سرطان دهانه رحم چیست؟ + بهترین تست تشخیص و پیشگیری و درمان

یکی از سرطان های شایع در زنان سرطان دهانه رحم است که در بسیاری از مواقع عوارض بسیار خطرناکی را برای فرد به دنبال دارد. از مهمترین علائم سرطان دهانه رحم خونریزی غیر معمول واژینال از جمله خونریزی در حین یا بعد از رابطه جنسی، بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی است. چکاپ‌های منظم در پیشگیری یا تشخیص به موقع سرطان دهانه رحم بسیار موثر است.

در صورت تشخیص این بیماری در مراحل اولیه توسط متخصص زنان و زایمان و ارجاع به متخصص انکولوژی، می‌توان به درمان امیدوار بود. در این مقاله از مجله سلامت دکتردکتر به معرفی سرطان دهانه رحم؛ علل و علائم آن می‌پردازیم.

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که از دهانه رحم شروع می‌شود. دهانه رحم یک استوانه توخالی است که قسمت پایینی رحم زن را به واژن متصل می‌کند. گونه‌های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا یک عفونت مقاربتی، در ایجاد سرطان‌های دهانه رحم نقش دارند.

این سرطان نیز مانند انواع دیگر سرطان‌­ها به دلیل رشد غیر­طبیعی سلول­‌ها، مخصوصا سلول­‌های گردن رحم رخ می‌­دهد. این سلول­‌ها گاهی به قسمت­‌های دیگر بدن نیز منتقل شده و مشکل­ات زیادی ایجاد می­‌کنند. متاسفانه در شروع سرطان، فرد علامت خاصی نشان نمی­‌دهد بنابراین به پزشک مراجعه نکرده و بیماری در وی گسترش پیدا می­‌کند و به تدریج موجب مشکلاتی مانند خون ریزی واژنی، درد لگن یا دیسپارونی (درد آمیزشی) می­‌شود.

سرطان دهانه رحم یک سرطان بسیار جدی و از رایج‌ترین سرطان های زنان مخصوصا در کشورهای در حال توسعه است بنابراین افراد و دولت‌ها باید نسبت به پیشگیری از این بیماری اقدامات جدی انجام دهند. در بین شایع‌ترین سرطان‌های دنیا سرطان دهانه رحم رتبه چهارم را از نظر شیوع دارد. همچنین چهارمین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان همین بیماری است. حدودا ۷۰ درصد از مبتلایان به این نوع سرطان ساکنین کشورهای در حال توسعه هستند.

برای عموم مشکلات زنانه باید به متخصص زنان مراجعه کرد. اگر نمیدانید این تخصص چیست و پزشک زنان چه کاری انجام میدهد بهتر است مقاله تخصص زنان و زایمان چیست را مطالعه کنید.

سرطان دهانه رحم از گروه سرطان­‌های عود­کننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومور­های این سرطان در ناحیه‌­ای شروع به رشد کنند. این منطقه معمولا در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم است و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند. دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می­‌شوند.

مراحل سرطان دهانه رحم

درجه سرطان دهانه رحم از مراحل I (1) تا IV (4) متغیر است. به عنوان یک قاعده کلی، هرچه این عدد کمتر باشد، سرطان کمتر گسترش یافته است. عدد بالاتر، مانند مرحله IV، به معنای پیشرفته‌تر بودن سرطان است. سرطان‌هایی که مراحل مشابهی دارند، چشم‌انداز مشابهی دارند و اغلب به روش مشابهی درمان می‌شوند. استیج‌های سرطان دهانه رحم عبارتند از:

• مرحله اول: سرطان فقط در دهانه رحم یافت می‌شود. پخش نشده و کوچک است.
• مرحله دوم: سرطان فراتر از دهانه رحم گسترش یافته است، اما هنوز به دیواره لگن یا واژن نرسیده است.
• مرحله سوم: سرطان به قسمت پایینی واژن متاستاز داده و ممکن است به دیواره لگن، حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را حمل می‌کنند) و غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده باشد.
• مرحله چهارم: سرطان به مثانه، رکتوم یا سایر قسمت‌های بدن مانند استخوان‌ها یا ریه‌ها گسترش پیدا کرده است.

