تهوع کودکان امری عادی است؛ حال به‌همراه استفراغ یا بدون آن. در بسیاری از موارد هم استفراغ و تهوع کودکان دلیل جدی و مهمی ندارد. علائم این مشکلات معمولاً در طول ۱ تا ۲ روز از بین می‌رود و با درمان‌ها و راه‌کارهای خانگی می‌توانید از پس مدیریت اوضاع بربیایید. با این‌حال، حواستان باشد و یادتان نرود که در شهر بزرگ و آلوده‌ای مثل تهران گاهی نیاز به پیگیری وضعیت و مراجعه به دکتر اطفال در تهران وجود دارد. البته امکان رزرو وقت دکتر اطفال در سراسر ایران وجود دارد و والیدن نباید از آن غافل شوند.
در این مقاله، سعی کرده‌ایم که اطلاعات کاملی درباره این موضوع در اختیارتان قرار بدهیم. با ما تا به انتهای این مطلب همراهی می‌کنید؟
دلیل استفراغ و تهوع کودکان
عوامل متنوع و گوناگونی باعث بروز استفراغ و تهوع کودکان می‌شوند اما یکی از اصلی‌ترین دلایل این مشکل، گاستروانتریت ویروسی (gastroenteritis) است. این بیماری نوعی التهاب معده و روده است. استفراغ و تهوعی که در نتیجه این مشکل رخ می‌دهد هم معمولاً در طی چند روز بهبود پیدا می‌کند.
گاستروانتریت نوعی بیماری ویروسی دستگاه گوارش است که می‌تواند عامل باکتریایی هم داشته باشد. علاوه بر گاستروانتریت یا به اختصار گاسترو که از دلایل عمده وقوع استفراغ است، دلایل دیگری هم در این زمینه وجود دارند. چه دلایلی؟
- حساسیت غذایی
- مسمومیت غذایی
- سرفه‌های شدید در نتیجه رفلاکس
- اسهال و استفراغ در کودکان
- تب
- تهوع ناشی از حرکت ماشین
- مشکلاتی مانند آپاندیسیت
- عفونت مجاری ادراری
- انسداد روده
- ابتلا به کرونا و سرماخوردگی
- افزایش فشار داخل جمجمه
- تنگی پیلور یا انسداد مسیر غذا به روده کوچک
- مننژیت (Meningitis) یعنی عفونت و التهاب غشای پوشاننده مغز و نخاع
- کتواسیدوز دیابتی (Diabetic ketoacidosis) از عوارض حاد دیابت یعنی بالارفتن قند خون و تجمع مواد اسیدی موسوم به کتون
شناخت علت تهوع در بزرگسالان و کودکان کلید پیداکردن راه‌کاری برای رهایی از آن است.
علائم استفراغ کودکان
استفراغ معمولاً با نشانه‌های دیگری هم در کودکان همراه است. برای مراجعه به پزشک، باید تمام نشانه‌ها و علائم کودکان را زیر نظر بگیرید و آنها را برای تشخیص بهتر با متخصص درمیان بگذارید.
از نشانه‌های تهوع و استفراغ در کودکان به موارد زیر دقت کنید:
- درد شکم
- اسهال
- تب
- سردرد
- مشکلات تنفسی
- سرفه
استفراغ نوزاد و شیرخواره‌ها
نوزادان هم معمولاً بعد از شیرخوردن، کمی شیر را بالا می‌آورند. به این حالت رفلاکس می‌گویند؛ البته این حالت برخلاف استفراغ به هیچ تلاشی نیاز ندارد و به‌طورکامل، بی‌زحمت و در واکنشی عادی رخ می‌دهد.
زمانی که استفراغ در حالت معمولی رخ می‌دهد، به شکم فشار وارد می‌شود و انقباضاتی در آن رخ می‌دهد که با خروج مواد از معده همراه است.
استفراغ کودک در شب
امکان بروز استفراغ و تهوع کودکان در شب هم وجود دارد. به دلایل مختلفی مانند مسمومیت غذایی، سرفه، رفلاکس معده و آسم، کودکان می‌توانند دچار حالت تهوع و استفراغ‌کردن شوند.
گاهی به‌رغم خوب‌بودن حال کودک در طول روز در شب‌ها بنا به دلایلی که گفته شد، مشکل تهوع و استفراغ رخ می‌دهد.
در واقع، از آنجا که راه‌های هوایی و تنفسی حساس‌اند در شب‌ها حساسیت بیشتری هم پیدا می‌کنند. این حساسیت می‌تواند موجب شکل‌گیری حالت تهوع و استفراغ شود.
استفراغ کودک در صبح
گاهی اوقات، کودکان در هنگام صبح دچار تهوع و استفراغ می‌شوند. در چنین شرایطی، لازم است که دلیل ماجرا کشف شود. از جمله دلایل رایج برای چنین اتفاقی باید به اضطراب (مثلا برای رفتن به مدرسه یا مهدکودک)، کم‌آبی بدن، قند خون پایین و گرسنگی، دردهای ماهیچه‌ای و مشکل معده و سوزش دهانه آن اشاره کرد.
استفراغ بعد از خوردن دارو
دستگاه بلع کودکان هنوز تکمیل نشده است و برای همین در هنگام نوشیدن گاهی دچار تهوع و استفراغ می‌شوند. به همین دلیل هم هست که در بعضی اوقات با مصرف دارو دچار استفراغ می‌شوند.
در صورتی‌که داروهای واردشده بالا آورده شود، لازم است که کمی صبر کنید و دوباره همان دوز از دارو را به کودک بدهید.
استفراغ بعد از خوردن غذا
دلایل مختلفی برای بالا آوردن کودکان بعد از خوردن غذا وجود دارد. یکی از دلایل می‌تواند عفونت ویروسی گاسترو باشد که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم. حساسیت‌های غذایی هم چنین واکنش‌هایی با خود به همراه می‌آورند. مشکلات معده نظیر رفلاکس هم چنین علائمی دارند.
استفراغ با معده خالی
معده برای تجزیه غذای موجود در آن، هیدروکلریک اسید ترشح می‌کند. اگر برای مدتی طولانی چیزی مصرف نکنید، این اسید در آنجا می‌ماند و باعث ایجاد تهوع و استفراغ می‌شود.
استفراغ و تب در کودکان
گاهی اوقات، در نتیجه وجود عفونتی در بدن، استفراغ و تهوع در کودکان به وجود می‌آید. از نشانه‌های دیگر عفونت‌های ادراری، دستگاه گوارش و سرماخوردگی هم بروز تب است.
پس اگر تب و تهوع به طور هم‌زمان در کودک وجود دارد، احتمالاً پای وجود عفونتی در بدن او به میان است.
استفراغ خونی کودکان یا استفراغ خلطی کودکان
خونریزی ناحیه فوقانی دستگاه گوارش در اثر تحریک مری و زخم پوشش این ناحیه می‌تواند همراه با استقراغ خونی باشد. در چنین استفراغی لکه‌های روشن خون یا لخته‌های قهوه‌ای دیده می‌شود.
استفراغ کودکان در سرماخوردگی
ابتلا به سرماخوردگی هم می‌تواند باعث بروز استفراغ در کودک شود. گرفتگی گلو و بینی یا سرفه شدید چنین نتیجه‌ای به همراه دارند. مخاط تولیدی سرماخوردگی که به پشت گلو می‌ریزد، باعث تحریک معده کودک می‌شود و استفراغ را به وجود می‌آورد.
استفراغ در ماشین
بعضی از کودکان در حرکت ماشین و وسایل‌نقلیه مختلف دچار تهوع و استفراغ می‌شوند. در چنین شرایطی باید آنها را پیاده کنید و به آرامی بخوابانید. چشم‌هایشان را ببندید و از حجم لباس‌هایشان کم کنید تا احساس بهتری پیدا کنند.
دلیل این ماجرا هم ریشه در سیگنال‌های مغشوشی دارد که به مغز می‌رسند. به‌طورکلی، مغز از بخش‌هایی از بدن که حرکت را درک و حس می‌کنند یعنی چشم‌ها، گوش‌ها و ماهیچه‌ها سیگنال‌های حرکت را دریافت می‌کند. اگر این اندام‌ها سیگنال‌های متناقضی به مغز بفرستند، تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود.
استفراغ زرد یا سبزرنگ
اگر محتویاتی که کودک بالا می‌آورد، زرد یا سبز است، باید بدانید که او احتمالاً در حال استفراغ صفرای موجود در بدن است. این مایع از سوی کبد تولید و در کیسه صفرا نگه داشته می‌شود. معده که خالی بماند، چنین واکنشی از سوی بدن بعید نیست.
استفراغ زیاد کودک
گاهی استفراغ بسیار شدید است و به حالت پرتابی از دهان کودک بیرون می‌آید. در چنین شرایطی باید سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید. این حالت می‌تواند خطرات زیادی به همراه بیاورد و نیاز به رسیدگی فوری دارد.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که نشانه‌های زیر بروز می‌کند هم یعنی با وضعیتی جدی و خطرناک روبه‌رو هستید و باید خیلی فوری کمک حرفه‌ای دریافت کنید:
- درد شدید شکمی
- متورم‌شدن شکم
- وجود خون در استفراغ و مدفوع
- تهوع و استفراغ در صبحگاه
- متوقف‌نشدن تهوع
- سردرد شدید
- کیپ‌شدن بینی
- اسهال مداوم
- تب ۳۹ سانتی‌گراد
- بی‌آبی شدید بدن
- ادرارنکردن
اگر استفراغ بیشتر از ۲ روز طول بکشد هم نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. برای درمان این وضعیت به پزشک اطفال مراجعه کنید.
درمان استفراغ و حالت تهوع در کودکان
پزشکان اطفال برای تشخیص علت و بررسی وضعیت استفراغ و تهوع کودکان از آزمایش‌هایی مانند ادرار و خون در کنار عکس‌برداری با اشعه ایکس، سونوگرافی یا پونکسیون کمری (lumbar puncture) کمک می‌گیرند. پونکسیون کمری نمونه‌برداری مایع مغزی‌نخاعی از ستون فقرات کمری است.
گاهی‌اوقات، وضعیت کودک جدی‌تر از آن است که پزشکان عمومی یا اطفال از عهده درمان برآیند. در چنین موقعیت‌هایی، آنها شما را به متخصصانی مانند پزشکان گوارش، آلرژی یا مغز و اعصاب ارجاع می‌دهند.
در بسیاری از موارد، برای درمان استفراغ و تهوع کودکان نیاز به اقدام خاصی وجود ندارد. مراقبت‌های خانگی معمولاً کافی هستند. نکته کلیدی در مراقبت از کودکان در چنین شرایطی، حفظ آب بدن است. به کودک مایعات زیاد، شیر مادر یا خشک بدهید. از دادن مایعات شیرین به کودک خودداری کنید.
درمان خانگی و گیاهی
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، هرگز نگذارید که آب بدن کودک با استفراغ از بین برود. در درمان خانگی باید به دادن مایعات بدون قند به کودک توجه داشته باشید. روش‌های درمان خانگی دیگر هم به شرح زیر هستند:
- آب نعنا؛ نعنا را له کنید و با عسل و آب لیمو ترکیب کنید.
- آب برنج؛ این ماده هم می‌تواند در کاهش علائم استفراغ نقش داشته باشد.
- چای زنجبیل و میخک؛ کمی میخک و زنجبیل را با آب جوش مخلوط و با اندکی عسل به کودک بدهید.
داروهای استفراغ کودکان
از رایج‌ترین داروهایی که در بعضی موارد برای رفع استفراغ استفاده می‌شود، باید به دومپریدون (Domperidone) و اندانسترون (ondansetron) اشاره کنیم. استفاده از دومپریدون در قالب قطره استفراغ کودکان هم می‌تواند به رفع این مشکل و تهوع کمک شایانی کند.
غذای مناسب برای استفراغ کودکان
به تغذیه کودکی که دچار تهوع و استفراغ است هم دقت کنید. به کودکان در این شرایط غذای جامد ندهید. تا حدود ۸ ساعت بعد از استفراغ، بهتر است که دور چنین کاری را خط بکشید. از ماده‌های رقیق استفاده کنید و یادتان باشد که موادی مانند ماست، برنج، موز و نان تُست در چنین شرایطی مفید خواهند بود.
به نشانه‌های همراه با استفراغ و تهوع کودکان دقت کنید
برای اینکه بدانید چرا کودکتان دچار تهوع و استفراغ شده، باید به علائم موجود در بدنش دقت کنید. درک نشانه‌ها و اعلامشان به پزشک می‌تواند او را به تشخیص درست برساند.
مراقب باشید که بدن کودک در اثر تهوع بی‌آب نشود و مشکلات دیگر برایش به وجود نیاید. اگر احساس می‌کنید که تهوع و استفراغ او شدید است و با مراقبت‌های خانگی بهبود پیدا نمی‌کند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت وقت ملاقات با پزشکان مختلف هم استفاده از سیستم نوبت دهی اینترتی سایت دکتردکتر است. با این روش می‌توانید سریع و ساده از بهترین پزشکان وقت بگیرید.
درباره استفراغ و تهوع کودکان پرسشی برایتان باقی مانده است؟ سؤالاتتان را از ما بپرسید.
منابع:
سلام یه کودک زیر ۳سال دارم قبل از خوردن غذا حالت تهوع و حتی استفراغ می‌کند .همیشه ومدام است .درمانی دارد
پسرم ۲سال چهارماهش همش میگه دلم بالا بالا هرچی میدمش میگه ن بالا حالت تهوع داره دل درد غذا میخواد بعد میارم میخوره لقمه اول ازدهنش میده بیرون میگه بالا بالا حالت تهوع دارم چکارکنم دکتربردم بی فایده بوده ممنون ازراهنماییتون
سلام،ممنون از خدمات بسیار مفید.