سوزش معده معمولا به دلیل بازگشت اسید معده به مری یا التهاب معده ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است به طور موقت و در برخی موارد به صورت مزمن رخ دهد و به شدت بر کیفیت زندگی افراد تاثیر می‌گذارد. علت‌های متعددی مانند رفلاکس اسید معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، زخم معده، یبوست و حتی برخی داروها میتوانند منجر به بروز سوزش معده شوند.
درمان این عارضه به عوامل مختلفی بستگی دارد و میتواند شامل روش‌های خانگی، داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی و حتی در موارد شدید، درمان‌های جراحی باشد. به علاوه، تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، اجتناب از غذاهای محرک و خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متناوب هم میتواند به بهبود علائم کمک کند. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به این عارضه و روش‌های درمان پرداخته‌ایم.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
سوزش معده چیست؟
سوزش معده به درد یا سوزشی در قسمت بالای شکم گفته می‌شود که اغلب به علت بازگشت اسید معده به مری یا التهاب معده رخ می‌دهد. این مشکل میتواند ناشی از مصرف غذاهای چرب یا تند، استرس یا مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده باشد.
سوزش معده با چه علائمی همراه است؟
این عارضه ممکن است در هر زمانی از روز اتفاق بیفتد، اما اغلب بعد از خوردن غذاهای چرب یا تند و شب‌ها شدت می‌یابد. نشانه های آن ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و شدت آن‌ها بسته به شرایط و علت آن متغیر خواهد بود. نشانه های سوزش معده شامل موارد زیر هستند:
- احساس سوزش در قفسه سینه یا گلو: این احساس پس از غذا خوردن یا در شب شدت می‌یابد و به دلیل بازگشت اسید معده به مری یا التهاب مری به رخ می‌دهد.
- تلخی دهان: برگشت اسید میتواند باعث ایجاد طعم تلخ در دهان شود، به خصوص زمانی که اسید به گلو و دهان می‌رسد.
- حالت تهوع یا سنگینی معده: برخی افراد ممکن است احساس سنگینی معده یا ناراحتی در این ناحیه داشته باشند و گاهی تهوع نیز احساس می‌شود.
- علائم مشابه با بیماری‌های قلبی: برخی از علائم سوزش معده مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس مشابه با علائم حمله قلبی هستند. اما تفاوت اصلی این است که این عارضه معمولا با تغییر وضعیت بدن یا خوردن غذا بدتر می‌شود، در حالی که درد قلبی ممکن است با فعالیت بدنی یا استراحت هم ادامه پیدا کند.
براساس مقالات منتشر شده در وب‌سایت انتشارات پزشکی WebMd آمریکا،
افراد مبتلا به سوزش معده طعم داغ، اسیدی، تلخ یا شور در ته گلو، اختلال در بلع و احساس گیر کردن غذا در وسط قفسه سینه یا گلو را تجربه می‌کنند.
چه عواملی باعث سوزش معده می‌شوند؟
دلایل مختلفی میتوانند باعث بروز این عارضه می‌شوند. در ادامه به بررسی برخی از این علت‌ها پرداخته‌ایم:
رفلاکس اسید معده
رفلاکس اسید به دلیل شل یا ضعیف شدن دریچه‌ای به نام دریچه تحتانی مری (LES) رخ داده و اجازه می‌دهد اسید معده به مری بازگردد. در حالت طبیعی، این دریچه پس از عبور غذا از مری به معده بسته می‌شود؛ اما زمانی که این دریچه به درستی عمل نکند، اسید معده به مری بازگشته و باعث تحریک و التهاب در پوشش مری خواهد شد.
رژیم غذایی ناسالم
پرخوری و مصرف غذاهای چرب و تند از عوامل شایع ایجاد سوزش معده و رفلاکس اسید معده هستند. این عادات به‌طور مستقیم بر عملکرد معده و سیستم گوارشی تاثیر گذاشته و مشکلاتی همچون التهاب معده، سوزش معده و رفلاکس اسید به مری ایجاد می‌کنند. معده با دریافت حجم غذای بالا با ترشح اسید بیشتر، برای هضم بهتر تلاش می‌کند.
