خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان؛ از دلایل پنهان تا درمان‌های موثر

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان، تجربه‌ای ناخوشایند است که می‌تواند آرامش فرد را سلب کند. این عارضه، می‌تواند از یک خارش خفیف و گذرا تا یک وضعیت غیرقابل تحمل و مداوم همراه با ترشح، قرمزی و ضایعات پوستی متغیر باشد. ریشه‌یابی این مشکل اغلب پیچیده است؛ زیرا دلایل آن بسیار متنوع‌ هستند. از یک سو، عوامل عفونی همچون قارچ‌ها و باکتری‌ها و از سوی دیگر، دلایل غیرعفونی نظیر آلرژی و بیماری‌های پوستی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. 

در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، راهنمای کاملی برای شناخت علائم خطر، درک فرآیند تشخیص و آشنایی با روش‌های درمانی و راه‌های پیشگیری از خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان را ارائه خواهیم داد.

در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.

تعریف خارش ناحیه تناسلی چیست؟

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان عبارت است از یک حس تحریک‌کننده و ناخوشایند در پوست خارجی واژن، آلت تناسلی یا کیسه بیضه که تمایل شدید به خاراندن را به دنبال دارد. این عارضه یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است؛ به نحوی که تقریبا تمامی افراد، حداقل برای یک‌بار در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند.

در ادامه، یک نمای کلی از علل، نشانه‌ها، مراحل تشخیص، روش‌های درمانی و راهکارهای پیشگیری مربوط به این عارضه را در قالب یک جدول ارائه داده‌ایم.

در ادامه‌ این مقاله، تمامی موارد ذکر شده در جدول را با جزئیات کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد.

علائم همراه خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان گاهی ممکن است با علائم دیگری همراه شود که آگاهی و توجه به آن‌ها برای تشخیص دقیق علت زمینه‌ای و آغاز یک روند درمانی موثر حیاتی است. از جمله این علائم می‌توان به قرمزی پوست، جوش‌ و ترشحات غیرطبیعی اشاره کرد.

نشانه‌های هشداردهنده خارش آلت تناسلی در زنان و مردان که نیاز به پیگیری دارند

در صورتی که خارش آلت با هر یک از نشانه‌های زیر همراه باشد، مراجعه فوری به پزشک متخصص جهت تشخیص و درمان ضروری است:

• تغییرات محسوس در رنگ، قوام، بافت یا بوی ترشحات
• تورم، احساس سوزش یا درد مخصوصا موقع ادرار
• مشاهده برآمدگی و ضایعات پوستی

نکته مهم: حتی اگر هیچ‌کدام از این نشانه‌ها وجود نداشته باشد، اما خارش با شدت بالا و به‌ صورت مداوم ادامه پیدا کند، لازم است برای بررسی علت و درمان مناسب حتما به پزشک مراجعه شود.

علل رایج خارش ناحیه تناسلی در زنان

این عارضه در زنان می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که در ادامه، به بررسی شایع‌ترین دلایل بروز آن می‌پردازیم:

عفونت‌های قارچی

یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین دلیل این عارضه در زنان، عفونت‌های قارچی یا کاندیدیازیس واژینال است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رشد قارچ کاندیدا که به طور طبیعی در واژن وجود دارد، از کنترل خارج شود. این نوع عفونت، علاوه‌بر خارش معمولا با علائمی همچون سوزش و ترشحات شفاف یا سفید بدون بو همراه است.

واژینوز باکتریایی

واژینوز باکتریایی (BV) نوعی عفونت باکتریایی است که در نتیجه‌ برهم خوردن تعادل طبیعی فلور میکروبی واژن ایجاد می‌شود. واژینوز باکتریایی با علائمی همچون خارش و سوزش در داخل و اطراف واژن، ترشحات رقیق سفید یا خاکستری و بوی ناخوشایند شبیه به موی ماهی، خود را نمایان می‌کند.

تحریک یا آلرژی به محصولات بهداشتی، لباس یا شوینده‌ها

ناحیه تناسلی به دلیل حساسیت بالا، مستعد نشان دادن واکنش‌های آلرژیک یا تحریکی به مواد شیمیایی رایج در محصولات روزمره است. این تحریک می‌تواند ناشی از استفاده از محصولات بهداشتی معطر یا شیمیایی قوی، مواد شوینده، پوشیدن لباس‌های زیر تنگ و یا دارای الیاف مصنوعی باشد. در پاسخ به این محرک‌ها، پوست واکنش نشان داده و علائم ناخوشایندی چون خارش شدید و سوزش آزاردهنده بروز می‌کند.

تغییرات هورمونی

یکی از دلایل اصلی این عارضه در زنان، نوسانات و کاهش سطح هورمون‌ استروژن است. کاهش سطح این هورمون، با ایجاد خشکی واژن، زمینه را برای بروز احساس خارش، سوزش و ناراحتی فراهم می‌کند. پس، هر شرایطی که به افت سطح استروژن منجر شود، می‌تواند خشکی و به دنبال آن خارش واژینال را به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، یائسگی که با افت شدید و طبیعی تولید این هورمون همراه است، سبب می‌شود بسیاری از بانوان در این مرحله از زندگی خود، این عارضه را تجربه کنند.

بیماری‌های پوستی

خارش و ناراحتی در ناحیه تناسلی زنان گاهی ریشه در مشکلات و بیماری‌های پوستی دارد. بیماری‌های پوستی متعددی وجود دارند که به‌عنوان عامل ایجاد این ناراحتی شناخته می‌شوند. از جمله شایع‌ترین این موارد می‌توان به اگزما، لیکن اسکلروزیس، لیکن ساده مزمن و پسوریازیس اشاره کرد. در صورت مشاهده علائم این بیماری‌ها مراجعه به دکتر پوست برای درمان آن لازم است.

عفونت‌های مقاربتی

یکی از دلایل مهم و شایع بروز این مشکل در زنان، عفونت‌های منتقل شونده از راه تماس جنسی (STI) هستند. گروهی از این بیماری‌ها که باعث تحریک و خارش در ناحیه تناسلی می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• تبخال تناسلی
• تریکومونیازیس
• زگیل تناسلی
• کلامیدیا
• سوزاک

عدم پیگیری و درمان به موقع این عفونت‌ها، نه‌تنها باعث تداوم خارش و ناراحتی می‌شود، بلکه ریسک ابتلا به عوارض جدی‌تر همچون بیماری التهابی لگن و ناباروری را افزایش می‌دهد.

علل رایج خارش ناحیه تناسلی در مردان

این عارضه در مردان، دلایل گوناگونی داشته و از موارد ساده و موقتی تا شرایط پزشکی جدی‌تر متغیر هستند. در ادامه، شایع‌ترین عوامل بروز خارش دستگاه تناسلی مردان را بررسی می‌کنیم:

قارچ‌ها و عفونت‌های پوستی

یکی از شایع‌ترین علل خارش در ناحیه تناسلی مردان، عفونت‌های قارچی و پوستی است. 

در این میان، نوعی از عفونت قارچی دستگاه تناسلی مردان که به نام بالانیت قارچی شناخته می‌شود، به عنوان یکی از رایج‌ترین عوامل ایجاد علائم ناخوشایندی چون خارش و سوزش شدید در این ناحیه حساس مطرح است. رشد این قارچ باعث التهاب سر آلت تناسلی می‌شود.

عوامل محیطی و سبک زندگی

علاوه بر عفونت‌ها، عوامل محیطی و سبک زندگی هم نقش مهمی در ایجاد خارش ایفا می‌کنند. استفاده از مواد شوینده یا صابون‌های حساسیت‌زا، اصلاح مکرر و نامناسب موهای ناحیه تناسلی، تعریق بیش از حد و همچنین پوشیدن لباس‌های زیر بسیار تنگ یا نامناسب، همگی می‌توانند به تحریک پوست و در نتیجه ایجاد خارش در اطراف ناحیه تناسلی مردان منجر شوند.

عفونت‌های مقاربتی و بیماری‌های آمیزشی

عفونت‌های مقاربتی از قبیل سوزاک، کلامیدیا، زگیل تناسلی، تبخال تناسلی و تریکومونیازیس، نه‌تنها در زنان بلکه در مردان هم شایع هستند و می‌توانند باعث بروز علائمی همچون خارش در ناحیه تناسلی شوند. در حقیقت، بیماری‌های آمیزشی یکی از دلایل اصلی و مشترک خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان به شمار می‌روند و آگاهی و تشخیص زودهنگام آن‌ها برای حفظ سلامت جنسی و عمومی ضروری محسوب می‌شوند.

شرایط خاص پوست یا بیماری‌های اورولوژی

مانند زنان، آقایان هم مستعد ابتلا به بیماری‌های پوستی در ناحیه تناسلی هستند. به طور مثال، عارضه‌هایی همچون اگزما یا پسوریازیس می‌توانند ناحیه تناسلی را درگیر کرده و باعث خارش بیضه و سایر نواحی دستگاه تناسلی شوند. علاوه‌بر این، برخی از مشکلات و بیماری‌های مرتبط با مجاری ادرار (اورولوژی) هم ممکن است خود را به صورت خارش در دستگاه تناسلی نشان دهند.

روش‌های تشخیص علت خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان

تشخیص دقیق علت خارش آلت تناسلی در زنان و مردان، گام نخست برای انتخاب موثرترین برنامه درمانی است. فرآیند تشخیص معمولا مراحل زیر را شامل می‌شود:

• اخذ شرح حال: پزشک ابتدا مجموعه‌ای از پرسش‌های کلیدی را مطرح می‌کند تا اطلاعات جامعی به دست آورد. این پرسش‌ها بر موارد مهمی همچون شدت خارش، زمان شروع علائم، ناحیه درگیر، استفاده از داروها یا محصولات بهداشتی جدید و سوابق جنسی تمرکز دارند.
• معاینه فیزیکی دقیق ناحیه تناسلی: پس از گرفتن شرح حال، پزشک به بررسی ناحیه تناسلی می‌پردازد. هدف از معاینه، شناسایی هرگونه تغییرات ظاهری یا ناهنجاری در پوست و بافت است. در این مرحله، رنگ پوست، بافت، وجود هرگونه ضایعه، قرمزی، پوسته‌ریزی یا ترشحات غیرعادی بررسی می‌شوند.

اگر شرح حال و معاینه فیزیکی به تشخیص علت خارش آلت تناسلی در زنان و مردان کمکی نکنند، پزشک ممکن است، اقدام به نمونه‌برداری از پوست ناحیه تناسلی کرده و آن را به آزمایشگاه بفرستد. 

درمان و مدیریت خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان

روش‌های درمانی این عارضه بسته به علت زمینه‌ای آن، متفاوت خواهد بود. در این بخش، به بررسی رایج‌ترین روش‌های درمان برای برخی از اصلی‌ترین دلایل خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان می‌پردازیم:

کرم‌ها و پمادها استروئیدی

اگر خارش ناحیه تناسلی ناشی از مشکلات پوستی همچون اگزما (درماتیت)، لیکن سیمپلکس کرونیکوس یا لیکن اسکلروزوس باشد، پزشک اغلب کرم‌ها یا پمادهای حاوی کورتیکواستروئید (استروئیدی) را تجویز می‌کند. این ترکیبات با تاثیر گذاری مستقیم بر ناحیه درگیر، به سرعت التهاب را کاهش داده و موجب تسکین خارش می‌شوند.

فتوتراپی (نوردرمانی)

در مواردی که بیماری‌های پوستی همچون لیکن اسکلروزوس عامل اصلی خارش باشند و به داروهای موضعی استروئیدی پاسخ مناسبی ندهند، پزشک ممکن است روش نوردرمانی را به عنوان یک گزینه درمانی جایگزین و تخصصی توصیه کند.

داروها ضدقارچ

هنگامی که خارش به دلیل عفونت‌های قارچی یا مخمری ایجاد شده باشد، راه درمان اصلی، استفاده از داروهای ضدقارچ است. به عنوان مثال، داروی کلوتریمازول (Clotrimazole) برای درمان عفونت‌هایی که در نتیجه رشد بیش از حد قارچ‌ها یا مخمرها در واژن ایجاد شده‌اند، تجویز می‌شود. این داروها مستقیما عامل بیماری‌زا را از بین می‌برند.

اصلاح سبک زندگی

در مواردی که خارش ناحیه تناسلی ریشه در سبک زندگی نامناسب دارد، تغییرات ساده اما مهم در عادات روزمره می‌تواند تاثیرات درمانی عمیقی داشته باشد. برخی از راهکارهای خانگی مفید برای درمان خارش ناحیه تناسلی، شامل موارد زیر هستند:

• تغییر مواد شوینده لباس به‌ منظور حذف عوامل محرک
• انتخاب لباس زیر نخی و گشاد
• تعویض منظم لباس زیر
• پرهیز از مرطوب ماندن طولانی‌مدت ناحیه تناسلی

توجه: به هیچ وجه با اتکا به اطلاعات عمومی یا تجربیات دیگران، اقدام به خوددرمانی نکنید. تشخیص علت اصلی خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان و تجویز روش درمانی مناسب، تنها بر عهده پزشک متخصص است.

به نقل از سایت clevelandclinic،

مدت زمانی که طول می‌کشد تا خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان بهبود پیدا کند، به علت آن بستگی دارد. برای مثال، پسوریازیس درمان قطعی ندارد، اما علائم آن قابل کنترل و مدیریت هستند، در حالی که تریکومونیازیس با درمان مناسب معمولا ظرف حدود یک هفته برطرف می‌شود.

بنابراین نمی‌توان به طور قطعی گفت که خارش آلت تناسلی در زنان و مردان ظرف چند روز درمان می‌شود، زیرا هر عامل مدت زمان بهبودی منحصربه‌فرد خود را دارد.

چگونه از این عارضه پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از خارش آلت تناسلی در زنان و مردان مستلزم رعایت برخی اصول بهداشتی و اصلاح سبک زندگی است. در ادامه، راهکارهایی که می‌توانند به شما در حفظ سلامت این ناحیه حساس کمک کنند، ذکر شده‌اند:

• استفاده از شوینده‌های ملایم و بدون عطر برای شستشوی ناحیه تناسلی و خشک کردن آن با حوله نرم و تمیز بدون مالش شدید
• استفاده از لباس زیر راحت و از جنس الیاف طبیعی و تعویض روزانه آن (حداقل یک‎‌بار)
• عدم ماندن طولانی مدت در لباس یا مایوی خیس
• اجتناب از روابط جنسی محافظت‌ نشده، به‌ خصوص در صورت مشکوک بودن به سلامت جنسی شریک
• اجتناب از نوار بهداشتی یا تامپون‌های معطر
• حرکت جلو به عقب دستمال هنگام استفاده از دستمال توالت برای جلوگیری از انتقال باکتری‌های مقعد به واژن
• اجتناب استفاده از اسپری‌ها و محصولات بهداشتی برهم‌زننده تعادل طبیعی واژن
• داشتن تغذیه متعادل برای حفظ و تقویت باکتری‌های مفید و طبیعی واژن

رعایت این نکات، یک گام اساسی و قدرتمند در جلوگیری از بروز و عود مکرر خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان خواهد بود.

خارش ناحیه تناسلی در مردان و زنان؛ طاقت‌فرسا اما قابل کنترل و درمان

در اغلب موارد، خارش آلت تناسلی در زنان و مردان، با اقدامات ساده‌ای همچون پوشیدن لباس زیر راحت و گشاد، تعویض مکرر و اجتناب از محصولات بهداشتی حساسیت‌زا بهبود پیدا می‌کند. با این حال، باید هوشیار بود؛ اگر خارش مداوم، شدید یا همراه با علائم هشداردهنده دیگری همچون ترشحات غیرعادی، درد، قرمزی یا ضایعات پوستی باشد، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. 

تشخیص دقیق عامل زمینه‌ای توسط متخصص، تضمین‌کننده دریافت درمان موثر و تخصصی خواهد بود. در نهایت، به خاطر داشته باشید که حتی پس از درمان هم احتمال بازگشت این مشکل وجود دارد. رعایت بهداشت شخصی، استفاده نکردن از شوینده‌های عطری و نداشتن رابطه جنسی محافظت‌ نشده، بخشی از راهکارهایی هستند که می‌توانند در پیشگیری از عود مجدد این عارضه موثر باشند.

در صورت خارش و شدید شدن علائم این عارضه مراجعه به دکتر پوست ضروری است. برای دریافت نوبت از دکتر پوست آنلاین کافی است به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و نوبت خود را ثبت کنید.

منابع:

medicalnewstoday

سوالات متداول