سه ماهه سوم بارداری؛ علائم و مراقبت های سه ماه سوم

تغییرات جنین در سه ماهه سوم بارداری بسیار محسوس است؛ از این دوره به عنوان دوره سنگینی بارداری یاد می‌شود. سه ماه سوم بارداری دقیقا شامل هفته بیست و هشتم تا چهلم بارداری بوده که در این بازه، تحولات هیجان انگیزی منتظر کودک شما است. شاید این بازه برای خیلی از خانم‌های باردار مخصوصا با نزدیک شدن به مرحله زایمان، استرس و اضطراب را به دنبال داشته باشد حرکات جنین در سه ماه آخر بسیار بارز می‌شود و میزان تغییرات هورمونی نیز افزایش می‌یابد در این بازه، تغذیه مادر اهمیت بسیار زیادی دارد و باید سرشار از ویتامین‌ها، مکمل‌ها و پروتئین‌ها باشد تا بدن مادر بتواند آمادگی برای زایمان را به دست آورد. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر قصد داریم به تمام علائم سه ماه سوم بارداری اشاره کنیم و به شما بگوییم که جنین و مادر در سه ماه آخر چه تغییراتی را تجربه می‌کنند. تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

در انتهای این مقاله، مادران باردار می‌توانند سوال‌هایشان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارند تا کارشناسان سلامت ما در اسرع وقت پاسخگو باشند.

تغییرات بدن در سه ماهه سوم بارداری

چالش‌های سه ماهه سوم بارداری با سه ماه اول بارداری متفاوت است. در سه ماهه اول بارداری، نگرانی در مورد سقط جنین وجود دارد، در حالی که در سه ماه سوم بارداری، چالش و نگرانی در مورد زایمان زودرس است.

به نقل از clevelandclinic،

«سه ماهه سوم شامل سه ماه آخر بارداری از هفته 28 تا 40 (یا تا زمان زایمان) به عبارت دیگر، 12 هفته است. ماه‌های آخر بارداری می‌تواند چالش‌های جسمی و روحی زیادی را به همراه داشته باشد. علائم سه ماه سوم بارداری شامل خستگی، هیجان و نگرانی است. رحم مادر تا پایان سه ماهه سوم بارداری به اندازه یک هندوانه بزرگ می‌شود. مادران باردار می‌توانند انتظار داشته باشند که علائم جدیدی مانند تنگی نفس و انقباضات براکستون هیکس را تجربه کنند. وزن جنین با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد و اندام‌هایش بالغ می‌شوند تا او را برای تولد آماده کنند.»

در سه ماهه سوم حاملگی، مادر و جنین تغییرات فیزیکی بارزی را تجربه می‌کنند. همچنین تغییرات هورمونی در سه ماهه سوم بارداری بسیار پررنگ‌تر می‌شود. در ادامه، در مورد تغییرات احساسی و تغییرات جسمی در سه ماهه سوم بارداری با شما صحبت می‌کنیم:

تغییرات هورمونی و احساسی در سه ماهه سوم بارداری

در سه ماه سوم بارداری به این علت که زایمان نزدیک‌تر می‌شود، مادران استرس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند و حتی ممکن است دچار بی‌خوابی در بارداری شوند. مادر در این بازه مجبور است از بین انواع زایمان که شامل زایمان طبیعی و سزارین است، یکی را انتخاب کند؛ همین موضوع نیز منجر به استرس خواهد شد. با نزدیک شدن تولد نوزاد، افکار تربیتی و نگهداری از فرزند نیز نگرانی‌هایی در مادران ایجاد می‌کند.

به علت سنگین‌تر شدن وزن جنین، احساس خستگی بارداری افزایش می‌یابد. از هر پنج مادر، یک مادر در سه ماهه سوم حاملگی اضطراب یا افسردگی را تجربه می‌کند. اگر علائم افسردگی را در خود مشاهده می‌کنید، بهتر است این موضوع را با دکتر زنان در میان بگذارید. برای آشنایی هر چه بیشتر با متخصص زنان، مقاله دکتر زنان کیست را از دست ندهید. در این مقاله به معرفی کامل تخصص زنان و حوزه‌های تحت پوشش آن پرداخته‌ایم.

دیگر موردی که باعث افزایش استرس در این بازه زمانی می‌شود، تفکر در مورد تغییرات ظاهری بدن است. در سه ماهه سوم بارداری، تغییرات ظاهری به حداکثر می‌رسد و مادران به فکر این موضوع هستند که بدن‌شان مثل سابق می‌شود یا خیر.

تغییرات فیزیکی در سه ماهه سوم بارداری

تغییرات فیزیکی در سه ماه سوم بارداری به حداکثر مقدار خود می‌رسد. کمردرد، دردهای شکمی، ترشح آغوز، خونریزی، تکرار ادرار و ترشح واژینال از علائم سه ماه سوم بارداری است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هفته‌های بارداری می‌توانید تقویم بارداری هفته به هفته را دنبال کنید. با خواندن این مقاله از تغییرات هفتگی بارداری باخبر خواهید شد. در ادامه با تغییرات فیزیکی سه ماه سوم حاملگی آشنا می‌شویم:

دردهای شکمی

دردهای شکمی از علائم سه ماه سوم بارداری است. کودک هر روز در شکم مادر رشد می‌کند و این رشد منجر به اشغال فضای بیشتر در داخل شکم می‌شود. این موضوع برای مادر، دردهای شکمی ایجاد می‌کند. دردهای شکمی می‌تواند منجر به بی‌خوابی در بارداری و حتی مشکل در نفس عمیق کشیدن شود.

خونریزی

بعضی از مادرها در هفته‌های آخر بارداری ممکن است خونریزی کنند. این خونریزی می‌تواند نشانه‌ای برای شروع زایمان باشد؛ اما همیشه اینطور نیست. در بعضی از مواقع، لکه بینی و خونریزی ممکن است علائمی از زایمان زودرس، جفت سر راهی و کندگی جفت شود. بهتر است با مشاهده خونریزی هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

کمردرد

کمردرد یکی از مشکلات جسمی رایج در سه ماهه سوم بارداری است. اضافه وزن موجب فشار بیشتر به کمر می‌شود و همین فشار نیز احساس درد ایجاد می‌کند. با تمرین حالت بدنی صحیح می‌توانید فشار به کمر خود را کمتر کنید. مثلا در طول روز صاف بنشینید، از صندلی‌های استفاده کنید که از کمر شما حمایت می‌کنند، شب‌ها به پهلو بخوابید و بین پاهایتان یک بالش قرار دهید. همچنین پوشیدن کفش پاشنه کوتاه که قوس کف پا را حفظ کند، اهمیت زیادی دارد. همچنین برای کاهش کمردرد می‌توانید از پد گرم کننده استفاده کنید.

بزرگتر شدن پستان‌ها و ترشح آغوز

با نزدیک شدن به زایمان، سینه‌های مادر بیش از یک کیلوگرم افزایش و رشد پیدا می‌کند. مادران در این دوره حتما باید از لباس زیر استفاده کنند. هر چقدر که زایمان نزدیک‌تر می‌شود، امکان ترشح آغوز نیز افزایش پیدا می‌کند. آغوز، مایعی مایل به زرد است که از نوک سینه‌های مادر بیرون می‌آید.

ترشح واژینال

در طول سه ماه سوم بارداری ممکن است مادر، ترشحات واژینال بیشتری را تجربه کند. در صورتی که مقدار ترشحات شما بیش از حد است و باعث خیس شدن لباس زیرتان می‌شود، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. با نزدیک شدن به زمان زایمان، امکان مشاهده ترشحات غلیظ شفاف یا اندکی خون آلود وجود دارد. این ترشحات، نشانه‌ای برای زایمان است.

تکرار ادرار

از دیگر تغییرات جسمی در طی سه ماهه آخر بارداری که مادر تجربه می‌کند، تکرار ادرار است. جنین در داخل شکم به مثانه مادر فشار وارد می‌کند و مادر مجبور می‌شود که مدام به دستشویی برود. ادرار مکرر در خیلی از مواقع برای مادر سخت می‎شود.

سوزش سردل و یبوست

سوزش سردل و یبوست نیز از علائم سه ماه سوم بارداری است. دلیل این تغییرات، تولید بیش از حد هورمون پروژسترون است. این هورمون، عضلات خاصی مثل عضلات مری را شل می‌کند و همین موضوع، منجر به سوزش سردل و یبوست می‌شود. اگر سوزش سردل را تجربه می‌کنید، بهتر است تعداد وعده‌های غذایی خود را بیشتر کرده و در یک وعده غذایی، حجم کمتری از غذا را میل کنید. برای جلوگیری از یبوست نیز می‌توانید مایعات بیشتری در طول روز بنوشید و مصرف فیبر خود را بالاتر ببرید.

از سایر تغییرات بدن در سه ماهه سوم بارداری می‌توان به سینه‌های نشت کننده، سیاتیک، تنگی نفس، ورید‌های عنکبوتی و واریسی، ترک‌های پوستی، تورم و افزایش وزن اشاره کرد.

رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری

رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری به حداکثر می‌رسد و به صورت مرتب، اندازه و وزن جنین بیشتر می‌شود. ریه‌ها به رشد خود ادامه می‌دهند و جنین چرخشی را تجربه می‌کند تا سر رو به پایین قرار گیرد. جالب است بدانید که در سه ماهه سوم بارداری جنین می‌تواند بشنود و ببیند. همچنین مغز او نیز به رشد خود ادامه می‌دهد. در ماه نهم بارداری جنین می‌تواند گریه کند و انگشت شست خود را بمکد.

در بسیاری از نوزادان رنگ عنبیه چشم‌ها به رنگ آبی تخته‌ای است و رنگ دائمی چشم آن‌ها تا چند هفته و یا چند روز پس از زایمان، آشکار می‎شود. در ماه آخر بارداری، همچنان استخوان‌های جمجمه نرم می‌ماند تا سر بتواند از کانال زایمان عبور کند. در هفته‌های آخر بارداری عموما در هفته سی و هفتم بارداری، لانوگوی جنین به صورت کامل از بین می‌رود؛ لانوگوی، موهای ظریف و نرمی روی بدن و اندام‌های مختلف جنین است. رشد موی سر در سه ماهه سوم بارداری قابل پیش‌بینی است. لگد زدن، چنگ زدن و کشش دادن به بدن، نشانه‌ای از رشد جنین است.

مراقبت های سه ماهه سوم بارداری

در سه ماه سوم بارداری نیز مانند 6 ماه اول، باید مراقبت های بارداری که شامل بررسی‌های پزشکی و آزمایش‌های ضروری است، انجام شود. همچنین در این بازه، مشاوره‌های لازم با پزشک برای انتخاب روش زایمان نیز انجام می‌شود. قبل از هفته سی و ششم پزشک توصیه می‌کند که هر دو هفته یک بار مراجعه حضوری داشته باشید. هنگامی که ۳۶ هفته را پشت سر گذاشتید، هر هفته باید پزشک شما را معاینه کند. در طی این معاینه‌ها، ضربان قلب جنین، فشار خون مادر، تغییرات وزن مادر و جنین اندازه‌گیری می‌شود.

با ورود به سه ماه سوم بارداری شما باید از پزشکتان به بیمارستان، نامه دریافت کنید و از بیمارستان انتخابی، نوبت زایمان بگیرید. در این مدت بهتر است برنامه‌ریزی زایمان را به صورت کامل انجام دهید.

آزمایش های سه ماه سوم بارداری

پزشک در سه ماه آخر بارداری باید آزمایش‌های غربالگری مرتبط با بیماری های شایع بارداری را انجام دهد. به عنوان مثال، دیابت بارداری و عفونت ادراری از بیماری‌های شایع در دوران حاملگی هستند. آزمایشات غربالگری که در طول سه ماهه سوم بارداری باید انجام شود را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

انجام این آزمایش‌ها در طول سه ماهه سوم بارداری، ضروری است‌.

سونوگرافی در سه ماه سوم بارداری

در طول سه ماهه سوم بارداری، باید سونوگرافی‌هایی برای بررسی شرایط جنین و مطمئن شدن از سلامت جنین و بررسی موقعیت قرارگیری آن انجام شود.  این سونوگرافی‌ها وزن جنین، ضربان قلب و تست نوار قلب جنین را نشان می‌دهند. تعداد دفعات سونوگرافی به تصمیم پزشک بستگی دارد.

تغذیه سه ماهه سوم بارداری

تغذیه بارداری در سه ماه سوم نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. در مقاله تغذیه بارداری می‌توانید بایدها و نبایدهای تغذیه در دوران حاملگی را بخوانید. بعضی از مواد غذایی در سه ماهه سوم بارداری مفید است. در طول سه ماه سوم بارداری شما باید سعی کنید طیف وسیعی از میوه‌ها، سبزیجات، منابع پروتئین، کلسیم و آهن را در برنامه غذایی خود بگنجانید. در سه ماه سوم بارداری در طول روز، مادران باردار به ۲۰۰ تا ۳۰۰ کالری اضافه نیاز دارند.

مواد غذایی مناسب در سه ماه سوم بارداری عبارتند از:

• نوشیدن آب
• منابع ویتامین C مانند میوه‌های تازه مثل کیوی، خربزه و توت‌ها
• منابع منیزیم مانند جو، جو دوسر، لوبیا، دانه کدو تنبل و بادام
• منابع آهن مانند محصولات لبنی، تخم مرغ، گوشت، سبوس گندم و لوبیا
• منابع پروتئین مانند لوبیا، حبوباتی مثل عدس، ماهی و گوشت بدون چربی
• منابع ویتامین D شامل ماهی روغنی و تخم مرغ
• منابع اسید فولیک مانند سبزیجات برگ سبز، غلات کامل، لوبیا و مرکبات

با گنجاندن این خوراکی‌ها در رژیم غذایی خود می‌توانید آخرین سه ماه بارداری خود را با کیفیت بالا سپری کنید. همچنین خوردن بامیه، ماهی و میگو در این دوران توصیه می‌شود.

بهتر است بعضی از غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. غذاهایی که در سه ماهه سوم بارداری به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، عبارتند از:

• سبزیجات خام
• غذاهای تند و ادویه‌دار
• شکلات شیرینی و کیک
• فست فود
• روغن و سس‌های سالاد کارخانه‌ای
• غذاهای فرآوری شده
• نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه

مصرف این مواد غذایی برای جنین و مادر مضر است. همچنین مادران باردار باید در خوردن جگر، زعفران و تن ماهی احتیاط کنند و در صورت لزوم، با مشورت پزشک به مصرف این مواد غذایی بپردازند.

مکمل های مورد نیاز در سه ماهه سوم بارداری

پزشک برای سه ماهه سوم بارداری نیز مکمل‌ها و داروهای لازم را تجویز خواهد کرد. این مکمل‌های دوران بارداری شامل قرص آهن، مولتی ویتامین، مکمل‌های ویتامین دی، قرص کلسیم و قرص امگا۳ است. بسته به جواب آزمایش‌ها و شرایط بارداری هر فرد ممکن است پزشک، مصرف مکمل‌ها و داروهای دیگری را نیز به بیمار توصیه کند.

ورزش در سه ماهه سوم بارداری

شاید تصور کنید که ورزش در سه ماه‌های آخر بارداری به خصوص ماه هشتم بارداری به بعد، نباید انجام شود؛ در حالی که اینگونه نیست. ورزش در سه ماه آخر بارداری، فواید زیادی برای جنین و مادر دارد. در صورتی که مادر، قصد زایمان طبیعی را داشته باشد، اهمیت ورزش افزایش می‌یابد.

با بعضی از تمرین‌های ورزشی می‌توانید پروسه زایمان طبیعی را راحت‌تر کنید؛ البته باید دقت داشته باشید که فشار تمرینات، زیاد نباشد.

مزایای ورزش بارداری و آمادگی برای زایمان شامل موارد زیر است:

• پیشگیری از اضطراب و افسردگی بارداری و زایمان
• آمادگی برای زایمان
• پیشگیری از عوارض بعد زایمان
• تقویت مفاصل
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• افزایش سطح انرژی بدن مادر
• پیشگیری از دردهای بارداری
• پیشگیری از دیابت بارداری
• تقویت عضله‌های بدن برای تحمل وزن جنین

ورزش‌هایی که در دوران حاملگی انجام می‌دهید، باید کاملا بی‌خطر باشد. ورزش‌های بی‌خطر در سه ماه سوم بارداری عبارتند از :

• پیاده‌روی و دویدن
• دوچرخه سواری
• پیلاتس
• یوگا
• ایروبیک در آب

بهتر است در مورد ورزش‌های انجام شده با پزشک مشورت کنید تا هیچ خطری، شما و جنین‌تان را تهدید نکند. به یاد داشته باشید که ورزش‌های جهشی، ورزش‌هایی که نیاز به ایستادن طولانی مدت دارند، طناب زدن و ورزش‌هایی که باید روی شکم بخوابید در دوران بارداری ممنوع است.

خطرات و چالش های سه ماهه سوم بارداری

مادران باردار ممکن است در سه ماه آخر بارداری، بعضی از مشکلات را تجربه کنند. مشکلات احتمالی در سه ماه سوم بارداری عبارتند از :

• کاهش حجم مایع آمونیاک: در صورتی که مایع آمنیوتیک در بدن مادر کم شود می‌تواند منجر به پارگی زودرس کیسه آب یا محدودیت رشد داخل رحمی شود.
• زایمان زودرس: زایمان زودرس که قبل از هفته ۳۷ اتفاق می‌افتد از چالش‌های سه ماه سوم بارداری است.
• بریچ : اصطلاح بریج هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به جای سر، پاها یا باسن جنین در نزدیک‌ترین نقطه به دهانه رحم قرار گرفته باشد. به عبارت دیگر در این حالت وضعیت سفالیک جنین اتفاق نیفتاده است.
• خونریزی: ممکن است مادر در سه ماهه سوم بارداری خونریزی را تجربه کند که از دلایل خونریزی می‌توان به زایمان زودرس التهاب یا سوزش دهانه رحم، جفت سر راهی، جدا شدن یا پارگی جفت اشاره کرد.
• دیابت بارداری: در ماه‌های آخر بارداری احتمال ابتلا به دیابت بارداری وجود دارد که در صورت ابتلا، باید مراقبت‌های لازم جهت کنترل قند خون انجام گیرد.
• بالا نرفتن وزن جنین: وزن جنین هر هفته از ماه‌های آخر باید افزایش یابد. بالا نرفتن وزن جنین برای مادران چالش ایجاد می‌کند.
• مسمومیت بارداری: به مسمومیت بارداری توکسمی یا فشار خون بالای ناشی از تحریک بارداری نیز می‌گویند. در این حالت، فشار خون مادر بسیار بالا است و پروتئین در ادرار جاری شده که با ورم دست و پا صورت و پاها همراه می‎شود.

در صورت تجربه علائم خطر بارداری در سه ماه سوم حاملگی، حتما پزشک را مطلع کنید. پزشک با توجه به مشکل شما، راه حلی ارائه خواهد داد.

علائم هشدار دهنده در مورد آزمایش غربالگری سه ماه سوم بارداری

بعضی از علائم در سه ماه سوم بارداری وجود دارند که نباید بی‌توجه از کنار آن‌ها رد شوید، زیرا ممکن است نشانه‌ای از مشکل در بارداری باشد.

علائم هشدار دهنده در سه ماه سوم بارداری عبارتند از:

• خونریزی
• سرگیجه شدید
• افزایش یا کاهش سریع وزن در بارداری
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• حالت تهوع بسیار شدید
• درد یا گرفتگی شدید در قسمت شکم

با مشاهده این علائم، حتما به متخصص زنان مراجعه کنید تا علت پیدا شود.

سلامت روان در سه ماه سوم بارداری

از آن جایی که سلامت روان در دوران بارداری به خصوص در سه ماه سوم و با نزدیک شدن به زایمان تحت تاثیر قرار می‌گیرد، استرس و اضطراب مادر افزایش می‌یابد؛ بنابراین باید راهکارهایی برای کاهش استرس و اضطراب در پیش بگیریم. یکی از روش‌های بسیار ساده برای کاهش استرس در بارداری، تنفس صحیح و عمیق است. با تنفس صحیح مقدار اکسیژن بدن افزایش پیدا می‌کند. در این حالت، مغز و عضلات بدن در حالت ریلکس‌تری قرار دارند. در سه ماه آخر بارداری نیز می‌توانید به صورت مداوم تنفس‌های شکمی و عمیق انجام دهید.

انجام مداوم ورزش‌هایی مثل یوگا و پیلاتس به مادران باردار کمک می‌کند که سلامت روان خود را در بهترین حالت حفظ کنند. همچنین شرکت در کلاس‌های فرزندپروری و شیردهی باعث کاهش استرس مادران باردار خواهد شد. انتخاب پزشک برای جراحی سزارین یا زایمان طبیعی، انتخاب بیمارستان و رزرو آن‌ها باعث آسوده خاطر شدن مادران می‌شود. در حالت کلی، هر چقدر برنامه‌ریزی برای زایمان کامل‌تر باشد، خیال مادران آسوده‌تر خواهد شد.

وضعیت خواب در سه ماه سوم بارداری

در سه ماه سوم بارداری که شامل ماه‌های ماه هفتم بارداری، هشتم و نهم است، برای حفظ سلامت مادر و جنین باید خواب کافی و با کیفیت وجود داشته باشد. مادران باردار در سه ماه آخر بارداری باید سعی کنند که ساعت خواب منظمی داشته باشند. از آنجایی که جنین در بدن مادر بزرگ شده است و شکم در بزرگترین حالت خود قرار دارد، مادر باید بهترین وضعیت خواب برای خود را پیدا کند تا در حالت ریلکس قرار بگیرد. بهترین وضعیت خواب در سه ماه سوم بارداری خوابیدن به پهلوی چپ و قرار دادن بالش بین پاها است.

در سه ماه سوم بارداری حتما تحت نظر متخصص باشید

مراجعه منظم در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه سوم بارداری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مادران باردار در هفته‌های آخر باید به صورت هفتگی برای معاینه و بررسی شرایط جنین به پزشک متخصص مراجعه کنند. دقت به تغذیه و داشتن تحرک در سه ماه سوم بارداری اهمیت زیادی دارد. برای دریافت نوبت فوری از بهترین متخصص زنان شهرتان می‌توانید از سایت دکتر دکتر اقدام کنید. سایت دکتر دکتر لیستی از بهترین متخصص‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهد تا بهترین دکتر را برای زایمان و بارداری خود انتخاب کنید. امکان نوبت حضوری و تلفنی از سایت ما وجود دارد. در این مقاله از مجله پزشکی دکتر دکتر در مورد علائم سه ماه سوم بارداری با شما صحبت کردیم و با چالش‌ها و خطرهای موجود در این سه ماه آشنا شدیم. اگر سوالی در خصوص سه ماه سوم بارداری دارید، در بخش کامنت با ما در میان بگذارید.

منبع:

clevelandclinic.org

سوالات متداول سه ماه سوم بارداری