از روده قادر به جذب مواد مغذی باشد. بیماری سلیاک گاهی منجر به ایجاد زخم‌هایی در دستگاه گوارش می‌شود و همین موضوع جذب مواد غذایی درون خون را دشوار می‌کند.

علائم سندروم سوء جذب

سوء جذب باعث بروز ناراحتی در قسمت شکم مانند گاز و نفخ می‌شود. دیگر علائم آن عبارتند از:

• اسهال 
• مدفوع بد بو و شل
• مدفوع رنگ روشن یا حجیم
• مدفوعی که به علت چسبنده یا شناور بودن به راحتی با سیفون به چاه فاضلاب منتقل نمی‌شود
• از دست دادن وزن
• اگزما یا راش‌های پوستی فلس مانند

اسهال مزمن یکی از شایع‌ترین علائم سوء جذب است‌. در صورت مشاهده و تجربه‌ی هر کدام از این علائم به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی و مشکلات سندروم سوء جذب

اگر بدن به اندازه‌ی کافی ویتامین، املاح و دیگر مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکند با مشکلات بسیاری رو به رو خواهد شد. 

• اگر سوء جذب درمان نشود، احتمال بروز مشکلات و عوارض جانبی زیر وجود دارد:
• بالاتر رفتن خطر بروز عفونت‌ها
• کم شدن تراکم استخوان که خطر بروز شکستگی استخوانی را بالا می‌برد
• رشد و وزن‌گیری آهسته‌تر کودکان

گروهی از مواد مغذی مانند ویتامین آ و روی برای سلامت دستگاه ایمنی بدن و رشد بسیار حیاتی هستند. اگر بدن مقدار کافی از این مواد و دیگر ویتامین‌ها و املاح مهم را جذب نکند، سلامتی انسان در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

چه کسانی بیش‌تر در معرض ابتلا به بیماری سندروم سوء جذب قرار دارند؟

کودکان مبتلا به گاستروانتریت معده (stomach flu) بیش‌تر از سایر کودکان در معرض خطر ابتلا به سندروم سوء جذب کوتاه مدت هستند. این نوع از بیماری معمولاً نیازی به درمان ندارد. 

احتمال بروز نوع پیشرفته‌ی سندروم سوء جذب در صورت ابتلا به یکی از این بیماری‌های گوارشی بیش‌تر است:

• بیماری سلیاک
• فیبروز سیستیک (در این بیماری بدن موکوس یا مخاط غلیظی تولید می‌کند که روی سلامت ریه‌ها و دستگاه گوارش اثر می‌گذارد) 
• بیماری کرون (التهاب ناشی از این بیماری، جذب مواد غذایی توسط روده را دشوارتر می‌کند.)

دیگر عواملی که احتمال بروز این سندروم را در افراد بالا می‌برد، عبارتند از:

• مصرف ملین‌‌ها و یا آنتی بیوتیک‌ها برای مدت طولانی
• جراحی روده
• سفر به مناطقی که انگل‌های روده‌ای زیادی در آن وجود دارد.

راه‌های تشخیص سندروم سوء جذب

زمانی که پزشک مشکوک به بروز سندروم سوء جذب باشد، از بیمار در مورد علائمی که تجربه می‌کند و غذاهایی که میخورد سوال‌هایی خواهد پرسید. بعد از آن پزشک برای پی بردن به علت بروز مشکل، چندین آزمایش انجام خواهد داد. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش مدفوع: مقدار زیاد چربی موجود در مدفوع می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سوء جذب باشد.

تست هیدروژن – لاکتوز تنفسی: برای اندازه‌گیری مقدار جذب مواد مغذی، بعد از  اینکه بیمار یک محلول حاوی قند شیر یا لاکتوز نوشید، مقدار هیدروژن موجود در تنفس او اندازه گیری می‌شود.

تست عرق: بررسی نمونه عرق و سنجش میزان کلر آن  به تشخیص سیستیک فیبروز کمک می‌کند. یکی از اثرات این بیماری فقدان آنزیم‌ها برای گوارش صحیح غذا است.

• نمونه برداری از روده کوچک: یک نمونه کوچک بافتی از روده کوچک برداشته شده و بعد در آزمایشگاه از نظر وجود علائم عفونت یا دیگر مشکلات بررسی می‌شود.
• آندوسکوپی: در این روش تشخیصی به کمک لوله‌ی باریک، بلند و انعطاف پذیری که سر آن دوربین وصل شده است داخل روده به دقت بررسی می‌شود.

درمان سندروم سوء جذب

درمان سندروم سوء جذب به علت آن بستگی دارد. گاهی ممکن است یک رژیم غذایی خاص، با هضم و جذب راحت‌تر و سریع‌تر برای بیمار طراحی شود. گاهی هم برای جبران کمبود مواد مغذی که به خوبی جذب نشده‌اند، مکمل‌های غذایی تجویز می‌شوند.

گاهی علت بروز سندروم سوء جذب، فعال بودن بیش از حد لوله‌ی گوارشی است. در این شرایط داروهای خاصی برای فرد تجویز می‌شود تا دستگاه گوارش آرام‌تر شده و مواد مغذی زمان بیشتری برای ورود به جریان خون داشته باشند. اگر دلیل بروز این بیماری یک عفونت باشد، برای فرد آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد.

مراقبت در خانه و پیشگیری از سندروم سوء جذب

سندروم سوء جذب همیشه قابل پیشگیری نیست، خصوصاً زمانی که فرد به بیماری سلیاک، سیستیک فیبروز و یا دیگر بیماری‌های مزمن مبتلا باشد. بیماری مزمن نوعی از بیماری در حال پیشرفت و مدت دار است که فرد را برای چند ماه یا حتی تا پایان عمر درگیر می کند.

ولی فرد در صورت ابتلا به این بیماری‌ها و برای کنترل شدن بیماری باید نهایت همکاری با پزشک معالج خود را داشته باشد. بیمار با دقت و تنها در صورت نیاز باید داروهای ملین و آنتی بیوتیک مصرف کند.

در صورتی که برای بیمار یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی تجویز شده باشد، در صورت داشتن هر گونه سوالی می‌تواند با پزشک فوق تخصص گوارش، کارشناس تغذیه یا پرستار در میان گذارد.

منبع:

webmd