برای بسیاری این سوال مطرح است که دکتر زنان کیست و متخصص زنان، کدام بیماریها را درمان میکند. دکتر زنان به بیماریهای مربوط به خانمها رسیدگی کرده و مشکلات سیستم تناسلی بانوان را درمان میکند. در یک کلام، متخصصانی با تخصص زنان و زایمان، به امور مربوط به بانوان در قبل، طول و بعد از بارداری رسیدگی میکنند.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره فعالیت متخصص زنان و زایمان، تحصیلات دکتر زنان، توانایی متخصصان این حوزه در درمان بیماریهای زنان خواهیم گفت تا بدانید که تخصص زنان و زایمان چیست و دکتر زنان برای چیست.
مطالعه این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به حدود ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر پرسشی درباره پزشکی زنان دارید، در همین صفحه و در پایان مقاله مطرح کنید تا پزشک به شما پاسخ دهد.
تخصص زنان و زایمان چیست؟
تخصص زنان و زایمان، تخصصی است که مراقبتهای پزشکی و جراحی را در دوران قبل از بارداری، بارداری، زایمان و دوره پس از آن ارائه میدهد. فعالیت متخصص زنان و زایمان شامل موارد و حیطههای زیر میشود:
- استفاده از سونوگرافی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و سایر ابزارها برای نظارت بر بارداری
- مدیریت زایمان، از جمله القای زایمان، موارد اضطراری و تجویز داروهای مناسب
- غربالگری، معاینات و تستهای آزمایشگاهی قبل از تولد بچه
- ارائه مراقبتهای پس از عمل جراحی سزارین یا طبیعی تا شش هفته پس از آن
- بررسی اندازه، رشد و موقعیت بچه در رحم
- تشخیص نقایص مادرزادی
اگر بخواهیم بهطور دقیقتر بررسی کنیم که تخصص زنان و زایمان چیست، باید بگوییم که در این حوزه به امور مربوط به مراقبتهای دوران بارداری رسیدگی میشود و عملهای جراحی زنان مانند سزارین، توسط دکتر زنان و زایمان انجام میشود.
متخصص زنان کیست؟
متخصص زنان و زایمان کیست؟ متخصص زنان پزشکی است که در زمینه سلامت و باروری زنان تخصص دارد. افرادی با این تخصص به تشخیص و درمان مسائل مربوط به دستگاه تناسلی زنان میپردازند؛ این دستگاه شامل موارد زیر میشود:
- رحم
- لولههای فالوپ
- تخمدانها
- سینهها
- جراحی زنان
برای همین تمامی بانوان برای حل مشکلات مرتبط با اندامهای خاص خود، باید به دکتر زنان مراجعه کنند.
تخصص زنان و زایمان چه فوق تخصص ها و فلوشیپ هایی دارد؟
برای آشنایی بیشتر با این رشته پزشکی باید بدانید که تحصیلات تخصص زنان و زایمان چیست. افراد پس از طیکردن چهار سال تحصیلی در رشته پزشکی عمومی میتوانند وارد دوره تخصص شوند و شروع به تحصیل در زمینه زنان و زایمان کنند. بعد از اینکه این دوره چهارساله به پایان میرسد، امکان ادامه تحصیل در سطح فوق تخصص و دریافت فلوشیپ مقدور میشود. فوق تخصص هم دورهای ۲ تا ۳ساله برای متخصص زنان وزایمان است. پزشکان این رشته میتوانند در دورههایی آموزشی و تخصصی موسوم به فلوشیپ زنان هم شرکت و تحصیلات خود را در بخشی خاص و تخصصی تکمیل کنند. تحصیلات دکتر زنان میتواند با سپریکردن دورههای تخصص و فلوشیپ تکمیلتر و تخصصیتر شود.
زیرمجموعههای رشتههای فوق تخصص زنان و زایمان که در مراحل تکمیلی تحصیلی تعریف میشوند، باید به اینها اشاره کنیم:
انکولوژی زنان
انکولوژیست زنان رویکردی یکپارچه برای تشخیص و مدیریت جراحی بیماریهای سرطانی و غیرسرطانی (خوش خیم) دستگاه تناسلی زنان ارائه میدهند. امکان بروز تودههای سرطانی در نقاط مختلف اندامهای تناسلی زنان وجود دارد. انکولوژی به کنترل و درمان این تودهها کمک میکند.
در مقاله شایعترین سرطان های زنان با سرطانهایی که بیشتر در خانمها اتفاق میافتند و به تشخیص متخصص زنان نیاز دارند آشنا شوید.
اختلالات کف لگن در زنان
اختلالات کف لگن شرایطی هستند که بر عملکرد مناسب اندامهای لگنی زنان تأثیر میگذارند مانند درد لگن در زنان. متخصصان این حوزه بیماریهایی شامل افتادگی اندامها، مشکلات عملکرد مثانه و روده و ضعیفشدن عضلات لگن و بافتهای همبند را درمان میکنند.
نازایی و ناباروری
متخصص باروری پزشکی است که در تشخیص و درمان مشکلات باروری تخصص دارد و به افرادی کمک میکند که در تلاش برای بچهدارشدن ناموفق بودهاند. متخصصان باروری شرایط مرتبط با ناباروری مردانه و زنانه را درمان میکنند.
پریناتولوژی
پریناتولوژی فوق تخصص مامایی مربوط به مراقبت از جنین و بارداریهای پیچیده و پرخطر است. پریناتولوژی به عنوان طب مادر و جنین نیز شناخته میشود. هر پزشکی میتواند هر چند دورهای که میخواهد را شرکت کرده و مدرک آن را دریافت کند. گذراندن این دورهها، باعث صلاحیت پزشک برای تجویز تخصصی میشود.
دکتر زنان برای چیست و چه بیماری هایی را درمان میکند؟
متخصص زنان مشکلات مربوط به اندامهای تناسلی زنانه را تشخیص میدهد و درمان میکند. این فرد با تمام جنبههای سلامت جنسی مانند مراقبتهای پیشگیرانه، غربالگری سرطان و معاینات فیزیکی سروکار دارد. متخصصان زنان شرایطی را که بر سیستم تولید مثل زنان تأثیر میگذارد، تشخیص میدهند و درمان میکنند. برخی از این شرایط را در ادامه مطالعه میکنید.
آندومتریوز
اندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از آن رشد میکند. این وضعیت باعث درد شدید در لگن میشود و باردارشدن را سخت تر کند. دکتر زنان با بررسی وضعیت و نگاهی به وضعیت نابهجایی آستر رحم درباره درمان آندومتریوز تصمیمگیری میکند.
کیستهای تخمدان
کیست تخمدان ضایعهای کیسهمانند با محتویات مایع یا جامد است. در بیشتر مواقع، کیستها بیضرر هستند. بیشتر کیستها بدون درمان در عرض چند ماه از بین میروند. اما گاهی اوقات، پیچ میخورند یا پارگی ایجاد میکنند و درمان کیست تخمدان باید تحت نظر متخصص زنان انجام شود.
فیبروئید رحم
فیبروم های رحمی رشد بافتهایی اضافی در رحم هستند و اغلب در طول سالهای باروری زنان ظاهر میشوند. این تودهها سرطانی نیستند و برای درمانشان باید به متخصص زنان مراجعه شود.
برای آشنایی با این مشکل و روشهای تشخیص آن مقاله فیبروم رحم چیست را در مجله دکتردکتر مطالعه کنید.
عفونتهای واژن
عفونت واژن بهدلایل مختلف از جمله تماس جنسی و بیماریهای مقاربتی ایجاد میشود. این مشکل با بروز علائمی نظیر خارش و سوزش واژن همراه است. برای درمان و شناسایی عامل عفونت واژن به حضور پزشک زنان نیاز است.
درد لگن
بسیاری از دردهای ناحیه لگنی زنان ناشی از مشکلاتی است که در رحم و تخمدانها بهوجود میآید. برای درمان این دردها و شناسایی عوامل آنها مانند انواع عفونت به حضور پزشک زنان نیاز است.
خونریزی نامنظم
بسیاری از زنان دچار قاعدگیهای نامنظم و مشکلات خونریزی شدید در دوران پریود هستند. این دسته از افراد باید تحت نظارت متخصص زنان و زایمان به علت مشکلشان پی ببرند و در صورت نیاز درمان را پیگیری کنند.
یائسگی
یائسگی بیماری نیست و به دوره قطع قطعی پریود زنان گفته میشود. بااینحال، مشکلات و عوارضی برای بیشتر افراد در این دوران ایجاد میشود. مراجعه به متخصص زنان راهی برای کنترل عوارض یائسگی است.
خدماتی دکتر زنان یا کار دکتر زنان چیست؟
از خدمات و حیطه فعالیت دکتر زنان باید به اینها اشاره کنیم:
- معاینه لگن و اندام تناسلی خارجی
- تست پاپ و غربالگری سرطان
- آزمایش عفونتهای مقاربتی (STIs)
- تشخیص بیماریها و اختلالات اندامهای جنسی
- کنترل تولد و تنظیم خانواده
- مشکلات مربوط به قاعدگی یا یائسگی
- بهداشت و سلامت دستگاه تناسلی زنان
نقطه مشترک تمامی مواردی که در این بخش برایتان لیست کردیم این است که تمامی این موارد، بیماریهای مختص زنان هستند و اکثرشان هیچگاه در مردان رخ نمیدهند.
روش های تشخیص در تخصص زنان و زایمان چیست؟
عمدهترین روشهای تشخیص بیماری های شایع زنان شامل معاینات اسپکولوم یا همان استفاده از ابزاری خاص برای بازکردن دهانه واژن و معاینه داخل رحم است. از سونوگرافی و بیوپسی دهانه رحم هم برای رسیدن به نتیجه درباره وضعیت هر بیمار استفاده میشود. متخصص زنان وزایمان از روشهای تشخیصی مختلفی بهره میبرند.
کولپوسکوپی
این روش برای بزرگنمایی دهانه رحم و بررسی و معاینه مشکلات آن قسمت استفاده میشود. با کولپوسکوپی که روشی تشخیصی است، دهانه رحم، بافت واژن و اندامهای تناسلی بهتر دیده میشوند. امکان بررسی تغییرات این ناحیه هم با روش مذکور وجود دارد.
هیستروسکوپی
در روش هیستروسکوپی بهکمک دستگاههایی، امکان مشاهده داخل رحم مقدور میشود. پزشک زنان باید بتواند از این ابزارها برای معاینه رحم استفاده کند. از این سازوکار برای تشخیص و درمان مشکلاتی نظیر پولیپ اندومتر و میومکتومی فیبروم رحمی استفاده میشود.
لاپاراسکوپی
با دوربینی کوچک و برشهای محدود، برخی از مشکلات زنان مانند جراحی نواحی لگن و شکم انجام میشود. این روش که لاپاراسکوپی نام دارد، در دسته روشهای کمتهاجمی تشخیص و درمان قرار میگیرد. لاپاراسکوپی کاربردهای فراوانی در مسیر جراحیهای مختلف دارد.
نمونهگیری از آندومتر
دیواره یا لایه درونی پوشش داخل رحم آندومتر نام دارد. برای تشخیص برخی از مشکلات باید از این ناحیه نمونهبرداری شود. بررسی نمونهها در آزمایشگاه میتواند مشکلات مختلف این بخش از بدن زنان را شناسایی کند. این روند تشخیصی از سوی متخصصان زنان در موارد متنوع استفاده میشود.
روش ها و روندهای درمان در تخصص زنان چیست؟
بنا به اینکه مشکل و بیماری مراجعان متخصص زنان چیست، روشها و روندهای درمانی مختلفی از جمله اسکن سونوگرافی، پاپاسمیر یا نمونهبرداری از دهانه رحم، کولپوسکوپی (معاینه میکروسکوپی دهانه رحم)، بیوپسی آندومتر (گرفتن نمونه از آستر رحم) و هیدروسکوپی (استفاده از آندوسکوپ برای دیدن رحم) استفاده میشوند. توجه به این نکته مهم است که انتخاب هر کدام از این روشها از طرف پزشک، بسته به بیماری و وضعیت فیزیکی فرد دارد. از روشهای درمانی متخصص زنان باید به مواردی اشاره کنیم که در ادامه میخوانید.
هیسترکتومی
این مورد روشی برای برداشتن رحم است. بهدلایل مختلف، نیاز به برداشتن رحم جهت درمان وضعیتهای مختلف زنان وجود دارد. با هیسترکتومی رحم زنان برداشته میشود تا از بروز عوارض وخیمتر جلوگیری شود. بعد از برداشتن رحم، احتمال ابتلا به بسیاری از بیماریهای زنانه به صفر میرسد.
برداشتن فیبروم رحم
روشهایی مانند میومکتومی برای برداشتن توده غیرسرطانی در زنان کاربرد دارند. متخصص زنان با برداشتن این موارد میتوانند از بروز مشکلات دیگر در بدن زنان جلوگیری کنند. فیبرومها تودههای غیرسرطانیاند و جراحی آنها فرایند دشوار و پیچیدهای ندارد.
برداشتن کیست تخمدان
جراحی کیسه پر از مایع از روی تخمدان هم در حیطه تخصص زنان است. کیستهای تخمدان معمولا مشکلزا نیستند و خطر زیادی ندارند. بسیاری از زنان در سنین باروری بای این مشکل روبهرو هستند. مراجعه به پزشک زنان در تشخیص و درمان این وضعیت لازم است.
سیستکتومی تخمدان لاپاراسکوپی
جراحی برای برداشتن کیست از یک یا هر دو تخمدان با برشهای کوچک و ابزارهای تخصصی سیستکتومی نامیده میشود. روش لاپاراسکوپی کمتهاجمی است و با برشهای شدید و عمیق در نواحی مختلف بدن همراه نمیشود.
درمان چسبندگی
چسبیدن پوشش داخلی رحم به هم باعث بروز مشکلات متنوع از جمله سقط جنین میشود. برای درمان زخمهای ایجادشده پس از جراحی رحم باید به متخصص زنان مراجعه شود. اگر چسبندگی رحم نزد پزشک زنان درمان نشود، عوارض ناخوشایندی بههمراه خواهد داشت.
از بین بردن پولیپ رحم
رفع سلولهای غیرسرطانی در دیواره داخلی رحم یا پولیپها هم از حیطه تخصص پزشکان زنان است. پولیپهای رحمی تودههای گوشتی هستند که معمولاً در نقاط پوششی رحم بهوجود میآیند. این پولیپها موجب خونریزیهای غیرعادی رحمی میشوند.
پولیپکتومی هیستروسکوپی
عمل جراحی برای برداشتن پولیپ رحم پولیپکتومی هیستروسکوپی نام دارد و در دایره تخصص پزشک زنان قرار میگیرد. این روش جراحی هم کمتهاجمی است و خبری از تیغ و برشهای زیاد در آن نیست. پولیپکتومی هیستروسکوپی با بیحسی یا بیهوشی انجام میشود.
ابلیشن آندومتر هیستروسکوپی
این مورد هم استفاده از ابزاری برای دیدن داخل رحم و درمان خونریزی غیرعادی آن است. این روش میتواند جایگزین هیسترکتومی شود و به حفظ رحم کمک کند. در ابلیشن، لایه نازکی از بافت داخل رحم سوزانده میشود. چنین روندی به توقف خونریزی شدید رحمی کمک میکند.
عقیمسازی هیستروسکوپی
نوعی روش عقیمسازی لولههای فالوپ با قراردادن ایمپلنت است که از سوی متخصص زنان انجام میشود. با این روش، دیگر نیازی به استفاده از روشهای پیشگیری از حاملگی نیست. نیازی به برش و جراحی تهاجمی هم برای چنین عملی وجود ندارد.
جراحی به کمک رباتیک
استفاده از دستگاههایی تحت کنترل رایانه برای عملهای زنان هم در دایره تخصص جراح زنان قرار میگیرد. ابزارهای متنوعی وجود دارند که بهطور اتوماتیک و خودکار میتوانند به پیشبرد عملهای مربوط به زنان کمک کنند. متخصصان شیوه کار با این ابزارها و کنترلشان را میدانند.
چه زمانی باید به متخصص زنان مراجعه کنیم؟
متخصص زنان در تمام جنبههای سلامت باروری یک زن از جمله مراقبتهای پیشگیرانه و غربالگری سرطان یا بیماریهای مقاربتی تخصص دارد. در صورت داشتن علائم زیر باید به متخصص زنان مراجعه کنید:
- درد لگن
- قاعدگی دردناک
- مشکل باردارشدن
- افسردگی پس از زایمان
- خونریزی یا ترشح نامنظم واژن
- رشد، زخم یا توده در ناحیه واژن
- خارش واژن یا بوی نامطبوع آن
- درد هنگام رابطه جنسی یا اختلال در عملکرد جنسی
بنا به توصیه کالج آمریکایی تخصص زنان و زایمان:
اگر از نظر جنسی فعال هستید یا بین ۱۳ تا ۱۵ سال دارید، مراجعه به متخصص زنان باید بخشی از روتین و برنامه سلامتیتان باشد تا با پیشگیری از بیماری ها زنان سلامتتان را حفظ کنید.
توجه کنید که اکثر بیماریهای جنسی زنان، با مراجعه به پزشک زنان تشخیص و درمان میشوند. برای همین با دیدن هر نشانهای، هر چه سریعتر به متخصص مربوطه مراجعه کنید.
تفاوت های دکتر زنان و ماما چیست؟
به طور کلی حرفه مامایی و تخصص زنان زایمان دو حرفهی مستقل اما مکمل یکدیگرند که به امر بهداشت و سلامت زنان مرتبط هستند. مهمترین تفاوت های ماما و دکتر زنان را در ادامه ذکر کرده ایم:
- ماماها به بهداشت فردی و بیماریهای جزئی زنان میپردازند، درحالی که متخصصان زنان و زایمان به بیماریهای تخصصیتر و پیچیدهتر میپردازند.
- ماما مراقبتهای جسمی، عاطفی و روحی را قبل و بعد از زایمان برای مادران انجام میدهند، اما دکتر زنان صرفا به مسائل تخصصی پزشکی میپردازد.
- متخصص زنان و زایمان ابتدا دوره پزشکی عمومی را میگذراند و سپس تخصص خود را در این حیطه میگیرد. از این جهت نسبت به ماما در بیماریهای تخصصی زنان دانش بیشتری دارد.
- ماماها قادر به انجام عملهای جراحی زنان نیستند، اما متخصصان زنان و زایمان برای این کار آموزش دیدهاند.
با راهنماییها و مراقبتهای ماما و متخصص زنان و زایمان، سلامت مادران باردار و نوزادان تامین میشود. هریک بنا به تخصص خود میتوانند از قبل از دوران بارداری تا بعد از زایمان و همچنین مراقبت از نوزاد در کنار مادر و نوزاد باشند و مراقبتهای لازم را به جا آورند. از این رو نقش بسزایی در سلامت مادر و فرزند دارند.
در انتخاب بهترین دکتر زنان چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
مشکلات مربوط به زنان بسیار حساس است و برای همین باید در انتخاب پزشکی مناسب برای درمان بیماری های زنان دقت زیادی بهخرج داده شود. در انتخاب متخصص زنان و زایمان به موارد زیر دقت کنید:
- اگر برایتان مهم است، به مرد یا زن بودن پزشک دقت کنید.
- سابقه و شهرت متخصص با در نظرگرفتن تجربه بیماران پیشین او.
- توجه به حسن خلق و ارتباط مؤثری که پزشک با بیمار ایجاد میکند.
- تحت پوشش بیمه قرارداشتن خدمات پزشکی که به او مراجعه میکنید.
- میزان دسترسی ساده و راحت به مطب، کلینیک یا بیمارستان محل فعالیت پزشک هم مهم است.
- مرور نظرات کاربرانی که از راه اینترنتی نوبت گرفتهاند و نظراتشان را در سامانههای معتبر آنلاین ثبت کردهاند.
توجه به این نکات، پروسه تشخیص و درمان را برای شما و البته پزشک، راحتتر میکند.
در مراجعه به دکتر زنان انتظار چه معاینه ها و کارهایی را باید داشته باشیم؟
در مراجعه به دکتر زنان، بسته به سن، سابقه بیماری و نوع مشاورهای که نیاز دارید، میتوانید انتظار معاینهها و بررسیهای مختلفی داشته باشید. در زیر، برخی از معاینهها و کارهایی که معمولاً در این ویزیتها انجام میشود، ارائه شده است:
معاینه و کار | توضیحات |
معاینه فیزیکی | بررسی عمومی سلامتی و وضعیت جسمی بیمار. |
معاینه لگنی | شامل بررسی دهانه رحم، واژن و اندامهای تناسلی. |
پاپ اسمیر | تستی برای شناسایی تغییرات در سلولهای دهانه رحم. |
سونوگرافی | ممکن است برای بررسی وضعیت رحم و تخمدانها درخواست شود. |
مشاوره درباره روشهای کنترل بارداری | ارائه گزینهها و راهنمایی در خصوص روشهای پیشگیری از بارداری. |
بررسی تاریخچه پزشکی | پزشک سوالاتی درباره تاریخچه پزشکی شما میپرسد. |
این معاینات به پزشک کمک میکند تا به بهترین شکل ممکن نیازهای شما را شناسایی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد دهد. همچنین، در طول ویزیت، شما میتوانید هرگونه نگرانی یا سوالی که دارید را مطرح کنید تا راجع به آنها مشاوره شوید.
متخصص زنان برای بررسی بسیاری از وضعیتهای مربوط به اندامهای داخلی و تناسلی زنانه، معاینه لگنی انجام میدهد. این پزشک اسپکولومی را در واژن قرار میدهد تا کل واژن و دهانه رحم را بهتر ببیند. از جمله مشکلات احتمالی زنان باید به کیست تخمدان و فیبروم رحم اشاره کنیم. در طول معاینه لگن، افراد دارای تخصص زنان و زایمان ممکن است سلولهایی را از دهانه رحم جمعآوری کنند تا به بررسی عفونت یا بیماریها هم بپردازند. این تست هم پاپ اسمیر (یا تست پاپ) نامیده میشود و یکی از مواردی است که در راستای فعالیت متخصص زنان و زایمان صورت میگیرد. زمانی که بدانید تخصص زنان و زایمان چیست و دکتر زنان کیست، راحتتر میتوانید برای مراجعه به مشکلات خود به پزشک برنامهریزی کنید.
بهترین دکتر زنان را کجا پیدا کنیم؟
پیدا کردن بهترین دکتر زنان میتواند یک چالش بزرگ باشد، زیرا سلامت زنان و نیاز به مشاورههای تخصصی بسیار اهمیت دارد. برای یافتن بهترین متخصص زنان، میتوانید از روشهای مختلفی استفاده کنید. یکی از بهترین روشها، جستجوی نظرات و تجربیات بیماران قبلی است. بررسی تجربیات دیگران درباره کیفیت خدمات پزشک به شما کمک میکند تا دیدگاه بهتری از او به دست آورید. همچنین، ارجاعات از دوستان و خانواده میتواند راه بسیار خوبی باشد.
اگر کسی از آشنایان شما پزشک متخصص زنان خوبی را میشناسد، میتوانید از او درخواست معرفی کنید. همچنین، توجه به سوابق تحصیلی و تخصصی پزشک نیز اهمیت دارد. پزشکانی که در زمینههای خاصی از زنان تحصیلات و تجربه دارند، میتوانند در شرایط خاص بهترین مشاوره را ارائه دهند. در نهایت، استفاده از وبسایتهای معتبر میتواند گزینهای مفید باشد. به عنوان مثال، به سایت دکتردکتر مراجعه کنید. این وبسایت میتواند اطلاعات جامع و دقیقی در مورد بهترین متخصصان زنان ارائه دهد و شما را در انتخاب پزشک مناسب یاری کند.
منابع:
bmc.org
my.clevelandclinic.org