علت درد شکم چیست؟ علائم و راه‌های درمان آن را بدانید

درد شکم چیست؟

درد شکمی همانطور که از اسمش پیداست، در ناحیه شکم احساس می‌شود و از رایج‌ترین بیماری های دستگاه گوارش است. شکم در آناتومی به قسمتی از تنه گفته می‌شود که مابین دیافراگم از بالا و سطح فوقانی لگن از پایین قرار گرفته است. شکم درد معمولا به منظور توصیفی از ناراحتی در اندام‌های داخل حفره شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارگان‌های شکم شامل معده، روده کوچک، روده بزرگ، کبد، کیسه صفرا، طحال و پانکراس هستند. درد شکم معمولا به دلیل آسیب به ارگان‌های داخل شکمی، مصرف دارو یا مصرف سموم ایجاد می‌شود. البته سوءهاضمه، یبوست، ویروس معده یا حتی گرفتگی‌های قاعدگی نیز در ایجاد آن بسیار نقش دارند.

گاهی اوقات ممکن است دردی از اندام‌هایی که در حفره شکمی قرار ندارند، مثل ریه‌ها، کلیه‌ها و رحم یا تخمدان‌ها در شکم احساس شود. از سوی دیگر، ممکن است درد اندام‌‌های داخل شکم نیز خارج از آن حس شود. درد شکم گاهی خفیف یا شدید، متناوب یا مداوم است. نکته مهمی که درباره درد شکم وجود دارد این است که گاهی نشانه یک درد بزرگ‌تر یا بیماری هولناک‌تر است.

علت شکم درد چیست؟

بسیاری از بیماری‌ها می‌تواند علت درد شکمی باشند. با این حال، علت اصلی این درد مواردی همچون عفونت، رشد غیرطبیعی، التهاب، انسداد و اختلالات روده هستند. همچنین عواملی که فکرش را هم نمی‌کنید، ممکن است باعث شکم درد شوند. مثلا عفونت در گلو، روده و خون می‌تواند باکتری‌ها را به داخل دستگاه گوارش وارد کند و درد شکمی ایجاد کند. این عفونت‌ها همچنین ممکن است باعث اسهال یا یبوست شود. 

سایر علل شایع درد شکم

• یبوست
• اسهال
• گاستروانتریت
• ریفلاکس اسید
• استفراغ
• استرس
• آلرژی غذایی در کودکان و نوزادان (در سنین مختلف متفاوت است)

یکی دیگر از بیماری هایی که با درد شکم همراه است، اعتیاد به خوردن است.

انواع درد شکمی

درد شکمی را می‌توان به صورت موضعی به نوعی گرفتگی عضلات یا کولیکی توصیف کرد.گاهی درد بالای شکم سمت چپ به دلیل نزدیکی به هم با درد شکمی اشتباه گرفته میشود، بهتر است در آن مورد اطلاعاتی کسب کنید چون علت های متفاوتی دارند. بیماری‌های درد شکمی نیز از جمله دلایل شایع درد در این بخش از بدن هستند. دردهای شکمی و انواع دل درد از نظر شدت و نوع درد به دردهای حاد و مزمن تقسیم می‌شوند:

• درد موضعی محدود به یک ناحیه شکم است. این نوع درد اغلب به علت مشکلات در یک اندام خاص ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت درد موضعی، زخم معده است.
• درد عضلانی ممکن است همراه با اسهال، یبوست، نفخ باشد. در زنان، این درد می‌تواند همراه با قاعدگی، سقط جنین یا عوارض در اندام‌های تولید مثل زن باشد.
• درد کولیکی علامتی از شرایط شدیدتر مانند سنگ صفراوی یا سنگ کلیه است. این درد ناگهان رخ می‌دهد و ممکن است به عنوان یک اسپاسم شدید عضلانی احساس شود.

درد شکم حاد

درد شکم حاد به درد شکمی شدید و ناگهانی گفته می‌شود که در دسته فوریت‌های پزشکی جای می‌گیرد. درد شکم حاد نیازمند تشخیص فوری و در اغلب موارد نیازمند جراحی است. هم مردان و هم زنان در سنین مختلف ممکن است به این بیماری مبتلا شوند؛ چرا که این بیماری علل گوناگونی دارد.

درمان این بیماری برای افرادی که در شرایط پایدار یا غیرپایدار قرار دارند متفاوت است. افرادی که شرایط ناپایدار دارند نیازمند جراحی فوری هستند؛ در حالی که افرادی که در شرایطی پایدار به سر می‌برند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند یا با توجه به نوع بیماری با دیگر روش‌های پزشکی درمان شوند. درد شکم حاد طیف وسیعی از شرایط خوش‌خیم تا جراحی‌های فوری را شامل می‌شود. اگر نیاز به جراحی فوری باشد باید برای درمان خیلی سریع به دکتر گوارش مراجعه کرد. برای سرعت بخشیدن به روند درمان، می‌توانید از طریق سامانه‌های آنلاین ثبت نوبت همچون دکتردکتر، نوبت پزشک مورد نظرتان را ثبت کنید. مثلا اگر در تهران هستید، 161 نفر به‌عنوان دکتر گوارش تهران ، فعال هستند. 

علائم مهم درد شکم حاد

مهم‌ترین نشانه درد شکم حاد، درد شدید در ناحیه شکم است. البته این درد ممکن است همراه با دیگر علائم نیز بروز کند:

• تب
• یبوست
• مدفوع خونی
• حساسیت در ناحیه شکمی: با انجام یک آزمایش می‌توانید متوجه شوید که این علامت را دارید یا خیر. بر روی شکم خود فشار آورید، هرگاه فشار از روی شکم شما برداشته شود و درد آن از هنگام فشار دادن بیشتر باشد شما دارای این علامت هستید.
• سفتی شکم: در این شرایط شکم بسیار سفت و سخت شده و اگر به آن فشار بیاورید این سفتی بیشتر خواهد شد.
• نفخ
• زردی: زردی پوست یا سفیدی چشم‌ها را گویند که در نتیجه تقسیم سلولی زیاد گلبول‌های قرمز خونی، انسداد مجرای صفراوی در نزدیکی کبد رخ می‌دهد.
• قولنج: دردی شدید در محلی خاص از شکم که به اوج رسیده و در نهایت این درد فروکش خواهد کرد.
• درد جابه‌جا شونده: دردی است که از بالای ناف شروع شده و به سمت راست و پایین شکم منتقل می‌شود.

گاهی احساس درد در شکم به دلیل استرس زیاد است و ممکن است با حمله پانیک همراه باشد.

علائم درد شکم

علائمی که معمولا با درد شکمی رخ می‌دهد شامل درد پشت، درد قفسه سینه، یبوست، اسهال، تب، تهوع، استفراغ، سرفه و مشکل تنفس است. علائم مرتبط با درد شکم عبارتند از:

• تب
• عدم توانایی نگهداری غذا برای بیش از دو روز
• هر نشانه‌ای از کم آبی
• ناتوانی در دفع مدفوع
• ادرار کردن دردناک و یا غیر منتظره مکرر
• شکم در هنگام لمس حساس است
• درد ناشی از آسیب به شکم
• درد بیش از چند ساعت طول می‌کشد
• نفخ
• آروغ زدن
• سوء هاضمه
• یبوست
• اسهال
• GERD (بیماری رفلاکس معده)
• سوزش سر دل
• ناراحتی قفسه سینه
• ناراحتی لگن
• از دست دادن اشتها
• درد شدید
• مدفوع خونین
• تهوع و استفراغ مداوم
• کاهش وزن ناخواسته
• پوستی که زرد رنگ است
• تورم شکم

بیماری‌های گوارشی که باعث درد شکم می‌شوند

بیماری‌هایی که سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند نیز می‌توانند باعث درد شکم شوند. رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• بیماری رفلاکس گوارشی (GERD)
• سندرم روده تحریک‌پذیر یا کولون اسپاستیک (اختلالی که باعث درد شکم، گرفتگی و تغییرات در حرکت روده)
• بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
• عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی هضم لاکتوز، شکر موجود در شیر و محصولات شیری)

علل درد ناگهانی و حاد شکم چیست؟

گاهی اوقات درد شکم از حالت عادی خارج می‌شود و حالت شدیدی به خود می‌گیرد. معمولا دلایل زیر باعث تشدید شکم درد می‌شوند:

• سنگ‌های کیسه صفرا و التهاب کیسه صفرا
• سنگ کلیه
• عفونت کلیه
• پارگی مجاری یا تقریبا پارگی آن‌ها (مانند عفونت آپاندیس پشت سرهم یا آپاندیسیت)

برای مطالعه علائم آپاندیس مقاله مربوطه را مطالعه بفرمایید تا سریعتر بتوانید این عارضه را درمان کنید.

تشخیص درد شکم

علت درد شکمی بر اساس ویژگی‌های این درد، معاینه فیزیکی و آزمایش تشخیص داده می‌شود. مثلا با مراجعه به دکتر گوارش احتمالا یک سری سوال از ویژگی‌های درد، الگوها و تداوم درد شما بپرسد و در مورد شرایط فیزیکی یا روانی شما جویا شود. تشخیص درد شکم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی
• آزمایشات آزمایشگاهی – شمارش کامل خون (CBC)، آنزیم‌های کبدی، آنزیم‌های پانکراس (آمیلاز و لیپاز)، بارداری و آزمایش‌های ادرار
• اشعه X ساده از شکم
• مطالعات رادیوگرافی
• سونوگرافی
• توموگرافی کامپیوتری (CT) شکمی (شامل تمام اندام‌ها و روده‌ها)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• باریم اشعه ایکس
• آندوسکوپی کپسول
• کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
• سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)

درمان درد شکم

شکم درد دلایل زیادی دارد و همانطور که تا به الان گفتیم، نشانه‌های مختلف همراه آن نشان دهنده بیماری یا مشکلی خاص است. اما درمان شکم درد در حالت عادی سخت نیست. برخی از راه‌های درمان درد شکم عبارتند از:

• داروهای ضد درد بدون عوارض
• داروهای تجویزی برای التهاب، GERD، زخم و یا درد کلیه
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• داروهای ضد افسردگی کم دوز
• تغییرات در رفتار، از جمله حذف غذاهای خاص یا نوشیدنی‌هایی که ممکن است به درد شکمی کمک کنند
• جراحی برای جلوگیری از انسداد روده، فتق و یا اندام‌های آلوده

چگونه می‌توانیم درد شکمی را کنترل کنیم؟

همه انواع درد شکمی قابل پیشگیری نیستند. با این وجود، می‌توانید خطر ابتلا به درد شکمی را با داشتن رژیم غذایی مناسب، نوشیدن آب، تمرینات ورزشی منظم و خوردن وعده‌های کوچکتر پایین بیاورید. با این حال اگر درد شکمی دارید، می‌توانید برای درمان توسط دکتر گوارش از طریق سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.

در انتها از شما می‌خواهیم که اگر سوالی درباره درد شکم و درمان آن دارید، از ما بپرسید. همچنین اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

منابع:

Healthline

Better Health