ویتامین B9 (اسید فولیک) چیست؟
اسید فولیک یک ویتامین مصنوعی و محلول در آب است که در مکمل ها و غذاهای غنی شده استفاده می شود.
این ترکیب یک نسخه مصنوعی از فولات، یک ویتامین B طبیعی است که در بسیاری از غذاها یافت می شود. بدن شما نمی تواند فولات بسازد، بنابراین باید از طریق رژیم غذایی دریافت شود.
اگرچه کلمات فولات و اسید فولیک اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما این ویتامین ها متمایز هستند. اسید فولیک سنتز شده از نظر ساختاری با فولات متفاوت است و اثرات بیولوژیکی کمی متفاوت در بدن دارد. گفته می شود، هر دو به دریافت رژیم غذایی کافی کمک می کنند.
فولات در تعدادی از غذاهای گیاهی و حیوانی از جمله اسفناج، کلم پیچ، بروکلی، آووکادو، مرکبات، تخم مرغ و جگر گاو یافت می شود.
از سوی دیگر، اسید فولیک به غذاهایی مانند آرد، غلات صبحانه آماده و نان اضافه می شود.
بدن شما از فولات برای طیف وسیعی از عملکردهای حیاتی استفاده می کند، از جمله:
سنتز، ترمیم، و متیلاسیون – افزودن یک گروه متیل – DNA
تقسیم سلولی
تبدیل هموسیستئین به متیونین – اسید آمینه ای که برای سنتز پروتئین استفاده می شود یا به S-adenosylmethionine (SAMe) تبدیل می شود، ترکیبی که به عنوان دهنده اصلی متیل در بدن شما عمل می کند و برای واکنش های سلولی متعدد ضروری است.
بلوغ گلبول های قرمز
فولات در تعدادی از فرآیندهای متابولیک حیاتی دخیل است و کمبود آن منجر به مجموعه ای از پیامدهای منفی برای سلامتی می شود، از جمله کم خونی مگالوبلاستیک، افزایش خطر بیماری های قلبی و برخی سرطان ها، و نقایص مادرزادی در نوزادانی که مادرانشان کمبود فولات داشتند.
کمبود فولات دلایل متعددی دارد، از جمله:
- دریافت رژیم غذایی ضعیف
- بیماری ها یا جراحی هایی که بر جذب فولات در دستگاه گوارش تأثیر می گذارند، از جمله بیماری سلیاک، بای پس معده و سندرم روده کوتاه
- آکلرهیدریا یا هیپوکلریدری
- داروهایی که بر جذب فولات تأثیر می گذارند، از جمله متوترکسات و سولفاسالازین
- اعتیاد به الکل
- بارداری
- کم خونی همولیتیک
- دیالیز
بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، برای کاهش بروز کمبود فولات، به غنی سازی محصولات غلات با اسید فولیک روی آورده‌اند.
ذخایر فولات در بدن بین 10 تا 30 میلی گرم است که بیشتر آن در کبد شما ذخیره می شود، در حالی که مقدار باقی مانده در خون و بافت ها ذخیره می شود. سطح طبیعی فولات خون بین 5 تا 15 نانوگرم در میلی لیتر است. شکل اصلی فولات در خون، 5-متیل تتراهیدروفولات نامیده می شود.
مزایا و موارد استفاده ویتامین B9
هم اسید فولیک و هم فولات معمولاً به دلایل مختلف به صورت مکمل استفاده می شوند.
اگرچه مکمل‌های اسید فولیک و فولات معمولاً برای درمان شرایط یکسانی استفاده می‌شوند، اما اثرات متفاوتی در بدن دارند و بنابراین ممکن است به روش‌های مختلفی بر سلامتی تأثیر بگذارند.
موارد زیر رایج ترین فواید و موارد استفاده از مکمل های اسید فولیک و فولات است.
پیشگیری از نقایص مادرزادی و عوارض بارداری
یکی از رایج‌ترین کاربردهای مکمل‌های اسید فولیک و فولات، پیشگیری از نقایص مادرزادی، به‌ویژه نقایص لوله عصبی، از جمله اسپینا بیفیدا و آنسفالی است – زمانی که نوزاد بدون بخش‌هایی از مغز یا جمجمه متولد می‌شود.
مکمل های اسید فولیک برای زنان باردار برای جلوگیری از نقص های مادرزادی جنین تجویز می شود و همچنین ممکن است به جلوگیری از عوارض مرتبط با بارداری از جمله پره اکلامپسی کمک کند.
درمان کمبود فولات
کمبود فولات می تواند به دلایل مختلفی از جمله مصرف ناکافی رژیم غذایی، جراحی، بارداری، اعتیاد به الکل و بیماری رخ دهد.
این کمبود می تواند منجر به عوارض جانبی جدی شود، از جمله کم خونی مگالوبلاستیک، نقایص مادرزادی، اختلالات ذهنی، اختلال در عملکرد ایمنی و افسردگی.
