با وجود این که داروهای کنونی قادر به درمان بیماری آلزایمر (Alzheimer’s) نبوده و نمی‌توانند روند پیشرفت بیماری را متوقف کنند، اما ممکن است در بهبود علایم بیماری، همچون از دست رفتن حافظه و یا سردرگمی برای مدت محدود راهگشا باشند.
در مقاله «درباره روش‌های درمان آلزایمر چه می‌دانیم؟» می‌خوانیم:
- انواع داروها برای درمان آلزایمر
- ایمن بودن داروها
- داروهای مورد استفاده در مراحل اولیه تا مراحل میانی بیماری
- دونپزیل (Donepezil) تحت نام تجاری Aricept
- گالانتامین (Galantamine) تحت نام تجاری Razadyne
- ریواستیگمین (Rivastigmine) تحت نام تجاری Exelon
- داروهای مورد استفاده در مراحل میانی تا مراحل شدید بیماری
- داروهای آلزایمر چگونه عمل می‌کنند؟
- چشم انداز درمان آلزایمر
انواع داروها برای درمان آلزایمر
سازمان غذا و داروی ایالات متحده‌ی آمریکا (FDA) دو نوع دارو رو برای درمان آلزایمر تایید کرده است. این گروه از داروها از نوع مهارکننده‌های کولين استراز(cholinesterase inhibitors) و ممانتین (memantine) هستند که برای درمان و کنترل علایم شناختی بیماری همچون از دست رفتن حافظه، گیجی، مشکلات مربوط به فکر کردن و علت یابی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همزمان با پیشرفت بیماری آلزایمر، سلولهای مغزی از کار افتاده و ارتباط میان سلول‌ها از بین می‌رود، در این زمان علایم شناختی بیماری شروع به وخیم‌تر شدن و بدتر شدن می‌کنند.
در حالی که داروهای کنونی قادر به متوقف کردن آسیبی که بیماری به سلولهای مغزی می‌زند، نیستند، آن‌ها تا حدودی و برای مدت محدود به بهبود علایم بیماری کمک می‌کنند. این داروها بر مواد شیمیایی خاصی که کار تبادل پیام‌های عصبی میان سلولهای مغزی را انجام می‌دهند، اثر می‌کنند. پزشک گاهی اقدام به تجویز هر دو نوع از این داروها می‌کند.
ایمن بودن داروها
قبل از شروع مصرف هر داروی جدیدی، باید پزشک خود را از داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید ( حتی داروهای بدون نسخه) مطلع کنید. این موضوع از آن‌جایی اهمیت دارد که گاهی برخی داروهای خاص با یکدیگر تداخل داشته و در نهایت عوارض جانبی به دنبال دارند.
داروهای مورد استفاده در مراحل اولیه تا مراحل میانی بیماری
تمامی داروهایی که در حال حاضر برای درمان آلزایمر در مراحل ابتدایی تا مراحل میانی بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد از نوع مهارکننده‌های کولين استراز هستند. این دسته از داروها برای درمان مشکلات حافظه، تفکر، زبان، قضاوت و تصمیم گیری و دیگر مشکلات فکری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
علاوه بر این این دسته از داروها باعث:
- از تجزیه‌ی استیل کولین (acetylcholine) که یک پیام‌رسان بسیار مهم و حیاتی در فرایند یادگیری و حافظه است، جلوگیری می‌کنند. این دارو با بالا نگه داشتن سطح استیل کولین ارتباط میان نورون‌های عصبی را پشتیبانی می‌کند.
- فرایند وخیم شدن علایم بیماری را متوقف و یا آهسته‌تر می‌کند. عملکرد این دارو در این مرحله از فردی تا فردی دیگر متفاوت است.
- عوارض جانبی گروه دارویی کولین استراز شامل حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و تکرر دفع مدفوع خواهد بود. بنابراین به پزشکان توصیه می‌شود که در صورت تجویز این گروه از داروها بیمار را به دقت زیر نظر داشته و هر گونه تغییر در روند بیماری را به سرعت مشاهده و بررسی کنند.
سه نوع داروی مهارکننده‌های کولين استراز در حال حاضر تجویز می‌شود:
دونپزیل (Donepezil) تحت نام تجاری Aricept
این دارو در درمان هر سه مرحله از بیماری آلزایمر تجویز می‌شود.
گالانتامین (Galantamine) تحت نام تجاری Razadyne
این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری تجویز می‌شود.
ریواستیگمین (Rivastigmine) تحت نام تجاری Exelon
این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری آلزایمر تا مراحل میانی زوال عقل (dementia) ناشی از بیماری پارکینسون (Parkinson’s) تجویز می‌شود.
داروهای مورد استفاده در مراحل میانی تا مراحل شدید بیماری
ممانتین و ترکیبی از ممانتین و دونپزیل توسط سازمان غذا و دارو ایالات متحده برای درمان مراحل میانی تا شدید بیماری آلزایمر تجویز می‌شود.
این دارو برای بهبود حافظه، توجه، علت یابی، زبان و توانایی انجام کارهای ساده تجویز می‌شود. این دارو را می‌توان به تنهایی و یا به همراه دیگر درمان‌های موجود برای بیماری آلزایمر برای فرد مبتلا تجویز کرد. تحقیقات نشان می‌دهد که در فرایند درمان افراد مبتلا به مراحل میانی تا شدید بیماری مصرف مهارکننده‌های کولین استراز به همراه ممانتین اثر بخشی بسیار زیادی دارد.
ممانتین:
- فعالیت گلوتامات (glutamate) را تنظیم می‌کند، این ماده‌ی شیمیایی در فرایند تجزیه و تحلیل، ذخیره و بازیابی اطلاعات نقش بسیار مهمی دارد.
- عملکردهای ذهنی را بهبود بخشیده و به برخی از مبتلایان به بیماری آلزایمر کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزانه‌ی خود را بسیار دقیق‌تر و بهتر انجام دهند.
- این دارو عوارض جانبی از جمله سردرد، سرگیجه، سردرگمی و یبوست خواهد داشت.
داروهای آلزایمر چگونه عمل می‌کنند؟
برای فهم بهتر چگونگی عملکرد داروهای مورد استفاده در درمان آلزایمر، باید در ابتدا به شناختی کلی از شبکه‌ی ارتباطی مغز برسیم. در تصویر زیر نورون‌های عصبی مغز را می‌بینیم. نورون‌ها سلولهای اصلی مغز هستند که در بیماری آلزایمر آسیب می‌بینند.
در مغز نورون‌ها از طریق سیناپس‌ها (synapses) یا پایانه‌های عصبی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در پایانه‌های عصبی نوروترانسمیترها (neurotransmitters) کار انتقال پیام‌ها از سلولی به سلول دیگر را بر عهده دارند. بیماری آلزایمر این فرایند طبیعی را مختل می‌کند و در نهایت باعث از بین رفتن پایانه‌های عصبی و نورون‌ها می‌شود. با از بین رفتن این اجزا در مغز کار تبادل پیام‌ها هم مختل خواهد شد.
چشم انداز درمان آلزایمر
در حال حاضر دانشمندان به پیشرفت‌های زیادی در شناخت و فهم مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر و چگونگی اثر بیماری بر سلولهای مغزی دست یافته‌اند. این پیشرفت‌ها در نهایت و در آینده نزدیک به کشف درمان‌های جدیدی منجر خواهد شد که در نهایت روند بیماری را کند و یا متوقف خواهد کرد.
برای یافتن درمانی موثر برای بیماری آلزایمر باید مطالعات بالینی زیادی انجام شود. در حال حاضر انجمن‌های معتبری در ایالات متحده‌ی آمریکا مانند انجمن Alzheimer’s Association TrialMatch اقدامات موثر زیادی در این رابطه انجام می‌دهند.
منبع:
