با اختلالات روان آشنا هستید؟ یکی از این‌ها، اختلال سلوک است که به شکل مجموعه‌ای از مشکلات عاطفی و رفتاری خود را نشان می‌دهد. این اختلال معمولاً از کودکی و نوجوانی شروع می‌شود. مبتلایان به آن نمی‌توانند از قوانین پیروی کنند و رفتارهایی از خود بروز می‌دهند که از نظر اجتماعی قابل قبول نیست.
کسانی که دچار اختلال سلوک هستند، پرخاشگرند و حقوق دیگران را ضایع می‌کنند. بسیاری از افراد نمی‌دانند که این اختلال یک مشکل روانی جدی است که باعث بروز بدرفتاری می‌شود. برای همین است که در این مقاله از دکتردکتر، سعی کرده‌ایم به شما اطلاعات بیشتری درباره علائم و مشکلات ناشی از این وضعیت و روانشناسی اختلال سلوک بدهیم. پیگیری هرگونه اختلال روانی هم نیاز به مراجعه به دکتر روانشناس و متخصصان این حوزه دارد.
اختلال سلوک در نوجوانان و کودکان چیست؟
اختلال سلوک (conduct disorder) نوعی مشکل روانی است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کسانی که با این وضعیت درگیر هستند، رفتارهای پرخاش‌جویانه‌ای از خود نشان می‌دهند و کارهایی از آنها سر می‌زند که برای دیگران خطرناک است.
این افراد علاقه‌ای به دنبال‌کردن قانون ندارند و از تضییع حقوق دیگران هم ناراحت نمی‌شوند. این اختلال معمولاً با مشکلات دیگری مانند افسردگی، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی یا مشکلات و اختلالات یادگیری همراه می‌شود.
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت سلوک چیست؟
از آنجا که میل به قوانین و دنبال‌کردن هنجارهای عرفی در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک اندک است، کنترلشان بسیار سخت می‌شود. آنها رفتارهای تکانه‌ای زیادی دارند، یعنی به یک‌باره و بدون در نظرگرفتن عواقب اعمال و رفتارهایشان دست به انجام کارهایی می‌زنند.
احساسات دیگران هم برایشان اهمیتی ندارد. به وجود نشانه‌های زیر در کودکان و نوجوانان درگیر با این اختلال هم توجه داشته باشید:
- رفتارهای تهاجمی؛ قلدرمآبی و ترساندن دیگران، اذیت‌کردن حیوانات و موجودات زنده، استفاده از سلاح، ورود به فعالیت جنسی اجباری
- رفتارهای مخرب؛ منظور اقداماتی مانند تخریب اموال یا آتش‌زدن جایی است.
- فریب‌کاری؛ دروغگویی، تقلب و جعل‌کردن یا دزدی
- نقض قانون و حقوق دیگران؛ فرار از مدرسه و خانه، ابراز رفتارهای جنسی در سنین پایین، مصرف الکل و مواد مخدر
انواع اختلال سلوک چیست؟
سه نوع اختلال سلوک وجود دارد که هریک براساس سنی که نشانه‌ها برای نخستین‌بار بروز می‌کنند، دسته‌بندی می‌شوند:
- بروز علائم قبل از ۱۰سالگی رخ می‌دهد و اختلال سلوک کودکی شکل می‌گیرد.
- بروز نشانه‌ها در دوران نوجوانی شروع می‌شود و اختلال سلوک نوجوانی رخ می‌دهد.
- اختلال سلوک نامشخص هم زمانی رخ می‌دهد که مشخص نیست، علائم دقیقاً از چه زمانی در فرد بروز پیدا کرده‌اند.
بعضی از کودکان و نوجوانان هم طوری به این اختلال دچار می‌شوند که انگار تهی از هرگونه احساساتی هستند و بی‌رحمی قابل‌توجه و خطرناکی در وجودشان شکل می‌گیرد.
شدت اختلال سلوک
علائم و نشانه‌های این اختلال می‌تواند با شدت‌های گوناگونی در هر فرد رخ بدهد. از این رو، دسته‌بندی‌هایی از نظر شدت اختلال هم وجود دارد:
- خفیف؛ اگر اختلال شدید نباشد، نشانه‌هایی که گفته شد، زیاد در فرد بروز نمی‌کند و مشکلاتی مانند دروغگویی یا شکستن بعضی از قوانین نظیر دیربرگشتن به خانه از مدرسه رخ می‌دهد.
- متوسط؛ مبتلایات به این سطح و شدت از اختلال دچار نشانه‌هایی هستند که زندگی خودشان و دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال، دزدی و قلدری از کودک یا نوجوان سر می‌زند.
- شدید؛ مبتلایان به این سطح از اختلال سلوک کارهایی می‌کنند که جداً خلاف قانون و خطرناک است. برای نمونه، تجاوز یا استفاده از سلاح از آنها سر می‌زند.
دلیل ایجاد اختلال سلوک چیست؟
عوامل محیطی و ژنتیکی در ابتلا به این اختلال نقش دارند. اجازه بدهید که نگاهی دقیق‌تر به موضوع داشته باشیم.
دلایل ژنتیکی
آسیب‌دیدگی لوب پیشانی مغز در ابتلا به اختلال سلوک نقش دارد. این بخش از مغز مسئول اموری مانند حل مسأله، ابراز احساسات و حافظه است. در واقع، بستر شکل‌دهی به شخصیت به حساب می‌آید. لوب مذکور در مبتلایان به اختلال سلوک به درستی کار نمی‌کند و منجر به بروز واکنش‌های خطرناک و نامناسبی از سوی فرد می‌شود.
عوامل محیطی
بعضی از تجربه‌های ناخوشایند و فشارهای واردشده از محیط پیرامون هم می‌توانند در شکل‌گیری مشکل سلوک نقش داشته باشند. برای مثال:
- تجربه تجاوزشدن به کودک یا نوجوان
- زندگی در خانواده‌ای ناآرام و مشکل‌دار
- داشتن والدینی معتاد به مواد مخدر یا الکل
- فقر و تنگ‌دستی
چه کسانی درگیر می شوند؟
درباره عوامل شکل‌گیری اختلال سلوک صحبت کردیم. باید بدانید که افراد زیر بیشتر در معرض درگیرشدن با این مشکل هستند:
- کودکان و نوجوانان مذکر؛ جنسیت در ابتلای بیشتر به این اختلال اثرگذار است.
- کسانی که در محیط شهری زندگی می‌کنند.
- فقیران و تهی‌دستان.
- کسانی که خانواده‌ای ناآرام با سابقه ابتلا به اختلالات روانی دارند.
- تجربه حوادث تلخ و فشارهای زیاد در طول زندگی.
میزان شیوع اختلال سلوک چقدر است؟
آمار دقیقی درخصوص میزان شیوع این اختلال در ایران وجود ندارد. ارقام و آمار اعلامی در آمریکا نشان می‌دهد که ۲ تا ۱۰درصد کودکان و نوجوانان آنها به این مشکل دچار هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اختلال سلوک در پسران رواج بیشتری دارد.
عوارض و مشکلات اختلال سلوک چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، عوارضی در پی ابتلا به اختلال سلوک در پیش است. مبتلایان به این اختلال از نظر مغزی هم مشکلاتی را تجربه می‌کنند که می‌تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:
- نداشتن کنترل بر رفتارها و بروز واکنش‌های آنی
- ناتوانی در برنامه‌ریزی برای برنامه‌های آینده
- کاهش توانایی در عبرت‌گرفتن از تجربه‌های ناخوشایند گذشته
همه این‌ها با بروز رفتارهایی همراه است که آزاردهنده، غیرقابل کنترل و حتی خطرناک هستند. تربیت و همراهی با چنین کودکان و نوجوانانی کار ساده‌ای نیست.
تشخیص اختلال سلوک چگونه است؟
اگر کودکی علائم و نشانه‌هایی را که ذکر شد از خود نشان می‌دهد، باید حتماً او را نزد مشاوران روانشناسی ببرید. متخصصان با پرسیدن سؤالاتی از کودک و شما به سرنخ‌هایی درباره ابتلا به اختلال دست پیدا می‌کنند.
در واقع، روانشناسان و مشاوران می‌توانند با بررسی الگوهای رفتاری فرد به نتیجه‌گیری برسند. اگر کودک یا نوجوان در ۶ ماه گذشته، علائم و نشانه‌هایی مشابه با نشانه‌های اختلال سلوک را از خود نشان داده باشد، احتمال ابتلایش قوت می‌گیرد. این نشانه‌ها و رفتارها باید روی زندگی تحصیلی و اجتماعی او هم اثر مخرب گذاشته باشند.
درمان اختلال سلوک چگونه است؟
برای درمان این اختلال باید از روش‌های روان‌درمانی استفاده شود.
- آموزش والدین؛ در این روش درمانی به والدین و سرپرستان مبتلایان آموزش داده می‌شود که چطور قوانینی را ایجاد کنند و به رفتارهای خوب فرزندشان پاداش بدهند.
- روان‌درمانی؛ روش‌های درمانی مختلفی با روان‌درمانی وجود دارد. متخصصان سعی می‌کنند که روی تغییر رفتار و افکار بیمار اثر بگذارند.
- آموزش مدیریت خشم؛ با این کار به بیمار آموزش داده می‌شود که خشم و احساساتش را کنترل کند و از کنار عواملی که باعث تحریک رفتارهای پرخاش‌جویانه می‌شوند هم کناره بگیرد.
- روان‌درمانی شناختی؛ در این روش درمانی هم به بیمار توانایی حل مسأله، رفع تضادها با دیگران و موضوعات گوناگون و تقویت روابط آموزش داده می‌شود.
اختلال سلوک و بازی درمانی
بازی‌درمانی هم راهی برای کنترل وضعیت کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال است. با بازی‌های هدفمند، مشاوران و متخصصان سعی می‌کنند که انرژی‌های منفی بیماران را به حالت بهینه و مثبت دربیاورند. با بازی، بخش بزرگی از فشارها و استرس‌های وارد بر روان بیمار تخلیه می‌شود.
چه زمانی و به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر نشانه‌های این اختلال را در کودک یا نوجوان مشاهده کردید، باید به روانشناسان و مشاوران مراجعه داشته باشید. زمانی که علائم و نشانه‌های اختلال سلوک به مدت ۶ ماه پشت سر هم رخ می‌دهند، نیاز به پیگیری جدی وضعیت پیش می‌آید.
مشاوران با بررسی سوابق رفتاری و علائم کودک و نوجوان می‌توانند به جمع‌بندی دقیقی درباره وضعیت او برسند. پس از تشخیص است که روش‌های درمانی هم تجویز می‌شوند.
نحوه رفتار با افراد دارای اختلال سلوک
برای اینکه بدانید چطور و چگونه باید با کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال مواجه شد، نیاز به کمک‌گرفتن از افراد متخصص دارید. به این موارد هم برای آگاهی از نحوه برخورد با بیماران دقت کنید:
- کتاب‌ها و مقالات موجود درباره بیماری و اختلال را مطالعه کنید.
- با روش‌های مختلف درمان آشنا شوید.
- سعی کنید با خانواده‌های مشابه خودتان ارتباط بگیرید و ببینید که آنها برای درمان چه کرده‌اند.
از آنجا که شرایط هر فرد و محیط زندگی‌اش با دیگری متفاوت است، برای اینکه بدانید چطور با تنظیم قوانین و چارچوب‌ها به کنترل رفتار بیمار کمک کنید، نیاز به مشاور دارید. کنترل بیماران مبتلا به این اختلال با وضع قوانین و تنبیه و تشویق به موقع مقدور می‌شود.
اختلال سلوک و خانواده
این اختلال با خانواده‌ای که کودک و نوجوان در آن رشد و زندگی می‌کند، رابطه مستقیمی دارد. خانواده‌های نابه‌سامانی که شرایط سخت و فشارهای زیادی را تحمل می‌کنند، فرزندانی مستعد درگیری با این اختلال خواهند داشت. والدین معتاد و بی‌مسئولیت هم احتمال شکل‌گیری این اختلال را قوت می‌بخشند.
اختلال سلوک ازدواج
ازدواج با فردی که دچار اختلالات روانی بوده است، کار ساده‌ای نخواهد بود. عوارض و علائم اختلالات کودکی و نوجوانی می‌توانند در بزرگسالی هم ادامه داشته باشند. برای مدیریت چنین رابطه‌ای، نیاز به آگاهی درباره اختلال وجود دارد. برای برقراری ارتباط باید بیماری را بشناسید و با کمک‌گرفتن از مشاور، رفتارهای درستی پیش بگیرید.
اختلال‌های هم زمان با اختلال سلوک شامل چیست؟
امکان بروز هم‌زمان برخی از اختلالات با اختلال سلوک هم وجود دارد. برای نمونه، به چند مورد از آنها در ادامه اشاره کرده‌ایم.
اختلال سلوک و اوتیسم
نشانه‌ها و علائمی از اوتیسم و اختلالات سلوک مشابه است اما مبتلایان به سلوک در طیف افراد دچار اختلال اوتیسم قرار نمی‌گیرند. در واقع این دو با هم متفاوت هستند.
سلوک و اعتیاد
اعتیاد یعنی مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند یکی از عوارض ابتلا به اختلال سلوک باشد. نوجوانان بیشتر در معرض دچارشدن به این مشکل در کنار مسأله سلوک هستند.
اختلال سلوک و اسکیزوفرنی
ابتلا به اسکیزوفرنی هم می‌تواند یکی از عوارض دچارشدن کودک و نوجوان به اختلال سلوک باشد. اختلالات رفتاری و روانی عوارض جبران‌ناپذیری بر زندگی هر فرد دارند که اسکیزوفرنی هم می‌تواند یکی از آنها باشد.
تفاوت شیطنت و اختلال سلوک
شیطنت تعریف دقیقی ندارد اما در دسته‌بندی اختلالات روانی قرار نمی‌گیرد. کودکان دچار اختلال سلوک رفتارهای نابه‌هنجار و آزاردهنده‌ای از خود نشان می‌دهند که نشأت‌گرفته از تجربه‌های تلخ، زندگی در محیطی نامناسب یا آسیب‌های مغزی است. این با شیطنت متفاوت است.
تفاوت با بیش فعالی
افرادی که به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی دچار هستند، بیشتر از کودکان و نوجوانان دیگر در معرض ابتلا به اختلالاتی مانند اختلال سلوک هم قرار دارند.
تفاوت با نافرمانی مقابله‌ای
مبتلایان به اختلال نافرمانی مقابله‌ای هم تاحدی شبیه به اختلال سلوک است و با سرباززدن از پیگیری اوامری است که از سوی یک منبع قدرت مانند مربی، والدین یا معلم صادر می‌شوند. احتمال اینکه مبتلایان به اختلال نافرمانی مقابله‌ای دچار اختلال سلوک شوند هم وجود دارد.
تفاوت اختلال سلوک و ضد اجتماعی‌بودن
امکان اینکه فردی با ویژگی‌های اختلال ضداجتماعی در کودکی دچار اختلال سلوک باشد، بسیار زیاد است. ویژگی‌های مشترکی میان بیماران مبتلا به این وضعیت‌ها وجود دارد اما تفاوت در این است که اختلال سلوک بیشتر در رده سنی کودک و نوجوان دیده می‌شود. اختلال سلوک با رفتارهای ضداجتماعی شدید همراه است.
شباهت های اختلال سلوک با دیگر اختلال‌ها چیست؟
همان‌طور که در بخش قبلی عنوان شد، بسیاری از علائم و نشانه‌های اختلال سلوک با اختلالات دیگر مشابه است. از جمله مواردی که درمیان این مشکل و وضعیت‌های دیگر مشترک است باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- دوری از جمع و انزواطلبی ناشی از بی‌رحمی
- فقدان همدردی و روحیه همراهی با دیگران
- علاقه به پرهیز از رعایت قانون
- نقص حقوق دیگران و سرپیچی از هنجارها
اختلال سلوک در بزرگسالان هم رخ می‌دهد؟
کسانی که در کودکی و نوجوانی به اختلال سلوک دچار بوده‌اند، نشانه‌ها و علائم آن را با خود به دوران بزرگسالی می‌برند. این ویژگی‌ها در قالب اختلال شخصیت ضداجتماعی در آنها بروز پیدا می‌کند.
پیشگیری اختلال سلوک مقدور است؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ایجاد فضایی امن و آرام برای زندگی کودک و حمایت والدین و سرپرستان می‌تواند مانع از شکل‌گیری اختلالات روانی مانند اختلال سلوک شود.
ایجاد فضایی آرام و با صلح و دوستی میان اعضای خانواده، حمایت‌کردن از کودک در موقعیت‌های دشوار و دادن حس امنیت به او نمی‌گذارد که مشکلاتی نظیر این اختلال شکل بگیرد.
گاهی هم ریشه اختلالات روانی ژنتیکی است. در هر حال، بروز نشانه‌های آن نیاز به پیگیری نزد روانشناسان دارد. یکی از بهترین راه‌ها برای دریافت وقت هم استفاده از سیستم نوبت دکتر سایت دکتردکتر است.
درباره اختلال سلوک، پرسش دیگری در ذهنتان باقی است؟ از ما بپرسید تا به شما در رسیدن به نتیجه کمک کنیم.
منبع:
