خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان؛ از دلایل پنهان تا درمان‌های موثر

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان، تجربه‌ای شایع و آزاردهنده است که آرامش فرد را سلب می‌کند. این عارضه، می‌تواند از یک خارش خفیف و گذرا تا یک وضعیت غیرقابل تحمل و مداوم همراه با ترشح، قرمزی و ضایعات پوستی متغیر باشد.

ریشه‌یابی علت خارش کمی پیچیده است؛ زیرا دلایل آن بسیار متنوع‌ هستند. از یک سو، عوامل عفونی همچون قارچ‌ها و باکتری‌ها و از سوی دیگر، دلایل غیرعفونی نظیر آلرژی و بیماری‌های پوستی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. 

در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، راهنمای کاملی برای شناخت علائم خطر، درک فرآیند تشخیص و آشنایی با روش‌های درمان و پیشگیری از خارش ناحیه تناسلی را ارائه خواهیم داد.

در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.

خارش ناحیه تناسلی چیست؟

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان عبارت است از یک حس تحریک‌کننده و ناخوشایند در پوست خارجی واژن، آلت تناسلی یا کیسه بیضه که تمایل شدید به خاراندن را به دنبال دارد. این عارضه یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است؛ به‌نحوی که تقریبا تمامی افراد، حداقل برای یک‌بار در طول زندگی خود، آن را تجربه می‌کنند. در ادامه، شانه‌ها، مراحل تشخیص، روش‌های درمانی و راهکارهای پیشگیری مربوط به این عارضه را در قالب یک جدول ارائه داده‌ایم:

در ادامه‌ این مقاله، تمامی موارد ذکر شده در جدول را با جزئیات کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد.

علائم خطرناک خارش آلت تناسلی در زنان و مردان

خارش ناحیه تناسلی مردان و زنان گاهی با علائم دیگری همراه می‌شود که آگاهی و توجه به آن‌ها برای بسیار حیاتی است. در صورتی که خارش آلت با هر یک از نشانه‌های زیر همراه باشد، باید جهت تشخیص و درمان، فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید:

• خارش شدید و مداوم
• تغییرات محسوس در رنگ، قوام، بافت یا بوی ترشحات
• تورم، احساس سوزش یا درد مخصوصا موقع ادرار
• مشاهده برآمدگی و ضایعات پوستی

ساده‌ترین راه مشورت با پزشکان متخصص در این شرایط، استفاده از امکان ویزیت آنلاین است. بنابراین اگر به این عارضه مبتلا هستید، این روش را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

علل رایج خارش ناحیه تناسلی در زنان

خارش واژن زنان عارضه‌ای بسیار شایع است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. بهترین راه برای بررسی عوامل این بیماری، مراجعه به متخصص زنان و زایمان است. در کنار این، بهتر است بانوان نیز علل رایج خارش ناحیه تناسلی را شناخته و با روند درمان آن آشنا شوند:

عفونت‌های قارچی

یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین دلیل این عارضه در زنان، عفونت‌های قارچی یا کاندیدیازیس واژینال است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رشد قارچ کاندیدا که به طور طبیعی در واژن وجود دارد، از کنترل خارج شود. این نوع عفونت، علاوه‌بر خارش معمولا با علائمی همچون سوزش و ترشحات شفاف یا سفید بدون بو همراه است.

واژینوز باکتریایی

واژینوز باکتریایی (BV) نوعی عفونت باکتریایی است که در نتیجه‌ برهم خوردن تعادل طبیعی فلور میکروبی واژن ایجاد می‌شود. واژینوز باکتریایی با علائمی همچون خارش و سوزش در داخل و اطراف واژن، ترشحات رقیق سفید یا خاکستری و بوی ناخوشایند شبیه به موی ماهی، خود را نمایان می‌کند.

آلرژی به جنس لباس یا شوینده

ناحیه تناسلی به دلیل حساسیت بالا، مستعد نشان دادن واکنش‌های آلرژیک یا تحریکی به مواد شیمیایی است. این تحریک می‌تواند ناشی از استفاده از محصولات بهداشتی معطر یا شیمیایی قوی، مواد شوینده، پوشیدن لباس‌های زیر تنگ و یا دارای الیاف مصنوعی باشد. در پاسخ به این محرک‌ها، پوست واکنش نشان داده و علائم ناخوشایندی چون خارش شدید و سوزش آزاردهنده بروز می‌کند.

تغییرات هورمونی

یکی از دلایل اصلی این عارضه در زنان، نوسانات و کاهش سطح هورمون‌ استروژن است. کاهش سطح این هورمون، با ایجاد خشکی واژن، زمینه را برای بروز احساس خارش، سوزش و ناراحتی فراهم می‌کند. پس، هر شرایطی که به افت سطح استروژن منجر شود، می‌تواند خشکی و به دنبال آن خارش واژینال را به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، یائسگی که با افت شدید و طبیعی تولید این هورمون همراه است، سبب می‌شود بسیاری از بانوان در این مرحله از زندگی خود، این عارضه را تجربه کنند.

بیماری‌های پوستی

خارش و ناراحتی در ناحیه تناسلی زنان گاهی ریشه در مشکلات و بیماری‌های پوستی دارد. بیماری‌های پوستی متعددی وجود دارند که به‌عنوان عامل ایجاد این ناراحتی شناخته می‌شوند. از جمله شایع‌ترین این موارد می‌توان به اگزما، لیکن اسکلروزیس، لیکن ساده مزمن و پسوریازیس اشاره کرد.

در صورت مشاهده علائم این بیماری‌ها مراجعه به دکتر پوست برای درمان آن لازم است.

عفونت‌های مقاربتی

یکی از دلایل مهم و شایع بروز این مشکل در زنان، عفونت‌های منتقل شونده از راه تماس جنسی (STI) هستند. گروهی از این بیماری‌ها که باعث تحریک و خارش در ناحیه تناسلی می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• تبخال تناسلی
• تریکومونیازیس
• زگیل تناسلی
• کلامیدیا
• سوزاک

عدم پیگیری و درمان به موقع این عفونت‌ها، نه‌تنها باعث تداوم خارش و ناراحتی می‌شود، بلکه ریسک ابتلا به عوارض جدی‌تر همچون بیماری التهابی لگن و ناباروری را افزایش می‌دهد.

علل رایج خارش ناحیه تناسلی در مردان

این عارضه در مردان نیز دلایل گوناگونی دارد که ممکن است ناشی از عامل ساده و موقت یا مشکلات حاد و جدی باشند. درصورتی‌که فرد دچار علائم خطرناک، خارش شدید یا طولانی شود، باید فورا به پزشک متخصص مجاری ادراری مراجعه کند. شایع‌ترین عوامل بروز خارش دستگاه تناسلی مردان، معمولا شامل موارد زیر است:

قارچ‌ها و عفونت‌های پوستی

یکی از شایع‌ترین علل خارش در ناحیه تناسلی مردان، عفونت‌های قارچی و پوستی است. از میان سایر قارچ‌ها، قارچ بالانیت یکی از رایج‌ترین عوامل عفونت قارچی دستگاه تناسلی مردان است که علائم ناخوشایندی چون خارش و سوزش شدید در این ناحیه حساس ایجاد می‌کند. مهار نشدن رشد این قارچ، ممکن است منجر به التهاب سر آلت تناسلی شود.

عوامل محیطی و سبک زندگی

علاوه بر عفونت‌ها، عوامل محیطی و سبک زندگی هم نقش مهمی در ایجاد خارش ایفا می‌کنند. استفاده از مواد شوینده یا صابون‌های حساسیت‌زا، اصلاح مکرر و نامناسب موهای ناحیه تناسلی، تعریق بیش از حد و همچنین پوشیدن لباس‌های زیر بسیار تنگ یا نامناسب، همگی می‌توانند به تحریک پوست و خارش اطراف ناحیه تناسلی مردان شوند.

عفونت‌های مقاربتی و بیماری‌های آمیزشی

عفونت‌های مقاربتی از قبیل سوزاک، کلامیدیا، زگیل تناسلی، تبخال تناسلی و تریکومونیازیس، نه‌تنها در زنان بلکه در مردان هم شایع هستند و می‌توانند باعث بروز علائمی همچون خارش در ناحیه تناسلی شوند. در حقیقت، بیماری‌های آمیزشی یکی از دلایل اصلی و مشترک خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان به شمار می‌روند و آگاهی و تشخیص زودهنگام آن‌ها برای حفظ سلامت جنسی و عمومی ضروری محسوب می‌شوند.

بیماری های پوستی یا اورولوژی

مانند زنان، آقایان هم مستعد ابتلا به بیماری‌های پوستی در ناحیه تناسلی هستند. به طور مثال، عارضه‌هایی همچون اگزما یا پسوریازیس می‌توانند ناحیه تناسلی را درگیر کرده و باعث خارش بیضه و سایر نواحی دستگاه تناسلی شوند. علاوه‌بر این، برخی از مشکلات و بیماری‌های مرتبط با مجاری ادرار (اورولوژی) هم ممکن است خود را به صورت خارش در دستگاه تناسلی نشان دهند.

روش‌های تشخیص علت خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان

تشخیص دلیل خارش آلت تناسلی، گام نخست برای انتخاب موثرترین برنامه درمانی است. فرآیند تشخیص معمولا مراحل زیر را شامل می‌شود:

• اخذ شرح حال؛ برای تشخیص شدت خارش، زمان شروع علائم، ناحیه درگیر، سوابق جنسی، داروهای مصرفی و محصولات بهداشتی مورد استفاده
• معاینه فیزیکی ناحیه تناسلی؛ برای شناسایی هرگونه تغییرات ظاهری یا ناهنجاری در پوست

اگر شرح حال و معاینه فیزیکی به تشخیص علت خارش آلت تناسلی در زنان و مردان کمکی نکنند، پزشک ممکن است، اقدام به نمونه‌برداری از پوست ناحیه تناسلی کرده و آن را به آزمایشگاه بفرستد. 

درمان و مدیریت خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان

خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی برای این عارضه وجود دارند که بسته به علت زمینه‌ای خارش، تجویز می‌شوند. در این بخش، به بررسی رایج‌ترین روش‌های درمان خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان می‌پردازیم:

کرم‌ها و پمادها استروئیدی

اگر خارش ناحیه تناسلی ناشی از مشکلات پوستی همچون اگزما (درماتیت)، لیکن سیمپلکس کرونیکوس یا لیکن اسکلروزوس باشد، پزشک اغلب کرم‌ها یا پمادهای حاوی کورتیکواستروئید (استروئیدی) را تجویز می‌کند. این ترکیبات با تاثیر گذاری مستقیم بر ناحیه درگیر، به سرعت التهاب را کاهش داده و موجب تسکین خارش می‌شوند.

داروها ضدقارچ

هنگامی که خارش به دلیل عفونت‌های قارچی یا مخمری ایجاد شده باشد، راه درمان اصلی، استفاده از داروهای ضدقارچ است. به عنوان مثال، داروی کلوتریمازول (Clotrimazole) برای درمان عفونت‌هایی که در نتیجه رشد بیش از حد قارچ‌ها یا مخمرها در واژن ایجاد شده‌اند، تجویز می‌شود. این داروها مستقیما عامل بیماری‌زا را از بین می‌برند.

اصلاح سبک زندگی

در مواردی که خارش ناحیه تناسلی ریشه در سبک زندگی نامناسب دارد، تغییرات ساده اما مهم در عادات روزمره می‌تواند تاثیرات درمانی عمیقی داشته باشد. بهترین درمان خانگی خارش ناحیه تناسلی، شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از مواد شوینده ملایم و بدون عطر
• انتخاب لباس زیر نخی و گشاد
• تعویض منظم لباس زیر
• پرهیز از مرطوب ماندن طولانی‌مدت ناحیه تناسلی

توجه! به هیچ وجه با اتکا به اطلاعات عمومی یا تجربیات دیگران، اقدام به خوددرمانی نکنید. تشخیص علت اصلی خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان و تجویز روش درمانی مناسب، تنها بر عهده پزشک متخصص است.

به نقل از سایت clevelandclinic،

مدت زمانی که طول می‌کشد تا خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان بهبود پیدا کند، به علت آن بستگی دارد. برای مثال، پسوریازیس درمان قطعی ندارد، اما علائم آن قابل کنترل و مدیریت هستند، در حالی که تریکومونیازیس با درمان مناسب معمولا ظرف حدود یک هفته برطرف می‌شود.

بنابراین نمی‌توان به طور قطعی گفت که خارش آلت تناسلی در زنان و مردان ظرف چند روز درمان می‌شود، زیرا هر عامل مدت زمان بهبودی منحصربه‌فرد خود را دارد.

فتوتراپی (نوردرمانی)

در مواردی که بیماری‌های پوستی همچون لیکن اسکلروزوس عامل اصلی خارش باشند و به داروهای موضعی استروئیدی پاسخ مناسبی ندهند، پزشک ممکن است روش نوردرمانی را به عنوان یک گزینه درمانی جایگزین و تخصصی توصیه کند.

روش‌های پیشگیری از خارش ناحیه تناسلی

احتمالا اگر یک‌بار هم به خارش مناطق حساس بدن دچار شده باشید، سعی می‌کنید برای پیشگیری از تکرار این احساس ناخوشایند، پیشگیری‌های لازم را انجام دهید. در واقع، پیشگیری از خارش آلت تناسلی در زنان و مردان مستلزم رعایت برخی اصول بهداشتی و اصلاح سبک زندگی است. بنابراین تلاش کنید که رفتارهای زیر را به عادت تبدیل کنید:

• استفاده از شوینده‌های لباس ملایم و بدون عطر
• شستشوی ناحیه تناسلی با شوینده مخصوص
• خشک کردن نواحی حساس با حوله نرم و تمیز و بدون مالش شدید
• خشک کردن واژن از جلو به عقب؛ برای جلوگیری از انتقال باکتری‌های مقعد به واژن
• استفاده از لباس زیر راحت، با الیاف نرم و طبیعی
• تعویض مرتب لباس زیر (حداقل یک‎‌بار در روز)
• تعویض سریع لباس و مایو خیس
• رعایت بهداشت جنسی و اجتناب از روابط جنسی محافظت‌ نشده
• اجتناب از نوار بهداشتی یا تامپون‌های معطر
• اجتناب از اسپری‌ها و محصولات بهداشتی برهم‌زننده تعادل طبیعی واژن
• داشتن تغذیه متعادل برای حفظ و تقویت باکتری‌های مفید و طبیعی واژن

رعایت این نکات، یک گام اساسی و قدرتمند در جلوگیری از بروز و عود مکرر خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان خواهد بود.

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان؛ طاقت‌فرسا اما قابل درمان

در اغلب موارد، خارش آلت تناسلی در زنان و مردان، با اقدامات ساده‌ای همچون پوشیدن لباس زیر راحت و گشاد، تعویض مکرر و اجتناب از محصولات بهداشتی حساسیت‌زا بهبود پیدا می‌کند. با این حال، باید هوشیار بود؛ اگر خارش مداوم، شدید یا همراه با علائم هشداردهنده دیگری همچون ترشحات غیرعادی، درد، قرمزی یا ضایعات پوستی باشد، مراجعه فوری به متخصص اورولوژی در مردان و متخصص زنان برای بانوان ضروری است. 

به خاطر داشته باشید که حتی پس از درمان نیز، احتمال بازگشت این مشکل وجود دارد؛ بنابراین باید از عوامل این عارضه اجتناب کرد. اگر عامل خارش با بیماری‌های پوستی در ارتباط باشد، می‌توانید برای دریافت نوبت دکتر پوست نیز اقدام کنید. 

پلتفرم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر به شما کمک می‌کند که به‌راحتی مسیر درمان خود را طی کنید. در این سامانه می‌توانید برای دریافت نوبت حضوری، ویزیت آنلاین و دریافت آزمایش در محل اقدام کنید و در مرحله آخر، داروهای مورد نیاز خود را به‌راحتی تهیه کنید.

منابع:

merckmanuals.com

healthline.com

medicalnewstoday.com

سوالات متداول