درمان هر کدام از این مراحل باید زیر نظر دکتر سرطان دهانه رحم انجام شود.

علت سرطان دهانه رحم

بیشترین علت تغییرات سلولی دهانه رحم به دنبال عفونت با انواع پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی تناسلی (HPV) ایجاد می‌شود. عفونت HPV تناسلی بسیار شایع است؛ به طوری که از هر 5 نفر 4 نفر در طول زندگی خود حداقل به یک نوع مبتلا می‌شوند. HPV تناسلی معمولاً در طول تماس جنسی (مقعدی، دهانی یا واژینال) با فردی که آلوده است منتقل می‌شود.

سرطان رحم و همچنین سرطان واژن می‌توانند به دلیل عوامل مشترکی مانند عفونت HPV یا تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های ناحیه تناسلی با یکدیگر ارتباط داشته باشند.

اکثر افرادی که به HPV مبتلا می‌شوند هیچ علامتی نخواهند داشت و ویروس به سرعت توسط سیستم ایمنی آنها از بین می‌رود. در برخی از زنان، عفونت از بین نمی‌رود و می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در دهانه رحم (تغییرات پیش سرطانی) شود که ممکن است منجر به سرطان شود. این تغییرات بسیار آهسته و معمولاً در طول سالها اتفاق می‌افتد.

انواع سرطان دهانه رحم

نوع سرطان دهانه رحم به تعیین پیش آگهی و درمان شما کمک می کند. انواع اصلی سرطان دهانه رحم عبارتند از:

سرطان سلول سنگ‌فرشی

این نوع سرطان شامل رشد سلول­‌های پوششی از نوع سنگفرشی در دهانه رحم است که توانایی انتقال (متاستاز) به بافت­‌های اطراف و حتی بافت‌­های دور را دارند.

آدنوکارسینوم

این نوع سرطان دهانه رحم در سلول‌های غده‌ای ستونی شکل که کانال دهانه رحم را پوشانده‌اند شروع می‌شود.

حدودا ۹۰ درصد از انواع سرطان­‌های دهانه رحم را کارسینوم سلول سنگفرشی تشکیل می­‌دهد؛  تقریبا ۱۰ درصد دیگر را آدنوکارسینوم‌ها تشکیل می­‌دهند. آدنوکارسیوم زمانی که در سلول‌های بدخیم بافت غده­‌ای یافت شود، نامیده می­‌شود. گاهی اوقات، هر دو نوع سلول در سرطان دهانه رحم نقش دارند. به ندرت، سرطان در سایر سلول‌های دهانه رحم رخ می‌دهد.

عوامل خطر سرطان دهانه رحم

اگرچه HPV عامل اصلی سرطان دهانه رحم است، عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد. از جمله عوامل خطر زمینه‌ساز ابتلا به سرطان دهانه رحم عبارتند از:

• تعدد شرکای جنسی: هر چه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، شانس ابتلا به HPV بیشتر است.
• داشتن رابطه جنسی در سنین پایین
• سایر عفونت‌های مقاربتی (STIs): ابتلا به بیماری‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و HIV/AIDS، خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
• ضعیف بودن سیستم ایمنی: اگر سیستم ایمنی بدن شما به دلیل بیماری دیگری ضعیف شده باشد و به HPV مبتلا باشید، ممکن است احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم افزایش یابد.
• سیگار کشیدن: که با سرطان سلول سنگفرشی دهانه رحم مرتبط است. حتی سیگار کشیدن غیرفعال نیز در ابتلا به سرطان تاثیرگذار است.
• استفاده طولانی مدت از قرص‌های ضد بارداری خوراکی که لیست آن ها را در دکتردکتر ما ارائه کرده ایم.
• قرار گرفتن در معرض داروی پیشگیری از سقط جنین: اگر مادر شما در دهه 1950 در دوران بارداری از دارویی به نام دی اتیل استیل‌بسترول (DES) استفاده کرده باشد، ممکن است خطر ابتلا به نوع خاصی از سرطان دهانه رحم به نام آدنوکارسینوم سلول را افزایش دهد.

علائم سرطان دهانه رحم

بسیاری از زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم متوجه نمی‌شوند که در مراحل اولیه به این بیماری مبتلا شده‌اند زیرا معمولاً تا مراحل پایانی علائم ایجاد نمی‌کند. از طرفی هنگامی که علایم سرطان دهانه رحم ظاهر می‌شوند، به راحتی با شرایط نرمالی مانند دوره های پریود یا عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) اشتباه گرفته می‌شوند.

معمول ترین علل سرطان دهانه رحم عبارتند از:

• خونریزی غیرمعمول، بخصوص در زمان‌های بین قاعدگی و تغییر چرخه قاعدگی، بعد از رابطه جنسی یا بعد از یائسگی
• ترشحات واژن که ظاهر یا بویی متفاوت از معمول دارند که انواع طبیعی و غیر طبیعی آن را در مقاله ای در دکتردکتر با موضوع ترشحات واژن ارائه کرده‌ایم.
• درد لگن
• تکرر ادرار
• درد در هنگام دفع ادرار

علائم ظاهری سرطان رحم گرید 1 می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ترشحات آبکی یا خونی واژن که ممکن است غلیظ و بدبو باشد.
• خونریزی واژینال بعد از مقاربت، بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی
• دوره‌های قاعدگی ممکن است سنگین‌تر و طولانی‌تر از حد معمول باشد.

اگر سرطان به بافت‌ها یا اندام‌های مجاور گسترش یافته باشد، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ادرار دشوار یا دردناک، گاهی اوقات وجود خون در ادرار
• اسهال یا درد یا خونریزی از مقعد هنگام دفع مدفوع
• خستگی، کاهش وزن و اشتها
• احساس کلی بیماری
• کمردرد مبهم یا تورم در پاها
• درد لگن یا شکم

اگر خونریزی غیرطبیعی، ترشحات واژن یا هر علامت غیرقابل توضیح دیگری را تجربه کردید، باید معاینه کامل زنان را انجام دهید که شامل تست پاپ اسمیر است. زخم دهانه رحم را هم جدی بگیرید.

تشخیص سرطان دهانه رحم

برخی از موارد سرطان دهانه رحم پس از مثبت شدن تست غربالگری دهانه رحم در زنان یا همان تست پاپ اسمیر و بدون علامت تشخیص داده می‌شوند. اگر پزشک به سرطان دهانه رحم مشکوک باشد، ابتدا با معاینه کامل دهانه رحم شروع می‌کند. برای بررسی سلول‌های غیرطبیعی از ابزار بزرگ‌نمایی ویژه‌ای به نام کولپوسکوپ استفاده می‌شود.

در طول معاینه کولپوسکوپی، پزشک احتمالاً نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم (بیوپسی) را برای بررسی‌های آزمایشگاهی می‌گیرد. بیوپسی، شامل برداشتن نمونه‌ای از دهانه رحم و بررسی آن در زیر میکروسکوپ برای وجود سلول‌های سرطانی است. همچنین از آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه و کبد و وضعیت سلامت عمومی بیمار استفاده می‌شود.

اگر پزشک تشخیص دهد که شما به سرطان دهانه رحم مبتلا هستید، آزمایش‌های بیشتری برای تعیین مرحله سرطان خواهید داشت. مرحله سرطان یک عامل کلیدی در تصمیم گیری در مورد درمان شما است. این آزمون‌ها شامل موارد زیر است:

• تست‌های تصویربرداری: آزمایش‌هایی مانند اشعه ایکس، سی تی، ام‌آر‌آی و توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا سرطان به خارج از دهانه رحم متاستاز داده است یا خیر.
• معاینه بصری مثانه و رکتوم: پزشک برای دیدن داخل مثانه و رکتوم از دوربین‌های مخصوص استفاده می‌کند.

اما باید بدانید تست پاپ اسمیر برای تشخیص سرطان رحم کاربرد ندارد.

اگر بعد از مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای متفاوت به تشخیص سرطان رسیدید بهتر است حتما از پزشک آنکولوژیست برای ادامه روند درمان استفاده کنید. برای آشنایی با این تخصص و نقش آن در درمان سرطان مقاله انکولوژیست کیست را مطالعه کنید.

درمان سرطان دهانه رحم

اگر آزمایش‌های بالا تغییرات سلولی پیش سرطانی را نشان دهد، گزینه‌های درمانی برای حذف این سلول‌ها و جلوگیری از تبدیل آنها به سرطان دهانه رحم وجود دارد. روش‌های مختلفی که برای درمان سلول‌های پیش سرطانی استفاده می‌شود عبارتند از:

• برداشتن حلقه سیمی‌ که با عنوان LLETZ یا LEEP شناخته می‌شود: از یک حلقه نازک سیمی‌ که با الکتریسیته گرم می‌شود برای برداشتن ناحیه غیر طبیعی بافت در دهانه رحم استفاده می‌کند.
• بیوپسی مخروطی: که در آن ناحیه سلول‌های غیر طبیعی با استفاده از چاقوی جراحی به جای سیم برداشته می‌شود.
• لیزر: در برخی موارد، از جراحی لیزر برای از بین بردن سلول‌های غیر طبیعی دهانه رحم با استفاده از نور قوی و داغ (لیزر) استفاده می‌شود که از طریق واژن تابیده می‌شود.
• عمل لاپاروسکوپی رحم و تخمدان (برای آشنایی با روش انجام لاپاروسکوپی و فرق آن با جراحی مقاله لاپاروسکوپی رحم و تخمدان را در مجله دکتردکتر بخوانید.)

اگر سلول‌های پیش سرطانی درمان نشوند، می‌توانند به سرطان دهانه رحم پیشرفت کنند. بسیاری از موارد سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و با جراحی درمان می‌شوند. اگر سرطان دهانه رحم به سایر قسمت‌های بدن متاستاز دهد، ممکن است بیمار نیاز به درمان‌های دیگری مانند پرتودرمانی و شیمی‌ درمانی داشته باشد. به طور کلی درمانهای زیر برای درمان سرطان دهانه رحم انجام می‌شوند:

جراحی سرطان دهانه رحم

روش‌ها و جراحی‌های مختلفی نیز برای درمان سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود، از جمله:

• بیوپسی مخروطی: که نوعی جراحی محسوب می‌شود و پیش‌تر توضیح داده شد.
• تراکلکتومی: که شامل برداشتن قسمت فوقانی واژن و بخشی یا تمام دهانه رحم است و بیشتر برای کسانی که مایل به بچه‌دار شدن پس از درمان هستند، انتخاب می‌شود.
• هیسترکتومی‌: که شامل برداشتن رحم، دهانه رحم و بالای واژن است. این شایع‌ترین عملی است که برای درمان سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود.
• سالپنژکتومی‌دو طرفه: این شامل برداشتن هر دو لوله فالوپ است و ممکن است همزمان با هیسترکتومی‌ انجام شود.
• سالپنگو اوفورکتومی‌ دوطرفه: که شامل برداشتن لوله‌های فالوپ و هر دو تخمدان است و گاهی همزمان با هیسترکتومی‌ انجام می‌شود. برداشتن تخمدان‌ها باعث یائسگی ناگهانی در زنانی می‌شود که قبل از یائسگی هستند و به این معنی است که دیگر نمی‌توانند بچه‌دار شوند.

برای تصمیم گیری در مورد روش جراحی متخصص آنکولوژی شما عوامل بسیاری را در نظر می‌گیرد:

• نوع سرطان
• اندازه سرطان و میزان گسترش آن (مرحله آن)
• سن و سلامت عمومی‌ شما
• اینکه قبل یا بعد از یائسگی هستید
• آیا می‌خواهید در آینده بچه دار شوید

در نهایت بهتر است بعد از مشخص شدن موارد بالا و نوع جراحی، این کار زودتر انجام شود.

آیا سرطان دهانه رحم باعث نازایی یا سقط جنین می‌شود؟

مانند بسیاری از سرطان‌ها، سرطان دهانه رحم نیز می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و عوارض جدی ایجاد کند. با این حال، زمانی که سرطان دهانه رحم تشخیص داده می‌شود و به موقع درمان می‌شود، معمولاً نتیجه مورد انتظار بسیار خوب است.