ارتقای سلامت مغز
تحقیقات نشان داده است که سطوح پایین فولات خون با عملکرد ضعیف مغز و افزایش خطر زوال عقل مرتبط است. حتی سطوح طبیعی اما پایین فولات با افزایش خطر ابتلا به اختلالات ذهنی در افراد مسن مرتبط است.
مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های اسید فولیک ممکن است عملکرد مغز را در افراد دارای اختلال ذهنی بهبود بخشد و به درمان بیماری آلزایمر کمک کند.
درمان کمکی اختلالات سلامت روان
نشان داده شده است که افراد مبتلا به افسردگی نسبت به افراد بدون افسردگی سطح فولات خون کمتری دارند.
مطالعات نشان می دهد که مکمل های اسید فولیک و فولات ممکن است علائم افسردگی را در صورت استفاده همراه با داروهای ضد افسردگی کاهش دهند.
یک بررسی سیستماتیک نشان داد که در صورت استفاده در کنار داروهای ضد افسردگی، درمان با مکمل های مبتنی بر فولات، از جمله اسید فولیک و متیل فولات، با کاهش قابل توجهی در علائم افسردگی در مقایسه با درمان با داروهای ضد افسردگی به تنهایی همراه بود.
علاوه بر این، مروری بر 7 مطالعه نشان داد که درمان با مکمل‌های مبتنی بر فولات در کنار داروهای ضد روان پریشی منجر به کاهش علائم منفی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می شود.
کاهش عوامل خطر بیماری قلبی
مکمل‌های حاوی فولات، از جمله اسید فولیک، ممکن است به بهبود سلامت قلب و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک کند.
افزایش سطح اسید آمینه هموسیستئین با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی مرتبط است. سطح هموسیستئین خون توسط عوامل تغذیه ای و ژنتیکی تعیین می شود.
فولات نقش عمده‌ای در متابولیسم هموسیستئین بازی می‌کند و سطوح پایین فولات می‌تواند به سطوح بالای هموسیستئین، معروف به هیپرهموسیستئینمی کمک کند. تحقیقات نشان داده است که مکمل اسید فولیک ممکن است سطح هموسیستئین و خطر بیماری قلبی را کاهش دهد.
سایر مزایای بالقوه
دیابت: مکمل های حاوی فولات ممکن است به بهبود کنترل قند خون، کاهش مقاومت به انسولین و تقویت عملکرد قلبی عروقی در افراد مبتلا به دیابت کمک کنند. این مکمل‌ها همچنین ممکن است به کاهش عوارض دیابت، از جمله نوروپاتی کمک کنند.
باروری : فولات کافی برای کیفیت تخمک، لانه گزینی و بلوغ ضروری است.
التهاب : نشان داده شده است که مکمل های اسید فولیک و فولات نشانگرهای التهابی را در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و کودکان مبتلا به صرع کاهش می دهند.
کاهش عوارض جانبی داروها : مکمل های حاوی فولات ممکن است به کاهش بروز عوارض جانبی مربوط به استفاده از برخی داروها، از جمله متوترکسات، یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی که برای درمان آرتریت روماتوئید، پسوریازیس، و برخی سرطان ها استفاده می شود، کمک کند.
بیماری کلیوی: به دلیل اختلال در عملکرد کلیه، هیپرهموسیستئینمی در بیش از 80 درصد افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی رخ می دهد. مکمل اسید فولیک ممکن است به کاهش سطح هموسیستئین و خطر بیماری قلبی در این افراد کمک کند.
اسید فولیک برای بارداری
فولات نقش اساسی در رشد و نمو جنین دارد. به عنوان مثال، برای تقسیم سلولی و رشد بافت مورد نیاز است. به همین دلیل است که داشتن سطوح بهینه فولات هم قبل و هم در دوران بارداری مهم است.
از دهه 1990، آرد و سایر مواد غذایی اصلی با اسید فولیک بر اساس نتایج مطالعاتی که وضعیت فولات پایین در زنان را با افزایش قابل توجهی خطر نقص لوله عصبی در فرزندانشان مرتبط می کند، غنی شده است.
ثابت شده است که هم برنامه های غنی سازی مواد غذایی و هم مصرف مکمل اسید فولیک قبل و در طول بارداری به طور قابل توجهی خطر نقص لوله عصبی از جمله اسپینا بیفیدا و آنسفالی را کاهش می دهد.
علاوه بر اثر محافظتی آن در برابر نقایص مادرزادی، مکمل اسید فولیک در دوران بارداری ممکن است رشد عصبی و عملکرد مغز را در کودکان بهبود بخشد و همچنین از اختلالات طیف اوتیسم محافظت کند.
با این حال، مطالعات دیگر به این نتیجه رسیده اند که مصرف بیش از حد اسید فولیک و سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در جریان خون ممکن است تأثیر منفی بر رشد عصبی شناختی و افزایش خطر ابتلا به اوتیسم داشته باشد.
فولات همچنین برای سلامت مادر مهم است و نشان داده شده است که مکمل اسید فولیک خطر عوارض مرتبط با بارداری از جمله پره اکلامپسی را کاهش می دهد. علاوه بر این، سطوح بالای فولات مادر با کاهش قابل توجه خطر زایمان زودرس همراه است.
