استروژن (Estrogen) هورمون جنسی بسیار مهمی در بدن است. سطح غیر عادی این هورمون سلامتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ برای مثال، از علائم استروژن بالا در زنان باید به افزایش وزن، تغییرات خلقی و سندرم پیش از قاعدگی شدید (PMS) اشاره کنیم. این هورمون جنسی در مردان هم وجود دارد اما میزان آن بسیار کمتر است. به هم خوردن تعادل سطح استروژن در مردان هم با مشکلاتی مانند اختلال نعوظ همراه است.
اگر سطح این هورمون در بدن زنان بالا برود، نیاز به مراجعه به متخصص زنان و اگر در مردان بالا برود، باید به دکتر اورولوژ مراجعه کنند. در این مقاله از علامت‌های به هم‌خوردن تعادل استروژن در زنان و مردان می‌گوییم و روش‌های درمانی آن را هم معرفی می‌کنیم؛ با ما همراه باشید.
علائم استروژن بالا در بدن مردان و زنان؛ چرا این اتفاق می‌افتد؟
هورمون‌های بدن شبیه الاکلنگ عمل می‌کنند. زمانی که تعادل میان همه آنها برقرار است، بدن بهترین عملکرد را دارد اما زمانی که تعادل به هم می‌خورد، مشکلات زیادی به وجود می‌آید. به استروژن هورمون زنانه گفته می‌شود و تستوسترون هم لقب هورمون مردانه را دارد. با اینکه هر یک از این هورمون‌ها برچسبی زنانه یا مردانه دارند اما هر دو هم در بدن زنان موجود هستند و هم مردان.
به‌طور متوسط، سطح هورمون استروژن در بدن زنان بیشتر است و سطح تستسترون هم در بدن مردان. استروژن در بدن زنان به رشد جنسی‌شان کمک می‌کند. این هورمون در کنار هورمون زنانه دیگر یعنی پروژسترون (progesterone) موجب تنظیم چرخه قاعدگی می‌شود. به‌طور کلی سیستم تولید مثل زنان تحت تأثیر این هورمون‌ها قرار دارد.
نوسانات استروژن تا حدی طبیعی است اما اگر سطح استروژن مرتباً بالا بماند، امکان وقوع مشکلات جدی‌تری در بدن به وجود می‌آید. استروژن در عملکرد جنسی مردان هم نقش مهمی دارد. بالارفتن استروژن در آنها هم با بروز مشکلاتی همراه است.
علائم استروژن بالا در بدن چیست؟
بالارفتن سطح هورمون استروژن در بدن می‌تواند باعث بروز علائم متفاوتی در زنان و مردان شود. در ادامه به این نشانه‌ها اشاره می‌کنیم.
علائم استروژن بالا در زنان
موارد زیر می‌توانند از نشانه‌های بالابودن استروژن در بدن زنان باشند:
- سندرم پیش از قاعدگی سخت‌تر از همیشه
- افزایش وزن؛ به ویژه دور پهلوها و کمر
- برآمدگی فیبروکیستیک در سینه
- قاعدگی سنگین یا سبک
- اضطراب و کج‌خلقی
- فیبروم رحمی
- خستگی
بروز علائم زیر هم در این وضعیت ممکن است:
- نفخ
- سردرد
- اختلال خواب
- ریزش مو
علائم استروژن بالا در مردان
استروژن بالا در مردان می‌تواند همراه با بروز نشانه‌های زیر باشد:
- بزرگ شدن سینه ها که به نام ژنیکوماستی شناخته می شود.
- مشکلات نعوظ
- ناباروری
بر اساس نتایج یک پژوهش که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، استروژن بالا با افزایش احتمال ابتلا به افسردگی در مردان هم همراه است.
انواع هورمون استروژن چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، استروژن هورمون بسیار مهمی برای سلامت و رشد جنسی مردان و زنان است. این هورمون سطح کلسترول را در بدن تنظیم می‌کند، استخوان ها را سالم نگه می‌دارد و روی خلق و خوی ما هم تأثیر می‌گذارد. این هورمون در زنان روی بلوغ، چرخه قاعدگی، بارداری و یائسگی هم اثر دارد.
۳ نوع اصلی استروژن در بدن به این شرح هستند:
- استرادیول (Estradiol) : این هورمون قوی‌ترین شکل استروژن است و غلظت آن در سنین باروری در بالاترین سطح است. پزشکان از این نوع استروژن به عنوان شاخصی برای ارزیابی سلامت تخمدان استفاده می‌کنند.
- استرون (Estrone): نوع اولیه استروژن در مردان و زنان پس از یائسگی است. تخمدان‌ها، جفت، بیضه‌ها و بافت چربی از آندروستندیون (androstenedione) و آندروژن‌ها (androgens)، استرون تولید می‌کنند.
- استریول (Estriol): این نوع استروژن از سوی جفت تولید می‌شود و در دوران بارداری به بیشترین سطح خود می‌رسد. با رشد جنین، سطح استریول هم افزایش پیدا می‌کند.
نوسانات سطح استروژن در بدن، بسیاری از بخش های بدن مانند دستگاه تولید مثل، پوست، مو، استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، مغز و بافت سینه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوسانات استروژن می تواند روی بافت سینه مردان هم اثر بگذارد.
علت بالا بودن استروژن چیست؟
امکان بالارفتن سطح استروژن به طور طبیعی در بدن وجود دارد. گاهی هم مصرف برخی از داروها و درمان‌ها باعث می‌شوند که سطح استروژن بالا برود و از حالت تعادل خارج شود. برای مثال، درمان جایگزینی هورمون (estrogen replacement therapy) از جمله مواردی است که روی سطح استروژن اثر می‌گذارد. این درمان معروف برای مدیریت و کنترل علائم یائسگی انجام می‌شود و تغییرات سطح هورمون استروژن را به همراه دارد.
دلایل مختلف دیگری هم برای بالا رفتن سطح استروژن وجود دارد:
- تغییرات در تجزیه استروژن در بدن
- تغییر در دفع استروژن
هر کدام از موارد بالا می‌توانند باعث به هم خوردن تعادل هورمونی بدن شوند. بیشتر شدن سطح هورمون استروژن از پروژسترون (progesterone) در زنان با عنوان غلبه استروژن شناخته می‌شود.
عوامل مختلفی در غلبه استروژن نقش دارند. موارد زیر در فهرست انواع علت استروژن بالا در زنان قرار می‌گیرند:
چاقی
بافت چربی استرون تولید می‌کند و برای همین، اضافه وزن می‌تواند منجر به تولید استروژن زیاد در بدن شود.
استرس
استرس سطح کورتیزول در بدن را بالا می‌برد. وقتی کورتیزول به صورت مداوم بالا بماند، می‌تواند سطح پروژسترون را کاهش دهد. چنین شرایطی سطح استروژن را زیاد می‌کند.
مصرف الکل
نوشیدن الکل سطح هورمون استرادیول را به شدت بالا می‌برد و سوخت‌وساز استروژن در بدن را هم سخت‌تر می‌کند.
دیس‌بیوز
اگر در روده بزرگ یک فرد، تعداد زیادی باکتری مضر و شمار اندکی باکتری مفید وجود داشته باشد، دیس‌بیوز (Dysbiosis) رخ می‌دهد. برخی از انواع باکتری‌های روده هم باعث افزایش سطح استروژن می‌شوند.
قرار گرفتن در معرض زنواستروژن
زنواستروژن‌ها (Xenoestrogen) نوعی ماده شیمیایی است که اگر وارد بدن شود، مانند استروژن عمل می‌کنند. برای مثال می توان به ماده بیسفنول A و فتالات‌ها (phthalates) اشاره کرد. این مواد در بعضی از پلاستیک‌ها یافت می‌شوند. فتالات‌ها در بعضی از لوازم شخصی مانند صابون یا شامپو هم وجود دارند.
داروها
برخی از داروها می‌توانند استروژن را افزایش دهند یا پروژسترون را سرکوب کنند.
مشکلات سلامتی
برخی از بیماری‌ها ارتباط تنگاتنگی با استروژن بالا دارند. این بیماری ها شامل سندرم پلی کیستیک تخمدان (PCOS)، فیبروم رحم، اندومتریوز و بعضی از سرطان‌ها می‌شوند. مقاومت انسولین هم باعث استروژن بالا در بدن می‌شود.
در مردان، پایین‌آمدن سطح تستسترون می‌تواند با افزایش استروژن همراه باشد.
عوارض بالا رفتن استروژن چیست؟
اگر استروژن به طور مداوم در بدن بالا باشد، عوارض و مشکلاتی مانند موارد زیر ایجاد می‌کند:
- فشار خون بالا
- لختگی خون
- سرطان سینه
- سرطان دهانه رحم
- هیپوکلسمی (hypocalcemia)؛ یعنی کلسیم پایین
استروژن بالا ممکن است بیماری‌هایی مانند آسم یا صرع را که از قبل به آنها مبتلا بوده‌اید، شدیدتر کند. نتایج یک تحقیق در سال ۲۰۱۷ میلادی در کره جنوبی نشان داد که ارتباطی بین سطح بالای استریول آزاد و افزایش خطر ابتلا به دیابت در بارداری وجود دارد.
تشخیص و آزمایش سطح استروژن چگونه است؟
انجام آزمایش‌های تشخیصی برای درمان استروژن بالا ضروری نیست. چرا؟ چون بیشتر توصیه‌هایی که پزشکان برای درمان این مشکل مطرح می‌کنند، روش‌های درمانی بی‌خطری هستند که اصولاً انجام و اجرای آنها روی سلامت عمومی بدن هم اثرات مثبت می‌گذارد.
با این حال، اگر سطح استروژن به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای در بدن بالا باشد، آزمایش‌هایی برای تشخیص قطعی وضعیت انجام می‌شود. در بارداری های پرخطر، پزشکان سطح استریول را زیر نظر می‌گیرند.
برای تشخیص و درمان استروژن بالا در زنان، پزشک می‌تواند تمام ۳ نوع استروژن را با آزمایش خون اندازه‌گیری کند. در مردان، فقط امکان اندازه‌گیری استرادیول و استرون وجود دارد.
درمان استروژن بالا چگونه است؟
در درمان استروژن بالا باید به علت افزایش این هورمون در بدن توجه شود زیرا در درمان موثر این بیماری بسیار تاثیرگذار است. روش‌های مختلفی برای درمان این مشکل وجود دارد:
- درمان‌های ساده با تغییر سبک زندگی
- درمان دارویی استروژن بالا
- جراحی
در ادامه هر کدام را به تفکیک بررسی می‌کنیم.
درمان‌های ساده استروژن بالا با تغییر سبک زندگی
اگر پای بیماری خاصی به میان نباشد، تغییر سبک زندگی راه‌کار مفیدی برای درمان خواهد بود:
- پیروی از رژیم غذایی گیاه‌خواری و مصرف مواد ضد ایجاد التهاب
- مصرف بیشتر سویا، تخم کتان و سبزیجات چلیپایی مانند بروکلی و کلم کیل
- دریافت بیشتر اسیدهای چرب امگا ۳ از مواد غذایی یا با مصرف مکمل‌ها
- حفظ وزن متعادل
- کاهش استرس
- محدود یا قطع‌کردن مصرف الکل
- دوری از مواد پلاستیکی خطرناکی مانند BPA
یادتان باشد که نباید به توصیه‌های درمان استروژن بالا در طب سنتی توجه زیادی نشان بدهید. درمان گیاهی بالا بودن استروژن در زنان و مردان می‌تواند عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد و در بعضی موارد حتی سطح استروژن را بیشتر کند.
درمان دارویی استروژن بالا
اگر استروژن بالا ناشی از مصرف دارو یا مکمل‌ها باشد، باید با مشورت با پزشک به فکر استفاده از داروهای جایگزین باشید. بدون مشورت با پزشک، هرگز دُز دارو را تغییر ندهید یا مصرف دارو را قطع نکنید.
گاهی اوقات، برای درمان استروژن بالا نیاز به استفاده از مهارکننده‌های آروماتاز ( aromatase inhibitors) وجود دارد تا از آسیب‌های احتمالی در بلندمدت جلوگیری شود. آروماتاز آنزیمی است که به بدن برای تبدیل آندروژن‌ها به استروژن کمک می‌کند.
در بعضی از موارد هم پزشکان شکلی مصنوعی از هورمون جسم زرد یا لوتئینه‌کننده (LHRH) را برای توقف سیگنالی تجویز می‌کنند که باعث شروع تولید استروژن در تخمدان‌ها می‌شود.
تجویز این هورمون برای مواردی است که استروژن بالا در زنان باعث تشدید بیماری جدی و خطرناکی مانند سرطان متاستاتیک سینه شده باشد.
جراحی برای درمان استروژن بالا
برای درمان علائم استروژن بالا در زنان از جراحی هم استفاده می‌شود. در چه شرایطی؟ اگر بالارفتن سطح استروژن باعث تشدید وخامت بیماری‌هایی مانند سرطان شود، پزشکان اقدام به برداشتن تخمدان‌ها می‌کنند.
تخمدان‌ها بیشترین میزان استروژن در بدن زنان را تولید می‌کنند و جراحی و برداشتن آنها می‌تواند راهی برای کنترل تولید این هورمون در بدن باشد.
به تغییرات هورمونی مثل بالارفتن استروژن توجه کنید
استروژن بالا در زنان می‌تواند همراه با بروز نشانه‌هایی مانند مانند قاعدگی نامنظم یا سنگین، اضافه وزن، خستگی و فیبروم تخمدان باشد. در مردان هم علائم استروژن بالا با رشد بافت سینه، مشکل نعوظ و ناباروری خود را نشان می‌دهد. پزشکان با دریافت سوابق پزشکی فرد و در برخی موارد تجویز آزمایش‌های خون درباره وضعیت استروژن به تشخیص می‌رسند.
با مشخص‌شدن دلیل بالارفتن استروژن در بدن، پزشکان به سراغ راه‌کارهای درمانی مناسب می‌روند. شاید تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی بتوانند به کاهش سطح استروژن تولیدی در بدن کمک کنند یا میزان تجزیه و دفع آن را افزایش دهند.
برای بررسی سطح استروژن باید به پزشک مراجعه کنید. به کمک سیستم نوبت دهی آنلاین می‌توانید برای ملاقات با بهترین پزشکان وقت بگیرید.
منبع:
سلام من مرد هستم و برای باشگاه پودر سویااستفاده میکنم آیا باعث زیاد شدن استروژن بدنم و از اون طرف از بین رفتن بافت غضلانیم میشه؟
بسیار عالی
باسلام من با اینکه مرد هستم ولی سینه هایم بزرگ شده واین موضوع خیلی من را عذاب می‌دهد راهنماییم کنید ممنونم
بسیارعالی
عالی ومفید
سلام وقت بخیر
توضیحات بسیار عالی و مفید هستن
علائم گفته شده بسیار درست بررسی شده