یکی از روش‌های زایمان، سزارین است. معمولا زایمان سزارین هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که امکان زایمان طبیعی بی‌خطر وجود نداشته باشد. زایمان با این روش در مواقع اضطراری یا زودتر از موعد زایمان طبیعی مقدور است. مدت‌زمان بهبودی پس از سزارین، طولانی‌تر از زایمان طبیعی است و خطرات بیشتری هم نسبت به آن دارد. در این مقاله از مجله سلامتی دکتردکتر در مورد عمل سزارین با شما صحبت می‌کنیم. یادتان باشد که دوران بارداری بسیار حساس است و تمام فرایندهای مربوط به پیش و بعد از آن هم اهمیت دارد. پس باید اطلاعات کافی داشته باشید و هرگونه مشکل احتمالی را با مراجعه به جراح زنان زایمان مطرح کنید. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر قصد داریم در مورد زایمان سزارین با شما صحبت کنیم.
این مطلب توسط دکتر فریبا حیدری علوی، متخصص زنان و زایمان بررسی شده و به تایید رسیده است.
در انتهای همین مقاله می‌توانید سوال‌هایتان را در رابطه با زایمان سزارین مطرح کنید تا کارشناسان سلامت به شما پاسخ دهند.
عمل سزارین چیست؟
جراحی سزارین (C-section) یکی از انواع روش های زایمان و عملی برای خارج‌کردن نوزاد از بدن مادر است.
عمل سزارین به نقل از clevelandclinic:
«سزارین نوعی عمل جراحی است که با ایجاد برش در شکم و رحم برای خارج کردن نوزاد پیش می‌رود. کسانی که امکان زایمان‌کردن به‌طور طبیعی را ندارند، باید به این روش، فرزندشان را به‌دنیا می‌آورند. همچنین مواقعی که نوزاد در معرض خطر باشد، این روش زایمان انتخاب می‌شود.»
در واقع، زمانی که سلامت نوزاد هم در خطر باشد، پزشکان ریسک زایمان طبیعی را نمي‌پذیرند و دست به عمل سزارین می‌زنند. عمل‌های سزارین برنامه‌ریزی‌شده معمولا از هفته ۳۹ بارداری به بعد مجاز به انجام هستند. هدف از انجام این عمل در این زمان از دوران بارداری، بیرون‌آوردن نوزاد پیش از رسیدن زمان طبیعی زایمان است. با بارداری هفته به هفته آشنا شوید و بدانید که روند به انتها رسیدن آن با عمل سزارین چگونه است.
مراحل زایمان سزارین
در صورتی که روش سزارین را برای زایمان خود انتخاب کرده‌اید، بهتر است از مراحل آن آگاه باشید. به این ترتیب، استرس زایمان خود را کاهش می‌دهید. در ادامه مراحل زایمان سزارین را به صورت کامل توضیح می‌دهیم:
آماده سازی برای بی‌حسی یا بیهوشی
نخستین گام در جریان زایمان سزارین، آماده‌سازی زنان برای بیهوشی یا بی‌حسی است. در بیشتر این عمل‌ها از روش بیهوشی اپیدورال (epidural)، یعنی تزریق ماده بیهوشی در امتداد ستون فقرات استفاده می‌شود. در نتیجه استفاده از چنین نوعی از بیهوشی، فرد در طول عمل تا حدی هوشیاری دارد. در بعضی از موارد هم باید بیهوشی عمومی انجام شود.
استفاده از ماسک اکسیژنی
در مراحل بعدی آماده‌سازی برای سزارین، روی شکم با ماده‌ای ضدعفونی‌کننده پاک می‌شود و ماسک اکسیژنی برای رساندن این ماده به نوزاد روی دهان و بینی مادر قرار می‌گیرد. پس از این قدم، پارچه‌ای استریل در حوالی محل برش و روی پاها و سینه مادر قرار می‌گیرد. در آخر هم پرده‌ای میان سر و ناحیه اندام پایینی کشیده می‌شود.
ایجاد برش روی شکم توسط پزشک
متخصص زنان و زایمان، برشی روی دیواره شکم و پوست آن به وجود می‌آورد. برای ایجاد آن از برشی عمودی یا عرضی استفاده می‌شود. ترمیم و بهبودی برش عرضی، زودتر انجام می‌گیرد. برش‌های افقی هم گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند که اصطلاحا به آن‌ها برش بیکینی هم می‌گویند.
جدا کردن ماهیچه های شکم و برش مجدد
بعد از برش اول، پزشک ماهیچه‌های شکم را برای رسیدن به رحم جدا می‌کند. در این مرحله نیز نیاز به برش‌های عمودی یا افقی وجود دارد. پس از نمایان شدن رحم، نوزاد به آرامی توسط پزشک بیرون کشیده خواهد شد. ساکشن دهان و بینی نوزاد و جدا کردن بند ناف در این مرحله انجام می‌گیرد. در صورتی که نوزاد متولد شده نیاز به مراقبت نداشته باشد، اولین دیدار مادر و فرزند انجام خواهد گرفت.
بخیه برای بستن شکم
پزشک پس از تولد نوزاد به خارج کردن جفت از رحم می‌پردازد. سپس رحم با بخیه‌های قابل جذب که نیاز به باز شدن شکم وجود ندارد، بسته می‌شود. برش شکم نیز با بخیه‌هایی پوشانده خواهد شد. این بخیه‌ها معمولا چند روز پس از زایمان توسط پزشک برداشته می‌شوند. برداشتن این بخیه‌ها معمولا بدون درد است.
مدت زمان زایمان سزارین
در عمل‌های سزارین برنامه‌ریزی‌شده، مدت‌زمان لازم برای این کار در حدود 45 دقیقه تا یک ساعت دقیقه است، در موارد اضطراری، پزشک به صورت فوری و در کمترین زمان ممکن سعی می‌کند که بچه را از رحم بیرون بیاورد. اگر از بیهوشی عمومی برای عمل استفاده نشود، مادر می‌تواند مراحل را درک کند و مدت کوتاهی پس از به دنیاآمدن نوزاد، او را ببیند.
چه افرادی باید عمل سزارین انجام دهند ؟
احتمالا دوست دارید بدانید که چه افراد و شرایطی کاندید انجام زایمان سزارین هستند. در شرایط زیر از این نوع جراحی برای به دنیا آوردن نوزاد استفاده می‌شود:
- زایمان طبیعی به حالت عادی و سالم پیش نمی‌رود. به عنوان مثال مشکلاتی مانند مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی برای مادر بوجود آمده است.
- نوزاد تحت فشار است.
- نوزاد یا نوزادان در وضعیت سفالیک نیستند و در شرایطی غیرعادی قرار گرفته‌اند.
- بیشتر از یک نوزاد در راه خروج از رحم هستند.
- مشکلی درباره جفت نوزاد وجود دارد و دهانه رحم را پوشانده است.
- بند ناف دچار افتادگی شده و حلقه آن از دهانه رحم جلوی نوزاد لغزیده باشد.
- پای مشکلی جسمانی به‌میان است و مادر بیماری‌های مغزی یا قلبی دارد.
- انسدادی به وجود آمده است. برای مثال، توموری در کانال زایمان وجود دارد، سر نوزاد بزرگ است یا شکستگی و مشکلی در لگن مشاهده می‌شود.
- زایمان‌های قبلی با روش سزارین انجام شده باشد یا ناحیه رحم، پیش‌تر جراحی داشته است.
بعضی از زنان هم برای زایمان فرزند نخست‌شان درخواست عمل جراحی سزارین دارند. آن‌ها یا از زایمان طبیعی می‌ترسند یا از عوارض آن دوری می‌کنند. متخصصان چنین عملی را به زنانی که می‌خواهند، چند بار زایمان داشته باشند، اصلا توصیه نمی‌کنند. هرچقدر شمار زایمان‌ها با سزارین بیشتر شود، امکان بروز خطر در بارداری‌های بعدی هم افزایش پیدا می‌کند.
تشخیص و انجام زایمان سزارین با پزشک زنان است. برای آشنایی با تخصص این پزشک مقاله متخصص زنان کیست مجله دکتردکتر را مطالعه کنید.
انواع زایمان سزارین
عمل جراحی سزارین با ایجاد برش‌هایی به شکل‌های مختلف روی شکم پیش می‌رود. شکل برش‌ها هستند که نوع جراحی را مشخص می‌کنند. در واقع، تقسیم‌بندی سزارین براساس نوع برش است. ۳ نوع برش و نوع عمل سزارین وجود دارد که در جدول زیر به تشریح آن‌ها می‌پردازیم:
| انواع زایمان سزارین | توضیحات |
| برش عرضی پایین | در این نوع برش که تقریبا حالت افقی دارد و به آن برش بیکینی هم می‌گویند، بخش پایینی شکم برش داده می‌شود. این نوع برش بسیار مطلوب است، چون درد کمتری دارد و هم دسترسی پزشک به رحم را راحت‌تر می‌کند. این برش، زخم عمیقی به وجود می‌آورد که به خوبی بهبود پیدا می‌کند. |
| برش عمودی پایین | این برش هم مشابه مورد قبلی است، اما به طور عمودی به سمت پایین شکم هم تسری پیدا می‌کند. در واقع مسیرش بیشتر عمودی است تا حالت افقی. این نوع از سزارین برای مواردی مناسب است که ابتدا پاها یا باسن نوزاد قرار گرفته یا به پهلو قرار گرفته باشد. |
| برش عمودی بالا | شکل این برش هم شبیه به برش عمودی پایین است، اما در بخش بالاتری از شکم و روی آن ایجاد می‌شود. این نوع از سزارین بیشتر مناسب زایمان نوزادانی است که نارس هستند و به پهلو در رحم قرار می‌گیرند. در موارد اضطراری هم از برش عمودی بالا استفاده می‌شود. |
اگر می‌خواهید زایمان شما به روش سزارین انجام شود، بهتر است حتما در سه ماه سوم بارداری با پزشک‌تان در این مورد صحبت کنید تا تصمیم نهایی را بگیرید.
انواع بیهوشی در سزارین چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، بیهوشی در عمل جراحی سزارین به دو روش بی‌حسی و بیهوشی کامل انجام می‌شود. اجازه بدهید که در ادامه به هریک بیشتر بپردازیم.
سزارین با بی‌حسی
بیشتر عمل‌های سزارین با بی‌حسی موضعی پیش می‌روند. در این روش، فقط بخش پایین‌تنه بدن بی‌حس می‌شود؛ این یعنی فرد در طول عمل هوشیاری دارد. از بیهوشی اپیدورال برای بی‌حس‌کردن نواحی ستون فقرات در زایمان با بی حسی استفاده می‌شود.
سزارین با بیهوشی کامل
برای بعضی از افراد، بیهوشی کامل برای زایمان به روش سزارین انجام می‌شود. این دسته از افراد نمی‌توانند در طول عمل چیزی را حس کنند و توسط متخصص بیهوشی کاملا بیهوش می‌شوند. این روش در اکثر مواقع به دلیل عوارضی بیهوشی توصیه نمی‌شود؛ مگر اینکه مادر در شرایط خاص قرار داشته باشد.
فواید سزارین چیست؟
عمل جراحی سزارین مزایا و فوایدی به همراه دارد و گاهی بهترین انتخاب است. از جمله فواید آن باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- در سزارین برنامه‌ریزی‌شده، درد کمتری به مادر در طول زایمان وارد می‌شود.
- امکان آسیب‌دیدن و جراحت واژن کمتر از زایمان طبیعی است.
- احتمال از دست‌رفتن کنترل مثانه پس از زایمان کم می‌شود.
- درصد احتمال ایجاد فشار رحم، واژن، روده و مثانه به دیواره واژن کم می‌شود.
گفتنی است زایمان بدون درد معمولا با روش‌های بی‌حسی موضعی مانند اپیدورال انجام می‌شود و مادر به طور طبیعی زایمان می‌کند. در حالی که عمل جراحی سزارین یک روش جراحی است که در آن نوزاد از طریق برش در شکم و رحم مادر به دنیا می‌آید.
خطرات سزارین چیست؟
مانند هر جراحی دیگری، سزارین هم توأم با خطرات احتمالی است. این خطرات مادر و نوزاد را به طور جداگانه تهدید می‌کند. سزارین برای چه کسانی خطرناک است؟ سزارین برای کسانی که سابقه پارگی رحم دارند یا جراحی مثل فیبروم انجام داده‌اند، خطرناک است. این افراد بهتر است روش سزارین را برای زایمان خود انتخاب نکنند.
در جدول زیر، خطرات سزارین را برای مادر و نوزاد را مشاهده می‌کنید:
| خطرات سزارین | توضیحات |
| خطرات سزارین برای مادر |
|
| خطرات سزارین برای نوزاد |
|
در صورت انتخاب پزشک متخصص و کاربلد، خطرات ناشی از زایمان سزارین برای مادر و نوزاد کاهش مییابد.
عوارض سزارین چیست؟
در صورتی که سزارین اضطراری توسط پزشک به شما توصیه شود، در این شرایط مزایای سزارین بسیار بیشتر از خطر و عوارض آن است. تجربه درد و نارحتی بعد از عمل سزارین، طبیعی است. احتمال تجربه خارش، سوزش، سرگیجه و خستگی بعد از سزارین طبیعی نیز وجود دارد. این موارد از عوارض بیهوشی است که کاملا طبیعی تلقی می‌شود. در مقابل عوارضی وجود دارد که طبیعی نیست. در انتخاب روش زایمان سزارین باید از عوارض بعدی آن نیز آگاه شوید.
یکی از عوارض سزارین ایجاد مشکلاتی در عمل‌های جراحی یا زایمان‌های بعدی است. هر چقدر که یک فرد، تعداد سزارین بیشتری را پشت سر بگذارد، امکان این که در زایمان‌های بعدی جفت به دیواره رحم متصل شود هم بیشتر است.
از عوارض احتمالی سزارین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفخ معده و یبوست
- خونریزی بیش از حد
- عفونت
- آسیب به روده یا مثانه
- لخته شدن خون
- افسردگی پس از زایمان
- آسیب احتمالی به نوزاد
- کم خونی
- مرگ (در مواقع بسیار نادر)
- مشکلات تنفسی نوزاد
بعد از سزارین، احتمال بالارفتن فشار خون بعد از زایمان وجود دارد.
مراقبت های بعد از سزارین
بعد از زایمان با عمل جراحی سزارین باید ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری شوید. در آن جا تلاش می‌شود که از درد زایمان احتمالی رهایی پیدا کنید. با از بین‌رفتن اثرات بیهوشی، تشویق به راه‌رفتن و نوشیدن مایعات می‌شوید. این کار مانع از یبوست یا گرفتگی رگ‌ها است. در بیمارستان به زخم ناحیه برش هم توجه می‌کنند و نمی‌گذارند که عفونت شکل بگیرد. خیلی زود و سریع هم سوند ادراری (کاتتر مثانه) برداشته می‌شود.
سوال پیش می‌آید که خونریزی بعد از زایمان سزارین چند روز طول میکشد؟ معمولا خونریزی بین 2 تا 6 هفته پس از زایمان ادامه دارد.
در منزل هم باید نکات مراقبت های بعد از سزارین زیر در نظر گرفته شوند:
- به اندازه کافی استراحت کنید. چیزهای سنگین بلند نکنید و برای رفاه حال خود و نوزاد، لوازم و وسایل لازم را در اطراف‌تان نگه دارید.
- 1 تا 2 روز استراحت بعد از عمل زایمان کافی است.
- به‌طور متوسط بین 24 تا 48 ساعت مراقبت بیمارستانی کافی است.
- از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن در کنار کیسه آب گرم برای تسکین دردهای ناشی از جراحی استفاده کنید.
- بعد از عمل جراحی سزارین اجازه ورود هیچ چیزی را به واژن ندهید و برای برقراری رابطه جنسی هم دست‌کم ۶ هفته صبر کنید.
- بهتر است که تا بهبود شرایط و بازیابی کامل سلامت، رانندگی هم نکنید.
علاوه‌بر مراقبت‌های بعد از زایمان، به اقدامات قبل از زایمان سزارین و طبیعی هم توجه کنید.
عمل سزارین یا زایمان طبیعی؟
زایمان طبیعی در بسیاری از زنان و برای بیشتر نوزادان امن‌تر از عمل جراحی سزارین است. با این حال، گاهی هم شرایط خاصی به میان است و برای این که زایمان با امنیت پیش برود، فقط امکان اجرا و انجام عمل سزارین وجود دارد. برای مثال، گاهی بچه به پهلو در شکم مادر قرار می‌گیرد و امکان زایمان طبیعی از بین می‌رود. در چنین موقعیت‌هایی، سزارین راه نجات و چاره است. بنا به شرایط هر فرد، امکان دارد که یکی از انواع زایمان مفیدتر و مناسب‌تر باشد.
برای رسیدن به این جواب که عمل سزارین یا زایمان طبیعی بهتر است، باید شرایط هر یک را بدانید.
چقدر بعد از سزارین، امکان بارداری مجدد وجود دارد؟
باید دست‌کم ۶ ماه بعد از زایمان سزارین، برای بارداری مجدد صبر کنید. هرچقدر که فاصله بارداری بعدی و عمل جراحی سزارین بیشتر شود، بهتر است. پزشکان توصیه می‌کنند که اجازه بدهید، ۱۲تا ۱۸ ماه از عمل‌تان بگذرد.
هرچقدر که بیشتر صبر کنید و زخم‌های ناشی از عمل سزارین‌تان بیشتر بهبود پیدا کنند، بارداری بعدی بی‌خطرتر و بهتر پیش خواهد رفت. ضمن این که مراحل مختلف بعد از زایمان مانند شیردهی و… را هم به‌خوبی پشت سر می‌گذارید.
سزارین چند بار مجاز است؟
یادتان باشد که هرچقدر شمار عمل‌های سزارین‌تان بالاتر برود، تکرار آن در بار بعدی زایمان سخت‌تر می‌شود. با این وجود، تحقیقاتی قطعی درباره این موضوع انجام نشده است و رقم و عدد مشخصی از سوی پزشکان مطرح نمی‌شود. دقت کنید، زنانی که این عمل را برای چندین و چندبار انجام داده‌اند در معرض تجربه مشکلاتی با جفت نوزاد قرار خواهند گرفت. به نظر می‌رسد که به تأیید بیشتر متخصصان، ۳ بار سزارین، حد مجاز این عمل جراحی برای بسیاری از افراد باشد.
گزینه مناسب را بی‌تعصب انتخاب کنید
انتخاب زایمان سزارین ، هنگامی که پزشک توصیه کند، بهترین گزینه است. اگر روش زایمان را خودتان انتخاب می‌کنید، مزایا و معایب عمل سزارین را در نظر بگیرید و با مشورت پزشک، یکی از روش‌ها انتخاب کنید. پزشکان شرایط جسمی شما و نوزادتان را در نظر می‌گیرند و بهترین روش را پیشنهاد می‌کنند. برای این که بتوانید با بهترین پزشکان تهران و شهرستان در ارتباط باشید، امکان استفاده از روشی ساده و سریع برایتان وجود دارد. کافی است که برای گرفتن وقت ملاقات، از امکان نوبت دهی سایت دکتردکتر استفاده کنید. شناسایی بهترین متخصص زنان و زایمان همه شهرها از سایت دکتر دکتر امکان‌پذیر است. درباره سزارین، پرسشی در ذهنتان شکل گرفته است؟ به نظرتان نکته‌ای از نظر ما جا مانده است؟ منتظر نظراتتان هستیم.
منابع:
nationalpartnership.org
tommys.org
mayoclinic.org
سوالات متداول زایمان سزارین
1-مزایای سزارین چیست؟
- تحمل درد زایمان کمتر
- امکان جراحت و آسیب دیدن کمتر واژن
- کاهش احتمال از دست رفتن کنترل مثانه بعد زایمان
- کاهش احتمال فشار واژن، رحم و مثانه به دیواره واژن
2-معایب سزارین چیست؟
عفونت، از دست دادن خون، واکنش نسبت به بیهوشی، لختگی خون و جراحت از معایب سزارین برای مادر است.
3-سزارین اضطراری چیست؟
در مواقعی که شما روش زایمان طبیعی را انتخاب کرده‌اید، اما به علت بعضی از شرایط خاص، پزشک سزارین را پیشنهاد می‌کند، سزارین اضطراری یا اورژانسی می‌گویند.
4-بهبودی بعد از سزارین در چند روز انجام می‌گیرد؟
بهبودی کامل پس از زایمان حدود 6 هفته طول میکشد.
5-تفاوت سزارین و زایمان طبیعی چیست؟
در روش سزارین، نوزاد را از طریق عمل جراحی از رحم مادر بیرون می‌آورند، اما در زایمان طبیعی، نوزاد به روش طبیعی از راه واژن خارج می‌شود.
6-عوارض جانبی بیهوشی در سزارین چیست؟
درد، کمردرد و سردرد شدید از عوارض جانبی بیهوشی در سزارین است.
