برفک دهان چیست؛ علائم، علل و راه های درمان

برفک دهان زمانی اتفاق می افتد که یک عفونت مخمری در داخل دهان ایجاد شود. همچنین این وضعیت به عنوان کاندیدیازیس دهان و کاندیدیازیس دهانی حلق نیز شناخته می شود. برفک دهان اغلب در نوزادان و کودکان نوپا رخ می دهد و باعث ایجاد برجستگی های سفید یا زرد رنگ در داخل گونه ها و زبان می شود. این برجستگی ها معمولا با درمان از بین می روند. عفونت به طور معمول خفیف است و به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می شود. اما در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می تواند به سایر قسمت های بدن سرایت کرده و عوارض بالقوه جدی ایجاد کند.

علائم برفک دهان

در مراحل اولیه، برفک دهان ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با بدتر شدن عفونت، یک یا چند مورد از علائم زیر ایجاد می شود:

• تکه های سفید یا زرد برآمدگی روی گونه ها، زبان، لوزه ها، لثه ها یا لب ها
• اگر برجستگی ها خراشیده شوند، خونریزی خفیف ایجاد می شود
• درد یا سوزش در دهان
• احساس پنبه مانند در دهان
• پوست خشک و ترک خورده در گوشه های دهان
• مشکل در بلع
• طعم بد دهان
• از دست دادن احساس طعم

اگرچه این امر غیر معمول است اما در برخی موارد، برفک دهان می تواند مری را نیز تحت تاثیر قرار دهد. همان قارچی که باعث برفک دهان می شود می تواند باعث عفونت های مخمری در سایر قسمت های بدن نیز بشود.

علل برفک دهان

برفک دهان و سایر عفونت های مخمری ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس (C. albicans) است. این که مقدار کمی از C. albicans بدون اینکه آسیبی ایجاد کند، در دهان زندگی کند یک امر طبیعی است. هنگامی که سیستم ایمنی بدن به درستی کار می کند، باکتری های مفید در بدن به کنترل C. albicans کمک می کنند. اما اگر سیستم ایمنی به خطر بیفتد یا تعادل میکروارگانیسم ها در بدن مختل شود، قارچ می تواند خارج از کنترل رشد کند.

اگر از داروهای خاصی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنید که تعداد میکروارگانیسم‌های خوب را در بدن کاهش می‌دهند ، ممکن است دچار رشد بیش از حد C. albicans شوید که این امر باعث برفک دهان می‌شود. درمان‌های سرطان، از جمله شیمی‌ درمانی و پرتو درمانی نیز می‌توانند به سلول‌های سالم آسیب بزنند یا آن ها را از بین ببرند. این شما را مستعد ابتلا به برفک دهان و سایر عفونت ها می کند.

همچنین شرایطی مانند سرطان خون و HIV که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند، خطر ابتلا به برفک دهان را افزایش می دهد. برفک دهان یک عفونت فرصت طلب شایع در افراد مبتلا به HIV است. دیابت نیز می تواند در ایجاد برفک دهان نقش داشته باشد. دیابت کنترل نشده سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و باعث افزایش سطح قند خون می شود. این امر شرایط مساعدی را برای رشد C. albicans ایجاد می کند.

آیا برفک دهان مسری است؟

اگر برفک دهان داشته باشید و فردی راببوسید، ممکن است قارچی که باعث این عارضه شده است را به دیگران منتقل کنید. در برخی موارد، آن فرد نیز ممکن است دچار برفک دهان شود. قارچی که باعث برفک دهان می شود باعث عفونت های مخمری در سایر قسمت های بدن نیز می شود.

پس این امکان وجود دارد که قارچ را از یک قسمت بدن خود به قسمت دیگر بدن شخص دیگری منتقل کنید. اگر برفک دهان، عفونت قارچی واژن یا عفونت قارچی آلت تناسلی دارید، می‌توانید قارچ را از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا رابطه جنسی دهانی به شریک خود منتقل کنید. اگر باردار هستید و عفونت مخمری واژینال دارید، به طور بالقوه می توانید این قارچ را در حین زایمان به کودک خود منتقل کنید.

همچنین اگر عفونت مخمری سینه یا عفونت قارچی نوک پستان دارید، می توانید قارچ را در حین شیردهی به کودک خود منتقل کنید.  در هنگام شیردهی اگر کودک شما دارای برفک دهان باشد نیز، می تواند قارچ را به شما منتقل کند. وقتی C. albicans از فردی به فرد دیگر منتقل می شود، همیشه باعث برفک دهان یا سایر انواع عفونت قارچی نمی شود. همچنین، از آنجایی که C. albicans در محیط بسیار رایج است، ابتلا به عفونت قارچی به این معنی نیست که شما لزوماً آن را از شخص دیگری گرفته اید.

تشخیص برفک دهان

پزشک می تواند برفک دهان را به سادگی با معاینه دهان برای مشاهده برجستگی های مشخص این بیماری، تشخیص دهد. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای تایید تشخیص، از ناحیه آسیب دیده بیوپسی بگیرد. برای انجام بیوپسی، قسمت کوچکی از برآمدگی را از دهان می خراشند. سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود تا از نظر وجود C. albicans آزمایش شود.

اگر پزشک مشکوک به برفک دهان در مری باشد، ممکن است از کشت سواب گلو یا آندوسکوپی برای تایید تشخیص استفاده کند. برای انجام کشت سواب گلو، از یک سواب پنبه ای برای گرفتن نمونه بافت از پشت گلو استفاده می شود. سپس این نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستند. برای انجام آندوسکوپی، پزشک از یک لوله نازک با نور و دوربین متصل به آن استفاده می کند. آنها این “اندوسکوپ” را از طریق دهان و به مری وارد می کنند تا این ناحیه را بررسی کنند. آنها همچنین ممکن است نمونه ای از بافت را برای تجزیه و تحلیل بردارند.

درمان برفک دهان

ممکن است یک یا چند داروی زیر برای درمان برفک دهان، توسط پزشک تجویز شود:

• فلوکونازول (دیفوکان)، که یک داروی ضد قارچ خوراکی است
• کلوتریمازول. یک داروی ضد قارچی که به عنوان قرص در دسترس است.
• نیستاتین (نیستاپ،نیاتا)، یک دهان شویه ضد قارچ است که می توانید آن را در دهان خود بچرخانید یا سواب را در دهان کودک خود بمالید.
• ایتراکونازول (اسپورانوکس)، یک داروی ضد قارچ خوراکی است و برای درمان افرادی که به سایر درمان‌های برفک دهان پاسخ نمی‌دهند و افراد مبتلا به HIV استفاده می‌شود.
• آمفوتریسین بی (آمبیزوم، فانگیزون) دارویی که برای درمان موارد شدید برفک دهان استفاده می شود.

پس از شروع درمان، برفک دهان معمولاً ظرف چند هفته از بین می رود. اما در برخی موارد ممکن است برگردد. برای بزرگسالانی که موارد مکرر برفک دهان بدون علت شناخته شده دارند، پزشک آنها را از نظر شرایط پزشکی زمینه ای که ممکن است در بروز برفک دهان نقش داشته باشد، ارزیابی می کند. نوزادان ممکن است در سال اول زندگی خود چندین دوره برفک دهان داشته باشند.

درمان های خانگی برای برفک دهان

پزشک می تواند برای کمک به درمان برفک دهان یا جلوگیری از عود آن، درمان های خانگی یا تغییر شیوه زندگی را توصیه کند. هنگامی که در حال بهبودی هستید، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. در زیر نکاتی برای مراقبت در منزل وجود دارد:

• برای جلوگیری از خراشیدن برجستگی های ناشی از برفک، دندان های خود را با یک مسواک نرم مسواک بزنید.
• پس از اتمام درمان برفک دهان، مسواک خود را تعویض کنید و در صورت استفاده از پروتزهای دندانی،آن ها را به درستی تمیز کنید تا خطر عفونت مجدد کاهش یابد.
• از دهانشویه یا اسپری های دهان خودداری کنید، مگر اینکه پزشک آنها را تجویز کرده باشد.

برخی از درمان های خانگی نیز ممکن است به تسکین علائم برفک در بزرگسالان کمک کنند. برای مثال، شستن دهان با یکی از موارد زیر می تواند کمک کننده باشد:

• آب نمک
• محلول آب و جوش شیرین
• مخلوطی از آب و آب لیمو
• مخلوطی از آب و سرکه سیب

همچنین ممکن است خوردن ماست حاوی باکتری های مفید یا مصرف مکمل های پروبیوتیک مفید باشد. قبل از دادن هرگونه مکمل به نوزاد با پزشک مشورت کنید.

برفک دهان و شیردهی

همان قارچی که باعث برفک دهان می‌شود می‌تواند باعث عفونت‌های قارچی در سینه‌ها و نوک سینه‌ها شود. این قارچ می تواند در دوران شیردهی بین مادر و نوزاد منتقل شود. اگر کودک برفک دهان دارد، می تواند قارچ را به سینه ها یا سایر نواحی پوست شما منتقل کند.

شما نیز اگرعفونت مخمری سینه یا عفونت قارچی نوک پستان دارید، می توانید قارچ را به دهان یا پوست کودک خود منتقل کنید. همچنین، از آنجایی که مخمر می‌تواند بدون ایجاد عفونت روی پوست زندگی کند، بدون اینکه شما علائم عفونت مخمری سینه یا نوک پستان را داشته باشید نیز کودک می‌تواند به برفک دهان مبتلا شود.

اگر در سینه ها یا نوک سینه ها دچار عفونت قارچی شوید، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• درد در سینه ها، در حین و بعد از شیردهی
• خارش یا احساس سوزش در نوک پستان یا اطراف آن
• لکه های سفید یا کم رنگ روی نوک پستان یا اطراف آن
•  پوست براق روی نوک پستان یا اطراف آن
• پوسته پوسته شدن روی نوک پستان یا اطراف آن

اگر کودک شما مبتلا به برفک دهان شد یا خودتان مبتلا به عفونت مخمری سینه یا نوک پستان شدید، مهم است که شما و کودکتان تحت درمان قرار بگیرید. این می تواند به جلوگیری از چرخه انتقال کمک کند. در این موارد پزشک توصیه می کند که موارد زیر را انجام دهید:

کودک خود را با یک داروی ضد قارچ درمان کنید و یک کرم ضد قارچ مانند تربینافین (لامیسیل) یا کلوتریمازول (لوتریمین) را روی سینه های خود بمالید. قبل از شیر دادن به نوزاد، کرم را از روی سینه های خود پاک کنید تا از ورود کرم به دهان او جلوگیری شود.

پستانک ها، حلقه های مخصوص دندان درآوردن، نوک سینه ها و هر چیز دیگری را که کودک در دهان می گذارد، استریل کنید. اگر از پمپ سینه استفاده می کنید، تمام قطعات آن را نیز استریل کنید.

نوک سینه های خود را در فاصله بین شیردهی تمیز و خشک نگه دارید. اگر از پدهای پرستاری استفاده می کنید، از آنهایی که دارای روکش پلاستیکی هستند، اجتناب کنید، زیرا ممکن است رطوبت را نگه داشته و شرایط مساعدی را برای رشد قارچ ایجاد کنند.

همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که برای کمک به درمان یا پیشگیری از برفک دهان و سایر انواع عفونت های قارچی، تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید.

برفک دهان در نوزادان

برفک دهان اغلب نوزادان و کودکان نوپا را تحت تاثیر قرار می دهد. نوزادان به طور بالقوه می توانند پس از ابتلا به این قارچ از مادرشان در دوران بارداری، زایمان، یا شیردهی یا فقط از مخمرهایی که به طور طبیعی در محیط آنها وجود دارد، دچار برفک دهان شوند. اگر کودک شما مبتلا به برفک دهان باشد، ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی از جمله موارد زیر داشته باشد:

• تکه های سفید یا زرد برآمدگی روی داخل گونه ها، زبان، لوزه ها، لثه ها یا لب های آنها
• اگر برجستگی ها خراشیده شوند، خونریزی خفیف ایجاد می شود
• درد یا سوزش در دهان
• پوست خشک و ترک خورده در گوشه های دهان

برفک دهان در نوزادان نیز ممکن است باعث مشکل در تغذیه و تحریک پذیری یا گیجی شود. اگر شک دارید که کودکتان ممکن است برفک دهان داشته باشد، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر کودک در حین شیردهی دچار برفک دهان شود، هر دوی شما به درمان های ضد قارچی نیاز خواهید داشت.

برفک دهان در بزرگسالان

برفک دهان بیشتر در نوزادان و افراد مسن که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند شایع است. اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. بزرگسالان جوانتر به خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند، می توانند به برفک دهان مبتلا شوند. به عنوان مثال، اگر بزرگسالان سابقه برخی از بیماری ها، درمان های پزشکی یا عادات سبک زندگی که سیستم ایمنی آنها را تضعیف می کند داشته باشند، بیشتر احتمال دارد به برفک دهان مبتلا شوند. در بزرگسالان سالم بعید است که برفک دهان مشکلات جدی ایجاد کند. اما اگر سیستم ایمنی شما خوب کار نکند، عفونت ممکن است به سایر قسمت‌های بدنتان سرایت کند.

عوامل خطر برفک دهان

نوزادان، کودکان نوپا و افراد مسن بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به برفک دهان هستند. برخی از شرایط پزشکی، درمان‌های پزشکی و عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند با تضعیف سیستم ایمنی یا برهم زدن تعادل میکروب‌ها در بدن، خطر ابتلا به برفک را افزایش دهند.

به عنوان مثال، اگر دارای شرایط زیر باشید، در معرض خطر ابتلا به برفک هستید :

• شرایطی دارید که باعث خشکی دهان می شود
• دیابت، کم خونی، لوسمی یا HIV داشته باشید
• آنتی بیوتیک ها، کورتیکواستروئیدها یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف کنید
• درمان های سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت کنید
• سیگاربکشید
• از دندان مصنوعی استفاده کنید

عوارض برفک دهان

در افراد دارای سیستم ایمنی سالم، برفک دهان به ندرت عوارضی ایجاد می کند. در موارد شدید، ممکن است به مری نیز سرایت کند. اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد، احتمال بروز عوارض ناشی از برفک دهان بیشتر است. بدون درمان مناسب، قارچی که باعث برفک دهان می شود ممکن است وارد جریان خون شده و به قلب، مغز، چشم ها یا سایر قسمت های بدن سرایت کند.

این وضعیت به عنوان کاندیدیازیس تهاجمی یا سیستمیک شناخته می شود. کاندیدیازیس سیستمیک می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در اندام هایی شود که آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین می تواند یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی به نام شوک سپتیک ایجاد کند.

پیشگیری از برفک دهان

برای کاهش خطر برفک دهان، موارد زیر را امتحان کنید:

• یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید و یک سبک زندگی کلی سالم را برای حمایت از عملکرد سیستم ایمنی خود در پیش بگیرید.
• بهداشت دهان و دندان را با مسواک زدن دو بار در روز، نخ دندان کشیدن هر روز و مراجعه منظم به دندانپزشک خود رعایت کنید.
• اگر دهان شما به طور مزمن خشک است، به پزشک مراجعه کرده و برنامه درمانی توصیه شده او را دنبال کنید
• اگر دندان مصنوعی دارید، قبل از رفتن به رختخواب آن ها را بردارید، هر روز آن ها را تمیز کنید و مطمئن شوید که دارای شرایط مناسب هستند.
• اگر داروی استنشاقی کورتیکواستروئید دارید، پس از استفاده از آن دهان خود را بشویید یا دندان های خود را مسواک بزنید.
• اگر دیابت دارید، اقدامات لازم را برای مدیریت سطح قند خون خود انجام دهید.
• اگر در قسمت دیگری از بدن خود دچار عفونت قارچی شدید، تحت درمان قرار بگیرید.
• در برخی موارد، عفونت می تواند از یک قسمت بدن به قسمت دیگر سرایت کند.

برفک دهان و رژیم غذایی

برای اینکه بفهمیم رژیم غذایی چگونه بر برفک دهان تاثیر می گذارد، تحقیقات بیشتری لازم است. برخی از مطالعات نشان می دهد که خوردن برخی از غذاهای پروبیوتیک یا مصرف مکمل های پروبیوتیک ممکن است به محدود کردن رشد C. albicans کمک کند.

با این حال، برای آگاهی از نقش پروبیوتیک ها در درمان یا پیشگیری از برفک دهان، به تحقیقات بیشتری نیاز است. برخی افراد بر این باورند که محدود کردن یا اجتناب از برخی غذاها ممکن است به مهار رشد C. albicans نیز کمک کند. به عنوان مثال، برخی افراد پیشنهاد کرده اند که محدود کردن کربوهیدرات ها و قندهای تصفیه شده می تواند به درمان یا پیشگیری از برفک دهان و سایر عفونت های قارچی کمک کند. رژیم غذایی “کاندیدا” بر اساس این باورها ایجاد شده است. با این حال، این رژیم فاقد پشتوانه علمی است.

منبع: healthline