از طرفی درمان‌های سرطان دهانه رحم می‌تواند بر توانایی شما برای باردار شدن یا به پایان رساندن بارداری تأثیر بگذارد. اعمال جراحی کوچکتر روی دهانه رحم ممکن است احتمال سقط جنین را در بارداری‌های بعدی افزایش دهد. جراحی‌های بزرگ‌تر که رحم (هیسترکتومی)، لوله‌های فالوپ (سالپنژکتومی‌دوطرفه) یا تخمدان‌ها (اووفورکتومی‌دوطرفه) را خارج می‌کنند، ممکن است به این معنی باشد که دیگر نمی‌توانید بچه دار شوید.

چگونه از بروز سرطان دهانه رحم پیشگیری کنیم؟

همان طور که پیش از این ذکر شد تست پاپ‌اسمیر، موثر ترین روش برای جلوگیری از بروز سرطان­‌های رحم از جمله سرطان دهانه رحم است. علاوه بر این انجام معاینات منظم و دوره‌­ای توسط متخصص زنان و زایمان تاثیر بسزایی در کاهش آمار ابتلا به این سرطان دارد. هم چنین استفاده از واکسن گارداسیل نیز می­‌تواند موجب جلوگیری از بیش از ۶۵ تا ۷۵ درصد از موارد سرطان دهانه رحم شود. به طور کلی توصیه می‌شود:

• سنین 21 تا 29 سال: هر 3 سال یک بار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهید.
• سنین 30 تا 65 سال: هر 3 سال یک بار آزمایش پاپ اسمیر و هر 5 سال یک بار آزمایش HPV پرخطر (hrHPV) یا هر 5 سال یک بار آزمایش پاپ اسمیر به همراه hrHPV انجام دهید.

واکسن سرطان دهانه رحم چیست؟

واکسن HPV برای کودکان و بزرگسالان 9 تا 45 سال تایید شده است و از ابتلا به سرطان دهانه رحم محافظت می‌کند. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن شما برای حمله به انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عمل می‌کند که با بسیاری از موارد سرطان دهانه رحم مرتبط است.

بهتر است واکسن را قبل از شروع فعالیت جنسی دریافت کنید. این واکسن به صورت سری تزریق می‌شود. تعداد واکسن‌های مورد نیاز شما بسته به سنی که در اولین دوز را مصرف می‌کنید متفاوت است. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا واجد شرایط واکسن هستید یا خیر.

آیا ژنتیک ریسک ابتلا به بیماری را افزایش می­‌دهد؟

محققان درمورد این موضوع که آیا ژنتیک نقشی در ابتلا به سرطان دهانه رحم دارد یا نه، هنوز به اتفاق نظر نرسیده‌­اند؛ ولی برخی محققان ادعا کرده­‌اند در صورتی که یکی از بستگان درجه اول فرد به این بیماری مبتلا باشد، ریسک ابتلا در فرد، ۲ تا ۳ برابر‌ نسبت به افراد دیگر بیشتر است.

غربالگری سرطان دهانه رحم می‌تواند زندگی شما را نجات دهد!

اگر چه تشخیص سرطان دهانه رحم هم تکان دهنده و هم ترسناک است؛ تشخیص زو درس سلول‌های نامنظم بر روی دهانه رحم برای شناسایی و درمان این بیماری بسیار مهم است. با برنامه‌ریزی غربالگری منظم زنان و زایمان و تمرین رابطه جنسی ایمن‌، برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم اقدام کنید. در صورت داشتن هر گونه علامت یا سوال به راحتی می‌توانید با استفاده از سیستم نوبت دهی اینترنتی در اسرع وقت به پزشکان متخصص دکتر دکتر مراجعه کرده و اقدامات لازم را انجام دهید.

منابع:

healthline

clevelandclinic

mayoclinic

healthdirect

parkwayeast

cancer

medicalnewstoday

سوالات متداول سرطان دهانه رحم