علت درد سیاتیک و روشهای درمان درد سیاتیک کمر و پا
علت درد سیاتیک چیست و چگونه به وجود میآید؟ آیا راه درمانی برای درد سیاتیک وجود دارد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
درد سیاتیک چیست؟
درد سیاتیک (Sciatica) به دردی گفته میشود که در مسیر عصب سیاتیک، از قسمت تحتانی کمر به سمت پهلوها و باسن و پایینتر به سمت هر کدام از پاها، منتشر میشود. معمولاً این درد تنها یک طرف بدن را درگیر میکند.
بیشترین دلیل بروز این درد، فتق دیسک کمر و یا زایدههای استخوانی (bone spur) روی ستون فقرات و یا تنگی ستون فقرات است که باعث فشار آمدن به رشتههای عصبی میشود. این عارضه منجر به التهاب، درد و گاهی بیحسی در پا میشود.
در همین رابطه دکتر مجید نجفی دارای بورد تخصصی بیهوشی و درد به سوالات شایع در زمینه عصب سیاتیک پرداخته اند که شامل موارد زیر است:
۱. سیاتیک چیست؟
۲. سیاتیک چه علائمی دارد؟
۳. در چه صورتی افراد باید به پزشک مراجعه کنند؟
۴. درمانهای غیر جراحی سیاتیک چه هستند؟
۵. عمل لیزری سیاتیک چیست؟
لیست پزشکان متخصص درد
مشاوره تلفنی با پزشک
گاهی اوقات دسترسی به پزشک سخت و هزینهبر است. شما با استفاده از امکان ویزیت تلفنی میتوانید به راحتی برای دریافت مشاوره تلفنی از پزشک مورد نظرتان، نوبت دریافت کنید. برای برقراری تماس تلفنی با پزشک متخصص درد روی دکمه زیر کلیک(یا لمس) کنید.
با وجود اینکه درد ناشی از سیاتیک ممکن است شدید شود، ولی در برخی موارد با استراحت و بدون اقدام درمانی جدی بعد از چند هفته درمان میشود. افراد مبتلا به درد سیاتیک شدید، که ضعف و بیحسی در پاها و تغییرات در کارکرد شکم و مثانه را تجربه میکنند، احتمالاً برای درمان بیماری خود به جراحی نیاز خواهند داشت.
علائم درد سیاتیک
درد منتشر از قسمت پایینی کمر و یا مهرهی کمری به سمت باسن و پایینتر به سمت قسمت پشتی پا، نشانهی اصلی درد سیاتیک است. در این حالت فرد بیمار، در تمام مسیر عصب احساس ناخوشایندی را تجربه خواهد کرد. این مسیر از پایینترین قسمت ستون فقرات به سمت باسن و قسمت پشتی ران و ماهیچه ساق پا ادامه خواهد داشت.
شدت درد هم در افراد مختلف متفاوت است. این درد ممکن است خفیف یا شدید، به همراه حس سوزش و یا دردی غیر قابل تحمل باشد. گاهی دردی که فرد احساس میکند مانند درد شوک برقی است. گاهی حتی با عطسه و سرفه و یا نشستن طولانی مدت علائم فرد شدیدتر خواهد شد. در درد سیاتیک معمولاً یک سمت از بدن درگیر میشود.
علت درد سیاتیکی چیست؟
درد سیاتیک معمولاً زمانی اتفاق میافتد که به عصب سیاتیک به دلیل فتق دیسک کمر و یا وجود زایدههای استخوانی روی ستون فقرات فشار زیادی وارد میشود. در موارد نادر علت فشار به عصب تومورها و یا آسیبهای ناشی از برخی بیماریها مانند دیابت است.
ریسک فاکتورهای درد سیاتیکی چیست؟
- سن: تغییرات وابسته به سن ستون فقرات، مانند فتق دیسک کمر و یا وجود زایدههای استخوانی روی ستون فقرات از رایجترین دلایل بروز درد سیاتیک است.
- چاقی: اضافه وزن زیاد، فشار زیادی را به ستون فقرات وارد میکند و این تغییرات به عنوان عامل تحریک کنندهی درد سیاتیک عمل میکند.
- شغل و حرفه: شغلهایی که در آن فرد یه صورت مداوم مجبور به چرخاندن کمر، حمل کردن اجسام سنگین و یا راندن وسایل نقلیه موتوری سنگین و بزرگ برای مدت طولانی است، نقش بسیار اصلی در ابتلای فرد به درد سیاتیک بازی میکند. با این همه شواهد علمی و ثابت شدهای در این مورد وجود ندارد.
- نشستن طولانی مدت: افرادی که به مدت طولانی بی حرکت در جایی مینشینند و یا زندگی بی تحرکی دارند، بیشتر از افراد فعال در معرض ابتلا به درد سیاتیک قرار دارند.
- دیابت: این بیماری، نحوهی استفاده بدن از قند خون را تغییر میدهد و خطر آسیب عصبی در آن افزایش پیدا میکند.
چه زمانی برای درد سیاتیک باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درد سیاتیک خفیف معمولاً با گذشت زمان برطرف میشود. اگر راهکارهای خود مراقبتی ساده در خانه منجر به بهبود علائم نشود و یا اینکه درد بیشتر از یک هفته ادامه داشته باشد و یا اینکه درد بسیار شدید بوده و به مرور زمان هم شدیدتر شود، با پزشک خود تماس بگیرید.
در صورت مشاهده موارد زیر هر چه سریعتر به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- احساس درد شدید و ناگهانی در قسمت تحتانی کمر و یا پا و یا احساس ضعف یا بیحسی ماهیچهها در پاها
- احساس درد بعد از یک تصادف شدید رانندگی
- کنترل نداشتن بر دفع ادرار و مدفوع
مشکلات و عوارض درد سیاتیک
در حالی که درد سیاتیک در بسیاری از افراد بدون انجام اقدامات درمانی به صورت کامل بر طرف میشود، در گروهی دیگر این بیماری منجر به آسیب دایمی به اعصاب میشود.
در صورت مشاهده موارد زیر هر چه سریعتر اقدامات درمانی را آغاز کنید:
- از دست دادن کامل حس در پای درگیر با درد سیاتیک
- ضعف شدید پای درگیر با درد سیاتیک
- از دست دادن کنترل دفع ادرار و مدفوع و یا کم شدن عملکرد طبیعی آنها
پیشگیری از درد سیاتیک
همیشه نمیتوان از وقوع درد سیاتیک جلوگیری کرد و امکان بروز این مشکل وجود دارد. ولی با انجام دادن کارهای زیر تا حدود زیادی میتوان از کمر محافظت کرد:
- مرتب ورزش کردن: برای قوی نگه داشتن کمر باید ماهیچههای شکمی و قسمت پایینی کمر تقویت شوند، چرا که این ماهیچهها نقش بسیار مهمی در تنظیم ساختار قامتی و حفظ تعادل دارند. در مورد نوع ورزشهایی که میتوان انجام داد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
- داشتن ساختار قامتی و پوزیشن مناسب در هنگام نشستن: صندلی مناسبی را برای نشستن روی آن انتخاب کنید، یک صندلی باید دارای پشتی یا تکیه گاه استاندارد، دستهها و میله گردان مناسب باشد. یک حوله کوچک را لوله کرده و پشت خود قرار دهید، این کار به حفظ خمیدگی طبیعی کمر کمک میکند. زانوها و لگن در هنگام نشستن باید در یک راستا باشند.
- استفاده درست و خوب از مکانیک بدن: اگر مجبورید که برای مدت طولانی سرپا بایستید، یک جعبه را زیر پای خود قرار داده و هر بار یکی از پاهای خود را روی آن قرار دهید. زمانی که جسم سنگینی را از زمین بلند میکند، اجازه دهید که پایینترین بخش بدن بیشترین کار را انجام دهد. کمر خود را صاف نگه داشته و تنها زانوهای خود را خم کنید و جسم سنگین را در نزدیکی بدن خود نگه دارید. به صورت همزمان اقدام به بلند کردن جسم سنگین و چرخاندن کمر نکنید. اگر جسم خیلی سنگین است از فردی دیگر برای بلند کردن آن کمک بگیرید.
راههای تشخیص درد سیاتیک چیست؟
در جریان معاینهی فیزیکی، پزشک ماهیچهها را از نظر قدرت و انعطاف پذیری بررسی خواهد کرد. ممکن است از بیمار خواسته شود که روی انگشتان پا یا روی پاشنهی پا راه برود. یا در حالی که روی زانوهای خود نشسته بلند شود. در یک حالت دیگر از بیمار خواسته خواهد شد که در حالی که روی کمر دراز کشیده، یکی از پاهای خود را بلند کند. درد اگر ناشی از سیاتیک باشد، معمولاً با انجام این کارها شدت خواهد گرفت.
روشهای عکسبرداری
بسیاری از افراد دارای مشکل دیسک کمر و یا زایدههای استخوانی هستند که در تصاویر رادیولوژی و یا دیگر روشهای عکسبرداری خود را نشان میدهد در حالی که هیچگونه علائمی ندارد. بنابراین تنها در صورتی که درد شدید بوده و با گذشت چند هفته بهتر نشود، از روشهای تشخیصی استفاده خواهد شد.
- رادیولوژی اشعه ایکس: در این روش تشخیصی رشد بیش از حد استخوانی یا زایدههای استخوانی که به رشتههای عصبی فشار وارد میکند، شناسایی میشوند.
- ام آر آی (MRI): در این روش از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی برای گرفتن تصاویری با جزئیات زیاد از کمر، استفاده میشود. در تصاویر به دست آمده با این روش دیسکهای برآمده قابل تشخیص اند.
- سی تی اسکن : CT scan از این روش برای بررسی ساختار ستون فقرات استفاده میشود. گاهی قبل از گرفتن تصاویر مادهای رنگی هم به فرد تزریق میشود، این ماده در اطراف طناب ستون فقرات و رشتههای عصبی ستون فقرات جریان پیدا کرده و در تصاویر سی تی اسکن به رنگ سفید دیده میشود.
- الکترومیوگرافی (Electromyography) :در این روش پالسهای الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ ماهیچهها به آنها اندازه گیری میشود. این روش منجر به تشخیص فشردگی رشتههای عصبی به دلیل وجود دیسک کمر و یا باریک شدن کانال ستون فقرات خواهد شد.
روشهای درمان درد سیاتیک
اگر درد با انجام کارهای سادهی خود مراقبتی بهبود پیدا نکرد، پزشک یکی از راههای درمانی زیر را پیشنهاد خواهد داد:
داروها
انواع داروهایی که برای درد سیاتیک تجویز میشوند، عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی
- داروهای شل کننده عضلات
- داروهای مخدر
- داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک (Tricyclic antidepressants)
- داروهای ضد تشنج
فیزیوتراپی
زمانی که درد شدید و حاد میشود، پزشک به کمک فیزیوتراپیست، یک برنامه درمانی توانبخشی برای بیمار طراحی میکند تا حدود زیادی از آسیبهای بعدی جلوگیری کند.
این طرح درمانی شامل اصلاح ساختار قامتی و طرز نشستن و ایستادن، تقویت ماهیچههای کمر و افزایش انعطاف پذیری است.
تزریق استروئید
در برخی از موارد تزریق کورتیکواستروئید (corticosteroid) تجویز میشود، دارو به ناحیهای که اطراف آن ریشههای عصبی وجود دارد تزریق میشود. کورتیکواستروئید با کنترل التهاب نواحی اطراف عصب تحریک شده به بهبود درد کمک میکند.
اثر این دارو بعد از چند ماه از بین خواهد رفت و به دلیل خطرات و عوارض جدی که برخی از این داروهای استروئیدی به دنبال دارند، نباید مرتب از آنها استفاده گردد.
جراحی
در شرایطی که فشردگی رشتههای عصبی باعث ضعف قابل توجه و از دست دادن کنترل در دفع مدفوع و ادرار شود و یا شدت درد به مرور افزایش پیدا کرده و بدتر شود و به دیگر درمانها پاسخ ندهد بیمار تحت جراحی قرار خواهد کرد. جراح، زایدههای استخوانی یا بخشی از دیسک متورم را که به اعصاب فشار وارد کرده را در طی عمل خارج خواهد کرد.
و درمانهای خانگی و غیرجراحی برای درد سیتیک
درمانهای خود مراقبتی و انجام یک سری کارهای بسیار ساده به بسیاری از بیماران کمک میکند. استراحت کردن به مدت یک روز یا چند روز ممکن است باعث احساس راحتی در بیمار شود، اما فراموش نکنید که بی حرکتی طولانی مدت باعث بدتر شدن علائم بیماری خواهد شد.
دیگر درمانهای خود مراقبتی کمک کننده شامل:
- کمپرس سرد: در ابتدای شروع درد، قرار دادن کمپرس سرد روی محل درد تا 20 دقیقه باعث احساس راحتی بیمار خواهد شد. این کار را باید چندین بار در طول روز تکرار کرد. اگر کمپرس سرد در منزل موجود نیست، میتوان از مقداری نخود فرنگی یخ زده که دور حولهای تمیز پیچانده شده، استفاده کرد.
- استفاده از گرما: بعد از دو یا سه روز، از گرما روی محل درد استفاده کنید. کمپرس گرم، پتوی برقی و یا پدهای حرارتی که میتوان روی آنها نشست تا حدود زیادی کمک کننده خواهد بود.
- ورزشهای کششی: این دسته از حرکات ورزشی باعث میشود که بیمار حس بهتری داشته و فشردگی ریشههای عصبی تا حد زیادی کم شود. در طی انجام این ورزشها از حرکات شدید، پیچشی و تکان دهنده پرهیز کنید.
هشدار: مصرف هرگونه دارو یا قطره برای درمان درد سیاتیک باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.
داروهای بدون نسخه: بعضی اوقات، مسکنهای ضد دردی مانند ایبوپروفن (ibuprofen) و ناپروکسن سدیم (naproxen sodium) برای درد سیاتیک موثر خواهند بود.
درمانهای جایگزین برای درد سیاتیک
درمانهای جایگزین رایج برای درد در قسمت تحتاتی کمر عبارتند از:
طب سوزنی: در این روش متخصص طب سوزنی، سوزنهای بسیار نازکی را وارد پوست برخی قسمتهای بدن میکند. برخی از پژوهشها از سودمند بودن این روشهای درمانی حکایت دارد، در حالی که گروه دیگر تحقیقات آن را بی نتیجه میداند. اگر قصد امتحان این روش را دارید، حتماً از متخصص آن کمک بخواهید.
کاریوپراکتیک (Chiropractic): در این روش پزشک متخصص با اعمال فشار، تنظیم ستون فقرات را انجام میدهد تا توان حرکتی ستون فقرات بهبود پیدا کند. هدف از انجام این روش حفظ و بهبود حرکات ستون فقرات و در نهایت بهبود عملکرد و کاهش درد است. این روش به عنوان روشی استاندارد و ایمن برای درد کمر محسوب میشود، اما ممکن است برای درد منتشر کمر چندان مناسب نباشد.
آماده شدن برای ویزیت پزشک
همهی افراد مبتلا به درد سیاتیک به درمانهای پزشکی نیاز ندارند. اما اگر علائم شدید باشد و یا اینکه برای مدت زمانی بیشتر از یک ماه باقی بمانند، بیمار باید با پزشک خود دیدار کند.
بیمار چه کاری باید انجام دهد؟
علائم خود و زمان ظهور آن را یادداشت کنید
- اطلاعات اصلی پزشکی خود را یادداشت کنید، این مسئله بیماریهای قبلی فرد، داروها، ویتامینها و مکملهای غذایی را شامل میشود.
- یکی از اعضای خانواده و یا دوستان را با خود به مطب پزشک ببرید؛ این موضوع در به خاطر سپردن و به یاد آوردن گفتههای پزشک به بیمار کمک میکند.
- سوالاتی که قصد پرسیدن آنها را دارید به دقت یادداشت کنید، این کار به شما کمک میکند تا از زمان ملاقات با پزشک حداکثر استفاده را داشته باشید
برای درد کمر منتشر سوالات احتمالی از پزشک عبارتند از:
- رایجترین علت احتمالی درد کمر چیست؟
- آیا دلایل دیگری هم وجود دارد؟
- آیا نیاز به انجام تستهای تشخیصی است؟
- چه درمانهایی را پیشنهاد میکنید؟
- اگر نیاز به مصرف دارو باشد، عوارض جانبی احتمالی این داروها چیست؟
- چه مدت باید دارو مصرف کرد؟
- آیا من گزینهی جراحی هستم؟ به چه دلیل؟
- آیا باید از رژیم و یا محدودیت خاصی پیروی کرد؟
- چه اقدامات خود مراقبتی خاصی باید انجام داد؟
- برای جلوگیری از بازگشت دوباره علائم چه باید کرد؟
اگر به جز این سوالات، ابهامات دیگری برای شما وجود دارد، حتماً آنها را با پزشک خود در میان بگذارید.
چه انتظاری از پزشک باید داشت؟
احتمالاً پزشک از بیمار سوالات زیر را خواهد پرسید:
آیا در پاهای خود احساس ضعف و بیحسی دارید؟
آیا ساختار قامتی و پوزیشن خاصی و یا حتی انجام کاری خاص، باعث بهبود و یا بدتر شدن درد میشود؟
درد تا چه حد شما را محدود میکند؟
آیا شغل شما نیازمند انجام کارهای فیزیکی سنگین است؟
آیا به صورت مرتب ورزش میکنید؟ اگر پاسخ مثبت است، چه نوع ورزشی؟
تا کنون چه روشهای درمانی و یا خود مراقبتی را امتحان کردهاید؟
شما میتوانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید تا در کوتاهترین زمان ممکن به پرسشهای شما پاسخ داده شود.
منبع: