خواب رفتن دست و پا احساسی است که عموما آن را به دلایل متعدد تجربه می‌کنیم. دلایل آن می‌تواند ساده یا نشانه‌ای از بیماری‌های خوش‌خیم و بدخیم باشد.
احساس سوزش و مور مور شدن در دست‌ها و پا‌ها یا هر دو، نشانه‌ای بسیار رایج و در عین حال آزار دهنده و پردردسر است. سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پا‌ها که به آن خواب رفتن دست و پا نیز گفته می شود، اغلب اوقات خوش خیم و موقت است.
این حالت زمانی رخ می‌دهد که روی رگ‌های اعصاب شما فشاری وارد شده باشد. به عنوان مثال زمانی که بازوی خود را به حالت خوابیده زیر سرتان قرار داده‌اید، یا وقتی که پاهای خود را بیش از اندازه بلند می‌کنید، ممکن است به رگ‌های اعصاب خود فشار آورده باشید! در هر صورت این احساس سوزنی شدن و مورمور شدن که معمولا بدون درد است، به سرعت با از برداشته شدن فشار از روی رگ‌های اعصاب، کاهش یافته و از بین می‌رود.
در بسیار از موارد احساس سوزش در دست‌ها و پا‌ها می‌تواند شدید، اپیزودیک و مزمن باشد؛ که اغلب همراه با علائم دیگری همچون درد، خارش، بی حسی و عادت کردن به سوزش است. چنین مواردی ممکن است نشانه‌ای از آسیب‌های عصبی باشد که در اثر استرس‌های تکراری، عفونت‌های باکتری یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض محیط‌های سمی و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت ایجاد می‌شوند. لازم به ذکر است به چنین آسیب‌های عصبی نوروپاتی محیطی می‌گویند که در واقع نوعی خواب رفتن دست و پا است.
در این موارد بسیار مهم و ضروری است که بیمار هرچه زودتر برای ارزیابی‌های پزشکی، آماده شده و علت اصلی سوزش، شناسایی و کنترل شود. در غیر این صورت احتمالا بیمار عواقب و عوارض آن را مادام العمر متحمل خواهد شد.
دلایل خواب رفتن دست و پا
دلایل مختلفی برای خواب رفتن دست و پا بیان می شود. هر کدام از این دلایل می توانند نشانه‌ای از بروز یک بیماری در شما باشند. در نتیجه بهتر است با دقت به علائم ایجاد شده توجه کرده و آن را مورد بررسی قرار دهید.
دیابت
دیابت یکی از شایع‌ترین علل نوروپاتی محیطی یا خواب رفتن دست و پا است که حدود 30٪ موارد را تشکیل می‌دهد. در نوروپاتی دیابتی، سوزش سوزن شدن و سایر علائم اغلب در ابتدا در هر دو پا رشد می‌کند و بیشتر می‌شود و سپس سوزن شدن و سایر علائم روی هر دو دست تاثیر می‌گذارد و مقدارش زیاد می‌شود. در بسیاری از موارد، این علائم اولین نشانه‌های دیابت هستند. حدود دو سوم افراد مبتلا به دیابت دارای ضایعات خفیف تا شدید آسیب عصبی هستند.
عوامل ناشناخته
در 30٪ دیگر موارد خواب رفتن دست و پا، علت ناشناخته یا “idiopathic” است. در چنین مواردی باید چکاپ های مختلف مورد توجه واقع شود تا هرچه سریعتر از مشکلات بعدی جلوگیری به عمل آید.
عوامل متفرقه
در 40% موارد دیگر علل مختلفی می‌توانند داشته باشند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
بیماری‌های سیستمیک
این مورد شامل اختلالات کلیوی، بیماری کبد، آسیب عروقی و بیماری‌های خون، آمیلوئیدوز، اختلالات بافت همبند و التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی (از جمله کم کاری تیروئید) و سرطان‌ها و تومورهای خوش خیم که روی اعصاب تاثیر می‌گذارند. تمامی این موارد می توانند باعث خواب رفتن دست و پا شوند.
کمبود یا ازدیاد ویتامین
ویتامین E، B1، B6، B12 و نیاسین برای عملکرد عصبی سالم ضروری است. به عنوان مثال، کمبود B12 می‌تواند منجر به کم خونی شدید و همچنین یک عامل مهم در نوروپاتی محیطی باشد. اما مصرف بیش از حد B6 می‌تواند باعث سوزش در دست و پا شود. در نتیجه نگه‌داشتن حد تعادل ویتامین ها از خواب رفتن دست و پا جلوگیری می کند.
الکل
مصرف کنندگان الکل به علت عادت‌های غذایی ضعیف به احتمال زیاد دارای تیامین یا سایر کمبود‌های ویتامین‌های مهم هستند که به عنوان یک علت شایع برای نوروپاتی محیطی مطرح است. همچنین ممکن است خود الکل باعث آسیب رساندن به سیستم عصبی بدن بشود که برخی محققان از آن به عنوان نوروپاتی الکل یاد می‌کنند.
سموم
سم‌هایی که در اینجا مد نظر است شامل فلزات سنگین نظیر سرب، آرسنیک، جیوه و تالیوم و برخی از مواد شیمیایی صنعتی و محیطی است. این سموم همچنین می‌توانند به عنوان داروهایی از قبیل داروهای شیمی درمانی برای سرطان ریه، برخی داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیک نیز مورد استفاده قرار گیرند. سموم یکی از دلایل اصلی ایجاد خواب رفتن دست و پا در انسان هستند.
عفونت‌ها
بیماری های لیم (Lyme)، زونا (shingles (varicella-zoster))، سیتومگالوویروس (cytomegalovirus)، اپستین بار (Epstein-Barr)، هرپس سیمپلکس (herpes simplex) و اچ‌ای وی / ایدز (HIV/AIDS) همگی از جمله بیماری های عفونی هستند که موجب افزایش خواب رفتن دست و پا می‌شوند.
بیماری‌های خود ایمنی
بیماری خودایمنی (به انگلیسی: Autoimmune disease) به دسته‌ای از بیماری‌ها گفته می‌شود که بر اثر خودایمنی ایجاد شوند. بیماری خودایمنی هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی بدن به اشتباه حمله به خود بدن را آغاز می‌کند. بیماری‌های خودایمنی می‌توانند اندام‌ها و بافت‌هایی از جمله گلبول‌های سرخ خون، عروق خونی، غده تیروئید، لوزالمعده، عضلات، مفاصل و پوست را درگیر کنند. از جمله بیماری‌های خودایمنی شناخته‌‌شده‌تر می‌توان به لوپوس، آرتریت روماتوئید و اسکلروز متعدد (ام‌اس) اشاره کرد. در تمامی این بیماری‌ها مشکلات خواب رفتن دست و پا به وفور مشاهده می شود.
اختلالات ارثی
این اختلالات شامل گروهی است که احتمالا علائم حسی و حرکتی دارند. شایع ترین نوع این بیماری شارکوت ماری توث است. شارکو ماری توث (به اختصار CMT) نوعی بیماری مادرزادی عصبی و ژنتیکی- محیطی هتروژن است که نشانه‌های آن ضعف و تحلیل ماهیچه‌ها را در انتهای دست و پا‌ها ایجاد می‌کند.
صدمه دیدن اعصاب
اغلب ممکن است اعصاب فشرده شده، خرد شده یا آسیب دیده باشند که در نتیجه درد عصبی به همراه خواهند داشت. به عنوان نمونه‌ای از فشردگی عصبی می‌توان از فتق دیسک بین‌مهره‌ای نام برد. فتق دیسک بین‌مهره‌ای (به انگلیسی: Intervertebral Disc Herniation) عارضه‌ای است که به‌علت ضربه یا بلندکردن جسم سنگین یا گاهی خود به خود در ستون فقرات اتفاق می‌افتد. به واسطه آن، آزاد شدن بخش مرکزی دیسک یا هسته دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) از قسمت محیطی آن یعنی آنولوس فیبروزوس باعث فشار روی ریشه‌های عصبی و ایجاد علائم بالینی می‌شود. خواب رفتن دست و پا در چنین عارضه هایی نیز محتمل است که باید با استفاده از برخی راهکارها مثل فیزیوتراپی بهبود یابد.
تشخیص خواب رفتن دست و پا
اگر به دنبال مراقبت از سلامتی خود در برابر نوروپاتی محیطی یا همان خواب رفتن دست و پا هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را مورد معاینه پزشکی قرار می‌دهد و سابقه پزشکی شما را از جمله علائم بیماری‌ها، محیط کار و زندگی، عادت‌های اجتماعی (از جمله مصرف الکل)، قرار گرفتن در معرض سموم، خطر ابتلا به HIV و دیگر بیماری‌های عفونی و همچنین سابقه بیماری‌های عصبی خانوادگی، به طور گسترده و دقیق بررسی می‌کند.
پزشکتان همچنین ممکن است تست‌های اضافی نیز برای مشخص شدن علت خواب رفتن دست و پا از شما بگیرد. تست‌هایی مانند مانند:
- آزمایش خون که می‌تواند جهت تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی، اختلالات متابولیک دیگر و علائم فعالیت سیستم ایمنی غیر طبیعی، از شخص بیمار گرفته شود.
- بررسی مایع مغزی نخاعی که می‌تواند آنتی بادی‌های مرتبط با نوروپاتی محیطی را شناسایی کند.
- الکترومیوگرافی (EMG)، آزمایش فعالیت الکتریکی ماهیچه
- سرعت هدایت عصبی (NCV)
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- بیوپسی عصب (Nerve biopsy)
- بیوپسی پوست برای پایان دادن به الیاف عصبی (Skin biopsy)
درمان خواب رفتن دست و پا
درمان موفق بستگی به تشخیص دقیق و درمان علت اصلی سوزن شدن دارد. تا زمانی که سلول‌های عصبی محیطی کشته نشده‌اند، توانایی احیاء و بازگشت به حالت سلامتی را دارند.
اگر چه درمانی برای نوع ارثی نوروپاتی محیطی در دسترس نیست؛ اما بسیاری از انواع تشخیص داده شده با درمان می‌تواند بهبود یابد. برای مثال، کنترل قند خون در دیابت می‌تواند پیشرفت نوروپاتی دیابتی را کند و آهسته کرده و از میزان خواب رفتن دست و پا بکاهد. مکمل ویتامین نیز می‌تواند نوروپاتی محیطی را در افرادی که کمبود ویتامین دارند، از بین ببرد.
شیوه زندگی عمومی و مناسب، ما را به اعمالی مانند حفظ وزن مطلوب، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض سموم، پیگیری برنامه تمرینی تحت نظارت دکتر، خوردن یک رژیم متعادل و اجتناب از مصرف الکل و یا محدود کردن آن توصیه می کند.
منبع:
