قانقاریا چیست؛ انواع، علائم، پیشگیری و درمان
قانقاریا به معنی مردن بخشی از بدن است. این بیماری وقتی اتفاق می افتد که بافت بدن شما خون کافی دریافت نکرده و یا یک عفونت باکتریایی جدی در بدن شما وجود داشته باشد. قانقاریا معمولاً دورترین نواحی از قلب مانند انگشتان دست یا پا را به شدت درگیر می کند. با این حال امکان درگیر شدن بخش های دیگر بدن نیز وجود دارد. قانقاریا می تواند حتی اندام های داخلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری معمولاً در یک بخش خاص از بدن مانند پا، دست یا اندام داخلی شروع می شود. در صورت عدم درمان و وارد شدن عفونت به جریان خون، قانقاریا می تواند در بدن پخش شده و منجر به شوک سپتیک شود. شوک سپتیک می تواند زندگی فرد را تهدید کند و یک فوریت پزشکی در نظر گرفته می شود. تشخیص و درمان در زودترین زمان ممکن می تواند چشم انداز بهتری را پیش روی بیمار قرار دهد.
قانقاریا یک فوریت پزشکی
قانقاریا یک فوریت پزشکی است که می تواند به قطع عضو یا مرگ منجر شود. در صورت مشاهده علائم زیر، هر چه زودتر با اورژانس تماس بگیرید:
- تغییر رنگ قسمتی از بدن
- بی حسی، اغلب بعد از درد شدید
- ترشحات بدبو
- زخم ها و تاول هایی که خونریزی می کنند
- تب شدید و لرز
- گیجی
- ضربان قلب و تنفس سریع
انواع قانقاریا
تمام اندام ها، مانند کبد، قلب و مفاصل برای عملکرد مناسب و زنده ماندن نیاز به اکسیژن دارند. این اکسیژن توسط خون به بخش های مختلف بدن منتقل می شود.
قانقاریا خشک
قانقاریا خشک وقتی اتفاق می افتد که یکی از اعضای بدن شما اکسیژن کافی را دریافت نمی کند. در نهایت، آن بخش بدن شروع به زوال کرده و می میرد. در قانقاریا خشک، پوست بسته است و هیچ نشانه ای از عفونت وجود ندارد. قانقاریا خشک معمولا به دلیل تصلب شرایین و تجمع مواد چرب در دیوار شریان ایجاد می شود.
قانقاریا تر
قانقاریا تر وقتی اتفاق می افتد که بافت های بدن شما با برخی از انواع باکتری عفونی شوند. این بافت ها با مرطوب شدن و تجزیه شدن نسبت به باکتری واکنش نشان می دهند. این فرآیند منجر به مرگ بافت های بدن می شود. قانقاریا تر به دلیل امکان گسترش عفونت به بخش های دیگر، فوریتی تر از قانقاریا خشک است.
قانقاریا گازی
نوعی از باکتری به نام کلستریدیا منجر به قانقاریا گازی می شود. این باکتری عفونتی ایجاد می کند که باعث ایجاد حباب های گازی و سموم در داخل ناحیه آسیب دیده می شود. گازهای مذکور منجر به مرگ بافت می شوند. اگرچه این نوع از قانقاریا در ایالات متحده بسیار نادر است، اما می تواند کشنده باشد. هر سال حدود ۱۰۰۰ نفر در ایالات متحده به قانقاریا گازی مبتلا می شوند. در صورت عدم درمان، این بیماری ۱۰۰ درصد احتمال مرگ دارد. در صورت درمان مناسب، برخی از مطالعات نشان داده اند که نرخ مرگ و میر زیر ۵ تا ۱۰ درصد است.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به قانقاریا هستند؟
در صورت داشتن پیشینه ابتلا به بیماری های زیر، امکان ابتلا به قانقاریا در شما بیشتر است:
- تصلب شرایین
- بیماری رینود
- دیابت
- لختگی خون
- آپاندیس
- فتق
برخی دیگر از عوارض جسمانی نیز می تواند احتمال ابتلا به قانقاریا را بالا ببرد. در صورت داشتن شرایط زیر، بیشتر در معرض خطر ابتلا به قانقاریا هستید:
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری یا درمان سرطان
- داشتن جراحی در چند مدت اخیر
- در صورت تجربه سرمازدگی شدید یا آسیب به سر، نیش حیوان یا سوختگی شدید
- آسیب بسیار شدید که منجر به تخریب و له شدن بافت های بدن شده است.
- تزریق پرومتازین هیدروکلراید که منجر به آسیب به بافت شده است.
سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر داخل وریدی می تواند جریان خون را مختل کرده و شما را در معرض خطر ابتلا به قانقاریا قرار دهد.
تشخیص نشانه های قانقاریا
قانقاریا خارجی
گاهی اوقات اولین نشانه قانقاریا خشک، یک خط سرخ است که در اطراف بافت آسیب دیده گسترش می بابد. این خط ممکن است بعداً سیاه رنگ شود. سایر علائم نشان دهنده قانقاریا عبارتند از:
- زخمی که قرمز، دردناک یا متورم است
- ناحیه ای جدا افتاده از بدن که احساس سرما می کند.
- زخمی که پر از ترشح است یا بوی بدی می دهد.
- از دست دادن حس لامسه در ناحیه جدا افتاده ای از بدن
- دردهایی که به طور مرتب در یک محل خاص از بدن عود می کنند.
- بخشی از پوست که به رنگ غیر معمولی درآمده است. (سبز مایل به سیاه، قرمز، آبی یا برنز)
قانقاریا داخلی
همچنین ممکن است قانقاریا داخلی را تجربه کنید که بافت ها یا اندام های داخلی بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. در این مورد، ممکن است هیچ نشانه ای بر روی پوست یا اندام ها نداشته باشید. با این حال ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- درد
- تب غیر منتظره که مدت طولانی دوام می آورد
- گیجی
- فشار خون پایین
قانقاریا چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ممکن است بر اساس پیشینه پزشکی و علائم شما، به قانقاریا مشکوک شود. همچنین ممکن است ترکیبی از روش های تشخیصی اضافی را برای شناسایی بیماری به کار ببرد که در ادامه خواهید خواند.
تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نمونه های بافت یا مایعات بدن
یک نمونه از بافت یا مایعات از بخش آسیب دیده اندام شما برای بررسی نوع باکتری موجود، با میکروسکوپ بررسی می شود.
آزمایش خون
بالا بودن غیرعادی تعداد گلبول های سفید خون می تواند نشان دهنده عفونت گانگرنوز (مربوط به قانقاریا) باشد. پزشکان می توانند یک نمونه خون را برای تشویق رشد باکتری ها گرم کرده و از این طریق به تشخیص زودتر کمک کنند.
تصویربرداری پزشکی
برخی از انواع تصویربرداری به تشخیص گسترش قانقاریا در بافت های داخلی کمک می کنند. این آزمایش ها عبارتند از:
در صورتی که پزشک مشکوک شود که قانقاریای شما به مشکل گردش خون مرتبط است، ممکن است یک تست آرتریوگرام انجام دهد. این تست از اشعه ایکس برای نظارت بر جریان یک رنگ خاص در شریان های شما استفاده می کند. این رنگ خاص نشان می دهد که آیا شریان مسدودی وجود دارد یا خیر.
درمان های قانقاریا
دبریدمان بافت
در موارد جدی قانقاریا، ممکن است نیاز به برداشتن بافت یا عضو مرده وجود داشته باشد. به این فرایند، دبریدمان (debridement) گفته می شود. این کار می تواند با ابزار جراحی یا مواد شیمیایی انجام شود. هدف از این نوع جراحی، برداشتن بخش آسیب دیده برای جلوگیری از گسترش عفونت و پاکسازی بدن از بافت مرده است. در یکی از اشکال جایگزین دبریدمان به نام دبریدمان حشره ای، از لارو مگس یا مگس پاشنه برای خوردن و از بین بردن بافت مرده استفاده می شود. اگرچه تعداد بسیار کمی از پزشکان در ایالات متحده و سایر کشورها می توانند از این روش استفاده کنند. پزشکان گاهی می توانند جریان اکسیژن را به نواحی آسیب دیده بازگردانند. پیوند پوست می تواند هر بافت آسیب دیده را ترمیم کند. در این روش، یک تکه پوست سالم از جای دیگری از بدن برای پوشاندن نواحی آسیب دیده مورد استفاده قرار می گیرد.
آنتی بیوتیک ها
در صورت وجود باکتری ها در بدن، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند. این داروها اغلب به صورت داخل وریدی تجویز می شوند یا از طریق یک سوزن به صورت مستقیم وارد جریان خون می شوند.
جراحی عروق
در مواردی که گردش خون ناکافی منجر به قانقاریا شده است، جراحی عروق (جراحی بر روی دریچه ها یا رگ ها) ممکن است برای بهبود گردش خون از رگ ها به بافت های بدن تجویز شود.
اتاقک اکسیژن هایپرباریک
قرار دادن یک فرد مبتلا به قانقاریای گازی در یک محیط خاص پر از اکسیژن می تواند سرعت رشد باکتری را کاهش دهد. این کار امکان بهبود پوست را فراهم می کند. همچنین اکسیژن را به بافت های آسیب دیده می رساند تا بتوانند خود را بازسازی کنند.
قطع عضو
در موارد حاد، قطع یک عضو، انگشت دست یا پا ممکن است برای نجات جان فرد مبتلا ضروری باشد. افرادی که به دلیل قانقاریا، به قطع دست یا پا نیاز دارند، ممکن است برای جایگزینی بخشی از بدن که از دست داده اند، پروتز یا اندام مصنوعی نصب کنند.
چشم انداز بلندمدت قانقاریا چگونه است؟
قانقاریا می تواند در برخی موارد بدون عوارض جدی درمان شود. به ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. با این حال در برخی موارد جدی می تواند منجر به قطع عضو شود. به خصوص اگر به سرعت درمان نشود. قانقاریا می تواند حتی برای برخی از افراد کشنده باشد. این امکان به ندرت وجود دارد اما موارد زیر خطر مرگ را افزایش می دهد:
- داشتن مشکلات پزشکی جدی دیگر که درمان شما را پیچیده می کند.
- محدوده مبتلا به قانقاریا بخش بزرگی از بدن شما را می پوشاند.
- درمان با سرعت کافی ارائه نشود.
پژوهشگران در مطالعه ای در سال ۲۰۲۰ دریافتند که بالاترین عوامل خطر مرگ و میر در افراد مبتلا به قانقاریای فورنیه یا قانقاریای دستگاه تناسلی و نواحی اطراف، عبارتند از:
- دیابت
- بیماری های قلبی
- نارسایی کلیه
- بیماری کلیه
چگونه از قانقاریا پیشگیری کنیم؟
برای جلوگیری از مرگ بیشتر بافت ها، لازم است قانقاریا زودتر درمان شود تا آسیب به حداقل میزان ممکن برسد. افراد مبتلا به دیابت یا بیماری عروق خونی باید به صورت مرتب دست ها و پاهای خود را برای مشاهده علائم قانقاریا بررسی کنند. این علائم عبارتند از:
- هر گونه تورم، ترشح یا قرمزی که می تواند نشان دهنده عفونت باشد
- یک زخم که به نظر نمی رسد بهبود پیدا کند
- تغییر رنگ پوست
مصرف آنتی بیوتیک ها قبل و بعد از عمل جراحی، تحت نظر و مراقبت پزشک می تواند به جلوگیری از پیشروی عفونت های قانقاریا کمک کند. ترک سیگار، داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می تواند به بهبود گردش خون کلی شما کمک کند. ترک سیگار اغلب بسیار دشوار است اما یک پزشک می تواند با ایجاد یک برنامه کارآمد برای ترک سیگار به شما در این مورد کمک کند.
منبع : healthline