از آنجایی که مصرف زیاد اسید فولیک می تواند منجر به سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در خون شود و ممکن است با پیامدهای منفی سلامت همراه باشد، بسیاری از کارشناسان پیشنهاد می کنند که زنان باردار به جای اسید فولیک، 5-متیل تتراهیدروفولات، شکل بیولوژیکی فعال فولات، مصرف کنند.
برخلاف مصرف زیاد اسید فولیک، مصرف زیاد 5 متیل تتراهیدروفولات منجر به اسید فولیک متابولیزه نشده در خون نمی شود. به علاوه، مطالعات نشان داده اند که 5-متیل تتراهیدروفولات در افزایش غلظت فولات گلبول های قرمز موثرتر است.
علاوه بر این، زنان مبتلا به پلی‌مورفیسم‌های ژنتیکی رایج که متابولیسم فولات را تحت تأثیر قرار می‌دهند، در مقایسه با درمان با اسید فولیک، به درمان با 5-متیل تتراهیدروفولات بهتر پاسخ می‌دهند.
عوارض جانبی ویتامین B9 و اقدامات احتیاطی
برخلاف فولات طبیعی موجود در غذا و فرم های مکمل فعال بیولوژیکی فولات مانند 5-متیل تتراهیدروفولات، مصرف دوزهای بالای اسید فولیک ممکن است منجر به عوارض جانبی منفی شود.
اسید فولیک متابولیزه نشده و افزایش خطر ابتلا به اوتیسم و رشد عصبی شناختی
همانطور که در بالا ذکر شد، به دلیل تفاوت در متابولیسم، تنها مصرف زیاد اسید فولیک از طریق غذای غنی شده یا مکمل ها ممکن است منجر به سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در خون شود.
خوردن غذاهای غنی از فولات یا مصرف اشکال طبیعی فولات، مانند 5-متیل تتراهیدروفولات، منجر به افزایش سطح اسید فولیک خون نمی شود.
اگرچه برخی از مطالعات سطوح بالای اسید فولیک مادر را با کاهش خطر ابتلا به اوتیسم و بهبود نتایج ذهنی در کودکان مرتبط می‌دانند، برخی دیگر سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در خون را با افزایش خطر ابتلا به اوتیسم و اثرات منفی بر رشد عصبی شناختی مرتبط می‌دانند.
مطالعه اخیر بر روی 200 مادر نشان داد که مادرانی که غلظت فولات خونشان در هفته چهاردهم بارداری بالاتر است، بیشتر احتمال دارد که فرزندان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) داشته باشند.
مطالعات دیگر نشان داده اند که سطوح بالای اسید فولیک متابولیزه نشده در دوران بارداری ممکن است منجر به اثرات منفی بر رشد عصبی شناختی در کودکان شود.
مصرف زیاد اسید فولیک ممکن است کمبود B12 را مخفی کند
یکی دیگر از خطرات احتمالی مصرف زیاد اسید فولیک این است که مصرف دوزهای بالای اسید فولیک مصنوعی ممکن است کمبود ویتامین B12 را مخفی کند.
این اتفاق به این دلیل است که مصرف دوزهای زیاد اسید فولیک می تواند کم خونی مگالوبلاستیک را اصلاح کند، وضعیتی که با تولید گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و توسعه نیافته مشخص می شود که با کمبود شدید B12 دیده می شود.
با این حال، مکمل اسید فولیک آسیب عصبی ناشی از کمبود B12 را اصلاح نمی کند. به همین دلیل، کمبود B12 ممکن است تا زمانی که علائم عصبی غیرقابل برگشت ظاهر شود، مورد توجه قرار نگیرد.
سایر خطرات بالقوه مصرف زیاد اسید فولیک
جدای از عوارض جانبی بالقوه ذکر شده در بالا، چندین خطر دیگر مرتبط با مصرف دوزهای بالای اسید فولیک وجود دارد:
خطر سرطان: مروری بر 10 مطالعه نشان داد که در افرادی که مکمل‌های اسید فولیک مصرف می‌کردند، در مقایسه با گروه‌های کنترل، افزایش قابل توجهی در بروز سرطان پروستات وجود داشت.
زوال ذهنی بزرگسالان: مطالعات نشان داده است که مصرف مکمل با دوزهای بالای اسید فولیک ممکن است منجر به تسریع زوال ذهنی در افراد مسن با سطوح پایین ویتامین B12 شود.
عملکرد سیستم ایمنی: مطالعات متعدد نشان داده‌اند که مکمل‌های اسید فولیک با دوز بالا ممکن است با کاهش فعالیت سلول‌های ایمنی محافظ، از جمله سلول‌های کشنده طبیعی (NK) عملکرد سیستم ایمنی را سرکوب کنند و وجود اسید فولیک متابولیزه‌نشده ممکن است با کاهش فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی مرتبط باشد.
منبع : Healthline
