زرد زخم با زخمهای قرمز و پوسته‌های زرد رنگ روی پوست شناخته میشود. این بیماری، یک عفونت پوستی شایع و بسیار مسری است که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد، اما گاهی بزرگسالان را هم درگیر میکند. زرد زخم معمولا در نواحی صورت، دستها و پاها ظاهر میشود. اگرچه این بیماری به‌ندرت خطرناک است، اما به دلیل مسری بودن، نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد تا از گسترش آن جلوگیری شود.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به‌طور کامل به علائم، علل، انواع، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این بیماری پرداخته‌ایم.
در انتها اگر سوالی دارید در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ می‌دهد.
علائم زرد زخم را چگونه بشناسیم؟
زرد زخم با زخمهای قرمز و خارش‌دار شروع شده که به‌سرعت ترکیده و مایع یا چرک از آن‌ها خارج میشود. پس از چند روز، این زخمها پوسته‌های زرد یا عسلی‌رنگ تشکیل می‌دهند که ویژگی اصلی این بیماری هستند. این عفونت، با علائم مشخصی روی پوست به‌راحتی قابل تشخیص بوده و اغلب در نواحی باز بدن مانند اطراف بینی و دهان، دستها، پاها و گاهی ناحیه پوشک در نوزادان دیده میشود. در کودکان، زخمها ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابند.
گاهی این بیماری با سایر بیماری های پوستی مانند اگزما اشتباه گرفته میشود. برخلاف اگزما که معمولا با تاول‌های شفاف یا کاهی‌رنگ همراه است، زخم زرد پوسته‌های زرد رنگ دارد. شناخت این علائم و تفاوت‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت بروز مشکل، سریعا به پزشک مراجعه کنید. درمان سریع مانع از انتشار بیماری به دیگران و باقی ماندن جای زخم خواهد شد.
تفاوت زرد زخم با تبخال چیست؟
زرد زخم (Impetigo) و تبخال هر دو ضایعات پوستی شایع هستند که ممکن است در نگاه اول شبیه به هم به نظر برسند، اما از نظر علت، علائم و درمان تفاوت‌های اساسی دارند. در جدول زیر، به تفاوت‌های بین این دو بیماری اشاره کرده‌ایم:
| ویژگی | تبخال (Herpes Simplex) | زرد زخم (Impetigo) |
| عامل بیماری | ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) | باکتری استافیلوکوک اورئوس یا استرپتوکوک پیوژنز |
| محل شایع بروز | اطراف دهان، بینی، گاهی نواحی تناسلی | پوست صورت، دستها، گردن و بدن، به‌ویژه در کودکان |
| علائم ظاهری اولیه | خوشه‌هایی از تاول‌های کوچک، دردناک و پر از مایع شفاف | تاول یا برجستگی قرمز پاره شده با ترشح زردرنگ |
| پوسته پس از ترکیدن | دلمه‌های قهوه‌ای رنگ | پوسته‌های طلایی یا عسلی شبیه به “عسل خشک‌شده” |
| احساس قبل از بروز | سوزش، خارش یا درد در ناحیه | اغلب بدون علامت قبلی، فقط خارش در محل زخم |
| عود بیماری | مزمن و عودکننده با عوامل محرک مانند تب یا استرس | مگر تماس مجدد با باکتری |
| درمان | داروهای ضدویروسی (خوراکی یا موضعی) | آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی |
تفاوت سالک با زرد زخم
سالک (Leishmaniasis) یک بیماری انگلی است که توسط نیش پشه خاکی منتقل میشود، درحالی‌که زرد زخم یک عفونت باکتریایی است. در جدول زیر، تفاوت‌های اصلی میان سالک و زخم زرد را به‌صورت خلاصه و مقایسه‌ای آورده‌ایم:
| ویژگی | سالک (Leishmaniasis) | زرد زخم (Impetigo) |
| عامل بیماری | انگل تک‌سلولی لیشمانیا | باکتری‌های استافیلوکوک اورئوس یا استرپتوکوک پیوژنز |
| نحوه انتقال | از طریق نیش پشه خاکی آلوده | تماس مستقیم با پوست آلوده یا وسایل شخصی آلوده |
| محل شیوع | مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، مانند برخی نقاط ایران | در میان کودکان، به‌ویژه در محیط‌های شلوغ و با بهداشت پایین |
| ظاهر ضایعه | زخم با لبه‌های برجسته و مرکز فرو رفته؛ اغلب بدون درد ولی همراه با خارش | تاول یا برجستگی قرمز که به پوسته عسلی‌رنگ تبدیل میشود؛ معمولا بدون درد |
| مدت بهبود | ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد؛ معمولا اسکار دائمی باقی می‌گذارد | معمولا طی ۷ تا ۱۰ روز با درمان مناسب بهبود می‌یابد؛ جای زخم باقی نمی‌ماند |
| انواع بیماری | پوستی (شایع‌ترین)، مخاطی- جلدی، احشایی | فقط نوع پوستی |
| درمان | داروهای تزریقی یا خوراکی، کرایوتراپی یا گرمادرمانی | آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی |
| شدت و عمق زخم | زخم عمیق و مزمن با احتمال باقی‌ماندن جای زخم | زخم سطحی و حاد با امکان بهبودی سریع |
علت ایجاد این عفونت چیست؟
بیماری زرد زخم یک عفونت باکتریایی است که توسط دو نوع باکتری ایجاد میشود و عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. دانستن علل این بیماری به پیشگیری و مدیریت بهتر آن کمک میکند.
نقش باکتری‌های استافیلوکوک و استرپتوکوک
این نوع زخم معمولا توسط استافیلوکوکوس اورئوس یا استرپتوکوکوس پیوژنز ایجاد میشود. این باکتریها به‌طور طبیعی روی پوست وجود دارند، اما در صورت ورود به لایه‌های عمیق‌تر از طریق شکاف‌های پوستی عفونت ایجاد می‌کنند.
عوامل زمینه‌ساز
عوامل زمینه‌ساز ایجاد زخم زرد موارد متعددی را در بر نمی‌گیرد و رعایت نکات مربوط به این عوامل کار چندان سختی نیست. گزش حشرات، عفونت‌های ویروسی اولیه (مثل سرماخوردگی یا تبخال)، بهداشت ضعیف فردی، سیستم ایمنی ضعیف و شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب بخشی از این عوامل هستند.
- بریدگی و خراش: بریدگی، خراش یا نیش حشرات یکی از راه‌های ورود باکتریها به پوست است.
- اگزما: کودکان مبتلا به اگزما یا سایر بیماری‌های پوستی که پوست را حساس می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند.
- تماس با فرد آلوده: تماس مستقیم با فرد مبتلا یا وسایل شخصی او مانند حوله و لباس باکتری را منتقل میکند.
این عوامل نشان می‌دهند که رعایت بهداشت و محافظت از پوست در برابر آسیب‌ها نقش کلیدی در پیشگیری از زخم زرد دارد.
نکته! کودکان خردسال به دلیل تماس‌های نزدیک و مکرر با دیگران و ناتوانی در رعایت کامل بهداشت، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
انواع زرد زخم
این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم میشود که هر کدام ویژگی‌ها و شدت متفاوتی دارند. شناخت این انواع به تشخیص و درمان دقیق‌تر کمک میکند.
زرد زخم غیر تاولی
این نوع، شایع‌ترین شکل زخم زرد است و حدود 70 درصد موارد را شامل میشود. زرد زخم غیر تاولی (Nonbullous Impetigo) معمولا با ضایعات کوچک و قرمز رنگ آغاز و به سرعت به تاول‌های ریز تبدیل می‌شوند. این تاول‌ها به سرعت پاره شده و مایعی زرد یا عسلی رنگ از آن‌ها خارج خواهد شد.
پس از خشک شدن این مایع، پوسته‌هایی به رنگ عسلی طلایی روی ضایعات ایجاد شده که مشخصه اصلی این نوع زخم است. این ضایعات معمولا بدون درد هستند اما ممکن است خارش‌دار باشند. این زخم که به‌شدت مسری است، اغلب در صورت (اطراف بینی و دهان) و اندام‌ها ایجاد شده و از طریق تماس مستقیم یا وسایل مشترک به دیگران منتقل میشود.
زرد زخم تاولی
زرد زخم تاولی (Bullous Impetigo) که کمتر شایع است، بیشتر توسط باکتری استافیلوکوک اورئوس تولید میشود. در این نوع، تاول‌های بزرگتر و پر از مایع ایجاد شده که معمولا به قطر 1 تا 2 سانتی‌متر یا حتی بزرگتر هستند. این تاول‌ها در ابتدا شفافند و به‌مرور کدر می‌شوند و حتی برای مدتی دست نخورده باقی می‌مانند. پس از پاره شدن این تاول‌ها، پوسته‌های زرد رنگی روی آن‌ها تشکیل میشود، اما این پوسته‌ها اغلب به اندازه نوع غیر تاولی ضخیم و عسلی رنگ نیستند.
براساس تحقیقات منتشرشده در وب‌سایت mayoclinic،
زرد زخم تاولی باعث ایجاد تاول‌های پر از مایع میشود که اغلب روی تنه، بازوها و پاهای نوزادان و کودکان کمتر از دو سال ظاهر می‌شوند.
علاوه بر این دو نوع، شکل شدیدتری به نام اکتیما وجود دارد که زخمهای عمیق‌تر و دردناک‌تری ایجاد میکند و ممکن است جای زخم دائمی باقی بگذارد. تشخیص نوع زخم زرد توسط دکتر پوست برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
چرا کودکان بیشتر دچار می‌شوند؟
سیستم ایمنی کودکان هنوز به‌طور کامل رشد نکرده است، بنابراین باکتریها راحت‌تر می‌توانند پوست آن‌ها را آلوده کنند. همچنین، کودکان در محیط‌های شلوغ مانند مهدکودک و مدرسه با یکدیگر تماس نزدیک دارند که خطر انتقال باکتری را افزایش می‌دهد. بیماری‌های پوستی مانند اگزما نیز کودکان را مستعدتر میکند.
مراقبت‌ها و پیشگیری در مهدکودک و مدرسه
کودکان مبتلا باید تا ۴۸ ساعت پس از شروع درمان با آنتی‌بیوتیک از رفتن به مدرسه یا مهدکودک خودداری کنند. همچنین شستشوی مرتب دستها و آموزش به کودکان برای اجتناب از خاراندن زخمها ضروری است. ضمن اینکه، وسایل شخصی مانند حوله و اسباب‌بازی باید به‌صورت جداگانه شسته و زخمها نیز باید با گاز استریل پوشانده شوند تا از تماس مستقیم جلوگیری صورت گیرد.
همچنین، والدین باید مراقب هرگونه جراحت یا علائم اولیه عفونت پوستی باشند و در صورت نیاز، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنند. رعایت این نکات تا حد زیادی از گسترش این عفونت در محیط‌های گروهی جلوگیری میکند.
آیا زرد زخم (Impetigo) مسری است؟
این بیماری بسیار مسری است که به‌راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل میشود. آگاهی از نحوه انتقال و دوران واگیرداری به کنترل بیماری کمک میکند.
نحوه انتقال آن
زخم زرد به طور عمده از طریق تماس مستقیم پوست به پوست با زخمهای فرد آلوده منتقل میشود. اگر فرد مبتلا، زخمهای خود را لمس و سپس با فرد دیگری تماس پیدا کند، باکتریها قادرند به فرد دوم منتقل شوند. علاوه‌بر این، این بیماری به طور غیرمستقیم از طریق وسایل آلوده نیز منتقل میشود. این وسایل شامل حوله، ملحفه، لباس، اسباب‌بازی‌ها یا هر شیء دیگری است که با زخمهای فرد آلوده در تماس بوده است.
دوره انتقال آن
فرد مبتلا به زخم زرد تا زمانی که زخمها بهبود نیافته و خشک نشده‌اند یا تا زمانی که 24 تا 48 ساعت از شروع درمان آنتیبیوتیکی نگذشته باشد، مسری است. این نکته به خصوص در مورد کودکان مهم است. کودکان مبتلا به بیماری زرد زخم باید از مهد کودک یا مدرسه دور بمانند تا زمانی که دیگر مسری نباشند و خطر انتقال بیماری به دیگران از بین برود. پزشک معمولا زمان دقیق بازگشت به محیط آموزشی را مشخص میکند.
اطلاع از نحوه انتقال این زخمها به‌نوعی نشان دهنده اهمیت درمان به‌موقع آن‌ها است. بهتر است برای جلوگیری از انتقال، همیشه زخمها را بپوشانید و وسایل شخصی فرد مبتلا را جدا کنید.
راه‌های تشخیص این عفونت چیست؟
تشخیص زخم زرد معمولا ساده است و پزشک می‌تواند با معاینه ظاهری زخمها آن را شناسایی کند. بااین‌حال، در برخی موارد نیاز به آزمایش‌های تکمیلی است.
- معاینه پزشک؛ پزشک با مشاهده زخمهای قرمز با پوسته‌های زردرنگ، معمولا بیماری زرد زخم را تشخیص می‌دهد. محل زخمها و ظاهر آن‌ها سرنخ‌های اصلی هستند.
- کشت ترشحات در صورت نیاز؛ اگر زخمها به درمان پاسخ ندهند یا پزشک به نوع باکتری مشکوک باشد، ممکن است نمونه‌ای از مایع زخم برای کشت باکتریایی به آزمایشگاه ارسال شود. این آزمایش مشخص میکند کدام باکتری عامل عفونت است و چه آنتیبیوتیکی برای درمان مناسب‌تر است.
در موارد شدید یا عودکننده هم از کشت ترشحات کمک گرفته میشود. تشخیص به‌موقع از عوارض احتمالی مانند عفونت‌های عمیق‌تر یا گسترش بیماری جلوگیری میکند.
روش‌های درمان زرد زخم (Impetigo) چیست؟
درمان زخم زرد معمولا با آنتی‌بیوتیک‌ها و رعایت نکات بهداشتی انجام میشود. انتخاب روش درمان به شدت و گستردگی عفونت بستگی دارد.
- پماد آنتی‌بیوتیک: در موارد خفیف، پمادهایی مانند موپیروسین مستقیما روی زخمها مالیده می‌شوند. این پماد باکتریها را از بین می‌برد و معمولا 2 بار در روز به مدت 5 تا 7 روز استفاده میشود.
- آنتی‌بیوتیک خوراکی: در موارد شدید یا گسترده، پزشک احتمالا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی مانند سفالکسین یا آموکسی‌سیلین تجویز میکند. دوره درمان معمولا 7 تا 10 روز است و باید کامل شود تا از عود عفونت جلوگیری شود.
- مراقبت‌های خانگی و بهداشتی: درمان خانگی این عفونت موارد ساده‌ای را دربر می‌گیرد. زخمها باید روزانه با صابون ملایم و آب شسته و سپس با گاز استریل پوشانده شوند. برای جلوگیری از گسترش باکتری، باید از خاراندن زخمها اجتناب کرد. همچنین، لباس‌ها، حوله‌ها و ملحفه‌های فرد مبتلا باید روزانه با آب داغ شسته شوند.
با پیروی از توصیه‌های دکتر پوست و رعایت نکات بهداشتی، میتوانید از گسترش بیماری و عوارض آن جلوگیری کنید.
چگونه از زرد زخم پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از زخم زرد به رعایت بهداشت و جلوگیری از تماس با باکتری‌های عامل بیماری بستگی دارد. با انجام اقدامات ساده مانند استفاده از محصولات مراقبت پوست و محصولات بهداشتی شخصی، خطر ابتلا به این عفونت را به حداقل خواهید رساند.
شستشوی مرتب دستها
شستن دستها با آب و صابون بهترین راه برای حذف باکتریها از سطح پوست است. به‌ویژه پس از تماس با فرد مبتلا یا وسایل مشترک، دستها را به‌مدت حداقل 20 ثانیه بشویید. در صورت عدم دسترسی به آب و صابون از ضدعفونی‌کننده‌های الکلی استفاده کنید.
عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی
وسایل شخصی مانند حوله، لباس، ملحفه و اسباب‌بازی باکتریها را به‌راحتی منتقل می‌کنند. وسایل فرد مبتلا را جدا کنید و آن‌ها را روزانه با آب داغ بشویید. از به اشتراک گذاشتن این وسایل با دیگران خودداری کنید.
ضدعفونی زخمها
هرگونه بریدگی، خراش یا نیش حشره را فورا با آب و صابون بشویید و با بتادین یا کلرهگزیدین ضدعفونی کنید. زخمها را با گاز استریل بپوشانید تا از ورود باکتریها جلوگیری شود. این اقدامات ساده اما مؤثر قادرند خطر ابتلا به این عفونت را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند و از گسترش آن در محیط‌های شلوغ مانند مهدکودک‌ها جلوگیری کنند.
زرد زخم؛ از تشخیص تا پیشگیری
زرد زخم (Impetigo) یک عفونت پوستی شایع و مسری است که با زخمهای قرمز و پوسته‌های زردرنگ شناخته میشود. این بیماری بیشتر در کودکان دیده میشود، اما با رعایت بهداشت و درمان به‌موقع، به‌راحتی قابل‌کنترل است. از شستشوی مرتب دستها تا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی، اقدامات ساده‌ای وجود دارند که می‌توانند از گسترش این بیماری جلوگیری کنند.
اگر علائم این بیماری را در خود یا فرزندتان مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود. برای دریافت مشاوره از دکتر پوست به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و نوبت خود را ثبت کنید. همچنین، امکان سفارش آنلاین دارو در دکتردکتر فراهم شده است.
منابع:
