دیسفاژی چیست و چگونه تشخیص داده میشود؟
«اختلال در بلع غذا یا اختلال بلع (Difficulty in Swallowing)»، به عدم توانایی بلع مواد غذایی یا مایعات گفته میشود. افراد که در بلع غذا مشکل دارند، ممکن است هنگام خوردن غذا یا مایعات دچار خفگی شوند.
در نوشته دیسفاژی چیست؟ شناخت علل و عوامل، درمان، میخوانید:
- چه عواملی باعث بروز دیسفاژی یا اختلال بلع میشود؟
- انواع دیسفاژی
- حلقی دهانی
- دیسفاژی مری
- تشخیص دیسفاژی
- مشکل بلع چگونه تشخیص داده میشود؟
- آزمایش «اشعه Barium X-ray »
- «آندوسکوپی (Endoscopy)»
- «مانومتری (Manometry)»
- درمان اختلال در بلع
«دیسفاژی (Dysphagia)» نام پزشکی اختلال در بلع است. با این حال، اختلال در بلع همیشه نمیتواند نشانگر یک بیماری یا شرایط بغرنج باشد. بلکه، ممکن است مشکل فرد در بلع غذا موقتی باشد و به مرور و خود به خود رفع شود. اما برخی موارد اختلال در بلع، میتوانند خود علائم مشکلی حادتر باشند.
چه عواملی باعث بروز دیسفاژی یا اختلال بلع میشود؟
در بدن هر فرد، ۵۰ جفت عضله و عصب برای کمک به بلع وجود دارد. به عبارت دیگر، در بدن ما نارساییهای زیادی میتواند باعث اختلال در بلع غذا شود. برخی از این نارساییها عبارتند از:
بازگشت اسید به مری یا «ریفلاکس گاستروازوفاژیال (Gastroesophageal Reflux)»: بازگشت اسید به مری وقتی اتفاق میافتد که محتویات معده به مری برمیگردد و باعث علائمی مانند سوزش سر دل یا سوزش معده، درد معده و باد گلو میشود.
«سوزش سر دل (Heartburn)»: سوزش سر دل به احساس سوزش در قفسه سینه گفته میشود که غالبا با طعم تلخی در گلو و دهان بیمار همراه است.
«التهاب اپیگلوت (Epiglottitis)»: مشخصهی اصلی التهاب اپیگلوت، تورم در اپیگلوت فرد است. اپیگلوت، زبانهای در بخش فوقانی حنجره است که از ورود مواد غذای به نای جلوگیری میکند. این نارسایی میتواند کُشنده نیز باشد. این وضعیت به لحاظ پزشکی وضعیت اضطراری تشخیص داده میشود و نیاز به مراقبتهای پزشکی فوری دارد.
«گواتر (Goitre)»: تیروئید غدهای در گردن فرد است. گواتر به بزرگشدگی غیرطبیعی این غده گفته میشود.
التهاب مری یا «ازوفاژیت (Esophagitis)»: التهاب مری در اثر سوزش سر دل یا داروهای خاصی بروز پیدا میکند.
سرطان مری: سرطان مری هنگامی رخ میدهد که یک تومور بدخیم سرطانی در مری فرد شکل میگیرد و میتواند باعث اختلال در بلع شود.
سرطان معده: سرطان معده نیز هنگامی بروز پیدا میکند که سلولهای سرطانی روی پوشش معده ایجاد میشوند. از آنجایی که تشخیص بیماری سرطان معده دشوار است، اغلب تا زمان پیشرفت بیماری، تشخیص داده نمیشود.
Herpes Esophagitis: هرپس ازوفاژیت یا هرپس مری، نوعی ویروسی التهاب مری است که بر اثر ویروسی به نام «تبخال یا هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) بروز پیدا میکند. این عفونت میتواند باعث درد در قفسه سینه و مشکل در بلع شود.
«تبخال لب و دهان (Orolabial)»: یک عفونت در ناحیه دهان است که بر اثر ویروس تبخال سیمپلکس ایجاد میشود.
«ندول تیروئید (Thyroid Nodule)»: ندول تیروئید، تودهای است که میتواند در غده تیروئید فرد ایجاد شود. این توده میتواند جامد یا پر مایع باشد. در همین حال، ندول تیرویید ممکن است منفرد باشد یا ممکن است مولتی ندولار یا مجموعه ای از چند ندول باشد.
«مونو نوکلئوز عفونی (Infectious Mononucleosis)»: مونو نوکلئوز عفونی به برخی علائم گفته میشود که معمولا در اثر ویروس «اپشتین بار (Epstein-Barr Virus)» به وجود میآیند.
نیش مار: نیش مار سمی همواره نیاز به فوریتهای پزشکی دارد و در اکثر موارد کُشنده است. حتی نیش مار بیضرر نیز میتواند در فرد موجب بروز واکنشهای آلرژیک یا عفونی شود.
انواع دیسفاژی
عمل بلع در چهار مرحله انجام میشود: مرحله پیش-دهانی، دهانی، حلقی و مروی. اختلال در بلع را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: «حلقی دهانی ( Oropharyngeal dysphagia )» که شامل سه مرحله اول میشود و مروی (esophageal disphagia).
حلقی دهانی
دیسفاژی حلقی دهانی بر اثر نارسایی در اعصاب و عضلات گلو به وجود میآید. این نارساییها باعث تضعیف عضلات میشود و عمل بلعیدن را برای فرد به شدت مشکل میکند. عوامل بروز دیسفاژی حلقی دهانی نارساییهایی هستند که در وهلهی اول بر دستگاه عصبی فرد تاثیر میگذارند، این موارد عبارتند از:
- «مولتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis)» یا به اختصار «اماس (MS)»
- «بیماری پارکینسون (Parkinson)»
- آسیب عصبی بر اثر عمل جراحی یا پرتودرمانی
- «سندرم پس از فلج اطفال (Post-polio Syndrome)»
دیسفاژی حلقی دهانی همچنین میتواند ناشی از سرطان مری و سرطان سر یا گردن باشد. این مشکل ممکن است در اثر ایجاد مانعی در قسمت فوقانی گلو به وجود بیاید.
دیسفاژی مری
دیسفاژی مری درست مانند این میماند که چیزی در گلوی فرد گیر کرده باشد. این وضعیت بر اثر عوامل زیر به وجود میآید:
- اسپاسم یا انقباض و گرفتگی ممتد و غیرارادی عضلانی در قسمت تحتانی مری مانند اسپاسم منتشر مری یا عدم توانایی شل کردن دریچهی مری
- سفتی در قسمت تحتانی مری به دلیل تنگی متناوب حلقهی مری
- باریک شدن مری به دلیل رشد توده
- گیر کردن اشیای خارجی در مری یا گلو
- تورم یا تنگ شدن مری بر اثر التهاب مری
- رشد توده یا بافتی در مری به دلیل التهاب مزمن یا پرتودرمانی
تشخیص دیسفاژی
کسانی که دچار دیسفاژی میشوند، علائم خاصی دارند که ممکن است همراه با اختلال در بلع باشد. این علائم عبارتند از:
- خارج شدن غیرارادی بزاق از دهان
- گرفتگی صدا
- حس گیر کردن شیای در گلو
- برگشت غذا به دهان یا استفراغ
- کاهش وزن غیرطبیعی
- سوزش سر دل
- سرفه یا احساس خفگی هنگام بلع
- درد هنگام بلع غذا
- مشکل در جویدن غذاهای جامد
این مشکلات باعث میشود فرد از غذا خوردن دست بکشد یا اینکه برخی وعدههای خاصی را کاملا حذف کند و یا اینکه اشتهای خود را از دست بدهد.
کودکانی که هنگام خوردن غذا در بلع مشکل دارند ممکن است با این موارد مواجه شوند.
- خودداری از خوردن برخی غذاهای خاص
- بیرون آمدن مواد غذایی یا مایعات از دهان
- استفراغ در هنگام خوردن غذا
- مشکل تنفسی در هنگام غذا خوردن
- کاهش بدون دلیل وزن
مشکل بلع چگونه تشخیص داده میشود؟
بیمار پس از مراجعه به پزشک، میتواند در مورد علايم و زمان شروعشان با پزشک صحبت کند. پزشک برای تشخیص مشکل بیمار، ابتدا به معاینه بدنی بیمار اکتفا میکند و حفرهی دهان را برای یافتن ناهنجاریها یا تورمهای خاص در این ناحیه بررسی میکند. در همین حال، ممکن است، تشخیص دیسفاژی به سادگی امکانپذیر نباشد و نیاز به آزمایشهای تخصصیتری باشد. و پزشک مجبور شود آزمایشهای تخصصیتر را برای یافتن علت دقیق مشکل بیمار انجام دهد.
آزمایش «اشعه Barium X-ray »
آزمایش اشعه Barium X-ray در اکثر مواقع برای ارزیابی ناهنجاری یا انسداد در نواحی داخل مری به کار میرود. در طی این معاینه، یک مایع یا قرص حاوی رنگینه به بیمار خورانده میشود که روی اشعه ایکس شکمی به وضوح قابل مشاهده است. پزشک هنگامی که بیمار مایع یا قرص را بلعید به بررسی تصاویر اشعه ایکس میپردازد تا عملکرد مری را ارزیابی کند.
«ویدیو فلورسکوپی (Videofluorscopic)» بلع، یک معاینه رادیولوژی است که از نوعی اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی استفاده میکند. این آزمایش مراحل دهانی، حلقی و مروی را در پرتوی ایکس نشان میدهد. در طی این معاینه، انواع غذاهای جامد و مایعات رقیق و غلیظ به بیمار خورانده میشود. این نوع معاینه به پزشک کمک میکند تا فرایند مصرف مواد غذایی و مایعات در مری را تشخیص دهد. پزشکان میتوانند از اطلاعات حاصل از این آزمایش برای تشخیص ضعف و عملکرد عضلات استفاده کنند.
«آندوسکوپی (Endoscopy)»
ممکن است از آندوسکوپی برای بررسی تمام نواحی مری استفاده شود. در طی این معاینه، پزشک لولهای بسیار نازک را که به سر آن دوربینی کوچک متصل است به داخل مری بیمار وارد میکند. آزمایش آندوسکوپی به پزشک این امکان را میدهد که مری را با جزئیات بالا مشاهده کند و نارساییهای موجود را به دقت ارزیابی کند.
«مانومتری (Manometry)»
مانومتری آزمایش دیگری است که نیازی به عمل جراحی ندارد و میتواند برای بررسی بخش داخلی گلوی فرد مورد استفاده قرار گیرد. این آزمایش فشار عضلات موجود در گلو را هنگام بلع بررسی میکند. پزشک لولهای را وارد مری فرد میکند تا فشار در عضلات فرد را هنگام انقباض اندازهگیری کند.
درمان اختلال در بلع
- رژیم غذایی را اصلاح کنید
- تمرینات بلع دهانی برای تقویت عضلات انجام دهید
- روﯾﮑردهای جبرانی بلع
- تغییرات حرکتی هنگام خوردن
اما اگر اختلال در بلع ماندگار باشد، میتواند منجر به سوء تغذیه و کمبود آب بدن به خصوص در افراد جوان و مسن شود. امکان بروز عفونتهای تنفسی و «آسپیراسیون ریوی (Aspiration Pneumonia)» نیز وجود دارد.
همهی این عوارض جدی و خطرناک هستند و باید به طور کامل درمان شوند. اگر اختلال بلع ناشی از سفت شدن مری باشد، ممکن است روشی به نام «اتساع مری (Esophageal Dilation)» برای باز کردن راه مری استفاده شود. در طی این روش، یک کیسه هوای کوچک در مری بیمار قرار داده میشود تا مری فرد گشادتر شود و سپس کیسه هوا برداشته میشود.
اگر رشد غیرطبیعی توده در مری وجود داشته باشد، ممکن است انجام عمل جراحی ضروری باشد. همچنین ممکن است از جراحی برای از بین بردن توده در مری استفاده شود. اگر فرد دچار بازگشت اسید به مری یا زخم معده باشد، ممکن است برای او داروهای خاص یا رژیم غذایی جهت جلوگیری از بازگشت اسید به مری تجویز شود.
در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد بیمار در بیمارستان بستری شود تا بتواند در آنجا از طریق لولهی مخصوصی تغذیه شود. این لولهی مخصوص از راه دهان و مری مستقیما به معده فرد فرستاده میشود. اصلاح رژیم غذایی هم میتواند در درمان مشکل بلع غذا یا اختلال بلع لازم باشد تا فرد دچار کمآبی بدن و سوء تغذیه نشود.
اگر فکر میکنید دچار اختلال در عمل بلع هستید، پیش از هر گونه اقدامی به به متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.
منبع:
healthline
هر جا می فرستم نه جواب میدن پیامم پاک میشه
دو هفته پیش حدودا یکی از دوستان به قصد شوخی گلو مارو گرفت میخواست خفه کنه بعد اینکه ول کرد تا چند ساعت بعدش گلوم یکم درد میکرد فکر کردم خوب میشم اما تا دو سه روز بعدش تا الان احساس میکنم یچیز تو گلوم گیر گرده خیلی مشکل تو غذا خوردن ندارم منتهی بعضی موقع اب دهن به سختی قورت میدم البته یکی دو روز خیلی بهتر شده بود الان چیکار کنم یکی کمک کنه خوب میشه یا نه؟
سلام
اگر تنگی نفس، تب، احساس خفگی، گیرکردن غذا ، خروج غذا از بینی ندارید
درد احساس شده میتواند ناشی از فشار به عضلات گردن باشد
در صورت تداوم درد برای معاینه دقیق
به پزشک عمومی مراجعه کنید
من رعنا هستم درد من اینکه که در هفته دو الی سه بارغذا اول به بینی ام پریده و راه گلومو میگیره وحالت خفگی دست میده مخصوصا در هنگام خوردن نان و این معظل مختص من نیست مادرو خواهر و برادرمم این چنین هستند وهمیشه کنار خوردن غذا باید اب در کنارمان باشد واینکه ماهر چهارنفرنان معتقدیم راه گلوی ما تنگ است
سلام ترو خدا جواب بدید
یکی از دوستان بنده به شوخی به قصد کشت گردن مارو گرفته بود بعد ول کرد فکر کردم چیزی نشده و خوب میشه
ولی خوب نشد و احساس میکنم یچیز تو گلوم گیر کرده الان یکی دو روز گذشته یکم بهتره شده انگار ولی قرص خوردم نزدیک بود خفه شم
اب میخورم احساس میشه و با غذا خوردن مشکلی ندارم
چطوریه لطفا بگید
سلام ترو خدا جواب بدید
یکی از دوستان بنده به شوخی به قصد کشت گردن مارو گرفته بود بعد ول کرد فکر کردم چیزی نشده و خوب میشه
ولی خوب نشد و احساس میکنم یچیز تو گلوم گیر کرده الان یکی دو روز گذشته یکم بهتره شده انگار ولی قرص خوردم نزدیک بود خفه شم
اب میخورم احساس میشه و با غذا خوردن مشکلی ندارم
چطوریه لطفا بگید
سلام . من ۳۸ سال دارم
همیشه پس از خوردن غذا ، حتما چندین بار از معده به دهانم برمیگرده . و مجدد باید قورت بدم غذارو و البته شاید پس از بیست دقیقه بعد از غذا رخ بده . اما حس میکنم تمام محتویات کاملا سالم هم مونده
این برگشت غذا خیلی زیاد شده ؟ میخواستم بدونم به نظر شما مشکل از کم جویده شدن هست ؟ یا نیاز به بررسی داره ؟
سلام
اگر احساس برگشت مایعات یا غذا یا مواد تند و تیز و ترش از معده به دهان دارید این حالت ریفلاکس هست
که به علت شل بودن دریچه مری به معده، استفاده از غذای تند و ترشیجات و سرخکردنی،مصرف مایعات همراه غذا، مصرف کافیین از جمله چای و قهوه، درازکشیدن بلافاصله پس از مصرف غذا ایجاد میشود
ابتدا موارد فوق رو رعایت کنید و درصورت عدم بهبود برای درمان دارویی به متخصص داخلی مراجعه کنید
سلام. مادرم یه مدتیه موقع قورت دادن غذا احساس خفگی میکنه و باید بهش اب بدیم تا مشکل رفع بشه. این حالت 3 بار در هفته اتفاق میفته . مشکل از چیست و پیش چه متخصصی باید بریم؟ ممنون
سلام
دیسفاژی هست و جهت بررسی علت به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام حدود دو ماه است که گلوم مقداری درد میکنه انگار گیر داره ولی در بلع مشکل خاصی ندارم به دکتر گوش حلق و بینی مراجعه کردم داروی معده داد به دکتر گوارش مراجعه کردم آندوسکوپی انجام دادم و قرص فاموتیدین و اطریفل گشنیزی تجویز نمودند حدود ده روز است استفاده کردم ولی تغییری حاصل نشده از شما راهنمایی میخوام ممنون
سلام من الن چهار روزه نمیتونم چیزی بخورم حتی یه نصفه استکان آبم از گلوم پایین نمیره تورم گلو ، درد ، مشکل در قورت دادن آب دهان ، حتی یه قسمتشم انگار سیخ میده و اینکه نمیتونم راحت نفس بکشم یا شبا نمیتونم بخاطر درد گلو بخابم و اینکه به دکترم مراجعه کردم شربت دیفن هیدرامین تجویز کرد و گفت امکان داره ورمش بخاطر عفونتی شدن باشه و اینکه هنوز با مصرف داروهایی که داده خوب نشدم
میشه بگین چرا اینجوری شدم چیکار کنم تا خوب شم من شبا نمیتونم بخابم لطفن کمکم کنید(:
سلام و عرض ادب. حدود دو ماه هست مشکل اختلال در بلع دارم به اینصورت که غذاهای جامد رو با جویدن بسیار باید قورت بدیم. نوشیدن مایعات برام خیلی دشوارتره مثلا اول خوردن آب فکر میکنم به اینکه آب رو چجوری باید بخورم بعد وسط آب خوردن دچار یه ترس از خفگی میشم انگار که آب پریده تو گلوم ولی درنهایت با بدبختی قورتش میدم مثل آدمی که حافظه بلعیدن رو از یاد برده. همین قضیه باعث شده زودتر دست از غذا خوردن بکشم و دچار کاهش وزن شم. سابقه کم کاری تیروئید داشتم که تحت کنترل هست.سه سال پیش پنیک شدم و آسنترا مصرف میکردم و یکساله تحت نظر پزشک داروم قطع شده.ممنون میشم راهنماییم کنید.
سلام دوست عزیز
شرح حالی که مطرح کردین بیشتر علل سایکولوژیک مطرحه
اما با توجه به کاهش وزن شما ابتدا باید علل جسمی بررسی شود
عکس رادیولوژی باریوم و…ممکن است درخواست شود
جهت معاینه به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید
با سلام
چند روزی هست که وقتی غذا میخورم حس میکنم اصلا پایین نرفته حتی آب دهنم رو هم قورت میدم حس میکنم پایین نمیره یه حسی مثل اینکه یه توپ یا شی دایره ای پشت قفسه سینم هست رو دارم.
سلام
چند سالتونه؟
چه مدت این علایم ایجاد شده؟ و قبلا سابقه داشتین یاخیر؟
سوزش سردل و ترش کردن هم دارین؟
بعد از مصرف غذای خاص یا پرخوری ایجاد شده این حالت؟
دارویی مصرف کردین یا نه؟
سلام خسته نباشید یکی از بستگان ما سرطان تمور سر داشت عمل کرد بعد یکسال دوبارع اون تمور اضافه شد ۲۷جلسه برق زد الان اصلا تعادل راه رفتن ندارد و وقتی غذا میخوردگلوی اون میگرد جوری که باید پشت آن را بزنند تا غذا پایان برو د دلیل آن چیست؟؟؟؟
سلام عزیزم
یکی از علل میتونه بخاطر درگیری اعصاب و عضلاتی باشه که در مسیر گوارش و مری هستن و از طریق مغز کنترل میشن و بخاطر تومور آسیب دیدن
و دیگری هم باید از جهت متاستاز بررسی بشن
سلام من باد گلو خیلی دارم و باعث یک فشاری روی گلوم شده و نمیتوانم آن را خارج کنم مشکل آروغ زدن دارم تو را خدا بگید چکار کنم خیلی عذاب میکشم و این هم بگم بلعم دشواره و بدون آب نمیتونم چیزی بخورم حتی بعضی وقت ها هیچی نمیتونم بخورم حتی با وجود آب آیا درمان داره؟
سلام عزیزم
با توجه به شرح حالی که فرمودین بهتره به طور حضوری ویزیت شین و به فوق” تخصص گوارش مراجعه کنید
من نمیدونم احساس خفگی میکنم و بسختی یه جیزیو قورت میدم و احساس میکنم یچیزی تو گلوم گیر کرده
سلام
میتونه عللی همچون مشکلات تیرویید، گلوبوس هیستریکوس، مسایل گوارشی و ریفلاکس مطرح باشه، جهت بررسی بایدبه متخصص” داخلی مراجعه کنید
باسلام
من وقتی غذا میخورم احساس میکنم تو سر معده ام یه نیم ساعتی گیر میکنه و بعد اون غذام تا 4 الی 5 ساعت طول میکشه تا غذام هضم بشه.
و موقع آب خوردن تو سر معدم گیر میکنه هی تکون میخوره
و هی احساس خفگی هم تو گلو دارم
من باید چکار کنم یکی جواب بده ممنون.؟
سلام
با توجه به علایم و شدت سوهاضمه باید جهت بررسی به فوق” تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام من تازگیا غذارو به سختی قورت میدم
یعنی خیلی با احتیاط فراوان.مخصوصا غذاهایی مثل ماکارونی .البته الان به طور کلی شده .من سردی مزاج دارم سودا مزاجم..حتی بعضی وقتا تو خواب هم احساس میکنم دارم خفه میشم یهویی مجبورا بلند میشم.دلیلش چیه دکتر؟
سلام
اگر دیسفاژی سختی در بلع دارین باید از نظر گوارشی بررسی شین
به فوق” تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام .من موقع آب خوردن کلا مایعات حالت گیر کردن در گلو تاجایی که واقعا تا مرز خفگی شدید میرم و حالت استفراغ وسرفه های شدید واطرافیات همیشه کمکم میکنن تا لب مرگ میرم واقعا دیگه خسته شدم
سلام عزیز
به این حالت میگن دیسفاژی
بهتره به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید