فلج معده یا گاستروپارزی چه علائمی دارد؟ + بررسی نحوه تشخیص و درمان

بیماری فلج معده یا گاستروپارزی، حرکت طبیعی خود به خود عضلات (تحرک) در معده شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد  نام دارد. به طور معمول، انقباضات عضلانی قوی، مواد غذایی را از طریق دستگاه گوارش خود هدایت می‌کنند، اما اگر گاستروپارزی داشته باشید، تحرک معده‌تان آهسته می‌شود یا کار نمی‌کند و مانع از هضم و انتقال مواد غذایی به روده کوچک می‌شود. در صورتی که به این بیماری مبتلا شوید باید بلافاصله برای درمان فلج معده اقدام کنید تا مشکلات مختلفی برای بدنتان رخ ندهد. استفراغ، حالت تهوع، رفلاکس معده، نفخ شکم و درد‌های شکمی ‌از جمله عواملی هستند که بروز این بیماری را نشان می‌دهند. اما سایر علائم فلج معده چیست؟ برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم و درباره راهکارهای تشخیص فلج معده اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم تا انتهای متن همراه ما باشید.

برای مطالعه این مطلب به 5 دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ بدهد.

علائم فلج معده؛ از کجا بفهمیم گاستروپارزی داریم؟

بسیاری از افراد مبتلا به گاستروپارزی، علائم قابل توجهی ندارند و در برخی از مواقع با برخی از بیماری‌های دیگر هم علائم یکسانی دارند. برای اینکه بتوان بیماری گاستروپارزی را تشخیص داد، علائم و نشانه‌های شاخصی را در نظر می‌گیرند که مهم‌ترین آن‌ها برای فلج معده عبارتند از:

• استفراغ
• حالت تهوع
• احساس سیری و پری بعد از خوردن
• رفلاکس معده (در مقاله ترش کردن معده بیشتر با این مشکل و راه‌های درمان آن آشنا شوید.)
• نفخ شکم
• درد شکم
• تغییرات در میزان قند خون
• بی اشتهایی
• کاهش وزن و سوء تغذیه

در صورتی که هر یک از این علائم را مشاهده کردید باید بلافاصله به دکتر متخصص مراجعه کنید تا معاینات اولیه برای درمان انجام شوند.

علت فلج معده چیست؟

علت دقیق فلج معده شناخته نشده است. تصور می‌شود که فلج معده به خاطر مشکلات اعصاب (آسیب به عصب واگ) و عضلاتی باشد که کنترل تخلیه معده را بر عهده دارند. اگر این اعصاب آسیب ببینند، عضلات به درستی کار نمی‌کنند و حرکت مواد غذایی با سرعت مناسب انجام نمی‌شود.

به گفته clevelandclinic درباره فلج معده،

هنگامی ‌که ماهیچه‌های معده شما درست کار نمی‌کنند، غذا برای مدت طولانی در معده‌تان می‌ماند. در این شرایط ممکن است بلافاصله و برای مدت طولانی بعد از خوردن غذا احساس سیری کنید؛ معده درد داشته باشید، حالت تهوع بگیرید یا استفراغ کنید. حتی احتمال دارد که معده شما احساس نفخ یا متسع (کشیدگی) داشته باشد و به عنوان یک عارضه جانبی، رفلاکس اسید داشته باشید. هریک از این علائم می‌توانند هشداری برای فلج معده باشند.

در بسیاری از موارد علت ابتلا به فلج معده ناشناخته بوده و درمان ناقص دیابت نوع ۱ یا دو در ایجاد فلج معده موثر است. اعصاب معده می‌تواند با سطوح بالای گلوگز خون، آسیب ببیند. در این شرایط، اگر مبتلا به دیابت هستید، مهم است که سطح قند خون شما تحت کنترل باشد. همچنین گاستروپارزی یا فلج معده می‌تواند در نتیجه برخی از عوارض مانند جراحی معده یا مصرف برخی داروها مسکن و ضد افسردگی هم اتفاق بیافتد که به شرح زیر هستند.

دیابت (گاستروپارزی دیابتی)

بیماری گاستروپارزی معده برای افراد دیابتی به وضعیت گوارش آن‌ها اشاره دارد. برای اینکه معده بتواند هضم طبیعی از غذاها داشته باشد و مواد زائد را به روده منتقل کند، به کمک نیاز دارد. اما گاستروپارزی دیابتی و علائم دیابت، باعث اختلال در این روند و انقباض معده می‌شود. خب مشخص است که در این شرایط هضم مواد غذایی با اختلال همراه بوده و مشکلاتی را برای افراد ایجاد می‌کند.

البته این را هم بدانید که دیابت به علت اینکه عوارض مختلفی بر بدن دارد، باعث می‌شود تا فلج معده رخ دهد و گاستروپارزی ایجاد شود.

برخی داروها

استفاده از داروهایی مانند اوزمپیک برای کاهش وزن، ممکن است منجر به فلج معده شوند. در سال‌های اخیر توجه زیادی به استفاده از آگونیست‌های GLP-1 برای کاهش وزن صورت گرفته است که مشاهدات و تحقیقات نشان می‌دهند، مصرف این دارو به بروز فلج معده منجر می‌شود. همچنین تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که آگونیست‌های GLP-1 عوارض جانبی بالقوه‌ای دارند که مهم‌ترین آن‌ها بیماری گاستروپارزی معده است. مصرف داروها و محرک‌های دیگری هم معرفی شده‌اند که باعث بروز این بیماری می‌شوند و عبارتند از:

• مواد مخدر، نیکوتین و ماری‌جوآنا
• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای
• پروژسترون
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم
• سیکلوسپورین
• داروهای ضدحساسیت
• کلونیدین
• لیتیوم (برای درمان اختلال دوقطبی)

همچنین مصرف داروهای ضدروان‌پریشی هم باعث بروز علائم از کار افتادن معده می‌شوند که نیاز به مراجعه پزشک را جدی‌تر می‌کنند.

عفونت‌های گوارشی

عفونت‌های گوارشی که یک نوع از بیماری های گوارشی هستند هم از دیگر علائم فلج معده است. این نوع عفونت‌های ویروسی بیشتر از نوع نوروویروس و روتاویروس هستند که باکتری‌ها را به سمت معده هدایت خواهند کرد. البته که برخی از محققان به صورت قطعی این نوع ویروس‌ها و عفونت‌ها را عامل اصلی بروز بیماری گاستروپارزی معده نمی‌دانند، اما عامل مهمی ‌برای از بین بردن سلول‌های ایمنی بدن اعلام می‌کنند که در نهابت به عصب معده آسیب وارد می‌کنند.

جراحی در سیستم گوارشی، به ویژه معده

افرادی که جراحی معده انجام می‌دهند یا سیستم گوارش خود را عمل می‌کنند، به اعصاب واگ آسیب می‌رسانند که این موضوع منجر به فلج معده می‌شود. توجه داشته باشید که بروز بیماری گاستروپارزی بعد از جراحی‌های مختلف در اطراف معده هم امکان‌پذیر است. در نتیجه باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام داد تا احتمال بروز بیماری کمتر شود.

سایر دلایل فلج معده

علائم دیگری هم در بروز بیماری فلج معده مانند: بیماری کلاژن عروقی، اختلال غدد درون ریز و سیستیک فایبروزیس وجود دارند. این علائم هم باید توسط پزشک متخصص بررسی شوند تا درمان بیماری فلج معده را هرچه زودتر آغاز کرد. اگر هم دچار بیماری‌های عصبی از جمله بیماری پارکینسون، مالتیپل اسکلروزیس یا اختلال خودایمنی هستید، بهتر است بدانید که در معرض بیماری گاستروپارزی معده قرار دارید.

نکته دیگری هم در بیماری گاستروپارزی وجود دارد که با نام فلج معده ناشناخته یا ایدیوپاتیک معرفی می‌شود. در این شرایط بیمار، علائم گفته شده را ندارد و به نوعی به بیماری ناشناخته‌ معده مبتلا شده است.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر گاستروپارزی هستند؟

علائم فلج معده را بررسی کرده‌ایم، هر فردی که علائم گفته شده را داشته باشد، در معرض بیماری گاستروپارزی است. اما بیماران دیابتی بیشتر از سایر افراد در معرض گاستروپارزی هستند، زیرا قند خون بالا، سبب آسیب به عصب واگ می‌شود. از طرفی هم افراد با بیماری‌های مختلف هم در معرض این بیماری خواهند بود. از جمله بیماری‌هایی که فلج معده را تشدید می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت‌های ویروسی
• برخی از سرطان‌ها
• بیماری پارکینسون
• بیماری‌های خود ایمنی
• اختلالات تیروئید

در صورتی که هریک از بیماری‌های گفته شده را دارید باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا بیماری کنترل و درمان شود.

گاستروپارزی در کودکان چگونه رخ می‌دهد؟

بیماری گاستروپارزی در کودکان هم رخ می‌دهد، اما خبر عالی این است که کودکان مبتلا به این بیماری، علائم کمتری دارند. در حقیقت علائم بیماری در کودکان با بیماری گاستروپارزی معده کاهش پیدا می‌کند و در نهایت از بین خواهد رفت. اما ممکن است که دوره درمان طولانی شود و درمان آن زمان‌بر باشد.

فلج معده چگونه در هضم و دفع غذا اختلال ایجاد می‌کند؟

با بروز بیماری فلج معده، شرایط هضم غذا برای افراد سخت می‌شود و دلیل اصلی آن این است که به طور طبیعی معده به روده متصل می‌شود و عمل هضم را انجام می‌دهد. اما هنگام بروز بیماری فلج معده، این شرایط با تغییراتی همراه است و به دلیل منقبض شدن معده شرایط هضم، سخت‌تر خواهد شد.

راهکارهای تشخیص فلج معده

پزشک متخصص معده برای اینکه تشخیص درستی از بیماری شما داشته باشد، آزمایش‌های مختلفی را تجویز می‌کند. علائم فلج معده با برخی از بیماری‌های دیگر هم یکسان است و این موضوع نیاز به بررسی دارد. راهکارهای تشخیص فلج معده به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند که در جدول زیر آمده‌اند.

پزشک با بررسی احوالات و معاینات اولیه بیمار، آزمایش‌ها را تجویز می‌کند. در ادامه انواع آزمایشات لازم برای تشخیص بیماری فلج معده را بررسی خواهیم کرد.

آزمایش تخلیه معده

متخصص‌های بیماری معده برای اینکه بتوانند تشخیص درستی از بیماری داشته باشند، آزمایش تخلیه معده را تجویز خواهند کرد. سیتی گرافی و تست‌های تنفسی از مهم‌ترین آزمایشات تخلیه معده است که باید در مراکز معتبر انجام شوند.

سیتی گرافی

سیتی گرافی از مهم‌ترین آزمایش‌های گاستروپارزی است. در این آزمایش بیمار یک وعده غذایی سبک را نوش جان می‌کند. البته که غذای تهیه شده حاوی کمی ‌رادیواکتیو است. سپس از طریق یک اسکنر حرکت مواد در بدن بررسی خواهند شد تا راحت‌تر بتوان سرعت تخلیه غذا را بررسی کرد.

تست‌های تنفسی

بیمار برای تست‌های تنفسی نیاز به مصرف غذای مایع یا جامد دارد که سریع جذب بدن شوند. نمونه‌های تنفس در ساعت‌های متوالی بررسی می‌شوند تا میزان ماده موجود در بدن قابل اندازه‌گیری باشد. از طریق این آزمایش می‌توان تشخیص داد که غذا با چه سرعتی از بدن خارج خواهد شد.

آندوسکوپی

از آندوسکوپی برای مشاهدات بصری استفاده می‌شود. در این آزمایش از طریق یک لوله باریک که دارای دوربین کوچکی است می‌توان دستگاه گوارش، معده، مری و ابتدای روده کوچک را بررسی کرد. آندوسکوپی روش قابل قبولی است که برای بررسی بروز انواع بیماری های معده و گوارش تجویز می‌شوند و ممکن است که حین انجام این آزمایش، تشخیص بیماری‌های دیگر معده داده شود و علائم بروز کرده برای بیماری گاستروپارزی نباشد.

سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌شود تا تصاویری از بافت‌های درونی بدن قابل رویئت باشند. در سونوگرافی می‌توان راحت‌تر تشخیص داد که علائم ایجاد شده، مربوط به بیماری‌های گوارشی بوده یا مشکلات ناشی از بروز بیماری گاستروپارزی رخ داده است.

روش های درمان گاستروپارزی یا فلج معده

گاستروپاریس به معنی فلج معده است که نوعی اختلال عملکردی در بدن شناخته می‌شود. این اختلال باعث می‌شود تا اعصاب و عضلات معده تحت تاثیر باشند و هضم غذا ضعیف‌تر و کندتر انجام شود. از این‌رو مهم است که روش‌های درمان گاستروپارزی یا فلج معده را جدی گرفت و درباره آن‌ها اطلاعات داشت. مهم‌ترین روش‌های درمانی فلج معده به شرح زیر هستند:

تحریک الکتریکی

پزشکان در روش درمانی تحریک الکتریکی معده، از یک دستگاه کوچک با باتری برای ارسال پالس‌های الکتریکی خفیف به اعصاب و عضلات پایین معده استفاده می‌کنند. جراح دستگاه را زیر پوست قسمت تحتانی شکم شما قرار می‌دهد و سیم‌های دستگاه را به عضلات دیواره معده متصل می‌کند. تحریک الکتریکی (GES) می‌تواند به کاهش تهوع و استفراغ طولانی مدت هم کمک کند.

GES برای درمان افراد مبتلا به گاستروپاریس به دلیل دیابت یا علل ناشناخته استفاده می‌شود و فقط در افرادی که علائم آن‌ها با داروها کنترل نمی‌شود، قابل استفاده است.

جراحی معده یا روده

پزشک شما ممکن است برای کاهش فشار داخل معده، معده را تخلیه کند. پزشک در دیواره شکم شما، دهانه‌ای ایجاد می‌کند که به آن گاستروستومی ‌می‌گویند. سپس پزشک لوله‌ای را از طریق دستگاه گوارش در معده شما قرار می‌دهد. در این شرایط محتویات معده می‌تواند از لوله خارج شود و فشار داخل معده را کاهش دهد.

مصرف دارو

داروهایی برای درمان بیماری گاستروپارزی تجویز می‌شود که جزو راه کارهای اولیه برای درمان بیماری است. این داروها به دو دسته تقسیم می‌شوند که به شرح زیر خواهند بود:

داروهایی برای تحریک عضلات معده

داروهایی مانند: متوکلوپرامید (رگلان) و اریترومایسین برای تحریک عضلات معده تجویز می‌شوند که عوارض زیادی ندارند و بعد از مدتی مشکلات معده را از بین می‌برند.

داروهایی برای کنترل استفراغ و حالت تهوع

دیفن هیدرامین به عنوان یک داروی کنترل استفراغ و حالت تهوع تجویز می‌شود. اما اگر در اثر مشکلات معده‌ای و روده‌ای، مدام حالت تهوع دارید، بهتر است که Zofran انداسترون استفاده کنید.

دقت داشته باشید که مصرف دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود و قبل از هرگونه مصرف نیاز به تاییده دارید.

لوله تغذیه

استفاده از لوله تغذیه در روش‌های درمان گاستروپارزی یا فلج معده یکی از مواردی است که باید به توصیه پزشک انجام شود. اگر فلج معده شدید باشد و فرد قادر به مدیریت بیماری با یک رژیم غذایی نباشد از لوله‌های تغذیه‌ای که در روده کوچک قرار می‌گیرند، استفاده خواهد شد. به طور معمول این لوله‌های تغذیه به صورت آندوسکوپی یا جراحی از طریق پوست و مستقیم به روده کوچک متصل می‌شوند.

تزریق بوتاکس

یکی از روش‌های درمان گاستروپارزی تزریق بوتاکس به دریچه بین معده و روده کوچک است. در این روش، به دریچه بین معده و روده اجازه داده می‌شود تا آرام شود و برای مدت زمان طولانی باز بماند تا غذا بتواند به روده کوچک منتقل شود. شما می‌توانید اطلاعات بیشتر درباره بوتاکس معده را در دکتردکتر بخوانید.

درمان خانگی فلج معده

درمان خانگی فلج معده به عادت‌های روزانه افراد بستگی دارد. اگر تمایل دارید که خطر ابتلا به بیماری فلج معده را کاهش دهید باید عادات روزمره خود را اصلاح کنید. به طور مثال با ترک سیگار و عدم مصرف دخانیات می‌توانید از بروز یا پیشروی بیماری معده جلوگیری کنید. از جمله عادت‌های روزانه‌ای که می‌تواند به درمان بیماری گاستروپارزی کمک کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تغییر عادت‌های غذایی

تغییر عادات غذایی شما می‌تواند به کنترل گاستروپارزی کمک کند، اما باید مطمئن شوید که مقدار مناسب مواد مغذی، کالری و مایعات را دریافت می‌کنید. دریافت مقدار مناسب از مواد غذایی مناسب می‌تواند مشکلات تغذیه و کم آبی بدن شما را تامین کند تا عمل هضم غذا هم راحت‌تر انجام شود. همچنین پزشک شما ممکن است توصیه کند که غذاهای کم چرب و دارای فیبر بخورید، پنج یا شش وعده غذایی کوچک و مغذی در روز به جای دو یا سه وعده غذایی بزرگ بخورید و غذای خود را به طور کامل بجوید. به این دستورات توجه داشته باشید تا روند درمان بیماری به بهترین شکل انجام شود.

انجام تمرینات یوگا

انجام تمرینات یوگا باعث می‌شود تا روده و معده تحرک بیشتری داشته باشند و سطح قند خون را تحریک کنند. با تغییرات افزایش یا کاهش سطح قند خون می‌توان درمان فلج معده را بهبود داد. هنگام انجام تمرینات شکمی ‌یوگا می‌توان بهتر بر روی تنفس کنترل داشت که این موضوع باعث بهبود بیماری معده در افراد می‌شود.
به آرامی‌ دم و بازدم انجام دهید و تمام هوای وارد شده در بدن را خارج کنید تا سرعت تنفس شما کنترل شده باشد. همچنین بهتر است که حرکات یوگا را تحت نظر یک مربی انجام دهید تا تاثیرات بیشتری را شاهد باشید.

مصرف آلوورا

آلو‎ورا برای تنظیم حرکت روده‌ها و هضم راحت‌تر استفاده می‌شود. این ماده به عنوان یک ملین شناخته می‌شود که عملکرد گوارش را تصحیح کرده و از نفخ شکم هم جلوگیری می‌کند. در روش درمان خانگی فلج معده، بهتر است که هر روز صبح، قبل از اجابت مزاج حدود یک فنجان آب آلوورا را مصرف کرد.

درمان گاستروپارزی در طب سنتی

متخصص‌های طب سنتی به استفاده از رژیم غذایی در درمان گاستروپارزی تاکید دارند. مصرف زنجبیل را هم برای تخلیه معده و کمک به سیستم گوارشی توصیه می‌کنند. اگر دچار حالت تهوع هستید کافی است که کمی ‌از زنجبیل استفاده کنید یا چای نعناع بنوشید.

اگر هم از معده درد رنج می‌برید می‌توانید از پد‌های گرم کننده شکم یا دوش آبگرم استفاده کنید تا دردهای شکمی شما کاهش پیدا کنند. اما برای اینکه از طب سوزنی استفاده کنید، نیاز است که مشاوره‌های مختلفی را انجام داده باشید و از متخصص‌های طب سنتی برای درمان بیماری فلج معده بهره‌مند شوید.

فلج معده چه عوارضی برای بدن دارد؟

گاستروپارزی یا فلج معده می‌تواند چندین عارضه را ایجاد کند که هریک به تنهایی، مشکلاتی را برای زندگی روزمره ایجاد می‌کنند. مهم‌ترین عوارض فلج معده برای بدن عبارتند از:

• سوء تغذیه
• تهوع و استفراغ
• تغییر غیر قابل پیش بینی قند خون
• کم آبی شدید

اگرچه گاستروپارزی باعث ایجاد دیابت نمی‌شود، اما تغییرات مکرر در میزان انتقال مواد غذایی به روده کوچک، می‌تواند منجر به تغییرات نامطلوب در میزان قند خون شوند. این تغییرات در قند خون سبب بدتر شدن دیابت شده و کنترل ضعیف قند خون سبب ضعف گوارش می‌شود.

برای درمان فلج معده به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان فلج معده می‌توان از پزشک‌های متخصص و فوق تخصص معده و روده و پزشکان طب سنتی استفاده کرد. اگر می‌خواهید که از بهترین پزشک‌ها نوبت دهی داشته باشید بهتر است که از سامانه دکتردکتر استفاده کنید. با مراجعه به صفحه خدمات و پزشکان متخصص دکتردکتر، می‌توانید نظرات بیمار‌های دیگر را هم مطالعه کرده و از بهترین دکتر گوارش نوبت دریافت کنید. اگر نمی‌دانید با مراجعه به این متخصص چه خدماتی دریافت می‌کنید مقاله تخصص گوارش چیست را مطالعه کنید.

گاستروپارزی؛ بیماری سخت اما قابل کنترل

درمان فلج معده یا گاستروپارزی به طور معمول قابل درمان نیست، اما تغییراتی در رژیم غذایی و درمان‌های پزشکی می‌تواند علائم آن را کنترل کند. از این‌رو بهتر است که توصیه‌های زیر را رعایت کنید:

• به جای سه وعده غذا در روز، سعی کنید، وعده‌های غذایی کوچکتر را انتخاب کنید تا معده راحت‌تر بتواند آن‌ها را تخلیه کند.
• سعی کنید غذاهای نرم و مایع که راحت‌تر هضم می‌شوند را مصرف کنید.
• قبل از بلعیدن غذا آن را خوب بجوید.
• نوشیدنی‌های گازدار در وعده‌های غذایی مصرف نکنید.
• غذاهای با فیبر بالا که راحت‌تر هضم می‌شوند را جایگزین غذاهای پرچرب یا موادی که دیر هضم می‌شوند کنید.
• الکل مصرف نشود.
• بهتر است غذاهای آب پز و رقیق مصرف کنید.
• آب و مایعات بیشتری مصرف کنید.
• افراد دیابتی قند خون خود کنترل کنند.

در کنار رعایت این موارد، باید به پزشک متخصص هم مراجعه کرد تا درمان فلج معده زودتر انجام شود و نیازی به جراحی‌های سنگین نباشد. کافی است که از سامانه دکتردکتر برای نوبت دهی آنلاین اقدام کرده و بدون صرف وقت و انرژی از بهترین متخصص‌ها نوبت دریافت کنید.

منابع:

mayoclinic.org

healthline.com

سوالات متداول فلج معده