کمبود ویتامین D در زنان باعث بروز بیماریهای متعددی همچون پوکی استخوان، سرطان، بیماریهای قلبی، اختلالات خودایمنی، افسردگی و مشکلات بارداری میشود. دلایل مختلفی مانند کمبود نور خورشید، مصرف برخی داروها، اختلال در جذب، رژیم غذایی نامناسب، عوامل ژنتیکی و ابتلا به بیماریهای مزمن سطح این ویتامین در بدن زنان را کاهش میدهند.
علائم کمبود ویتامین D معمولا خفیف اما تاثیرگذارند و شامل دردهای عضلانی و استخوانی، ضعف، خستگی و تغییرات خلقی هستند.
درمان کمبود ویتامین D با اصلاح سبک زندگی، مصرف غذاهای غنی از این ویتامین، دریافت نور خورشید و در موارد شدیدتر مصرف مکملهای دارویی انجام میشود. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به عوارض کمبود ویتامین D در زنان و روشهای درمان آن پرداختهایم.
در انتها، اگر سوالی درباره دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ میدهد.
چرا ویتامین D برای زنان ضروری است؟
ویتامین D، یکی از ویتامینهای موردنیاز بدن است که نقش مهمی در سلامت کلی زنان دارد. کمبود این ویتامین در میان زنان بسیار شایع است و نیاز به توجه ویژه دارد. از دلایل اهمیت این ویتامین در زنان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت سلامت استخوانها و پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی به ویژه در سنین بالاتر
- افزایش جذب کلسیم و فسفر مورد نیاز برای استحکام استخوانها و عملکرد عضلات از مواد غذایی
- کاهش ضعف عضلانی و جلوگیری از دردهای عضلانی و خطر زمین خوردن در زنان مسن
- نقش موثر در پیشگیری از بیماریهای مزمن مانند برخی از سرطانها، بیماریهای قلبی و اختلالات خودایمنی
- تاثیر مثبت بر کیفیت زندگی و سلامت عمومی زنان از طریق حفظ تعادل هورمونی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی
دلایل کمبود ویتامین D در زنان
کمبود ویتامین دی ممکن است به دلایل گوناگونی به وجود آید. برخی از عوامل موثر در کمبود این ویتامین در زنان به شرح زیر هستند:
قرار نگرفتن در معرض نور خورشید
نور خورشید منبع اصلی ویتامین D است و زنانی که کمتر در معرض آفتاب قرار میگیرند، در خطر بیشتری هستند. همچنین، سالمندان و افراد با پوست تیرهتر هم به طور طبیعی ویتامین D کمتری تولید میکنند.

مصرف برخی داروها
مصرف برخی داروها مانند داروی ضد صرع و برخی داروهای ضد HIV میتواند متابولیسم ویتامین D را مختل کند و منجر به کاهش سطح آن در بدن شوند. در ادامه، به برخی از داروهای کاهشدهنده سطح ویتامین D اشاره کردهایم:
- داروهای ضد صرع؛ تجزیه سریعتر ویتامین D به دلیل فعال کردن آنزیمهای کبدی
- کورتیکواستروئیدها؛ کاهش جذب کلسیم و اختلال در متابولیسم
- داروهای ضدویروسی برای HIV؛ کاهش سطح ویتامین D به دلیل تداخل این داروها با متابولیسم ویتامین D
- آنتیبیوتیکها و داروهای ضدقارچ؛ فعال کردن آنزیمها و تجزیه سریعتر این ویتامین
- داروهای کاهش وزن؛ کاهش جذب ویتامین D با مهار جذب چربی در روده
- داروهای کاهشدهنده کلسترول؛ اتصال داروها به ویتامین در روده و کاهش جذب آن
- داروهای شیمیدرمانی و ضدسرطان؛ تداخل با متابولیسم ویتامین D
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی بهطور قابل توجهی در کمبود ویتامین D در زنان نقش داشته باشند و بر تولید، انتقال و استفاده از این ویتامین در بدن تاثیر بگذارند. تغییر در برخی ژنها تبدیل ویتامین D به فرم فعال آن را مختل کرده، انتقال و اتصال آن در خون را کاهش داده یا واکنش سلولی به این ویتامین را تضعیف میکند. گاهی، این جهشها حتی با وجود دریافت کافی نور خورشید و رژیم غذایی مناسب سطح ویتامین D را کاهش میدهند. نوسانات هورمونی مانند تغییرات استروژن هم باعث میشوند زنان در صورت وجود ریسکهای ژنتیکی، بیشتر در معرض کمبود ویتامین D قرار بگیرند.
ابتلا به بیماریهای مزمن
وجود بیماریهایی مانند سرطان لنفوم، نارسایی کلیوی و کبدی و برخی بیماریهای مزمن دیگر میتواند بر متابولیسم و سطح ویتامین D در بدن تاثیر منفی داشته باشد و کمبود آن را تشدید کند.
اختلال در جذب
برخی بیماریهای گوارشی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، فیبروز کیستیک و مشکلات کبدی و کلیوی میتوانند باعث اختلال در جذب ویتامین D شوند. همچنین، افرادی که جراحیهای کاهش وزن یا برداشتن بخشی از روده داشتهاند، در معرض کمبود این ویتامین هستند.
رژیم غذایی نامناسب
برنامههای غذایی محدود مانند گیاهخواری و وگان که منابع اصلی ویتامین دی (ماهی چرب، زرده تخممرغ، لبنیات غنی شده) را شامل نمیشوند، میتوانند منجر به کمبود ویتامین D در زنان شوند.
علائم کمبود ویتامین D در زنان چیست؟
نشانههای کمبود ویتامین دی در زنان میتواند بسیار خفیف باشد و به راحتی با دیگر بیماریها اشتباه گرفته شود. در جدول زیر به مهمترین علائم کمبود ویتامین D در زنان اشاره شده است:
علائم | توضیحات |
عضلانی-اسکلتی | درد عضلات (بازو، ران، تنه) / درد استخوان (کمر، لگن، ساق) / لرزش و اسپاسم عضلانی |
آسیبپذیری استخوان | شکستگی استخوان با ضربههای خفیف / در موارد شدیدتر پاهای کمانی |
اختلال در حرکت | راه رفتن اردکی (به دلیل ضعف لگن و پاها) |
احساس عمومی بدن | خستگی مفرط / ضعف مداوم / احساس گزگز در دست و پا |
علائم کمبود ویتامین دی در زنان شیرده | خستگی، افسردگی، ریزش مو، کاهش اشتها |
علائم کمبود ویتامین دی در زنان باردار | خواب بیکیفیت، کمبود انرژی، دردهای عضلانی و اسکلتی |
توجه به این علائم بهویژه در دوران بارداری و شیردهی اهمیت بیشتری دارد، چرا که کمبود ویتامین D در این دورهها میتواند هم بر سلامت مادر و هم کودک تاثیر منفی داشته باشد.
کمبود ویتامین دی باعث چه بیماریهایی در زنان میشود؟
آگاهی از اینکه کمبود ویتامین دی در زنان باعث چه میشود، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات جدی در سلامت استخوانها، سیستم ایمنی، قلب و دیگر بخشهای بدن دارد. برخی از مهمترین عوارض کمبود ویتامین دی در بدن زنان شامل موارد زیر هستند:
پوکی استخوان
پوکی استخوان حالتی است که در آن استخوانها به دلیل کاهش تراکم، ضعیف و شکننده میشوند. ویتامین D نقش اساسی در جذب کلسیم دارد و کمبود آن باعث کاهش استحکام استخوانها میشود. زنان، بهویژه پس از یائسگی، به دلیل تغییرات هورمونی بیشتر در معرض این بیماری هستند. در پوکی استخوان، حتی زمین خوردنهای ساده میتواند منجر به شکستگیهای جدی شود.
سرطانها (بهویژه سرطان سینه)
مطالعات نشان دادهاند که کمبود ویتامین D خطر ابتلا به برخی سرطانها از جمله سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و سرطان تخمدان را افزایش میدهد. ویتامین D با مهار رشد تومورها و تقویت سیستم ایمنی بدن در کاهش خطر این بیماریها موثر خواهد بود.
بیماریهای قلبی و عروقی
کمبود ویتامین D با افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته مغزی مرتبط است. این ویتامین به تنظیم فشار خون و جلوگیری از سخت شدن شریانها کمک میکند. سطح پایین ویتامین D میتواند باعث التهاب و ایجاد پلاک در رگها شود. زنان با کمبود این ویتامین بیشتر در معرض مشکلات قلبی قرار دارند.
بیماریهای خودایمنی
ویتامین D در تنظیم پاسخ ایمنی نقش دارد و به بدن کمک میکند سلولهای خودی را از بیگانه تشخیص دهد. کمبود این ویتامین خطر ابتلا به بیماریهای خودایمنی مانند اماس، آرتریت روماتوئید و لوپوس را افزایش میدهد. زنان به طور طبیعی بیشتر از مردان در معرض این بیماریها هستند و کمبود ویتامین D میتواند شدت آنها را بیشتر کند.
سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)
زنان مبتلا به PCOS معمولا دچار کمبود ویتامین D هستند. این کمبود میتواند باعث تشدید علائمی مانند اختلال قاعدگی، ناباروری، چاقی و مقاومت به انسولین در این افراد شود.
عفونتها و ضعف سیستم ایمنی
کمبود ویتامین دی و عفونت زنان با هم ارتباط دارند. چرا که ویتامین D در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش داشته و کمبود آن میتواند باعث افزایش خطر عفونتهای مکرر شود.
اختلالات خلقی و افسردگی
ویتامین D نقش مهمی در عملکرد مغز و تنظیم احساسات دارد. کمبود این ویتامین منجر به افسردگی، اضطراب و نوسانات خلقی میشود. زنان دچار کمبود ویتامین D ممکن است احساس غم مداوم، خستگی و ناامیدی کنند. این ویتامین بر تولید نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین اثر میگذارد که خلق و خو را تنظیم میکند.
کمبود ویتامین دی در زنان باردار
کمبود ویتامین D در دوران بارداری میتواند اثرات منفی زیادی بر سلامت مادر و جنین داشته باشد. این ویتامین برای رشد طبیعی جنین ضروری است و کمبود آن ممکن است باعث بروز مشکلات مختلف شود. براساس تحقیقات منتشر شده در وبسایت خدمات ویژه دارویی سیستم ملی سلامت انگلستان،
در دوران بارداری، ویتامین D به رشد و تکامل طبیعی جنین کمک میکند. کمبود آن میتواند باعث رشد غیرطبیعی استخوان، شکستگی یا راشیتیسم در نوزادان شود و همچنین احتمال بروز عوارضی مانند پرهاکلامپسی و وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش دهد.
بنابراین، دریافت کافی ویتامین D در دوران بارداری برای پیشگیری از این مشکلات بسیار حیاتی است و بررسی سطح این ویتامین در بدن مادر و جنین توصیه میشود.
کمبود ویتامین D در زنان چگونه درمان میشود؟
اول از همه پیشنهاد میکنیم که با ویزیت آنلاین با دکتر تغدیه، راههای درست درمان را بدون نیاز به مراجعه حضوری و به صورت متنی یا تلفنی جویا شوید. درمان کمبود ویتامین D در زنان معمولا شامل ترکیبی از مصرف مکملها، تغییر در رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. دو روش رایج برای درمان کمبود ویتامین D در زنان شامل موارد زیر هستند:
درمان خانگی کمبود ویتامین D در زنان
یکی از سادهترین روشها برای درمان کمبود ویتامین D در زنان، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. قرار گرفتن 5 تا 30 دقیقه در معرض نور خورشید، به خصوص در ساعتهای بین 10 صبح تا 4 بعد از ظهر تولید ویتامین D در بدن را تحریک خواهد کرد. علاوهبراین، مصرف غذاهای غنی از ویتامین D میتواند به رفع کمبود این ویتامین کمک کند.
منابع غذایی برای تامین ویتامین دی
ویتامین D به طور طبیعی در غذاهای محدودی وجود دارد. از بهترین منابع غذایی برای تامین ویتامین دی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ماده غذایی | مقدار ویتامین D (به ازای هر 100 گرم) |
سالمون پخته | 570 IU |
قزلآلا پخته | 645 IU |
زرده تخممرغ | 37 IU در هر عدد (تقریبا 17 گرم) |
پنیر (معمولی) | 6 تا 24 IU |
جگر گاو | 49 IU |
قارچ (معمولی) | کمتر از 10 IU |
شیر گاو غنیشده | 100 IU در هر لیوان (240 میلیلیتر) |
شیر گیاهی غنیشده | 100 IU در هر لیوان (240 میلیلیتر) |
غلات صبحانه غنیشده | 40 تا 100 IU در هر وعده (30 گرم) |
ماست غنیشده | 80 تا 100 IU در هر لیوان |
آب پرتقال غنیشده | 100 IU در هر لیوان (240 میلیلیتر) |
مقادیر ذکر شده تقریبی هستند و بسته به نوع و فرآوری ماده غذایی میتوانند متفاوت باشند. همچنین، نیاز روزانه به ویتامین D در گروههای مختلف زنان به ویژه در دوران بارداری، شیردهی و پس از یائسگی تفاوت دارد. بنابراین، تعیین دوز مناسب مکملها و نحوه تامین ویتامین D بهتر است تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط فردی انجام شود.
اگر هم تمایل به مصرف قرص ویتامین دی دارید، میتوانید با سفارش آنلاین دارو از داروخانه دکتردکتر، سفارش خود را درب منزل تحویل بگیرید.
درمان دارویی کمبود ویتامین D
اگر آزمایش ویتامین دی نشان دهد که سطح ویتامین D بهطور قابل توجهی پایین است، پزشک مصرف مکمل را توصیه خواهد کرد. این مکملها برای افرادی که به سختی میتوانند از طریق غذا یا نور خورشید ویتامین D دریافت کنند، مفید هستند.
درمان دارویی کمبود ویتامین D معمولا شامل مصرف مکملهای ویتامین D2 (ارگوکلسیفرول) یا D3 (کولهکلسیفرول) است. دوز مصرفی بسته به شدت کمبود تعیین میشود. در موارد متوسط تا شدید، پزشکان معمولا درمان با دوز بالا مانند ۵۰,۰۰۰ واحد بینالمللی در هفته به مدت ۶ تا ۸ هفته را تجویز میکنند و پس از آن، دوز نگهدارنده روزانه ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد ادامه مییابد.
در کمبودهای خفیف، مصرف روزانه مکمل با دوز پایین کافی است. هدف درمان، رساندن سطح ویتامین D خون به بالای ۳۰ نانوگرم بر میلیلیتر است. در بیماران با مشکلات جذب، دوز بالاتر یا فرمهای خاصی نیاز است. در طول درمان، پایش منظم سطح ویتامین D، کلسیم و عملکرد کلیه ضروری است تا از مسمومیت جلوگیری شود.
همچنین، زمان مصرف ویتامین دی نقش مهمی در جذب آن دارد. بهترین زمان، هنگام صرف وعده غذایی چرب است، زیرا این ویتامین محلول در چربی بوده و برای جذب بهتر به چربی نیاز دارد.
چه زمانی برای درمان کمبود ویتامین D به دکتر مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم مداوم مانند درد استخوان، ضعف عضلانی، عفونتهای مکرر، خستگی یا تغییرات خلقی مانند افسردگی باید برای بررسی کمبود ویتامین D در زنان به دکتر تغذیه مراجعه شود. افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند، مانند زنان باردار حتی بدون علائم باید مشورت پزشکی داشته باشند. همچنین اگر دچار بیماریهای زمینهای مانند پوکی استخوان یا بیماریهای خودایمنی هستید، بررسی سطح ویتامین D اهمیت دارد.
برای استفاده از خدمات مشاورهای متخصصان در این زمان به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و از انواع مشاوره آنلاین، تلفنی و حضوری بهرهمند شوید.
منابع: