قرص اورژانسی؛ دستورالعمل زمان مصرف و بررسی عوارض (به‌همراه ویدیو)

استفاده از قرص اورژانسی یکی از راه‌های پرطرفدار برای پیشگیری از بارداری ناخواسته است که افرادی که روابط متعدد جنسی دارند و از لوازم مراقبتی استفاده نمی‌کنند، مشتریان آن هستند. اگر برای شما سوال است که سازوکار قرص اورژانسی چیست؟ باید به این نکته اشاره کنیم که این قرص، با بالا بردن سطح هورمون‌های زنانه از انعقاد نطفه جلوگیری می‌کند. البته بهتر است قبل از استفاده از این قرص با عوارض قرص اورژانسی آشنایی داشته باشید و برای پیشگیری از بارداری با یک دکتر زنان مشورت کنید.

به‌هرحال لازم است تا درباره قرص اورژانسی به عنوان یکی از  شناخته‌شده‌ترین قرص‌های جلوگیری از بارداری، بیشتر بدانید. به همین منظور ما در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به بررسی کامل ماهیت قرص اورژانسی و از آن مهم‌تر، عوارض آن بر بخش‌های مختلف بدن می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

قرص اورژانسی چیست؟

قرص اورژانسی نام دسته‌ای از داروهای پیشگیری از بارداری است و به طور کلی در 3 نوع متفاوت تولید می‌شود. قرص اورژانسی ضدبارداری، تخمک گذاری را به تعویق انداخته و در نهایت از بارداری پیشگیری می‌کند.

اما برخلاف تصور عموم، مصرف قرص اورژانسی راه حلی فوری و قطعی برای پیشگیری از بارداری نیست و برای مصرف آن باید به دستور پزشک به همراه زمانبندی‌های ویژه توجه کرد، درغیر این‌صورت مصرف آن تاثیری نخواهد داشت. 

در ویدیوی زیر درباره قرص اورژانسی گفته‌ایم:

Embed

Copy and paste this HTML code into your webpage to embed.

انواع قرص‌‌های اورژانسی و تاثیر آنها 

قرص‌ های اورژانسی ضدبارداری به سه نوع مختلف تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع قرص اورژانسی ضد بارداری را به تفکیک مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1. قرص‌های لوونورژسترول

لوونورژسترول (Levonorgestrel) یکی از رایج‌ترین انواع قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری از نوع هورمونی است. این قرص‌ها توسط انجمن غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده و به عنوان پرمصرف‌ترین داروی اورژانسی جلوگیری از بارداری شناخته می‌شود.

این دارو در تمامی داروخانه‌ها و مراکز درمانی بدون نیاز به نسخه و به تمامی افراد فروخته می‌شود. قرص‌های لوونورژسترول نسبت به سایر روش‌های پیشگیری از بارداری در مرحله دوم، (پس از برقراری رابطه جنسی بدون وسایل پیشگیری) شناخته‌شده‌تر هستند.

براساس نظر سازمان FDA، قرص اورژانسی ضدبارداری در واقع به دو طریق از بارداری جلوگیری می‌کند: از آزاد شدن تخمک جلوگیری می‌کند و مانع قرار گرفتن تخمک بارور شده در رحم می‌شود. این قرص‌ها برای اثرگذاری بیشتر باید هربار بیشتر از یک عدد مصرف شوند. از انواع این قرص‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد:

• قرص مای‌وِی (My Way)
• پلن بی وان‌استپ (Plan B One–step)
• پرونتزا (Preventeza) 
• قرص تیک‌اکشن (Take Action).

2. قرص‌های یولی پیریستال

یکی از دیگر انواع قرص‌ ضدبارداری اورژانسی، یولی‌ پیریستال (Ulipristal) است که با نام‌های اِلا و اِلاوان هم شناخته می‌شود. برای تهیه این قرص به نسخه‌ پزشک نیاز خواهید داشت. این قرص ‎‌ضدهورمونی است و عمل تشکیل جنین را مختل می‌کند. به یولی‌ پیریستال، قرص‌های پیشگیری اضطراری نیز می‌گویند. 

3. قرص ال دی

قرص‌های ال‌دی (LD) که با نام اچ‌دی (HD) هم شناخته می‌شوند، از دیگر قرص‌های پیشگیری از بارداری است. این دسته از داروهای ضدبارداری نسبت به دو نوع دیگر اثری ضعیف‌تر دارند و باید حتما در هر نوبت از مصرف، بیشتر از دو دوز از آن استفاده شود. قرص ال دی را می‌توان بدون تجویز پزشک خریداری کرد.

بهترین قرص اورژانسی برای جلوگیری از بارداری

اگر قصد بارداری ندارید و می‌خواهید در کنار سایر روش‌های پیشگیری، از قرص‌های اورژانسی استفاده کنید، بهتر است با دکتر زنان مشورت کنید تا بهترین قرص ضدبارداری را به شما تجویز کند. در حال حاضر انواع متفاوتی از این قرص‌ها در داروخانه‌ها موجود است، اما از بهترین قرص‌های اورژانسی باید به موارد زیر اشاره کرد:

• قرص لوونورژسترول؛ یک روش قابل اعتماد و کم‌خطر برای پیشگیری از بارداری است.
• قرص یولی‌پریستال‌استات؛ کاهش احتمال بارداری تا حدود 50 درصد، این قرص باید بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده استفاده شود.
• قرص تنسی؛ از بهترین قرص‌های ضدبارداری که عوارض جانبی کمی دارد و باید نهایتا 2 روز بعد از رابطه جنسی استفاده شود.

بهترین زمان مصرف قرص اورژانسی

قرص اورژانسی ضد بارداری از آزاد شدن تخمک یا قرار گرفتن تخمک بارور شده در رحم جلوگیری می‌کند. زمانبندی در خوردن قرص اورژانسی اهمیت بالایی دارد، بنابراین لازم است تا قرص اورژانسی پیش از هردوی این مراحل مصرف شود.

به‌صورت‌کلی نظر متخصصان این است که قرص اورژانسی در سریع‌ترین زمان ممکن پس از رابطه جنسی بدون وسایل پیشگیری مصرف شود؛ اما نتایج تحقیقات نشان داده که مصرف قرص اورژانسی ضدبارداری در 72 ساعت اول پس از رابطه جنسی، موفقیت بالایی را در پیشگیری از بارداری به دنبال دارد.

طریقه مصرف قرص اورژانسی به چه صورت است؟

نحوه مصرف هرکدام از انواع قرص‌های اضطراری با هم متفاوت است. معمولا در فاصله 72 ساعت پس از رابطه جنسی، باید یک قرص به همراه آب فراوان مصرف شود.

توجه داشته باشید که اگر پس از مصرف قرص اورژانسی دچار خون‌ریزی غیرعادی شدید، حتما به دکتر زنان اطلاع بدهید. همچنین برای اطمینان از عملکرد این قرص، بهتر است 3 هفته پس از مصرف، توسط دکتر خود معاینه شوید.

چه مواقعی باید از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده کنیم؟

اگرچه که تشخیص نیاز به استفاده از قرص اضطراری ضدبارداری برعهده شما است، اما بهتر است در شرایط زیر، از قرص اورژانسی استفاده کنید:

• اگر از هیچ وسیله پیشگیری از بارداری استفاده نکرده‌اید
• اگر کاندوم در حین رابطه پاره شده و یا آسیب دیده‌ است
• اگر دیافراگم پیشگیری از بارداری از جای خود خارج شده‌ است
• اگر حداقل 2 یا 3 قرص پیشگیری از بارداری قبلی خود را فراموش کرده‌اید
• اگر به هر علتی احساس کردید که وسیله پیشگیری از بارداری شما به خوبی عمل نکرده‌ است
• اگر مجبور به رابطه جنسی ناخواسته شده‌اید.

قبل از استفاده از این قرص‌ها باید بدانید که تعداد مصرف قرص اورژانسی در ماه چند تا است؟ در پاسخ باید اشاره کنیم که شما فقط یکبار در ماه مجاز هستید از قرص اورژانسی استفاده‌ کنید. همچنین در طول چرخه قاعدگی خود تنها یک بار مجاز به استفاده از قرص اورژانسی هستید.

چه مواقعی نباید از قرص اورژانسی استفاده کنیم؟

یکی از موارد مهمی که درباره مصرف قرص اورژانسی بسیار مهم است و معمولا توجه کمی به آن می‌شود، موارد منع مصرف است که عبارتنداز: 

• اگر به باردار بودن مشکوک هستید
• اگر سابقه حساسیت به قرص ضدبارداری دارید
• اگر سابقه خون‌ریزی غیرعادی داشته و به دکتر خود اطلاع نداده‌اید
• اگر در یک سال گذشته بیشتر از 3 بار از این قرص‌ها استفاده کرده‌اید

برای حفظ سلامت و درامان ماندن از عوارض قرص اورژانسی بهتر است به این موارد توجه کنید و در صورتی که هرکدام از این شرایط را داشتید، با دکتر زنان مشورت کنید. همچنین اگر در دوران تخم‌گذاری هستید یا اضافه وزن بیش از حد دارید، احتمالا اثر قرص اورژانسی ضدبارداری کاهش پیدا خواهد کرد.

در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمیکند؟

قرص اضطراری باید بلافاصله و تا حداکثر 72 ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف شود تا بیشترین تاثیر را در پیشگیری از بارداری داشته باشد، طبعا هرچه زمان بیشتری از رابطه جنسی گذشته باشد، تاثیر این قرص‌ها کمتر خواهد بود.

توجه داشته باشید که این قرص‌ها روش تضمینی برای جلوگیری از بارداری نیستند و موارد مختلفی ممکن است تاثیر آن‌ها را کاهش داده یا از بین ببرد. برخی‌ از مواردی که ممکن‌ است باعث کاهش اثربخشی قرص اورژانسی شود عبارت‌اند از:

• مصرف قرص اورژانسی با تأخیر بیش از ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی
• مصرف برخی از داروها مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، کاربامازپین، فنوباربیتال، فنیتوئین، ریفامپین، تتراسیکلین
• مصرف کربوهیدرات‌های ساده مانند قند، شکر و مواد شیرین‌کننده‌های مصنوعی
• مصرف برخی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی مثل ویتامین C و E
• داشتن بیماری‌هایی که باعث اختلال در جذب و هضم داروها می‌شوند
• وزن بالای ۷۵ کیلوگرم
• داشتن مشکلات گوارشی، کبدی و غیره.

عوارض قرص اورژانسی ضد بارداری چیست؟

اگرچه قرص ضدبارداری اورژانسی بدون نیاز به نسخه فروخته می‌شود، مصرف این دارو نباید به یک روتین تبدیل شود. در صورتی که تا دو ساعت بعد از مصرف قرص اورژانسی دچار حالت تهوع و استفراغ شدید، حتما به دکتر زنان مراجعه کنید.

قبل از مصرف هر نوع از این داروها باید از عوارض قرص اورژانسی بر پریود مطلع باشید و بدانید که این داروها، پریود شما را تا حدود یک هفته به تاخیر می‌اندازد. از دیگر عوارضی که با خوردن این قرص‌ها ممکن است با آن درگیر شوید، باید به موارد زیر اشاره کرد:

• خون‌ریزی شدیدتر نسبت به همیشه
• حالت تهوع
• درد شکمی
• خستگی
• سردرد
• احساس سرگیجه
• تاخیر در زمان پریود
• مشکلات پوستی
• مشکلات اعصاب و روان و غیره.

این عوارض بعد از استفاده از این داروها طبیعی است، اما در صورتی که هرکدام از عوارض فوق، برای مدت زمان طولانی و شدیدتر از حالت معمول رخ داد، با پزشک خود مشورت کنید.

1. عوارض پوستی قرص اورژانسی ضد بارداری

یکی از مهم‌ترین عوارض قرص اورژانسی لوونورژسترول که به عنوان مشهورترین قرص ضد بارداری شناخته می‌شود، حساسیت‌های پوستی است. این قرص پس از ورود به بدن به‌سرعت تجزیه و مقادیر بالایی از هورمون پروژسترون را آزاد می‌کند تا در مدت زمان بسیار کوتاهی از بارداری جلوگیری کند.

اما همین مسئله می‌تواند باعث ترشح بیش‌ازحد چربی پوست شده و باعث بروز آکنه در پوست شود. همچنین حساسیت به هورمون‌های استفاده شده در قرص اورژانسی می‌تواند زمینه‌ساز بروز انواع راش پوستی در بخش‌های مختلف صورت و بدن شود. البته این عوارض خیلی جدی و خطرناک نیستند و با متعادل شدن میزان هورمون‌ها در بدن، برطرف می‌شوند.

2. عوارض قرص اورژانسی بر اعصاب

هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در وضعیت روحی و عصبی افراد داشته و تغییرات هورمونی، می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات روحی روانی متعددی شود. یکی از بزرگترین اشتباهاتی که افراد در زمان استفاده از قرص می‌کنند، مصرف بی‌رویه و روتین آن بعد از هر رابطه جنسی است.

قرص اورژانسی ضدبارداری برای جلوگیری از لقاح یا جای‌گیری تخمک بارور شده در رحم، در مدت زمان کوتاهی، مقدار بسیار زیادی هورمون در بدن آزاد می‌کند تا با حداکثر توان از بارداری جلوگیری کند.

اما این حجم بالای هورمون آزاد شده در بدن، علاوه بر جلوگیری از بارداری، تعادل هورمونی بدن را به‌هم می‌زند و باعث به وجود آمدن مشکلات عصبی متعددی می‌شود. یکی از رایج‌ترین عوارض مصرف بیش‌ازحد قرص اورژانسی ضدبارداری، افسردگی است. تغییر حالت، خستگی و کلافگی از دیگر عوارض رایج این قرص‌ها هستند که در مدت زمان کوتاهی برطرف می‌شوند.

اما در صورتی که از قرص اورژانسی به صورت مداوم و به عنوان جایگزین کاندوم و سایر وسایل پیشگیری از بارداری استفاده کنید، این عوارض جانبی کوتاه مدت، ممکن است باعث افسردگی و مشکلات حاد روحی روانی شوند.

همچنین افزایش استرس، تپش قلب و بروز احساسات متناقض در مدت زمان کوتاه، از دیگر عوارضی است که مصرف بیش از اندازه قرص اورژانسی ضد بارداری بر سلامت اعصاب و روان شما خواهد داشت.

3. عوارض قرص اورژانسی بر پریود

یکی از تاثیراتی که قرص ضدبارداری روی بدن خانم‌ها می‌گذارد، برهم زدن نظم قاعدگی است. با مصرف این قرص‌ها، ممکن است عادت ماهانه بعدی شما بر خلاف برنامه همیشگی اتفاق بیفتد. با این حال در زمینه بررسی اثرات قرص اورژانسی بر پریود باید این نکته را گوشزد کنیم که اگر چرخه قاعدگی شما به تعویق افتاد، حتما به دکتر زنان مراجعه کنید و آژمایش بارداری بدهید. 

قرص اورژانسی بارداری را خودسرانه مصرف نکنید!

بهتر است قبل از رابطه جنسی از یک وسیله پیشگیری مطمئن استفاده کنید، اما اگر به هردلیلی ناچار به خوردن قرص اضطراری شدید، توجه داشته باشید که مصرف بی‌رویه این قرص‌ها چه تاثیراتی بر بدن خواهد داشت.

پس بهتر است بعد از داشتن رابطه جنسی پرخطر، آرامش خود را حفظ کرده و در زمان مناسب یک قرص ضدبارداری اورژانسی مصرف کنید. این قرص‌ها به‌طور کلی، ضرر جدی ندارند، اما زمانی که مصرف آن‌ها تبدیل به یک روتین شود، خطراتی بدن شما را تهدید خواهد کرد. 

بهترین کار این است که برای پیشگیری از بارداری، برای مشاوره و درمان تحت نظر یک پزشک متخصص باشید. اگر برای پیدا کردن دکتر زنان خوب دچار مشکل هستید، می‌توانید از طریق سیستم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر اقدام کنید.

اگر سوال یا ابهامی درباره قرص‌های اورژانسی دارید، در قسمت کامنت‌ها از ما بپرسید. همچنین اگر تجربه‌ای در زمینه مصرف این قرص‌ها دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول قرص اورژانسی