انسداد مجاری صفراوی چیست؟ آیا خطرناک است؟

انسداد مجاری صفراوی زمانی بروز می‌کند که مسیر عبور صفرا از کبد به روده، مسدود یا مختل شود. مجاری صفراوی، لوله‌هایی هستند که مایعات خاص بدن از جمله صفرا را در بدن حمل می‌کنند. صفرا مایع سبز تیره‌ای رنگی است که کبد آن را برای هضم چربی و پاکسازی مواد زائد، ترشح می‌کند. شمار زیادی از شرایط مربوط به بروز انسداد در مجاری صفراوی قابل درمان هستند. با این حال، اگر این انسداد برای مدت طولانی درمان نشود، پیامدهای جدی برای سلامتی و زندگی فرد به دنبال خواهد داشت. 

برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی انسداد مجاری صفراوی و نکات مهم مرتبط اختصاص می‌دهیم.

اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد. 

انسداد مجاری صفراوی چیست؟ 

انسداد در مجاری صفراوی، به معنی بسته شدن با مختل شدن مسیر عبور صفرا از کبد تا کیسه صفرا و سپس به روده باریک است. بسته شدن هر کدام از مجاری صفراوی، موجب تجمع صفرا شده و در طولانی‌مدت به بروز بیماری منجر می‌شود. با اینکه این مشکل فقط به کیسه صفرا مربوط نیست، اما می‌تواند یکی از انواع بیماری های کیسه صفرا را شامل شود. 

به نقل از وبسایت موسسه ملی سلامت و پزشکی آمریکا (NIH)،

انسداد مجاری صفراوی بخش بزرگی از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت اقدام نکردن به درمان، با عوارض مرگ و میر قابل توجهی همراه است.

برای جلوگیری از بروز اتفاقات ناگوار، مراجعه به پزشک و آغاز مراحل درمانی حیاتی است.

مجاری صفراوی دارای چند نوع است؟

پیش از بررسی دلایل انسداد، انواع مجاری صفراوی را برای فهم بهتر بررسی می‌کنیم:

مجاری داخل کبدی

مجاری داخل کبدی، سیستمی از لوله‌های کوچکتر در داخل کبد هستند. این لوله‌ها، صفرا را جمع‌آوری کرده و به مجاری خارج کبدی منتقل می‌کنند. 

مجاری خارج کبدی

مجاری خارج کبدی از دو قسمت آغاز می‌شوند که در سمت راست و سمت چپ است. این دو مجرا در قسمت پایین‌تر به سمت کبد، همراه با هم مجرای مشترک کبدی را تشکیل می‌دهند. مسیر نهایی مجاری خارج کبدی به سمت روده کوچک است. 

نکته! مجرای کیستیک یا مجرای کیسه صفرا نیز به داخل مجرای مشترک کبدی باز می‌شود. مجرای صفراوی از این نقطه به بعد به عنوان مجرای صفراوی مشترک یا کلدوکوس شناخته می‌شود. قبل از تخلیه به روده کوچک، مجرای صفراوی مشترک از پانکراس عبور می‌کند.

علت انسداد مجاری صفراوی چیست؟

شایع‌ترین دلایل این انسداد عبارتند از:

• سنگ‌های صفراوی 
• التهاب مجاری صفراوی
• مدفوع چرب استئاتوره
• تنگی صفراوی 
• وجود کیست‌ها و تومورها
• انگل‌ها 
• بزرگ‌شدن غدد لنفاوی 
• پانکراتیت 
• آسیب ناشی از جراحی کیسه صفرا یا کبد 
• تومور‌های منتهی‌شده به کیسه صفرا، پانکراس، کبد و مجاری صفراوی
• عفونت‌ها (مانند هپاتیت)
• سیروز یا زخم کبدی
• آسیب‌های شدید کبدی
• کیست کلدوک (هنگام تولد در نوزادان وجود دارد)

به منظور بررسی و درمان هرکدام از مشکلات فوق، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

بررسی عوامل خطرناک انسداد مجاری صفراوی 

در حالت کلی، خطر انسداد به علت بروز آن بستگی دارد. یعنی کسانی که شرایط زیر را دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند:

• بیماری کارولی (گشاد‌شدن مجاری صفراوی و تشکیل سنگ)
• پانکراتیت مزمن
• سرطان پانکراس
• آسیب‌دیدگی در قسمت راست شکم
• چاقی و اضافه‌ وزن
• کاهش وزن سریع
• کم‌خونی داسی‌شکل (همراه با سایر شرایط مربوط به تجزیه گلبول‌های قرمز)
• سابقه سنگ کیسه صفرا

در صورت تجربه موقعیت‌های فوق، مراجعه به پزشک و انجام چکاپ‌های روتین ضروری است. 

انسداد در مجاری صفراوی با چه علائمی همراه است؟

شایع‌ترین علائم انسداد مجاری صفراوی در بزرگسالان، عبارتند از:

• درد شکم
• خارش
• حالت تهوع
• استفراغ
• کاهش وزن
• ادرار تیره
• مدفوع کم‌رنگ
• احساس درد در قسمت فوقانی سمت راست شکم
• یرقان (زردی چشم و پوست)

برای کسب آگاهی بیشتر در خصوص ارتباط یرقان و انسداد صفراوی، مطلب يرقان چيست را مطالعه کنید.

روش‌های تشخیص انسداد در مجاری صفراوی 

روش‌های مختلفی برای تشخیص این مشکل وجود دارند که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شوند. برای مثال، پزشک همراه با معاینه بیمار، سابقه پزشکی و داروهای مصرفی بیمار را بررسی می‌کند. سپس، بر اساس علت بروز بیماری، روش‌های تشخیصی زیر را به کار می‌گیرد:

آزمایش خون

آزمایش خون، به منظور بررسی کامل مقادیر خون (CBC) و عملکرد کبد انجام می‌شود. نتیجه آزمایش خون، می‌تواند شرایط خاص بدن بیمار را مشخص کند. برای مثال:

• افزایش سطح گلبول‌های سفید خون (نشانه التهاب)
• افزایش سطح بیلی روبین کونژوگه (محصول زائد کبد)
• افزایش سطح آنزیم های کبدی
• افزایش سطح آلکالین فسفاتاز (نوعی آنزیم موثر در عملکرد کبد، کیسه صفرا و اعضای دیگر)

هرکدام از موارد فوق، احتمالاً از وجود اختلال در روند جریان صفرا در مجاری صفراوی خبر می‌دهند.

سونوگرافی

سونوگرافی، معمولاً اولین آزمایش تخصصی است که بر روی افراد مشکوک به انسداد صفراوی ناشی از سنگ کیسه صفرا، انجام می‌شود. در این آزمایش، پزشک متخصص به راحتی سنگ‌های صفراوی را مشاهده می‌کند. 

اسکن رادیونوکلئید صفراوی

در این روش، نوعی ماده رادیواکتیو به بدن تزریق شده و سپس وارد کبد می‌شود. سپس با کمک دستگاه تصویربرداری، پزشک متخصص حرکت این ماده را دنبال کرده و عملکرد کیسه صفرا و مجاری صفراوی را بررسی می‌کند.

کلانژیوگرافی

کلانژیوگرافی، روشی است که در آن بعد از تزریق ماده حاجب، به کمک اشعه ایکس از مجاری صفراوی تصویربرداری صورت می‌گیرد. با کمک این روش، پزشک متخصص می‌تواند مجاری صفراوی را به طور کامل بررسی کند. جزئیات و نکات مهم را در جدول زیر آورده‌ایم:

بعد از کلانژیوگرافی، پزشک متخصص تمام انسداد‌ها، تومور‌ها و مشکلات موجود در مجاری صفراوی را به صورت دقیق مشاهده و بررسی می‌کند. سپس روش‌های درمانی متناسب را به کار خواهد گرفت.

اسکن ام‌آر‌آی

اسکن ام‌آرآی برای مجاری صفراوی به دو روش خاص انجام می‌شود. هرکدام از این روش‌ها می‌توانند تصاویر دقیقی از کبد، کیسه صفرا، پانکراس و مجاری صفراوی ارائه دهند. در حالت کلی، اسکن ام‌آر‌آی یکی از موثرترین و دقیق‌ترین روش‌های تشخیص مشکلات مجاری صفراوی به شمار می‌رود.

انسداد در مجاری صفراوی چگونه درمان می‌شود؟

درمان این بیماری، با هدف برطرف‌کردن یا اصلاح علت زمینه‌ای و کاهش میزان انسداد انجام می‌گیرد.

مهم‌ترین روش‌های درمان این مشکل عبارتند از:

• کوله سیستکتومی؛ این روش با برداشتن کیسه صفرا انجام شده و یکی از درمان‌های موثر به شمار می‌رود.
• آندوسکوپی مجاری صفراوی؛ در انسداد ناشی از تومور انجام می‌گیرد. در این روش، با قرارگیری استنت در داخل مجرا، سنگ‌های کوچک حذف شده و جریان صفرا به حالت عادی باز می‌گردد. 
• درمان‌ گیاهی انسداد مجاری صفراوی؛ شامل استفاده از گیاه خار مریم، مصرف زردچوبه، نعناع و عرق کاسنی

درمان‌های دیگر این بیماری، شامل حذف تومور‌ها (جراحی) و درمان‌های دارویی هستند که پزشک متخصص آنها را تعیین می‌کند. 

عوارض انسداد مجاری صفراوی 

در صورت درمان‌نشدن این بیماری، فرد مبتلا با عوارض خطرناک و جبران‌ناپذیری مواجه خواهد شد. این عوارض معمولاً برای سلامتی و زندگی بیمار تهدید‌کننده هستند:

• آسیب جدی به کبد
• بروز انواع عفونت 
• ابتلا به سپسیس
• ابتلا به بیماری‌های مزمن کبدی
• سیروز صفراوی 

در صورت مواجه با شرایط فوق، حتما نسبت به درمان خود اقدام کنید. 

بررسی نکات مهم در خصوص رژیم غذایی بیماران

افراد مبتلا به انسداد مجاری صفراوی، باید به نوع غذایی که مصرف می‌کنند توجه داشته باشند و نکات زیر را رعایت کنند:

• انتخاب یک رژیم غذایی کم‌چرب
• افزایش مصرف سبزیجات و میوه‌ها
• کاهش حجم وعده‌های غذایی روزانه و افزایش تعداد وعده‌ها
• مصرف حداقل ۸ لیوان آب در طول روز

همچنین، مصرف مواد غذایی مفید و اجتناب از مواد غذایی مضر حائز اهمیت است. به این منظور، در جدول زیر مهم‌ترین منابع غذایی را در رژیم غذایی انسداد مجاری صفراوی بررسی می‌کنیم:

برای کسب اطلاعات بیشتر، حتماً به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

آیا می‌توانیم از بروز انسداد مجاری صفراوی پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از این بیماری، توجه به نکات زیر می‌توانند کارساز باشند:

• افزایش مقدار فیبر در رژیم غذایی
• کاهش مصرف قند و چربی‌های اشباع‌شده 
• درمان سنگ صفرا
• کاهش وزن

در حالت کلی، انتخاب سبک زندگی سالم مانند ورزش و مصرف غذاهای سالم، مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از این بیماری به شمار می‌روند. 

برای درمان انسداد مجرای صفراوی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

در صورت مواجهه با علائم انسداد مجرای صفراوی، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. متخصصین این حوزه، با بررسی علائم و به کارگیری روش‌های تشخیصی، بهترین‌ نوع درمان را ارائه خواهند داد. همچنین، می‌توانید در خصوص روش‌های مراقبت بعد از درمان نیز از پزشک خود سوال کنید. 

برای دریافت نوبت از دکتر گوارش آنلاین یا حضوری در سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین دکتردکتر مراجعه کنید. 

منابع:

healthline.com

webmd.com

سوالات متداول انسداد مجرای صفراوی