این وضعیت خطر ابتلا به رفلاکس معده و سوزش سر دل را افزایش می‌دهد. همچنین خوردن غذاهای چرب یا تند، ادویه‌دار، شکلات، کافئین و محصولات پیاز و گوجه فرنگی باعث تولید بیشتر اسید معده و در نتیجه سوزش معده و سر دل رخ می‌دهد.
مصرف الکل، سیگار و قهوه
مصرف الکل، سیگار و قهوه میتواند به تشدید علائم سوزش معده و رفلاکس اسید معده منجر شود.
- مصرف الکل: افزایش تولید اسید معده و برگشت آن به مری در اثر تحریک معده و شل کردن دریچه مری توسط الکل
- مصرف سیگار: ایجاد سوزش معده در اثر شل شدن دریچه مری و کاهش بزاق
- مصرف قهوه: تحریک معده و افزایش ترشح اسید به دلیل داشتن کافئین
بارداری
سوزش معده در بارداری، به‌ویژه در نیمه دوم بارداری شایع است و معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی و فشار رحم بر معده ایجاد می‌شود. هورمون‌ها، به‌ویژه پروژسترون، باعث شل شدن دریچه تحتانی مری (اسفنکتر مری) می‌شوند که این امر موجب برگشت اسید از معده به مری و ایجاد سوزش معده می‌شود. علاوه‌براین، رشد جنین و فشار رحم بر معده نیز میتواند این علائم را تشدید کند.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب میتوانند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت گوارشی داشته باشند و باعث بروز مشکلاتی مانند سوزش معده و سر دل شوند. مطالعات نشان داده‌اند که استرس میتواند با افزایش ترشح اسید معده و شل شدن دریچه تحتانی مری، شرایطی را فراهم کند که منجر به رفلاکس اسید و احساس سوزش سر دل شود.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری
عفونت با هلیکوباکتر پیلوری در بروز بیماری های معده مانند سوزش معده یا رفلاکس اسید معده نقش دارد. این باکتری میتواند پوشش محافظ معده را آسیب زده و باعث التهاب مزمن (گاستریت)، زخم‌های گوارشی و ورم معده شود. بسیاری از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری علائمی ندارند، اما گاهی با علائم زیر مواجه می‌شوند:
- احساس سوزش یا درد در ناحیه بالای شکم
- تهوع، نفخ، آروغ زدن مکرر و کاهش اشتها
- احساس سیری زودهنگام، حتی پس از خوردن مقدار کمی غذا
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- خونریزی گوارشی همراه با استفراغ خونی یا مدفوع تیره
درمان عفونت با هلیکوباکتر پیلوری معمولا شامل دوره‌ای آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای کاهنده اسید معده است. در صورت بروز علائم رفلاکس اسید، ممکن است داروهای اضافی یا تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی توصیه شود.
چه عواملی سوزش معده را تشدید می‌کنند؟
شناخت عوامل تشدیدکننده سوزش معده و اتخاذ تدابیر مناسب برای کنترل آن به بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض بلندمدت این مشکل کمک می‌کند. در ادامه به برخی از این عوامل تشدیدکننده این عارضه پرداخته‌ایم:
زمان غذا خوردن
نحوه و زمان مصرف غذا به شدت بر عملکرد دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد و از آنجا که این مشکل به بازگشت اسید معده به مری مربوط می‌شود، باید توجه ویژه‌ای به این مسئله داشت. صرف غذا در ساعات دیرهنگام شب باعث افزایش تولید اسید معده می‌شود که به‌دلیل موقعیت خوابیدن، اسید به راحتی به مری برگشته و علائم رفلاکس اسید را شدت می‌بخشد.
نحوه خوابیدن پس از غذا
پس از مصرف غذا، معده شروع به هضم می‌کند و اسید معده به کمک آنزیم‌ها برای تجزیه مواد غذایی ترشح می‌شود. در صورتی که بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز بکشید، این وضعیت میتواند شرایطی ایجاد کند که اسید معده به سمت مری بازگردد و باعث بروز سوزش معده و رفلاکس اسید شود.
برای کاهش خطر رفلاکس اسید و سوزش معده، بهتر است حداقل ۲ تا ۳ ساعت پس از غذا خوردن دراز نکشید. در صورت نیاز به این کار، بهتر است سر را بالا نگه دارید. این کار میتواند به جلوگیری از برگشت اسید معده به مری کمک کند.
مصرف داروهای خاص
مصرف برخی داروها میتواند به طور چشمگیری باعث افزایش تولید اسید معده و بدتر شدن بیماری سوزش معده و رفلاکس اسید معده شود. این داروها به دلایل مختلف عملکرد دریچه مری را مختل کرده که در نتیجه باعث برگشت اسید به مری و بروز علائمی مانند سوزش سر دل خواهد شد.
سوزش معده در چه بیماری‌هایی دیده می‌شود؟
سوزش معده ممکن است نشان‌دهنده مشکلات گوارشی مختلفی باشد. برخی از بیماری‌های گوارشی که باعث افزایش تولید اسید معده یا بازگشت اسید معده به مری می‌شوند نقش اساسی در سوزش سر دل دارند. در ادامه برخی از این بیماری‌های گوارشی را بررسی کرده‌ایم:
بیماری رفلاکس معده
در رفلاکس معده به مری، اسید معده به مری باز می‌گردد که باعث التهاب و سوزش در ناحیه قفسه سینه می‌شود. این بیماری به طور مکرر و مزمن در سوزش معده و علائم رفلاکس اسید نقش دارد.
زخم معده یا اثنی‌عشر
زخم معده یا زخم اثنی عشر به جراحت‌هایی اطلاق می‌شود که در دیواره معده یا بخش ابتدایی روده باریک (اثنی عشر) ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولاً به دلیل اثرات اسید معده روی دیواره‌های گوارشی به وجود می‌آیند و ممکن است باعث بروز علائم مختلفی مانند سوزش معده، درد شدید در ناحیه معده، تهوع، نفخ و کاهش اشتها شوند.
فتق هیاتال
فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از معده از دیافراگم به بالا وارد قفسه سینه می‌شود. این مشکل میتواند باعث سوزش معده و رفلاکس اسید شود، زیرا دریچه مری به خوبی نمی‌تواند اسید معده را مهار کند.
گاستریت (التهاب معده)
گاستریت با التهاب پوشش داخلی معده رخ می‌دهد. این التهاب به دلیل عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا مصرف الکل به وجود می‌آید. گاستریت معمولا با درد و سوزش در ناحیه معده همراه است.
چگونه سوزش معده را درمان کنیم؟
درمان‌های مختلفی برای کاهش علائم سوزش معده وجود دارند که شامل درمان‌های خانگی، داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی و تغییر سبک زندگی می‌شوند. در اینجا به بررسی بهترین روش‌های درمان معده درد پرداخته‌ایم:
درمان دارویی سوزش معده
در بسیاری از موارد، داروهای بدون نسخه میتوانند به کاهش علائم سوزش معده کمک کنند. انواع مختلفی از قرص معده درد به راحتی در دسترس هستند و برای درمان علائم کوتاه‌مدت موثر خواهند بود:
| گروه دارویی | دارو | نحوه اثرگذاری |
| آنتی‌اسید | مالک و تامی | خنثی‌کننده اسید معده، تسکین سریع سوز معده |
| مهارکننده پمپ پروتون | امپرازول و لانسوپرازول | کاهش تولید اسید معده، کاهش علائم سوزش معده و رفلاکس اسید |
آنتی‌اسید‌ها برای استفاده کوتاه‌مدت و مهارکننده‌های پمپ پروتون برای طولانی‌مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده بیش از حد از این داروها با عوارضی همچون یبوست همراه خواهند بود.
داروهای تجویزی توسط پزشک
در صورتی که علائم سوزش معده مزمن یا شدید باشند، ممکن است پزشک با تشخیص عارضه سوزش معده داروهای تجویزی بیشتری را توصیه کند. این داروها معمولاً برای افرادی که به داروهای بدون نسخه پاسخ نمی‌دهند، مفید هستند. در جدول زیر، به مهم‌ترین این داروها پرداخته‌ایم:
| گروه دارویی | دارو | نحوه اثرگذاری |
| آنتاگونیست‌های گیرنده H2 | فاموتیدین یا سایمیتیدین | کاهش تولید اسید معده و موثر در درمان رفلاکس معده |
| داروهای پروکینتیک | متوکلوپرامید | کمک به حرکت غذا در سیستم گوارشی و ممانعت از بازگشت اسید معده |
| آنتی‌بیوتیک‌ها | کلاریترومایسین و مترونیدازول | از بین بردن عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری و درمان زخم معده و رفلاکس معده |
پس از مراجعه به دکتر گوارش برای دریافت داروهای خود می‌توانید از امکان سفارش آنلاین دارو استفاده کنید.
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی میتواند به طور مؤثری علائم سوزش معده و رفلاکس اسید را کاهش دهد.
- کاهش وزن برای کاهش فشار بر معده
- ترک سیگار و الکل
- خوابیدن با سر بالا و استفاده از بالش‌های بلندتر
- کاهش استرس با استفاده از تکنیک‌های مانند یوگا یا تنفس عمیق
درمان خانگی سوزش معده
برای کاهش علائم سوزش معده، روش‌های درمان خانگی و طبیعی میتوانند به بهبود وضعیت گوارشی و کاهش ناراحتی‌ها کمک کنند. این درمان‌ها اغلب به بهبود عملکرد معده و کاهش ترشح اسید کمک می‌کنند و میتوانند به عنوان مکملی برای درمان‌های دارویی استفاده شوند.
بهترین دمنوش‌ها برای سوزش معده
برخی از دمنوش‌ها به آرامش معده کمک کرده و التهاب آن را کاهش می‌دهند.
- دمنوش بابونه: به دلیل برخورداری از خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش
- دمنوش زنجبیل: کاهش سوزش معده و تهوع به دلیل خواص ضدالتهابی و ضد درد
- دمنوش نعناع: موثر در تسکین درد معده و کاهش اسپاسم‌های گوارشی همچون اسپاسم معده
این دمنوش‌ها به طور طبیعی عملکرد معده را بهبود می‌بخشند و علائم رفلاکس اسید را کاهش می‌دهند.
مصرف غذاهای تسکین‌دهنده
برای کاهش درد ناشی از سوزش معده، مصرف برخی خوراکی‌ها مفید خواهد بود.
- موز: خنثی کردن اسید معده و بهبود درد به دلیل خاصیت قلیایی
- آب برگ کدو: تسکین التهاب معده و بهبود هضم غذا
- زنجبیل: کاهش درد و التهاب معده به دلیل خاصیت ضدالتهابی
- برنج سفید و سیب‌زمینی پخته: کاهش درد و ناراحتی معده
تغذیه مناسب در وعده شام
برای جلوگیری از سوزش معده، توجه به تغذیه در وعده شام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- بهتر است شام را زودتر میل کنید تا معده فرصت هضم غذا را داشته باشد و اسید معده قبل از خواب به مری باز نگردد.
- مصرف غذاهای سبک و کم چرب مانند سبزیجات بخارپز، مرغ بدون پوست و ماهی میتوانند به راحتی هضم شوند و به معده فشار نیاورند.
- از مصرف غذاهای سنگین، چرب، تند یا سرخ‌کردنی برای شام خودداری کنید، زیرا این غذاها میتوانند به افزایش اسید معده و تشدید سوزش معده منجر شوند.
- نوشیدن آب کافی در طول شب به جلوگیری از خشکی معده و هیدراته نگه داشتن بدن کمک می‌کند.
تغییر در عادات غذایی
تغییرات ساده در رژیم غذایی و عادات غذایی به‌طور قابل توجهی به بهبود وضعیت گوارشی کمک می‌کنند و نیاز به دارو را کاهش می‌دهند. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- مصرف وعده‌های غذایی کوچک و متناوب
- پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده
- گنجاندن غذاهای ملایم در رژیم غذایی
- نوشیدن آب بعد از غذا
- پرهیز از خوردن غذا درست قبل از خواب
روش‌های پیشگیری از سوزش معده
پیشگیری از سوزش معده با انجام تغییرات ساده در سبک زندگی و عادات غذایی امکان‌پذیر است. رعایت برخی اصول میتواند به کاهش علائم رفلاکس اسید معده و جلوگیری از تشدید سوزش معده کمک کند.
- نحوه غذا خوردن: بهتر است غذا را به آرامی میل کنید و هر لقمه را به طور کامل بجوید.
- اجتناب از خوردن قبل از خواب: حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب از خوردن غذا خودداری کنید. این کار به معده اجازه می‌دهد که غذا را هضم کرده و از برگشت اسید به مری جلوگیری شود.
- کاهش وزن: فعالیت‌های ورزشی منظم و رعایت یک رژیم غذایی متعادل به کاهش وزن و بهبود عملکرد گوارشی کمک می‌کند.
- محدود کردن غذاهای محرک: همچون غذاهای چرب، تند، پرادویه، مرکبات، نوشیدنیهای کافئیندار و گازدار و غذاهای ملایم‌تر و کم چرب را جایگزین آن‌ها کنید.
چه زمانی برای سوزش معده باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سوزش معده به طور مداوم ادامه یابد یا با علائم نگران‌کننده دیگری همراه شود، مراجعه به دکتر گوارش ضروری است. تداوم سوزش معده برای بیش از چند هفته میتواند نشانه‌ای از بیماری های معده جدی‌تری مانند بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) یا زخم معده باشد که نیاز به درمان تخصصی دارد. اگر این علائم با کاهش وزن غیرقابل توضیح، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه همراه باشد، این ممکن است نشان‌دهنده خونریزی در دستگاه گوارش یا زخم‌های معده باشد.
سوزش معده؛ کاهش‌دهنده کیفیت زندگی
سوزش معده یک مشکل گوارشی رایج است که معمولا به دلیل بازگشت اسید معده به مری یا التهاب معده ایجاد می‌شود. این مشکل میتواند ناشی از عواملی مانند رفلاکس اسید معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری و زخم معده باشد. علائم آن شامل سوزش در ناحیه قفسه سینه یا شکم است که با پرخوری، استرس یا غذاهای محرک تشدید می‌شود.
درمان این عارضه شامل درمان‌های خانگی مانند دمنوشهای آرام‌بخش، تغییرات تغذیه‌ای و داروهای بدون نسخه مانند فاموتیدین و لانزوپرازول است. در موارد شدیدتر، درمان سوزش معده با جراحی فوندوپلیکاسیون صورت می‌گیرد. برای جلوگیری از وخیم شدن این عارضه، تشخیص بیماری سوزش معده و درمان آن به دکتر گوارش مراجعه کنید. برای استفاده از خدمات دکتر گوارش آنلاین به سایت دکتردکتر وارد شده و از امکان نوبت دهی اینترنتی این متخصص بهره‌مند شوید.
منابع:
