حاملگی یک مرحله طبیعی و حیاتی در زندگی بسیاری از زنان است اما میتواند با چالش‌ها و عوارضی نیز همراه باشد که سلامت مادر و نوزاد را تهدید می‌کند. به همین دلیل آگاهی از راه‌های جلوگیری از عوارض بارداری اهمیت زیادی دارد. از آنجا که هر بارداری منحصر به فرد است شناخت علل و عوارض ممکن نقش کلیدی در مدیریت صحیح دوره بارداری ایفا می‌کند.
از تغذیه مناسب و مراقبت‌های پزشکی پیش از بارداری گرفته تا پیگیری منظم در طول بارداری تمامی این عوامل می‌توانند در کاهش خطرات و عوارض مؤثر باشند. انجام آزمایشات لازم، نظارت بر سلامت روانی و جسمی و داشتن شیوه‌های زندگی سالم از جمله نکاتی هستند که باید در نظر گرفته شوند. همچنین آموزش به زنان درباره علائم هشدار دهنده و نیاز به مراجعه فوری به پزشک میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.
دیابت بارداری
با توجه به سایت cleveland clinic که درباره دیابت بارداری می‌گوید:
“دیابت بارداری به معنای قند خون بالا در دوران بارداری است. خوردن غذاهای سالم و متعادل و انجام ورزش معمولاً میتواند به خوبی آن را مدیریت کند. با این حال در برخی موارد استفاده از انسولین برای کمک به مدیریت سطح قند خون ضروری خواهد بود. اگر این وضعیت درمان نشود ممکن است برای مادر و جنین مشکلاتی ایجاد کند.”
شایعترین عوارض بارداری
بارداری یک دوره خاص و زیبا در زندگی زنان است اما ممکن است با عوارضی نیز همراه باشد. یکی از شایعترین عوارض تهوع بارداری است که معمولاً در سه‌ماهه اول آغاز می‌شود و میتواند باعث ناراحتی زنان شود. این حالت به‌طور معمول در صبح‌ها شدیدتر است و با برخی تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی قابل مدیریت است.
دیگر عارضه‌ای که ممکن است در دوران بارداری ایجاد شود دیابت بارداری است. این نوع دیابت معمولاً در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری بروز می‌کند و به‌دلیل تغییرات هورمونی و افزایش نیاز بدن به انسولین رخ می‌دهد. این عارضه ممکن است خطراتی برای مادر و نوزاد ایجاد کند اما با کنترل مناسب قابل مدیریت است. علاوه بر این موارد بارداری ممکن است با فشار خون بالا، کم‌خونی و ورم پاها نیز همراه باشد. مشاوره منظم با پزشک و رعایت نکات بهداشتی میتواند به کاهش این عوارض کمک کند. زنان باردار باید به علایم خود توجه داشته باشند و در صورت بروز مشکلات به پزشک مراجعه کنند تا اقدامات لازم صورت گیرد.
عفونت های بارداری
بسیاری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌توانند بارداری را پیچیده و دشوار کنند. این موارد شامل عفونت ادراری در زنان (UTIs)، عفونت مخمری، استرپتوکوک گروه B و واژینوز باکتریایی می‌شوند.
عفونت‌های مقاربتی (STIs) هم می‌توانند باعث عوارض بارداری شوند. برخی از عفونت‌ها هم در دوران حاملگی به جنین انتقال پیدا می‌کنند.
پیشگیری
پرهیز از پوشیدن لباس‌های تنگ، استفاده از لباس زیر نخی، کنترل قند خون در دوران دیابت و رعایت بهداشت میتواند مانع از بروز عفونت در بارداری شود.
افزایش وزن
شروع بارداری با وزن مناسب میتواند به کاهش خطر ابتلا به پره اکلامپسی، دیابت بارداری، مرده‌زایی و زایمان سزارین کمک کند. اگر کمبود یا اضافه وزن دارید، با پزشک خود در مورد راه‌های رسیدن به وزن مطلوب و حفظ آن قبل از بارداری صحبت کنید. افزایش وزن مناسب در دوران بارداری برای سلامتی شما در طول دوره بعد از آن مهم است.
پیشگیری
برای کنترل وضعیت وزن و جلوگیری وزن بالا در بارداری باید رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و از مصرف سبزیجات تازه غافل نشوید. نگذارید که بی‌تحرک و رخوت‌زده شوید.
نشت شیر از پستان
ممکن است که در بارداری، سینه‌ها هفته‌ها یا ماه‌ها قبل از زایمان شما شروع به تولید شیر کنند. اگر نوک سینه‌های شما نشت می‌کند، این ماده معمولا آغوز است، یعنی اولین شیری که سینه‌ها برای تغذیه نوزادتان تولید می‌کند. نشت طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
پیشگیری
برای مدیریت وضعیت نشت شیر از پستان‌ها باید از پدهایی استفاده کنید که در پستان‌بند یا زیر بلوز قرار می‌گیرند و مانع از خیس‌شدن لباس و بدنتان می‌شوند.
بواسیر یا هموروئید
بواسیر در بارداری شایع است و از هر ۳ بارداری، ۱ مورد آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بواسیر میتواند علائمی از جمله خونریزی، درد یا سوزش در هنگام دفع مدفوع ایجاد کند. اگر علائمی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری
هموروئید در بارداری باید با افزایش محتوای فیبر در تغذیه بارداری، تجویز ملین‌های مدفوع، افزایش مصرف مایعات درمان شود. برای درمان یبوست در این دوران هم روندی مشابه پیش گرفته می‌شود.
تکرر ادرار
تکرر ادرار در هر مرحله از بارداری رایج است. در مراحل اول، تغییرات هورمونی تعداد دفعات استفاده از توالت را افزایش می‌دهند. بعدتر، رحم بزرگ‌تر می‌شود و به مثانه فشار می‌آورد.
پیشگیری
اقدامات زیادی برای درمان این مورد از عوارض بارداری وجود ندارد اما تقویت لگن راهی برای کنترل مشکل است. تقویت ماهیچه‌های لگن میتواند به شما کمک کند تا تکرر ادرار خود را کنترل کنید. بهترین راه برای تقویت عضلات کف لگن، ورزش است.
درد و حساسیت سینه‌ها
در اوایل بارداری، سینه‌ها به دلیل هجوم هورمون‌ها حساس می‌شوند. این هورمون‌ها موادی هستند که بدن را برای تولید شیر آماده می‌کنند. امکان بروز حساسیت، سنگین‌شدن، گزگزکردن یا درد در پستان‌ها هم وجود دارد. نوک سینه‌ها معمولا حساس‌تر از بخش‌های دیگر می‌شوند.
پیشگیری
بهتر است که از لباس‌های آزاد و نخی استفاده کنید. کمپرس یخ یا گذاشتن حوله‌ای سرد روی پستان‌ها هم به کاهش عوارض و علائم مذکور کمک می‌کند.
حالت تهوع و استفراغ
گاهی در دوران بارداری، استفراغ شدید و مداوم رخ می‌دهد. این وضعیت میتواند منجر به کم‌آبی یا کاهش وزن بیش از حد شود. باید این مورد از عوارض بارداری را با پزشک درمیان بگذارید.
ویار
گاهی اوقات، ممکن است هوس غذاهای معمولی مانند کیک شکلاتی یا سیب داشته باشید. شاید هم بخواهید ترکیبات غذایی غیرعادی یا غذاهایی را مصرف کنید که معمولا دوست ندارید. انواع ویار حاملگی رایج غذایی شامل بستنی، شکلات، سایر غذاهای شیرین، ماهی، محصولات لبنی و میوه می‌شوند.
پیشگیری
داشتن رژیم غذایی مناسب و سالم میتواند به کنترل ویار و تهوع در بارداری کمک شایانی کند. بهتر است که مواد مغذی و مناسب را به برنامه غذایی خود راه بدهید تا سالم بمانید و شاداب.
ترک‌های پوستی
اضافه وزنی که در دوران بارداری رخ می‌دهد، باعث کشیده‌شدن پوست شکم می‌شود. این حالت برای بسیاری از زنان ناخوشایند است اما با رسیدگی به آن، امکان مدیریت وضعیت وجود دارد. بعد از زایمان طبیعی و سزارین هم جای این ترک‌ها روی پوست می‌ماند که با رسیدگی و ورزش بهبود پیدا می‌کند.
پیشگیری
به‌کمک کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌کننده، مانع از جاماندن عمیق ترک‌ها روی شکم شوید. روزانه سعی کنید که شکمتان را با محصول آب‌رسان و مرطوب‌کننده‌ای مناسب چرب کنید.
تورم پاها و انگشتان و مچ
عوامل مختلفی در تورم پا و مچ آن در دوران بارداری نقش دارند. بدن مایعات بیشتری را در دوران بارداری حفظ می‌کند. رحم در حال رشد به وریدهای بدن فشار وارد و بازگشت خون به قلب را مختل می‌کند. تغییرات هورمونی هم در این میان نقش دارند.
پیشگیری
با افزایش مصرف پتاسیم، نوشیدن آب بیشتر و بالا بردن پاهایتان (درازکشیدن و چسباندن پاها به دیوار) ورم پا را کاهش دهید. ماساژ پا و ساق آن هم میتواند مفید باشد.
دردهای شکمی
درد یا گرفتگی شکم در بارداری شایع است. و معمولا جای نگرانی ندارد، اما گاهی اوقات این دردها می‌توانند نشانه مشکل جدی‌تری باشند که باید بررسی شود. اگر درد خفیف باشد و در هنگام استراحت از بین برود، احتمالا جای نگرانی نیست.
پیشگیری
سعی کنید بنشینید، دراز بکشید یا وضعیت خود را تغییر دهید. نشستن در وان پر از آب گرم هم موثر است. با انجام تمرینات آرامش‌بخش ریلکسیشن و یوگا هم به کاهش این دردها کمک می‌کنید.خستگی و بی حالی
در دوران بارداری، به خصوص در ۱۲ هفته اول یا سه ماه اول بارداری، احساس خستگی معمول است. تغییرات هورمونی در این زمان میتواند باعث ایجاد احساس خستگی، حالت تهوع و احساساتی‌شدن شود.
پیشگیری
برای رفع این حالت، لازم است که استراحت کنید. در واقع، چاره این مشکل با استراحت‌کردن مقدور می‌شود. اما برای اختلالات خواب باید این مورد را با پزشک درمیان بگذارید.
خونریزی واژن
خونریزی شدید یا بیش از حد در دوران بارداری نیاز به مراقبت فوری دارد. اگر در هر زمانی از بارداری متوجه خونریزی شدید با پزشک خود تماس بگیرید. ترشحات خونی نیاز به پیگیری دارند.
پیشگیری
باید بدانید که علت خونریزی واژن در دوران بارداری چیست. گاهی پای عفونت‌هایی به‌میان است که از راه ارتباط جنسی به‌وجود آمده‌اند. در برخی موارد هم خونریزی نشانه سقط است. بنا به دلیل خونریزی که پزشک تشخیص می‌دهد، راه درمان و چاره مشخص می‌شود.
دیابت بارداری
این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون‌های بارداری متابولیسم بدن (سوخت‌وساز) را برای ثابت نگه‌داشتن سطح قند خون دشوار می‌کنند. برای تشخیص دیابت در دوران بارداری غربالگری گلوکز انجام می‌شود.
بیشتر افراد می‌توانند با رژیم دیابت بارداری و ورزش سطح قند خون خود را کنترل کنند، اما برخی هم نیاز به دارو دارند. این مورد از عوارض بارداری معمولا پس از تولد نوزاد برطرف می‌شود.
پیشگیری
برای درمان دیابت بارداری از انسولین استفاده می‌شود. معمولا لازم است که یک یا دو نوبت انسولین در طول روز به فرد مبتلا تزریق شود.
زایمان زودرس
زایمان زودرس زمانی رخ می‌دهد که قبل از هفته ۳۷ بارداری زایمان کنید. این حالت باعث می‌شود که نوزاد با وزن کم یا با اندام‌های توسعه‌نیافته متولد شود.
پیشگیری
از جمله اقداماتی که میتواند مانع از زایمان زودرس شود، باید به دوری از استرس، رعایت بهداشت دهان (عجیب به نظر می‌رسد اما اثرگذار است) و پرهیز از سیگارکشیدن اشاره کنیم.
کم خونی
کم خونی زمانی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن در سراسر بدن وجود نداشته باشد. این حالت با احساس خستگی و ضعف همراه است. در بارداری، برای حمل اکسیژن به جنین به گلبول‌های قرمز بیشتری نیاز است. کمبود آهن یکی از علل شایع کم خونی است.
پیشگیری
شما می‌توانید با مصرف مکمل‌ها یا مصرف بیشتر غذاهای غنی از آهن از کمبود ماده مذکور جلوگیری کنید.
سقط جنین
سقط جنین از دست‌دادن بچه در ۲۰ هفته اول است. حدود ۱۰ تا ۲۰درصد از بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌شوند. بیش از ۸۰درصد از سقط‌های جنین در سه ماهه اول اتفاق می‌افتند.
پیشگیری
با داشتن وزن سالم، رعایت سبک زندگی مطلوب، پرهیز از مصرف برخی مواد و دوری از عفونت‌هایی مانند سرخجه امکان پیشگیری از سقط بالا می‌رود.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی (Preeclampsia) نوعی مشکل فشار خون است که در نیمه دوم یا بارداری تا ۶ هفته پس از زایمان ایجاد می‌شود. حدود ۱۰درصد از افراد در دوران بارداری دچار این مشکل هستند. وضعیت مذکور در افراد مبتلا به فشار خون قبل از بارداری شایع‌تر است. پس از تولد نوزاد، این عارضه شروع به از بین رفتن می‌کند.
پیشگیری
برای رفع این حالت، فقط یه راه وجود دارد و آن هم زایمان‌کردن است. علائم این مشکل بعد از زایمان هم تا چند هفته دیده می‌شود. در واقع، بهبود وضعیت مادر به کمی زمان نیاز دارد.
حاملگی خارج از رحم
این حالت وضعیتی است که در راهنمای بارداری باید به آن دقت کنید. در این شرایط، تخمک بارورشده در خارج از رحم (معمولاً در لوله فالوپ) لانه‌گزینی می‌کند. تخمک نمی‌تواند خارج از رحم رشد کند و برای برداشتن بافت غیرطبیعی و نابه‌جای شکل‌گرفته به جراحی یا دارو نیاز است.
پیشگیری
لازم به ذکر است که حاملگی خارج از رحم با از دست‌رفتن جنین همراه است و اگر درست و به‌موقع به آن رسیدگی نشود، تهدیدی برای زندگی مادر هم خواهد بود.
نارسایی دهانه رحم
برخی از زنان در دوران بارداری دچار نارسایی دهانه رحم می‌شوند، یعنی دهانه این بخش از بدنشان زودتر از موعد باز می‌شود. چنین وضعیتی زایمان زودرس یا سقط جنین را به همراه دارد.
پیشگیری
دوختن دهانه رحم یا عمل سرکلاژ (cerclage) از جمله راه‌های درمانی و مدیریت نارسایی دهانه رحم است. برای تشخیص این وضعیت هم باید در سه‌ماهه دوم به دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید.
کنده‌شدن جفت
جفت طی دوران بارداری در رحم تکمیل می‌شود و بستری برای تغذیه بچه در شکم مادر است. جداشدن جفت از دیواره رحم قبل از زایمان، مانع از رسیدن اکسیژن و غذا به بچه می‌شود و خونریزی شدید مادر را در پی دارد.
پیشگیری
این مشکل نیاز به رسیدگی فوری دارد. بنا به شرایط مادر و بچه، زایمان فوری به روش سزارین یا برداشتن رحم پیش گرفته می‌شود. این مورد از عوارض بارداری جدی و خطرناک است.
کاهش یا افزایش مایع آمنیوتیک
مایع آمنیوتیک کم به این معنی است که جنین با مایع آمنیوتیک کمتری نسبت به سن خود احاطه شده است. این امر خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. زایمان زودرس بیشتر از عوارض بارداری در سن پایین است. چنین وضعیتی شایع‌تر از مایع آمنیوتیک بیش از حد است. هر دو موجب بروز عوارض بارداری می‌شوند.
پیشگیری
پزشکان با تزریق برخی از داروها برای رفع کاهش مایع آمنیوتیک و تخلیه این مایع در موارد افزایش به ایجاد تعادل در وضعیت مادر و بچه کمک می‌کنند.
ترومبوز وریدی
ترومبوز وریدی یا لخته‌شدن خون در رگ پا هم از عوارض بارداری است. این مشکل بیشتر در پای چپ رخ می‌دهد و اگر پیگیری لازم برای درمانش صورت نگیرد، امکان رسیدن لخته به ریه و آمبولی به‌وجود می‌آید.
پیشگیری
برای رفع این مشکل از داروهای ضدانعقاد استفاده می‌شود. برخی از بیماران هم باید از جوراب‌های واریس استفاده کنند. بنا به تجویز پزشک متخصص، درمان ترومبوز پیگیری می‌شود.
بارداری مولار
این مورد از عوارض بارداری هم به رشد توده‌ای غیرسرطانی و خوش‌خیم در رحم گفته می‌شود. بارداری مولار زمانی رخ می‌دهد که تخمکی لقاح‌یافته به‌جای تبدیل‌شدن به جنین به توده‌ای غیرطبیعی و کیست‌مانند بدل شود.
پیشگیری
برای پیشگیری از بروز عوارض بارداری در این وضعیت باید توده شکل‌گرفته از بدن خارج شود. در بسیاری از مواقع هم توده خودبه‌خود از بدن بیرون می‌رود.
سندرم هلپ
سندرم هلپ (HELLP syndrome) از عوارض بارداری خطرناکی است که با ایجاد اختلال در عملکرد خون و کبد رخ می‌دهد. این وضعیت با بروز علائمی مانند سردرد، استفراغ و تهوع همراه می‌شود.
پیشگیری
درمان‌های مختلفی برای سندرم هلپ بارداری وجود دارد و بنا به وضعیت هر فرد، پزشکان به بهترین گزینه می‌رسند. از جمله روش‌های درمانی باید به تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی و داروهای ضدفشار خون اشاره کنیم.
نقص جنین در زمان تولد
اگر پزشک شما مشکوک به این باشد که جنین مشکل سلامتی یا بیماری و نقص مادرزادی دارد، بیشتر در معرض عوارض بارداری قرار می‌گیرید. گاهی‌اوقات، در چنین شرایطی نیاز به مراقبت‌های ویژه برای مادر وجود دارد. نقص ژنتیکی از عوارض بارداری در سن بالا است.
پیشگیری
با باردار شدن در بهترین سن بارداری، پرهیز از مصرف برخی مواد مانند دخانیات و استفاده از برخی مکمل‌ها مانند اسیدفولیک، امکان جلوگیری از برخی نقص‌های مادرزادی وجود دارد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه باید با پزشک متخصص مشورت کنید. برای آشنایی بیشتر با تخصص زنان، مقاله تخصص زنان چیست را از دست ندهید. در این مقاله این تخصص پزشکی را به صورت کامل تشریح کرده‌ایم. فقط دکتر زنان میتواند مطمئن شود که علائم شما نشان‌دهنده مشکلات جدی سلامتی نیست.
عفونت های بارداری
این جدول خلاصه‌ای از انواع عفونت‌های بارداری، علل، علائم، عوارض و روش‌های پیشگیری از آنها را ارائه می‌دهد.
| نوع عفونت | دلایل شایع | علائم | عوارض ممکن | پیشگیری |
| عفونت ادراری | باکتری‌ها | سوزش ادرار، تکرر ادرار | زایمان زودرس | مصرف آب کافی، بهداشت مناسب |
| عفونت باکتریایی | باکتری‌ها | تب، خروج از واژن | عوارض بر روی جنین | معاینات منظم پزشکی |
| عفونت مخمری | قارچ‌ها | خارش، ترشح غیرطبیعی | عفونت‌های مکرر | حفظ بهداشت، اجتناب از لباس تنگ |
| عفونت ویروسی | ویروس‌ها | تب، خستگی | مشکلات قلبی در جنین | واکسیناسیون، مشاوره پزشکی |
| بیماری های مقاربتی | باکتری‌ها، ویروس‌ها | ترشحات غیر طبیعی، درد | عوارض جدی بر جنین | استفاده از کاندوم، آزمایش‌های منظم |
جلوگیری از عوارض بارداری با کمک پزشک
جلوگیری از عوارض بارداری یکی از مهم‌ترین اهداف در مراقبت‌های پیش از بارداری و در طول دوره حاملگی است. همکاری نزدیک با پزشک متخصص میتواند نقش اساسی در شناسایی و مدیریت عوارض حاملگی داشته باشد. با دنبال کردن توصیه‌های پزشکی، انجام معاینات منظم و آزمایشات ضروری، زنان می‌توانند به سلامت خود و نوزادشان کمک کنند و از بروز مشکلات جدی جلوگیری نمایند. پزشکان با ارائه اطلاعات دقیق و راهکارهای علمی به مادران کمک می‌کنند تا با بهترین شیوه‌های تغذیه‌ای و سبک زندگی سالم آشنا شوند. همچنین آنها می‌توانند با تشخیص به موقع علائم خطر اقدام‌های مناسب را اتخاذ کنند و از بروز عوارض بارداری جلوگیری نمایند. در نهایت اهمیت مشاوره و حمایت پزشکی در این دوران ممکن است فراتر از سلامت جسمانی باشد و بر روی سلامت روانی زنان نیز تاثیرات مثبتی بگذارد. به همین دلیل تشکیل یک رابطه مستحکم با پزشک و بهره‌گیری از تخصص آنها میتواند به صورت قابل توجهی از جلوگیری از عوارض بارداری حمایت کند و تجربه بارداری را مثبت‌تر سازد. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.
منابع:
cdc.gov
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول عوارض بارداری
شایعترین عوارض بارداری شامل تهوع بارداری، خستگی، تغییرات خلق‌وخو، ورم پاها، مشکلات خواب و مشکلات گوارشی می‌باشد.
تهوع بارداری معمولاً در سه‌ماهه اول از هفته‌های۶ تا۱۲ آغاز می‌شود و در بسیاری از موارد تا پایان سه‌ماهه دوم کاهش می‌یابد اما برخی زنان ممکن است این حالت را تا پایان بارداری تجربه کنند.
دیابت بارداری میتواند منجر به افزایش وزن نوزاد، زایمان سخت و افزایش ریسک مشکلات سلامتی برای مادر و نوزاد شود. اما با کنترل مناسب این عارضه قابل مدیریت است
برای کاهش عوارض بارداری، مشاوره منظم با پزشک، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی متعادل و خواب کافی مهم هستند.
بله شدت عوارض بارداری میتواند به عوامل مختلفی مانند سن، سابقه پزشکی و شرایط عمومی سلامت فرد بستگی داشته باشد.
