برونشیولیت یک عفونت ویروسی ریه است که باعث تورم برونشیل‌ها می‌شود و تنفس را دشوار می‌کند. این عفونت شایع قفسه سینه که نوزادان و کودکان زیر 2 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد، معمولاً خفیف و در خانه قابل درمان است؛ اما می‌تواند در مواردی جدی و نیازمند درمان تحت نظر متخصص اطفال باشد. در این مقاله از مجله دکتردکتر به توضیح هر آنچه در مورد برونشیولیت کودک باید بدانید می‌پردازیم.
برونشیولیت در کودکان چیست؟
برونشیولیت (Bronchiolitis) یک عفونت شایع ریه در کودکان خردسال و نوزادان است که باعث تورم، تحریک و تجمع مخاط در راه‌های هوایی کوچک ریه می‌شود. این راه‌های هوایی کوچک برونشیول نام دارند. برونشیولیت تقریباً همیشه توسط یک ویروس ایجاد می‌شود.
برونشیولیت با علائمی مانند سرماخوردگی شروع می‌شود؛ اما پس از مدتی بدتر شده و سرفه و صدای سوت بلند در هنگام بازدم ایجاد می‌کند که به آن خس خس می‌گویند. گاهی اوقات کودکان مبتلا به برونشیولیت در تنفس مشکل دارند. علائم برونشیولیت ممکن است یک تا دو هفته طول بکشد، اما گاهی اوقات ممکن است بیشتر طول بکشد.
اکثر کودکان با مراقبت در خانه بهتر می‌شوند، به ندرت ممکن است تعداد کمی از کودکان مبتلا نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. برونشیولیت معمولا در زمستان و اوایل بهار اتفاق می‌افتد و اغلب کودکان زیر 2 سال را مبتلا می‌کند.
تفاوت میان برونشیت و برونشیولیت
برونشیت و برونشیولیت از جهاتی شبیه هم هستند؛ هر دو می‌توانند ناشی از ویروس باشند و هر دو راه‌های هوایی در ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما برونشیت راه‌های هوایی بزرگتر (نایژه‌ها) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حالی که برونشیولیت مجاری هوایی کوچکتر (برونشیول‌ها) را درگیر می‌کند. برونشیت معمولا کودکان بزرگتر و بزرگسالان را مبتلا می‌کند، در حالی که برونشیت در کودکان کوچکتر شایع‌تر است.
علت برونشیولیت در کودکان
شایع‌ترین علت برونشیولیت یک ویروس است. در ابتدا، ویروس باعث عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، دهان و گلو می‌شود. سپس به سمت پایین به نای و ریه‌ها (مجاری تنفسی تحتانی) گسترش می‌یابد. این ویروس باعث التهاب و حتی مرگ سلول‌های داخل دستگاه تنفسی می‌شود. در نتیجه جریان هوا را به داخل و خارج از ریه‌های کودک مسدود می‌کند.
برونشیولیت اغلب توسط ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) ایجاد می‌شود؛ اما ویروس‌های دیگری نیز می‌توانند باعث آن شوند، از جمله:
- راینوویروس
- ویروس پاراآنفلوانزا
- آدنوویروس
- آنفولانزا
- متاپنوموویروس انسانی
در موارد نادر، برونشیولیت ممکن است توسط باکتری ایجاد شود.
علائم و نشانه‌های برونشیولیت در کودکان
برونشیولیت ممکن است در ابتدا با سرماخوردگی اشتباه گرفته شود، چرا که با بسیاری از علائم مشابه شروع می‌شود. اما کودک شما ممکن است سرفه و سایر مشکلات تنفسی داشته باشد که با گذشت زمان بدتر می‌شوند. شایع‌ترین علائم برونشیولیت عبارتند از:
- آبریزش بینی
- تب خفیف (زیر 38.3 درجه سانتیگراد)
- سرفه کودکان
- تنفس سریع یا کم عمق
- خس خس سینه
در برونشیولیت، 3 روز یا بیشتر از سه علامت اول رخ می‌دهد. سپس کودک شما ممکن است علائم شدیدتری را نشان دهد، از جمله:
- ایجاد صداهای خرخر
- مشکل در مکیدن و بلعیدن؛ که علاوه بر کم اشتهایی، تغذیه را با مشکل مواجه می‌کند.
- به قدری تلاش می‌کند که نفس بکشد که قفسه سینه او جمع می‌شود (پوست به شدت در برابر قفسه سینه به سمت پایین کشیده شده و به نظر می رسد که به سمت داخل می‌رود).
- آبی یا خاکستری شدن لب‌ها، نوک انگشتان یا پاها
- خستگی و کندی
اگر کودک شما علائم کم آبی بدن مانند خشکی دهان، ادرار نکردن مکرر و گریه بدون تولید اشک را نشان می‌دهد، هر چه سریع‌تر او را به اورژانس ببرید. کم آبی در یک کودک خردسال بسیار جدی و خطرناک است.
چگونه می‌توان تفاوت بین برونشیولیت و سایر بیماری‌های با علائم مشابه را تشخیص داد؟
برونشیولیت علائمی مشابه سایر عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی مانند برونشیت و پنومونی دارد. همچنین ممکن است به دلیل ایجاد خس‌خس سینه و مشکلات تنفسی مانند آسم به نظر برسد. هر زمان که متوجه شدید فرزندتان مشکل تنفسی دارد، باید به دکتر کودکان مراجعه کنید؛ آنها کسانی هستند که می‌توانند برونشیولیت را از سایر انواع مشکلات تنفسی تشخیص دهند.
کدام کودکان در معرض ابتلا به برونشیولیت هستند؟
همه کودکان خردسال در معرض خطر ابتلا به برونشیولیت هستند. این بیماری می‌تواند به راحتی از طریق قطرات موجود در هوا ناشی از سرفه، عطسه و صحبت کردن سرایت کند. اما برخی از کودکان شانس بیشتری برای ابتلا به آن دارند. اینها کودکانی هستند که:
- خیلی زود به دنیا آمده‌اند (نارس)
- در معرض دود تنباکو یا سیگار قرار گرفته‌اند
- به مهد کودک می‌روند
- بیماری زمینه‌ای دارند
- خواهد یا برادر بزرگتر دارند
- با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند
تشخیص برونشیولیت کودک
پزشک متخصص اطفال می‌تواند برونشیولیت را با سابقه سلامت و معاینه فیزیکی کودک تشخیص دهد. در برخی موارد، کودک شما ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها مانند ذات‌الریه یا آسم به آزمایشاتی نیاز داشته باشد. این تست‌ها عبارتند از:
اشعه ایکس قفسه سینه
این آزمایش تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها ایجاد می‌کند.
آزمایش خون یا گازهای خون
آزمایش خون به بررسی اینکه آیا عفونت توسط ویروس یا باکتری ایجاد شده است کمک می‌کند.
پالس اکسیمتری
اکسیمتر دستگاه کوچکی است که میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. به این منظور، پزشک یک حسگر کوچک (مانند بانداژ) روی انگشت یا پای کودک شما قرار می‌دهد. هنگامی‌که دستگاه روشن است، یک چراغ قرمز کوچک در سنسور دیده می‌شود. سنسور بدون درد است و نور قرمز گرم نمی‌شود.
سواب بینی و گلو (سواب نازوفارنکس)
این آزمایش می‌تواند به سرعت RSV و سایر ویروس‌ها را شناسایی کند.
برونشیولیت در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک شما بستگی دارد. خوشبختانه اکثر موارد این بیماری خفیف بوده و در خانه قابل درمان هستند. البته هیچ درمانی برای برونشیولیت وجود ندارد و هدف از درمان کنترل و کاهش علائم است. آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان برونشیولیت استفاده نمی‌شوند مگر اینکه علت عفونت، باکتری باشد.
برخی از نوزادان با مشکلات تنفسی شدید در بیمارستان درمان می‌شوند و روش درمانی آنها معمولا شامل موارد زیر است:
- تزریق داخل وریدی سرم (IV)؛ در صورتی که کودک شما نمی‌تواند به میزان کافی مایعات بنوشد.
- استفاده از اکسیژن اضافی و دستگاه تنفس، برای کمک به تنفس
- ساکشن مکرر بینی و دهان کودک به منظور خلاص شدن از شر مخاط غلیظ
- درمان‌های تنفسی، طبق دستور پزشک معالج
آیا دارویی برای درمان برونشیولیت وجود دارد؟
برخی از پزشکان از استروئیدها استفاده کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر از گشادکننده‌های برونش استنشاقی برای درمان برونشیولیت استفاده می‌کنند. هیچ مدرک محکمی وجود ندارد که نشان دهد این موارد مفید هستند. با این حال، تحقیقات برای یافتن راه‌هایی برای بهبود درمان ادامه دارد. اکسیژن درمانی نیز در حال مطالعه است و گاهی اوقات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان خانگی برونشیولیت کودکان
اگر فرزند شما در خانه است، درمان زیر ممکن است برای او مفید باشد:
- نوشیدن مایعات زیاد
- ساکشن بینی و دهان کودک با سرنگ به خصوص قبل از شیر دادن
- هنگام خواب سر فرزندتان را بالا ببرید؛ بهتر است از بالش برای نوزادان استفاده نکنید.
- دادن استامینوفن برای تب، در صورت تجویز
- در شب در اتاق کودک خود از دستگاه بخور سرد استفاده کنید.
آسپرین یا داروهای حاوی آسپرین را به کودک کمتر از 19 سال ندهید، مگر اینکه توسط پزشک تجویز شده باشد. مصرف آسپرین می‌تواند کودک شما را در معرض خطر ابتلا به سندرم ری قرار دهد. این یک اختلال نادر اما بسیار جدی است که اغلب بر مغز و کبد تأثیر می‌گذارد.
درمان برونشیولیت کودکان در طب سنتی
به طور کلی داروهای گیاهی مثل زنجبیل، سیر و زردچوبه که اثر ضد التهابی در برابر عفونت‌های تنفسی دارند، می‌توانند در بهبود علائم برونشیولیت نیز موثر باشند؛ اما از آنجا که این بیماری در کودکان و به خصوص نوزادان زیر یک سال شایع است، بهتر است بدون نظر و مشورت پزشک هیچ کدام از این گیاهان دارویی را استفاده نکنید.
بیماری برونشیولت چقدر طول میکشد؟
آزاردهنده‌ترین دوره برونشیولیت ممکن است حدود 7 تا 10 روز طول بکشد؛ روزهای سوم تا پنجم اغلب بدترین روزها هستند. اکثر کودکان اگر کم آبی نداشته باشند در 14 تا 21 روز بهبود می‌یابند. اگرچه سرفه گاهی ممکن است به مدت چهار هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد. اگر به طور کلی کودک شما از سلامت خوبی برخوردار است، پس از بهبودی از عفونت اولیه، ریه‌های او به حالت عادی باز می‌گردند و جای نگرانی نیست.
آیا ممکن است کودک من بیش از یک بار به برونشیولیت مبتلا شود؟
اگر برونشیولیت داشته باشید، در مقابل RSV و سایر ویروس‌ها مصونیت پیدا می‌کنید. با این حال، ایمنی کامل نیست و ممکن است دوباره آلوده شوید.
عوارض برونشیولیت در کودکان
اکثر کودکان مبتلا به برونشیولیت بدون هیچ مشکلی خوب می‌شوند. اما آنهایی که زودتر به دنیا می‌آیند یا مشکلات دیگری مانند بیماری‌های زمینه‌ای دارند، بیشتر در معرض عوارض این بیماری هستند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مکث در تنفس (آپنه)
- نارسایی تنفسی
پیشگیری از برونشیولیت کودکان
شما می‌توانید به جلوگیری از گسترش برونشیت کمک کنید؛ قبل و بعد از دست زدن به کودک دست‌های خود را بشویید یا از پاک کننده‌های الکلی استفاده کنید. اگر کودک شما علائم دارد، او را از سایر کودکان دور نگه دارید. به طور مرتب اسباب بازی‌های کودکان را پاک کنید. دقت کنید که فرزندتان را در معرض دود سیگار و سایر محرک‌های محیطی قرار ندهید.
ممکن است کودک شما به واکسن پالیوزوماب نیز نیاز داشته باشد. در طول فصل RSV، این واکسن‌ها برای نوزادان در معرض خطر توصیه می‌شود. نوزادان پرخطر شامل کسانی هستند که نارس به دنیا آمده‌اند یا کسانی که بیماری‌های ریوی، قلبی یا سیستم ایمنی دارند. با پزشک صحبت کنید تا ببینید آیا تزریق برای کودک شما مناسب است یا خیر.
برونشیولیت در نوزادان
همانطئر که گفته شد برونشیولیت یک عفونت شایع قفسه سینه در کودکان خردسال است که در اثر عفونت ویروسی ریه‌ها ایجاد می‌شود. عفونت باعث ایجاد التهاب و تجمع مخاط در مجاری تنفسی می‌شود و تنفس را دشوارتر می‌کند. برونشیولیت بیشتر در نوزادان زیر شش ماه شایع است، اما گاهی اوقات در نوزادان تا 12 ماهگی نیز رخ می‌دهد.
درمان برونشیولیت نوزادان
هیچ درمانی وجود ندارد که بتوان از شر برونشیولیت خلاص شود، بنابراین درمان با هدف تسکین علائم تا زمانی که عفونت برطرف شود، انجام می‌شود. درمان برونشیولیت نوزادان در خانه معمولاً شامل اطمینان از نوشیدن کافی شیر و استفاده از قطره‌های بینی نمکی یا ساکشن برای تمیز نگه داشتن بینی آنهاست.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرزندتان مشکل تنفس دارد، رنگ لب‌ها و نوک انگشتان به آبی یا کبودی تبدیل شده است، خیلی تند نفس میکشد یا اگر علائم کودک شما در حال بدتر شدن است، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.
نکات کلیدی در مورد برونشیولیت در کودکان
اگرچه هیچ واکسنی برای پیشگیری از شایع ترین علل برونشیولیت یعنی RSV و راینو ویروس وجود ندارد؛ اما تزریق واکسن آنفولانزا در هر سال برای افراد بالای 6 ماه توصیه می‌شود. به نوزادانی که در معرض خطر بالای عفونت RSV هستند، مانند نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یا آنهایی که دارای بیماری ریوی یا سیستم ایمنی ضعیف هستند، ممکن است داروی پالیویزوماب (Synagis) داده شود. این دارو می‌تواند خطر عفونت RSV را کاهش دهد.
بنابراین مهم است که در صورت بروز هر گونه نشانه غیر طبیعی در فرزندتان حتما با یک پزشک حاذق مشورت کنید تا در صورت لزوم با درمان به موقع از عوارض بعدی بیماری پیشگیری کنید. شما می‌توانید برای دریافت نوبت دکتر بهترین پزشکان متخصص اطفال در تهران یا هر شهر دیگری که هستید، از پلتفرم دکتردکتر استفاده کنید.
اگر تجربه‌ای درخصوص برونشیولیت در کودکان دارید، یا سوالی برایتان پیش آمده، می‌توانید با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منابع:
