کمخونی نوعی بیماری شایع در کودکان است که تعداد بالایی از آنها را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کودک گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین کافی در بدن ندارد. گلبول‌های قرمز از این نظر مهم هستند که اکسیژن را از طریق پروتئینی به نام هموگلوبین به تمام قسمت‌های بدن می‌رسانند. بدون اکسیژن کافی، کودک شما ممکن است بسیار خسته و ضعیف بنظر برسد و اندام‌ها و بافت‌های او آسیب‌دیده باشند. اکثر انواع کمخونی در کودکان و نوزادان قابل‌درمان هستند اما ممکن است مدتی به طول بیانجامد.
دلایل زیادی برای کمخونی در کودکان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ژنتیک، کمبود با آهن یا ویتامین B12، عفونت‌ها، برخی از انواع سرطان، و درمان‌های پزشکی مرتبط با دارو اشاره کرد.
ما در این مطلب از مجله دکتر دکتر به بررسی کمخونی کودکان و نوزادان پرداخته‌ایم و به طور مفصل در مورد علائم این بیماری صحبت کرده‌ایم. شما عزیزان می‌توانید پس از مطالعه مطلب، از یک متخصص قلب‌وعروق نیز کمک بگیرید.
انواع کم خونی در کودکان و نوزادان
کمخونی یعنی گلبول های قرمز کافی در بدن وجود ندارد یا کمتر از حد طبیعی است. گلبول‌های قرمز خون پر از هموگلوبین هستند. هموگلوبین نوعی پروتئین خاصی است که وظیفه حمل‌ورساندن اکسیژن به سلول‌های دیگر بدن را بر عهده دارد. سلول‌ها در ماهیچه‌ها و اندام‌های کودک شما برای زنده‌ماندن به اکسیژن نیاز دارند و کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند بر بدن استرس وارد کند.
این موضوع می‌تواند باعث شود که کودک شما رنگ پریده بنظر برسد و همیشه احساس خستگی یا ضعف کند. اگرچه این علائم ممکن است شما را دچار اضطراب کند، اما نگران نباشید. چرا شایع‌ترین علل کم خونی در کودکان و نوزاان کمبود آهن بوده و معمولا به راحتی قابل‌درمان است. به خصوص زمانی که زود تشخیص داده شود. با این حال انواع مختلفی از کمخونی وجود دارد که در زیر در مورد آنها صحبت کرده‌ایم:
کمخونی آپلاستیک
کمخونی آپلاستیک نوعی نارسایی مغز استخوان است. مغز استخوان همان بافت نرم و چربی درون استخوان‌ها بوده و محل تشکیل سلول‌های خونی جدید است. در کمخونی آپلاستیک، مغز استخوان کودک شما به اندازه کافی گلبول قرمز جدید نمی‌سازد و بدن را مستعد خونریزی و عفونت می‌کند.
محققان کشف کرده‌اند که اکثر موارد کمخونی از نوع آپلاستیک شدید زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به بافت‌ها و اندام‌های خود حمله می‌کند. اگرچه کمخونی آپلاستیک نوعی سرطان نیست، اما درمان آن می‌تواند مشابه درمان‌های مورد استفاده برای درمان لوسمی‌ها و لنفوم‌ها باشد.
کم خونی همولیتیک
کمخونی همولیتیک نوعی اختلال خونی است که در آن بدن کودک، سریع‌تر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز خون را از بین می‌برد و مغز استخوان کودک شما نمی‌تواند سلول‌های جایگزین جدید را با سرعت کافی تولید کند. دلایل مختلفی می‌توانند منجر به این مشکل شوند که از آن جمله می‌توان به عفونت‌های جدی یا داروهای خاص اشاره کرد. گاهی اوقات نیز کودکان ممکن است به دلیل شرایط ژنتیکی دچار کمخونی همولیتیک شوند. بیشتر افراد علائم کمخونی همولیتیک خفیف را دارند که پس از درمان از بین می‌روند.
در بیشتر اوقات پزشکان می‌توانند کم خونی در کودکان و نوزادان را پس از یافتن علت این بیماری درمان کنند. اما اگر کمخونی همولیتیک شدید درمان نشود، می‌تواند باعث ناراحتی قلبی جدی شود. ما قبلا در مطلبی جداگانه در مور علائم کم خونی همولیتیک صحبت کرده‌ایم.
کمخونی ناشی از فقر آهن
آهن ماده مغذی است که برای رشد و تکامل کودک شما ضروری است. آهن به انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بقیه بدن کمک می‌کند و عملکرد ماهیچه‌ها در ذخیره و استفاده از اکسیژن را بهبود می‌بخشد. اگر رژیم غذایی کودک شما فاقد آهن باشد، ممکن است دچار بیماری به نام کمبود آهن شود. کمبود آهن در کودکان مشکل رایجی است.
این مشکل می‌تواند در سطوح مختلفی از کمبود خفیف تا کمخونی فقر آهن رخ دهد. کمخونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین علت کم خونی در کودکان و نوزادان است که در آن بدن فرزند فاقد آهن کافی برای ساخت هموگلوبین است. کمبود آهن می‌تواند بر رشد و تکامل کودک تاثیر بگذارد و انرژی، تمرکز و توانایی کودک را برای یادگیری مختل کند. حتی کمخونی ناشی از فقر آهن مزمن می‌تواند منجر به اختلال درازمدت در رشد کودک شود.
کمخونی داسی شکل
بیماری سلول داسی شکل (SCD) گروهی از اختلالات ارثی گلبول قرمز است. گلبول‌های قرمز سالم گرد هستند و از طریق رگ‌های خونی کوچک حرکت می‌کنند تا اکسیژن را به تمام قسمت‌های بدن حمل کنند. فردی که مبتلا به کم خونی سلول داسی شکل باشد، هموگلوبین در بدن او غیرطبیعی بوده و باعث می‌شود گلبول‌های قرمز سخت و چسبنده شوند.
در کمخونی داسی شکل، مغز استخوان کودک شما هموگلوبین غیرطبیعی می‌سازد که زود می‌میرند و باعث کمبود مداوم گلبول‌های قرمز می شود. همچنین، هنگامی که این سلول‌های غیرطبیعی از عروق خونی کوچک عبور می‌کنند، گیر کرده و جریان خون را مسدود می‌کنند. این مشکل می‌تواند باعث درد و سایر عوارض جدی مانند عفونت، سندرم حاد قفسه سینه و سکته شود.
کمخونی تالاسمی
تالاسمی نوعی اختلال ارثی است که بر تولید هموگلوبین طبیعی تاثیر میگذارد. تالاسمی شامل تعدادی اشکال مختلف کمخونی است و شدت و نوع کمخونی بستگی به تعداد ژن‌هایی دارد که تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این اختلالات خونی باعث می‌شود مغز استخوان کودک شما هموگلوبین غیرطبیعی بسازد.
کمخونی مگالوبلاستیک
همانطور که گفتیم بدن کودک به مقدار مشخصی گلبول قرمز سالم نیاز دارد تا اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها برساند. ویتامین B12 و ویتامین B9 به تشکیل گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند. بدن کودک بدون ویتامین B12 یا ویتامین B9 کافی، سلول‌های غیرطبیعی به نام مگالوبلاست تولید می‌کند.
مگالوبلاست‌ها مانند سلول‌های سالم تقسیم و تکثیر نمی‌شوند، به این معنی که گلبول‌های قرمز کمتری در مغز استخوان کودک شما تشکیل می‌شود. همینطور سلول‌های غیرطبیعی به‌طور غیرعادی بزرگ هستند، به‌قدری بزرگ که اغلب نمی‌توانند از مغز استخوان کودک خارج شده تا وارد جریان خون او شوند. حتی اگر به جریان خون کودک راه پیدا کنند، سلول‌های غیرطبیعی زودتر از گلبول‌های قرمز سالم می‌میرند.
مجموع این عوامل باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون شده و باعث کمخونی می‌شود. پس می‌توان گفت که کمخونی مگالوبلاستیک نوعی اختلال خونی است و در آن مغز استخوان کودک سلول‌های بنیادی تولید می‌کنند که گلبول‌های قرمز غیرطبیعی بزرگ بسازند. این کمخونی ناشی از کمبود ویتامین است و زمانی اتفاق می افتد که فرزند شما ویتامین B12 ویا ویتامین B9 (فولات) کافی دریافت نکند.
نشانه‌های کمخونی در کودکان
آهن به مقدار بسیار کم می‌تواند توانایی کودک شما را تحت تاثیر بگذارد و عملکرد او را مختل کند. متاسفانه بیشتر علائم و نشانه‌های کمبود آهن در کودکان در کمخونی خفیف ظاهر نمی‌شوند. اگر فرزند شما عوامل خطر کمبود آهن را دارد، بهتر است که به دکتر قلب وعروق مراجعه کنید. رایج‌ترین علائم و نشانه‌های کم خونی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- تنگی‌نفس یا مشکل در نفس کشیدن
- کمبود انرژی و خستگی زیاد
- سرگیجه به ویژه هنگام ایستادن
- سردرد
- زخم یا تورم زبان
- پوست رنگ‌پریده
- زردی پوست، چشم و دهان
- بزرگ‌شدن طحال یا کبد
- بهبود ضعیف زخم و بافت
- دست و پاهای سرد
- اشتهای ضعیف
- مشکلات رفتاری
- عفونت‌های مکرر
- میل غیرمعمول به مواد غیرمغذی مانند یخ، خاک، رنگ یا نشاسته
البته بسیاری از این علائم ممکن است ناشی از سایر مشکلات خونی یا شرایط سلامتی باشد. کمخونی اغلب نشانه بیماری دیگری است. به همین خاطر باید همیشه هر گونه علائم را به پزشک خود گزارش دهید.
علت ایجاد کمخونی کودکان و نوزادان
علت کم خونی به نوع آن بستگی دارد، اما برای بسیاری از کودکان و نوزادان، این مشکل نتیجه یک بیماری ارثی یا ژنتیکی است که بر نحوه تشکیل یا عملکرد گلبول‌های قرمز تاثیر میگذارد. کمخونی فقر آهن در نوزادان و کودکان خردسال معمولا به دلیل تاخیر در معرفی غذاهای غنی شده با آهن یا مکمل‌های آهن با رژیم غذایی مرتبط است.
آلرژی‌های غذایی و سایر مشکلات تغذیه نیز می‌توانند به این بیماری کمک کنند. کاهش گلبول‌های قرمز یا سطح هموگلوبین در کودکان به دلیل نقص ارثی گلبول قرمز، عفونت‌ها، برخی بیماری‌ها، داروهای خاص یا کمبود برخی ویتامین‌ها یا مواد معدنی در رژیم غذایی رخ می‌دهد.
به طور کم خونی در کودکان و نوزادان 4 علت اصلی دارد:
1. بدن کودک و نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی‌کند.
اکثر نوزادان در چند ماه اول زندگی کمی کمخونی دارند. این موضوع به عنوان کمخونی فیزیولوژیک شناخته می‌شود. دلیل بروز این کمخونی این است که بدن نوزاد به سرعت درحال رشد است و تولید گلبول‌های قرمز خون به زمان نیاز دارد.
2. بدن خیلی سریع گلبول‌های قرمز را تجزیه می‌کند.
این مشکل زمانی رایج است که گروه خونی مادر و نوزاد مطابقت نداشته باشد. این ناسازگاری Rh/ABO نامیده می‌شود و می‌توان به شکل زردی در نوزادان ظاهر شود. ما قبلا در مطلبی جداگانه در مورد علت زردی نوزادان و روش‌های تشخیص و درمان آن کرده‌ایم. برای اطلاعات بیشتر حتما مطلب مربوطه را مطالعه کنید. در تعداد کمی از نوزادان، کمخونی می‌تواند ناشی از عفونت یا اختلالات ژنتیکی (ارثی) نیز باشد.
3. نوزاد خون زیادی از دست می دهد.
از دست دادن خون در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که پزشک نیاز به آزمایش خون مکرر دارند. این آزمایشات برای کمک به تیم پزشکی برای مدیریت وضعیت کودک شما مورد نیاز است. خون گرفته‌شده به سرعت جایگزین نشده و همین باعث کمخونی می‌شود.
4. نوزاد نارس به دنیا می‌آید.
نوزادانی که نارس (زود) به دنیا می‌آیند تعداد گلبول‌های قرمز کمتری دارند. همینطور گلبول‌های قرمز آنها عمر کوتاه‌تری نیز دارند. از دیگر علت‌های ایجاد کم خونی در کودکان و نوزادان می‌توان به خونریزی داخلی و انتقال خون بین جنین درحال رشد و باردار اشاره کرد.
میزان آهن مورد نیاز کودکان در سال‌های مختلف
نوزادان با آهن ذخیره شده در بدن‌شان متولد می‌شوند، اما مقدار ثابتی آهن اضافی برای رشد و تکامل سریع کودک مورد نیاز است. در اینجا راهنمای نیاز به آهن در سنین مختلف آورده شده است:
ریسک فاکتورهای ابتلا به کودکان به کمخونی
متاسفانه کمخونی بیماری شایع در بین نوزادان و کودکان است. این بیماری معمولا نتیجه ژنتیک یا رژیم غذایی نادرست است که منجر به کاهش گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین می‌شود. با این حال دو عامل تنها فاکتورهایی نیستند که خطر ابتلا به کمبود آهن را افزایش می‌دهند. کم خونی در کودکان و نوزادان بسیار شایع‌تر است. معمولا نوزادان و کودکان زیر بیشتر در خطر ابتلا به بیماری کمخونی قرار دارند:
- نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یا وزن کمی دارند.
- نوزادانی که قبل از 1 سالگی شیر گاو یا بز می‌نوشند.
- نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند ولی بعد از ۶ ماهگی به آنها غذای کمکی حاوی آهن داده نمی‌شود.
- نوزادانی که شیر خشک با آهن غنی‌نشده نمی‌نوشند.
- کودکان 1 تا 5 ساله که روزانه بیش از 710 میلی لیتر شیر گاو، شیر بز یا شیر سویا می‌نوشند.
- کودکانی که دارای شرایط سلامتی خاصی هستند مانند عفونت‌های مزمن، بیماری‌های کلیوی و کبدی یا رژیم‌های غذایی محدود.
- کودکانی که در معرض سرب قرار گرفته‌اند.
- کودکانی که به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن نمی‌خورند.
- کودکانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند.
- کودکانی که در اثر جراحی یا تصادف خون از دست داده‌اند.
- کودکانی که سابقه خانوادگی کمخونی ارثی مانند کمخونی سلول داسی شکل رادارند.
عوارض کمخونی در کودکان
عوارض کمخونی بیشتر به عامل ایجاد آن بستگی دارد. برخی از کم‌خونی‌ها عوارض کمی دارند. اما برخی از آنها عوارض مکرر و جدی دارند. از مهم‌ترین عوارض کمخونی در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات رشدی
- درد و تورم مفاصل
- نارسایی مغز استخوان
- سرطان خون یا سرطان‌های دیگر
- کاهش توانایی یادگیری
- کاهش تمرکز، دامنه توجه و هوشیاری
- جذب سرب بیشتر که می‌تواند منجر به مشکلات یادگیری و رفتاری شود.
تشخیص کمخونی در کودکان
کم خونی در کودکان و نوزادان شایع است اما با این حال اغلب هیچ علامتی ندارد. خوشبختانه برخی آزمایشان خون وجود دارند که می‌توانند به تشخیص کمخونی در کودکان کمک کنند. آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت، شمارش کامل خون (CBC) و اسمیر محیطی از جمله رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیص کمخونی هستند.
هموگلوبین و هماتوکریت اولین آزمایش غربالگری برای کم خونی در کودکان و نوزادان است که میزان هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون را اندازه گیری می‌کند. شمارش کامل خون نیز، گلبول‌های قرمز و سفید، سلول‌های لخته‌کننده خون (پلاکت‌ها) و گاهی اوقات گلبول‌های قرمز جوان (رتیکولوسیت‌ها) را بررسی می‌کنند. این آزمایش شامل هموگلوبین و هماتوکریت و جزئیات بیشتر در مورد گلبول‌های قرمز خون است. در اسمیر محیطی نیز نمونه کوچکی از خون زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا ببینید سلول‌های خونی طبیعی به نظر می‌رسند یا خیر.
تفسیر آزمایش کمخونی نوزادان
برای تشخیص کم خونی در کودکان و نوزادان پزشک ممکن است آزمایشاتی مثل هموگلوبین و هماتوکریت را برای بررسی مشکل او تجویز کند. مقادیر هر آزمایش ممکن است بسته به سن کودک متغیر باشد.
درمان کمخونی در کودکان
اولین قدم برای درمان کمخونی کودکان، شناسایی علل کمخونی فرزند و سپس تعیین بهترین راه برای مدیریت آن است. درمان بیشتر به عامل ایجاد کمخونی، نوع و شدت آن، علائم، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد اما در هر صورت تلاش پزشک بر این است که تعداد گلبول‌های قرمز خون یا سطح هموگلوبین کودک را به حالت نرمال برگرداند. درمان کمخونی در کودکان و نوزدان ممکن است شامل یکی یا برخی از موارد زیر باشد:
- تنظیم رژیم غذایی و مکمل‌ها برای رفع کمبود آهن یا ویتامین
- تجویز دارو برای جلوگیری از تخریب سلول‌های قرمز خون یا سخت سلول‌های قرمز
- تزریق خون
- قطره یا قرص ویتامین و مواد معدنی
- قطع مصرف دارویی که باعث کمخونی می‌شود.
- پیوند سلول‌های بنیادی
- جراحی برای برداشتن طحال (بسیار نادر است)
درمان کمخونی کودکان در منزل
آهن در بدن برای انرژِی‌بخشی و کمک به عملکرد عضلات و عملکرد مغز ضروری است. حتی برای کودکان اهمیت بیشتری دارد زیرا آنها برای رشد به آن نیاز دارند. نوزادان در سه ماهه آخر بارداری از مادر، آهن دریافت می‌کنند. نوزادانی هم که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، آهن را از شیر مادر دریافت می‌کنند. نوزادانی نیز که شیرخشک تغذیه می‌کنند، باید به آنها شیرخشک غنی‌شده بدهید. اما زمانی که نوزادان شروع به خوردن می‌کنند، باید رژیم غذایی غنی از آهن به آنها داده شود.
از 4 ماهگی به بعد شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، باید مکمل آهن دریافت کنند. ( تا زمانیکه بتوانند به اندازه کافی غذاهای حاوی آهن مثلا گوشت قرمز یا غلات غنی شده با آهن مصرف کنند). با پزشک اطفال خود در مورد غذاهای مناسب برای این منظور و اینکه چه مقدار مکمل آهن اضافی مورد نیاز است صحبت کنید. اگر به نوزادتان شیر خشک می‌دهید، شیرخشک غنی‌شده بهترین گزینه است.
اگر فرزند شما دچار کمخونی است، بهتر است که حتما تحت نظر پزشک او را درمان کنید. اما بهترین درمان خانگی کمخونی فقر آهن در کودکان بالای 1 سال از طریق رژیم غذایی متعادل با غذاهای حاوی آهن است. این مواد غذایی عبارتند از زردآلو، مرغ، بوقلمون، گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی، لوبیا، عدس، سویا، زرده تخم‌مرغ، جگر، بلغور جو دوسر، کره بادام‌زمینی، آلو، کشمش، آب آلو، اسفناج، کلم پیچ و سبزیجات سبز. همینطور کودکان باید در کنار میوه و سبزیجات سرشار از ویتامین C یا یک لیوان آب پرتقال را در وعده غذایی سرو کنید. ویتامین C به جذب آهن کمک می‌کند.
تمام اعضای خانواده را به خوردن مرکبات یا خوردن سایر مواد غذایی حاوی ویتامین C تشویق کنید تا جذب آهن در بدن افزایش یابد. اگرچه سبزیجات سبز حاوی مقدار زیادی آهن هستند، آهن بسیاری از سبزیجات به شکلی است که جذب آن برای بدن دشوار است، اما ویتامین C می تواند کمک کند!
اگر کودک شما گیاهخوار است بهتر است با متخصص تغذیه یا پزشک خود صحبت کنید. پزشک بهتر می‌تواند غذاهایی را برای کمک به کودک شما برای دریافت آهن کافی توصیه کند. در صورتی که پزشک آهن را تجویز کرده است، فقط دوز توصیه شده توسط پزشک را به کودک بخورانید.
اطمینان حاصل کنید که کودکتان مکمل های آهن را دقیقاً طبق دستور مصرف می کند. همینطور بهتر است که آهن را با آب میوه حاوی ویتامین C به کودک مصرف کند. شما باید فقط در صورت تجویز پزشک، به کودک آهن بدهید زیرا مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به مسمومیت شود. اگر کودک شما کمخونی فقر آهن دارد.
توجه کنید که کمخونی فقر آهن در کودکانی که بیش از حد شیر گاو مصرف می‌کنند دیده می شود. شیر گاو آهن کمی دارد و اغلب کودک از شیر سیر می‌شود و غذاهای غنی از آهن به اندازه کافی نمی خورد. همینطور اگر کودک غذای غنی از آهن بخورد، شیر گاو از جذب آن جلوگیری می‌کند.
از همین رو برای کمک به پیشگیری از کمخونی فقر آهن در کودکان خردسال شیر گاو برای کودکان زیر 1 سال توصیه نمی‌شود. شیر گاو را در کودکان بالای 1 سال به کمتر از 2 فنجان شیر در روز محدود کنید.
پیشگیری از کمخونی در کودکان
برخی از انواع کمخونی ارثی هستند و قابل پیشگیری نیستند. کمخونی ناشی از فقر آهن، رایج‌ترین شکل کمخونی است و ممکن است با دریافت آهن کافی در رژیم غذایی کودک، قابل پیشگیری باشد. بهترین راه پیشگیری از کمخونی نوزادان این است در صورت امکان به نوزاد خود شیر بدهید.
آنها آهن کافی از شیر مادر دریافت می‌کنند. در صورت تغذیه با شیر خشک بهتر است که از شیر خشک غنی‌شده با آهنگ استفاده کنید. در زیر توصیه‌های بیشتری برای پیشگیری از کمخونی در کودکان توضیح داده‌ایم.
از 4 ماهگی به نوزاد خود مکمل آهن بدهید.
شما باید تا زمانی که به کودکتان دو وعده یا بیشتر غذاهای غنی از آهن مانند غلات غنی‌شده با آهن یا گوشت بخورد، به دادن مکمل ادامه دهید. اگر تغذیه کودک هم از شیر مادر و هم شیرخشک غنی‌شده است، از دادن مکمل به کودک خودداری کنید.
نوزادان نارس باید از دو هفتگی مصرف مکمل آهن را شروع کنند.
تا 1 سالگی به دادن مکمل به کودک خود ادامه دهید. اگر کودک همزمان از شیر مادر و شیر خشک غنی‌شده تغذیه می‌کند، دادن مکمل را به کودک خود قطع کنید.
غذاهای غنی از آهن را سرو کنید.
هنگامی که کودک بین سنین 4 ماهگی تا 6 ماهگی شروع به خوردن غذا می‌کند، باید در برنامه غذایی او غذاهای سرشار از آهن از جمله غلات، پوره گوشت و لوبیا را اضافه کنید. برای کودکان بزرگتر گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لوبیا و اسفناج منابع خوبی از آهن هستند.
تا 12 ماهگی به نوزاد شیر گاو ندهید.
دادن شیر گاو قبل از آماده شدن کودک ممکن است باعث از دست دادن خون در مدفوع او شود و همچنین می‌تواند میزان جذب آهن در روده را کاهش دهد. همینطور بین سنین 1 تا 5 سالگی، به کودک خود اجازه ندهید بیش از 750میلی‌لیتر شیر در روز بنوشد.
مواد غذایی سرشار از ویتامین C را به رژیم غذایی کودک اضافه کنید.
ویتامین C به افزایش جذب آهن کمک می‌کند. شما می توانید با ارائه غذاهای غنی از ویتامین C مانند مرکبات، طالبی، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی و سبزیجات، به جذب آهن به فرزندتان کمک کنید.
غذاها و میوه‌های مفید برای کمخونی کودکان
بهترین برنامه غذایی برای درمان کمخونی شامل غذاهای غنی از آهن و سایر ویتامین‌های ضروری برای تولید هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون است. همچنین برنامه غذایی شما باید شامل غذاهایی باشد که به جذب بهتر آهن در بدن کمک کند. دو نوع آهن در غذاها وجود دارد: آهن هِم و آهن غیرهم.
آهن هِم در گوشت، مرغ و غذاهای دریایی یافت می‌شود. آهن غیرهم در غذاهای گیاهی و غذاهای غنی شده با آهن یافت می‌شود. بدن شما می‌تواند هر دو نوع را جذب کند، اما آهن هِم را راحت‌تر جذب می‌کند. این موضوع برای کودکان نوپا و هم برای بزرگسالان صادق است. اما خوشبختانه تغذیه کودک با غذاهای غنی از آهن در کنار غذاهای سرشار از ویتامین C می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به کمبود آهن کمک کند. از غذاها و میوه‌های مفید برای کمخونی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوشت بدون چربی
- غلات غنی‌شده
- لوبیا
- اسفناج
- کشمش و سایر میوه های خشک
- دانه کدو تنبل
- تخم مرغ
- نخود سبز
کمخونی نوزادان
متاسفانه کمخونی در نوزادان نیز شایع است. کمخونی نوزادان بدان معناست که خون نوزاد دارای گلبول‌های قرمز کمتر از حد طبیعی است. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کنند. هنگامی که نوزاد کمخونی دارد، بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
در نتیجه کودک احساس خستگی می‌کند و انرژی کمتری دارد. بسیاری از نوزادان در عرض چند ماه پس از تولد دچار کمخونی خفیف می‌شوند. این موارد نیازی به درمان ندارند. اما اگر کمخونی نوزاد شما شدیدتر باشد، باید برای بازگرداندن تعداد گلبول‌های قرمز خون درمان شود.
معمولا از دست دادن خون، تولید کم گلبول قرمز و کوتاه شدن عمر گلبول های قرمز خون (همولیز) از رایج‌ترین دلایل کمخونی کودکان است. از دست دادن خون علت شایع کمخونی در نوزادان بخش مراقبت‌های ویژه است. چون نوزادان در بخش مراقبت‌های ویژه نیاز به آزمایشات خاصی دارند، باید از آنها خون گرفته شود که همین منجر به از دست دادن خون و کمخونی نوزادان می‌شود.
به دلیل این خطر همیشه سعی می‌شود که مقدار خون گرفته شده از نوزادان را تا حد امکان محدود کنند. نوزادی که خونریزی داخلی دارند نیز ممکن است دچار کمخونی شوند. در برخی موارد دیده شده است مقداری از خون نوزاد در دوران بارداری وارد جریان خون مادر می‌شود.
در نتیجه نوزاد خون کمتری دارد. به این عمل انتقال خون جنین به مادر می‌گویند. همینطور اگر یکی از دوقلوها در دوران بارداری خون کمتری نسبت به دیگری داشته باشد (که به آن انتقال خون از دوقلو می گویند) ممکن است در دوقلوها نیز از دست دادن خون رخ دهد و منجر به کمخونی شود.
همینطور اگر نوزاد آهن کافی دریافت نکند، ممکن است منجر به کمخونی شود. به طور معمول، بدن نوزاد در ماه‌های آخر بارداری آهن ذخیره می‌کند. هنگامی که نوزاد زود به دنیا می آید، آهن کمتری ذخیره می‌شود و بدن او قادر به پاسخگویی به نیاز به ساخت گلبول‌های قرمز بیشتر نیست.
کوتاه شدن عمر گلبول های قرمز خون نیز به این معناست که گلبول های قرمز خون نوزاد به مقدار لازم زنده نمی‌مانند. همچنین در برخی از نوزادان که گروه خونی نوزاد با گروه خونی مادر ناسازگار است، در دوران بارداری، بدن مادر موادی به نام آنتی بادی می‌سازد که با گلبول‌های قرمز نوزاد مبارزه می‌کند.
این آنتی بادی‌ها اکنون در خون نوزاد هستند. در نتیجه، گلبول‌های قرمز خون نوزاد به این دلیل عمر نمی‌کنند. البته همولیز می‌تواند به دلایل دیگری نیز اتفاق بیفتد. از علائم کمخونی احتمالی در نوزادان می‌توان به تنفس سریع، پوست رنگ‌پریده، افزایش وزن ضعیف، کاهش فعالیت، ضربان سریع قلب و تورم شدید (هیدروپس) اشاره کرد.
کمخونی نوزاد نارس
کمخونی در نوزادانی که خیلی زودتر از زمان موعد به دنیا می‌آیند، نیز رخ می‌دهد. کمخونی نارس معمولاً نوزادانی را که سن حاملگی آنها (طول زمانی که پس از بارور شدن تخمک در رحم سپری می شود) کمتر از 32 هفته رخ می‌دهد. نوزادان بسیار نارس افت بیشتری در تعداد گلبول های قرمز دارند.
کمخونی نوزاد نارس ممکن است بخاطر از دست دادن خون به دلیل مشکلات حین زایمان، گرفتن خون برای آزمایش یا به دلیل تولید کم گلبول های قرمز، مشکلات تغذیه‌ای، عفونت هایی مانند سرخجه یا پاروویروس یا تخریب گلبول‌های قرمز در اثر مشکلات سلامتی مانند ناسازگاری خون مادر و نوزاد یا اختلالات ارثی اشاره کرد. سابقه خانوادگی کمخونی، از دست دادن خون در هنگام تولد، انتقال خون به دوقلو نیز از مواردی هستند که ممکن است خطر این مشکل را افزایش دهند.
کمخونی مینور در کودکان چیست؟
کمخونی مینور که با نام تالاسمی شناخته می‌شود، نوعی اختلال خونی ارثی است که از والدین و از طریق ژن‌ها به فرزندان منتقل می‌شود. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که بدن پروتئینی به نام هموگلوبین که بخش مهمی از گلبول‌های قرمز خون است را به اندازه کافی تولید نمی‌کند.
وقتی هموگلوبین کافی وجود نداشته باشد، گلبول‌های قرمز خون به درستی کار نمی‌کنند و مدت زمان کوتاه‌تری دوام می‌آورند، بنابراین گلبول‌های قرمز سالم کمتری در جریان خون حرکت می‌کنند.
گلبول‌های قرمز اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن می‌رسانند. سلول‌ها برای عملکرد بهتر به اکسیژن نیاز دارند. هنگامی که گلبول‌های قرمز سالم کافی وجود نداشته باشد، اکسیژن کافی به سایر سلول های بدن نیز نمی‌رسد، که ممکن است باعث شود فرد احساس خستگی، ضعف یا تنگی نفس کند. این وضعیتی است که به آن کمخونی می گویند. افراد مبتلا به تالاسمی ممکن است کمخونی خفیف یا شدید داشته باشند. کمخونی شدید می تواند به اندام‌ها آسیب برساند و منجر به مرگ شود.
تالاسمی می‌تواند باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی شود، هرچند‌که درمان می‌تواند به کنترل بسیاری از آنها کمک کند. کودکانی که با نوع اصلی تالاسمی یعنی بتا تالاسمی ماژور متولد شده‌اند، معمولاً چند ماه پس از تولد دچار علائم می‌شوند. دیگر انواع تالاسمی ممکن است تا اواخر دوران کودکی یا حتی تا بزرگسالی هیچ مشکل قابل توجهی ایجاد نکنند.
کمخونی شدید در نوزادان
کمخونی شدید در نوزادان زمانی رخ می‌دهد که گلبول های قرمز خیلی سریع شکسته می‌شوند (فرآیندی به نام همولیز) یا خون زیادی از نوزادان نارس برای آزمایش خون گرفته می‌شود. همینطور در صورتی که خون زیادی در حین زایمان نوزاد از دست دهد، می‌تواند منجر به کمخونی شدید در نوزادان شود.
اگر گلبول های قرمز خیلی سریع شکسته شوند، کمخونی ممکن است ایجاد شود و سطح بیلی روبین (رنگدانه زردی که در طی تجزیه طبیعی گلبول های قرمز تولید می‌شود) افزایش یابد و پوست نوزاد و سفیدی چشم ها زرد به نظر برسد.
همینطور اگر نوزاد مقدار زیادی خون از دست بدهد، ممکن است به شدت بیمار شود و دچار شوک گردد. معمولا در چنین شرایطی نوزاد رنگ پریده به نظر می‌رسد و ضربان قلب او به شدت بالا می‌رود. کمخونی شدید فقر آهن در دوران بارداری نیز رایج بوده و می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد. همینطور کمخونی فقر آهن در دوران بارداری نیز با تولد نوزاد کم‌وزن و افسردگی پس از زایمان همراه است.
کمخونی شدید در کودک
امروزه انواع مختلفی از کمخونی وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. کمخونی می‌تواند موقت یا طولانی مدت باشد و از خفیف تا شدید متغیر باشد. در بیشتر موارد، کمخونی بیش از یک علت دارد. اگر مشکوک به کمخونی در فرزندتان هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. این مشکا می‌تواند یک علامت هشدار دهنده از یک بیماری جدی باشد.
مخصوصا کمخونی شدید در کودک که می‌تواند باعث بسیاری از مشکلات جدی‌تری شود. کمخونی شدید می‌تواند فرزند شما را خسته کند که عملکرد او را به‌طورکامل مختل کند. حتی کمخونی می‌تواند منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی) شود. هنگامی که فرزند شما کم‌خون باشد، قلب او خون بیشتری پمپاژ می‌کند تا کمبود اکسیژن در خون را جبران کند.
این مشکل می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود. حتی برخی از کم‌خونی‌های ارثی، مانند کمخونی سلول داسی شکل، می تواند منجر زندگی فرزند شما را تهدید کند. از دست دادن مقدار زیادی خون با سرعت زیاد می‌تواند منجر به کمخونی حاد و شدید شود و حتی کشنده باشد.
کمخونی فرزندتان را جدی بگیرید.
کمخونی به معنی کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون یا سطح پایین هموگلوبین است. با اینکه کمخونی مشکل رایج در بین کودکان است اما ممکن است منجر به مشکلات جدی شود. معمولا موارد خفیف کمخونی در کودکان اغلب بدون علامت هستند. اما علائم رایج شامل ضربان قلب سریع، تنگی نفس، کمبود انرژی، سرگیجه، سردرد و تحریک پذیری است.
اگر در مورد کمخونی کودک خود دچار تردید هستید، پیشنهاد می‌کنیم که حتما فرزندتان توسط متخصص قلب‌وعروق ویزیت شود. خوشبختانه امکان رزرو و نوبت‌دهی آنلاین از سایت دکتردکتر وجود دارد. اگر سوالی در مورد کمخونی نوزاد یا نحوه رزرو دکتر قلب‌وعروق داشته باشید می‌توانید در بخش دیدگاه آن با ما در میان بگذارید.
