علائم یائسگی چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟ +لیست 15 گانه علایم منوپوز

ورود به یکی از دوره‌های مهم زندگی بانوان، همراه با نشانه‌هایی تحت عنوان علائم یائسگی اتفاق می‌افتد. یائسگی، در دهه چهارم یا پنجم زندگی رخ می‌دهد. مهم‌ترین نشانه های یائسگی، معمولا به‌صورت گرگرفتگی، خشکی واژن، پوکی استخوان، بی‌خوابی و نوسانات خلقی ظاهر می‌شوند. علائم اولیه شامل درد استخوان‌ها و مفاصل، پریودنشدن برای مدتی طولانی، تعریق شبانه، کاهش میل جنسی، نازک‌شدن موها و افزایش وزن است. اگر نشانه‌های یائسگی در سنین پایین‌تر و با تشخیص علائم یائسگی زودرس ظاهر شد، می‌توانید با مصرف دارو و اصلاح سبک زندگی، شرایط را کنترل کنید. قرارگرفتن زیر نظر متخصص زنان و انجام آزمایش‌های دوره‌ای نیز به کاهش علائم و بهبود وضعیت سلامتی کمک می‌کند.

مطالعه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر به 8 دقیقه زمان نیاز دارد و در انتهای آن جواب سوالات بسیاری را درباره علائم یائسگی زنان و مردان خواهید گرفت.

اگر هم سوالی درباره مهم ترین علائم یائسگی دارید، می‌توانید در انتهای این مطلب و در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.

علائم یائسگی در زنان

احساس گرگرفتگی، بی‌خوابی، تعریق بیش از حد، پریودنشدن یا لکه‌بینی، تغییر در خلق و خو، کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد هورمون‌ها، معمول‌ترین علائم یائسگی در زنان هستند. معمولا خانم‌ها بین 40 تا 50 سالگی، اولین علائم یائسگی را در خود می‌بینند. البته سن شروع مونوپوز (Menopause) به عوامل مختلف ژنتیکی و محیطی بستگی دارد؛ مثلا برخی از افراد در اواسط دهه ۳۰ علائم اولیه قاعدگی را می‌بینند و افراد دیگر ممکن است تا ۵۵ سالگی همچنان خونریزی قاعدگی داشته باشند.

بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)،

بیشتر زنان یائسگی را بین سنین 45 تا 55 سال، به‌عنوان بخشی طبیعی از روند بیولوژیکی خود، تجربه می‌کنند. یائسگی به دلیل ازبین‌رفتن عملکرد فولیکولار تخمدان و کاهش سطح استروژن خون ایجاد می شود.

بازه زمانی یائسگی شامل سه مرحله کلی است:

• پیش از یائسگی؛ بدن به‌آرامی از دوره باروری فاصله می‌گیرد. سطح هورمون زنانه استروژن در بدن نوسان پیدا می‌کند و چرخه پریودی و قدرت باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سیکل ماهانه نامنظم و کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از همیشه می‌شود. تغییر حجم خون پریودی هم از علائم یائسگی در پریود است. این موارد رایج‌ترین علائم پیش یائسگی در زنان هستند.
• یائسگی؛ شدت‌گرفتن علائم بدن برای ورود به مرحله بعد آماده می‌شود. در این زمان، نشانه‌ها به‌وضوح دیده می‌شوند.
• بعد از یائسگی؛ در این دوره دیگر پریود اتفاق نمی‌افتد و بدن فرآیند تخمک‌گذاری را متوقف کرده است. ممکن است همچنان علامت‌های یائسگی وجود داشته باشد اما به مرور زمان، شدت برخی از نشانه‌ها کم‌تر می‌شود.

در ویدیوی علائم یائسگی  درباره نشانه‌های یائسگی توضیحات جامعی را از زبان پزشک ارائه داده‌ایم:

اینکه بدانید علائم یائسگی چیست و چگونه باید آن را مدیریت کرد کمک می‌کند، درک بهتری نسبت به این مسئله در شما و اطرافیانتان ایجاد می‌کند.

علائم اولیه یائسگی

علائم مراحل مختلف مونوپوز تقریبا یکسان است؛ ولی شدت آن‌‌ها کم‌تر یا بیشتر می‌شود. علایم یائسگی در زنان را می‌توان به سه دسته، تقسیم کرد:

1. نشانه‌هایی که سیستم تولید مثل را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛
2. علائمی که روی جسم تأثیر دارند؛
3. علائم روانی ناشی از تغییرات هورمونی بدن.

اگر به دنبال تشخیص اولین علامت یائسه شدن هستید، به موارد زیر توجه کنید. ممکن است همین حالا در حال تجربه تعدادی از آن‌ها باشید:

 تغییر در نظم عادت ماهانه

اولین نشانه یائسگی ، معمولا تغییر در الگوی طبیعی پریودی است. به هم ریختن نظم بیولوژیکی بدن و بر هم خوردن نظم هورمون‌ها، مهم‌ترین دلیل این اتفاق هستند. ممکن است قاعدگی را به‌صورت غیر معمول سبک یا شدیدتر از قبل تجربه کنید. تغییر در تعداد دفعات پریودی هم قابل انتظار است. ممکن است دو یا سه‌هفته یک‌بار پریود شوید، یا چند ماه بین دوره‌های قاعدگی فاصله بیفتد. اگر هم مدت زمان این تاخیر بیشتر شد، حتما به دکتر زنان مراجعه کنید.

درد و احساس گرفتگی در ماهیچه‌ها و مفاصل

برای بسیاری از خانم‌ها، یکی از اولین علائم یائسه‌شدن درد استخوان، مفصل یا ماهیچه‌ها است. دلیل بروز این اتفاق، پایین آمدن سطح ترشح هورمون‌های زنانه است. این هورمون‌ها، باعث تامین مواد ضروری و ویتامین‌های مورد نیاز مفاصل بدن خانم‌ها، می‌شوند. کنترل وزن، کاهش اضطراب، یوگا و مصرف داروهای ضد درد و التهاب، می‌تواند به تسکین بدن‌درد شما کمک کند.

 گرگرفتگی

زمانی که به‌دنبال علت گرگرفتگی باشید متوجه می‌شوید که کاهش سطح هورمون استروژن، دمای بدن را به شکل عجیبی بالا می‌رود. در نتیجه این اتفاق، مغز وارد پروتکل خنک سازی و خروج گرمای بدن می‌شود که در نتیجه آن، گرگرفتگی رخ می‌دهد. احساس گرما، برای مدت کوتاه و به‌صورت ناگهانی که معمولاً در صورت، گردن و سینه حس می‌شود، از اولین نشانه‌ها و علامت یائسه‌بودن است. گرگرفتگی یائسگی می‌تواند به‌شکل قرمزی پوست و عرق‌کردن دیده شود و با سرگیجه همراه باشد.

 تنش‌های روانی

اضطراب، ‌احساس خواب‌آلودگی، تغییرات در خلق‌وخو مانند بی‌حوصلگی بی‌دلیل یا زودرنجی و ناتوانی در کنترل احساسات و نشان‌دادن واکنش شدید در برابر کوچک‌ترن وقایع، از پیامدهای یائسه‌شدن است. علاوه‌براین، ازدست‌دادن اعتماد به‌ نفس علامت‌ آزاردهنده دیگری است که می‌تواند با کمک‌گرفتن از مشاور بهبود بهتر شود. تمام این حالت‌ها، در اثر عدم تعادل ترشح هورمون‌های بدن خانم‌ها، اتفاق می‌افتند.

 اختلالات خواب

مشکل در خواب می‌تواند باعث احساس خستگی در طول روز شود یا تاب‌آوری شما را پایین بیاورد. تعریق شبانه، یا احساس گر گرفتگی که در شب رخ می‌دهد، نمونه دیگری از علائم اولیه یائسگی هستند. اختلال خواب، مشکل بیش از 60 درصد از خانم‌هایی است که در آستانه یائسه شدن، هستند. تشدید اختلال خواب، باعث ایجاد حس خواب آلودگی در طول روز، اختلالت خلقی و افسردگی، می‌شود.

 علائم ظاهری در بدن

تغییرات در وضعیت پوست، مانند خشکی یا چرب‌شدن و ایجاد آکنه بزرگسالان می‌تواند مربوط به دوره‌ یائسگی باشد. افزایش موهای صورت، ریزش مو یا نازک‌شدن تارهای موی سر هم با این شرایط ارتباط دارد. گاهی افزایش وزن و تغییر فرم بدن هم در خانم‌های یائسه، دیده می‌شود. تغییرات شیمیایی یائسگی، باعث مقاوم شدن چربی‌های بدن خانم‌ها شده و همین، باعث بالا رفتن وزن بدن و احتباس آب در بافت عضله‌های بدن، می‌شود.

 درد و احساس سفتی در سینه

نوسانات هورمونی یائسگی تقریبا می‌تواند روی هر ناحیه از بدن اثر بگذارد. حساسیت یا درد سینه، کاهش تراکم بافت سینه‌ها، تغییر در اندازه و شکل پستان‌ها و ناهمواری بافت ناشی از کیست پستان در برخی از خانم‌ها مشاهده می‌شود. کاهش مصرف کافئین و استفاده از کیسه آب گرم در ناحیه دردناک، روش‌های ساده‌ای برای تسکین این دردها هستند.

تپش قلب

ضربان قلب که به‌طور ناگهانی شدیدتر شود، نشانه دیگری از علائم اولیه یائسگی است. دلیل این اتفاق، تغییرات هورمونی است که نه‌تنها در دوره یائسگی بلکه در دوران قاعدگی و بارداری هم رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که تپش قلب، نشانه‌ای موقت است و با تغییر سبک زندگی، خود به خود از بین می‌رود.

سردرد یا میگرن

یکی از دیگر نشانه‌های یائسگی، بروز سردرد یا میگرن است. میگرن یا سردرد ناشی از یائسگی می‌تواند نتیجه افت استروژن در بدن باشد. البته، شدت سردردهای یائسگی، در سال‌های نزدیک به بروز آن، در اثر تغییرات هورمونی و نوسان بالای استروژن، شدیدتر می‌شود. نکته جالبی که در این رابطه وجود دارد این است که در برخی از خانم‌ها، با اتمام دوران قاعدگی سردردها از بین می‌روند.

مشکلات حافظه، تمرکز و مه مغزی

فراموشی و نداشتن تمرکز هم در دوران مونوپوز قابل انتظار است. با توجه به نتایج یک تحقیق در سال 2019، کاهش هورمون استروژن در اثر یائسگی، باعث بروز این اتفاق می‌شود. در اثر این اتفاق، قوه تعقل فرد و رفتار عاقلانه او نیز، دچار مشکل می‌شود. اگر علائم جدی شد، از پزشک متخصص اعصاب و روان کمک بگیرید.

 وزوز گوش

کاهش قدرت شنوایی و وزوز گوش جز نشانه‌هایی است که ممکن است در دوران یائسه‌شدن تجربه کنید. اگرچه علت دقیق این مسئله هنوز مشخص نشده است؛ اما احتمالا با کاهش میزان استروژن ارتباط دارد. برای کنترل وزوز گوش، می‌توانید طبق نظر پزشک، درمان تخصصی را تحت نظر متخصص گوش، پیش بگیرید.

علائم ثانویه یائسگی

مهم‌ترین نشانه‌های موجود در دسته‌بندی علائم ثانویه یائسگی، می‌توانند به‌طور مستقیم در اثر تغییرات هورمونی رخ دهند. علاوه‌براین، زنان یائسه با مشکلاتی سروکار دارند که علت اصلی آن‌ها مونوپوز است. در ادامه به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

تضعیف عملکرد جنسی

در دوران یائسگی، خاصیت ارتجاعی واژن از دست می‌رود و در نتیجه امکان دارد که خشکی واژن رخ دهد. برای همین، احساس درد، خارش یا سوزش و خونریزی واژینال هنگام برقراری رابطه جنسی دور از انتظار نیست. اغلب کاهش میل جنسی، نوسان‌های هورمونی، رابطه دردناک و ناراحتی در حین رابطه جنسی سبب می‌شود خانم‌ها در سال‌های ابتدایی یائسه‌شدن تمایل چندانی برای برقراری رابطه نداشته باشند.

 اختلال در دفع ادرار

با یائسه‌شدن، علاوه‌بر واژن، مجرای ادرار هم خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، علائمی مانند تکرر ادرار، احساس ادرار کاذب و بی‌اختیاری ادرار در این دوران طبیعی است. همچنین احتمال ابتلا به عفونت ادراری افزایش پیدا می‌کند. پزشکان برای حل این مشکلات انجام تمرین‌های تقویت‌کننده عضلات لگن (حرکات ورزش کِگِل)، استفاده از استروژن موضعی واژینال و هورمون‌درمانی را توصیه می‌کنند.

 پوکی استخوان

یکی از متداول‌ترین عوارض یائسگی، پوکی استخوان است. تراکم استخوان در چند سال اول بعد از یائسگی به شدت کم می‌شود. در این حالت استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند و احتمال شکستگی یا دررفتن آن‌ها بالا می‌رود. استخوان‌های لگن، ستون فقرات و مچ دست بیشتر در معرض شکستگی هستند و باید از آن‌ها مراقبت کنید.

افزایش وزن

با ورود به دوره مونوپوز، سوخت‌وساز بدن کم‌تر می‌شود و بنابراین، نیاز به مواد غذایی کمتری خواهید داشت. برای همین ممکن است مقدار قند اضافی، که از مواد غذایی دریافت می‌کنید، در شکم و پهلوها به‌صورت چربی ذخیره شود که باعث بروز سلولیت نیز می‌شود. برای حفظ وزن متعادل در این دوران مقدار غذای خود را کنترل کنید، رژیم‌های کم‌‌کالری داشته باشید و ورزش روزانه را فراموش نکنید.

افزایش خطر ابتلا به بعضی از بیماری‌ها در دوران یائسگی

با یائسه‌شدن خانم‌ها، احتمال ابتلا به بعضی از مشکلات مانند بیماری قلبی بالا می‌رود. علت آن می‌تواند کاهش سطح هورمون استروژن در بدن باشد. بنابراین لازم است روش‌های تسکین علائم یائسگی و راه درمان را بشناسید. بروز بیماری‌های قلبی، چاقی، پوکی استخوان، بی‌اختیاری ادرار و عفونت دستگاه ادراری، از جمله این بیماری‌ها هستند.

اگر به دنبال کنترل علائم یائسگی هستید از داروی یائسگی استفاده کنید تا علائم را کاهش دهید.

علائم یائسگی زودرس

یائسگی زودرس اصطلاحی است که در زمانی که دوره‌های پریودی خانم‌ها قبل از 45 سالگی متوقف می‌شود، استفاده می‌شود. مونوپوز زودرس می‌تواند به‌طور طبیعی یا به‌عنوان عارضه جانبی برخی از بیماری‌ها و روش‌های درمان‌ تجربه شود. علامت اصلی یائسگی زودرس تعداد کم پریودی یا درمواردی، قطع کامل آن است. در یائسگی زودهنگام، تولید هورمون‌هایی که به‌طور طبیعی از تخمدان‌ آزاد می‌شود، به‌ویژه استروژن، متوقف می‌شود. علت یائسگی زودرس هنوز ناشناخته است اما احتمالا مواردی مانند ناهنجاری‌های کروموزومی، بیماری خودایمنی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی و موارد نادر ازجمله عفونت‌های ناشی از بیماری سل یا مالاریا در بروز آن موثر باشند. اگر زیر سن 45 سال هستید و دست کم تعدادی از علائم بالا را دارید، باید با پزشک متخصص زنان مشورت کنید. پزشک برای تشخیص علائم شما، سابقه خانوادگی و سطح هورمون‌ها در نتایج آزمایش خون را بررسی می‌کند.

بروز علائم یائسگی چقدر طول می‌کشد؟

گاهی نشانه‌های یائسگی در زنان چند ماه بعد از شروع بهبود پیدا می‌کند یا تا چند سال ادامه دارد. ژنتیک، سبک زندگی و شرایط محیطی روی این مدت زمانی موثر است. معمولا علائم با گذشت زمان تغییر می‌کنند. ممکن است اکنون چند بار در روز احساس گرگرفتگی داشته باشید یا هنگام خواب عرق کنید، اما پس از مدتی علائم جای خود را به سردردهای میگرنی یا نوسانات خلقی بدهد. بعضی از علائم ممکن است برای همیشه باقی بمانند. مثلا بی‌توجهی به رژیم غذایی سالم و ورزش منجر به اضافه وزن می‌شود. هرچقدر زمان بگذرد، کاهش وزن اضافی سخت‌تر است. اضافه‌وزن ممکن است سبب بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی یا فشار خون شود.

روش‌های تسکین نشانه های یائسگی در زنان

دوران یائسه‌‌شدن مانند دوره باروری بخشی از زندگی زنان است. اگر بتوانید با علائم آن کنار بیایید، نیازی به درمان ندارد. اما اگر نشانه‌ها آزاردهنده شد و روند زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار داد، باید به سراغ روش‌های درمان و بهبود شرایط بروید. جدول زیر رایج‌ترین روش‌ها برای کنترل مهم ترین علائم یائسگی را نشان می‌دهد:

پزشک با درنظرگرفتن تمام جوانب، بهترین روش‌های تسکین علائم در زنان یائسه را توصیه می‌کند. فراموش نکنید این داروها تنها باید با تجویز پزشک متخصص مصرف شوند. استفاده از مکمل برای یائسگی نیز می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

درمان علائم یائسگی در زنان

در دوره مونوپوز دیگر نمی‌توانید باردار شوید. بنابراین اگر در سنین پایین‌تر هستید و این مسئله سبب نگرانی شما شده است، از درمان‌های پزشکی کمک بگیرید. مصرف بعضی از داروهای هورمونی می‌تواند زمان بروز نشانه‌ها را تا چند سال عقب بیاندازد. علاوه‌براین، علائمی مانند درد و سوزش واژن در طول رابطه با استفاده از روان‌کننده‌های بر پایه آب تا اندازه‌ای برطرف می‌شود. اگر خشکی شدید واژن دارید، می‌توانید در کنار این محصولات از قرص، کرم یا حلقه‌های واژینال استروژن‌دار استفاده کنید.

ورود این هورمون‌ها به بدن علائم خشکی واژن را تسکین می‌دهد. از سوی دیگر بیماری قلبی تهدیدی جدی برای سلامت شما است. با تغذیه سالم و فعالیت ورزشی پس یائسگی خطر آن را کاهش دهید. به‌علاوه در صورت ابتلا به بیماری قلبی، فشار خون یا کلسترول بالا به‌طور منظم با پزشکتان دیدار و دستورات او را بادقت اجرا کنید. اگر می‌خواهید برای کنترل علائم یائسگی به متخصص زنان مراجعه کنید، خوب است پیش از اقدام با خواندن مطلب تخصص زنان و زایمان چیست با وظایف این پزشک بیشتر آشنا شوید و بدانید چطور می‌توانید در زمان مراجعه راهنمایی‌های بهتری از ایشان بگیرید.

آیا برای علائم یائسگی در زنان باید به پزشک مراجعه کرد؟

یائسگی با احساسات مختلف و علائم متفاوتی مثل تعریق شبانه، بی‌خوابی، افزایش وزن و نازک‌شدن موها همراه است. البته همه زنان تمام علائم یائسگی را به‌طور یکسان تجربه نمی‌کنند. ممکن است بعضی از علائم بالا برایتان آشنا و بعضی دیگر غیرمنتظره باشد. شناخت علائم اولیه و علائم یائسگی زودرس می‌تواند پاسخی برای پرسش متداول «از کجا بفهمم یائسه شدم یا نه؟» باشد و شما را از نظر روحی و احساسی برای این شرایط آماده کند. همچنین به شما کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری با پزشکتان مشورت کنید.

هر خانم یائسه باید در بازه‌های زمانی 3 تا 5 ساله، برای غربالگری نزد پزشک برود. معاینه‌های کولونوسکوپی، ماموگرافی و آزمایش تری گلیسیرید می‌تواند به شما اطمینان دهد که درگیر مشکلاتی مانند سرطان رحم یا تخمدان نیستید. علاوه‌براین، خونریزی از واژن پس از یائسگی می‌تواند یکی از نشانه‌های جدی و زنگ خطری برای ابتلا به سرطان باشد. بنابراین در صورت مشاهده این مورد از پزشک متخصص شهر خود مشورت بخواهید. مثلا اگر ساکن بندرعباس هستید، نوبت متخصص زنان و زایمان بندرعباس را بگیرید و هرچه سریع‌تر، تحت نظر قرار بگیرید. 

علائم یائسگی در مردان

بعضی از مردان در سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی نشانه‌هایی دارند که برای توصیف آن از ‌اصطلاح علائم یائسگی مردان استفاده می‌شود. سیستم بدن مردان هیچ‌کدام از تغییراتی را که در بدن زنان یائسه ایجاد می‌شود، ندارد. اگرچه سطح هورمون مردانه تستسترون، با افزایش سن در بدن کاهش پیدا می‌کند اما این کاهش در بازه ۳۰ تا ۴۰ سالگی، کم‌تر از ۲ درصد است. بنابراین به‌اندازه‌ای نیست که روی قدرت باروری تأثیر داشته باشد یا علائم جسمی و روانی ایجاد کند. مهم‌ترین علائم شبه‌یائسگی در مردان شامل موارد زیر است:

• افسردگی
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ
• نوسانات خلقی و حساس‌شدن
• کاهش توده عضلانی
• ضعف عضلات و کاهش توانایی انجام کارهای سنگین و فعالیت‌های ورزشی
• افزایش وزن
• کاهش اشتیاق و انرژی
• مشکل خواب
• خستگی همیشگی
• کاهش حافظه و قدرت تمرکز

در بسیاری از موارد، علت اصلی علائم یائسگی در مردان تغییرات هورمونی نیست. اضطراب شدید، سبک زندگی ناسالم، بحران میانسالی و مصرف زیاد سیگار و مواد مخدر مهم‌ترین علل ایجاد این علائم هستند.

آیا یائسگی قابل کنترل است؟

اکنون می‌دانید علائم یائسگی در زنان و حتی مردان چیست؛ این دوره، بیماری نیست. نشانه های یائسگی همچون گرگرفتگی، خشکی واژن، پوکی استخوان، بی خوابی یا نوسانات خلقی هم نشانه وجود بیماری نیستند. قرار گرفتن تحت نظر پزشک متخصص به شما در مدیریت علائم کمک می‌کند، اما نباید انتظار داشته باشید که پزشک همیشه برای شما دارو تجویز کند تا حالتان بهتر شود. به بدنتان اجازه بدهید سیکل طبیعی مونوپوز را طی کند. سعی کنید فقط از روش‌های طبیعی چون مدیریت استرس، ورزش و رژیم غذایی سالم برای تسکین علائم ناراحت‌کننده این دوران استفاده کنید و با بدنتان، همراه باشید. اگر نیاز به مشاوره پزشکی در زمینه مهم‌ترین علائم یائسگی دارید، می‌توانید همین حالا از طریق سامانه دکتردکتر، بهترین دکتر زنان شهرتان را پیدا کرده و آنلاین، نوبت بگیرید.

منابع:

nhs.uk

mymenopausecentre.com

سوالات متداول علائم یائسگی