عمل پیوند قرنیه چشم چیست؟ انواع، عوارض و مراقبت‌ها

پیوند قرنیه یا کراتوپلاستی یک عمل جراحی است که در آن قرنیه آسیب‌دیده بیمار با یک قرنیه اهدایی دیگر جایگزین می‌شود. قرنیه لایه شفاف جلوی چشم است که نور را به داخل چشم هدایت می‌کند. هنگامی که قرنیه آسیب ببیند درد زیادی به‌همراه داشته و بینایی را مختل می‌کند. به‌همین دلیل عمل پیوند قرنیه انجام می‌شود. جراحی پیوند قرنیه باتوجه به شرایط بیمار، حدودا بین 60 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. بعد از جراحی علائمی مثل تاری دید، حساسیت به نور و درد طبیعی است و بعدازمدتی رفع می‌شود. قبل از عمل فرد باید آزمایش‌های مختلفی انجام داده و طبق نظر پزشک از مصرف برخی داروها نیز خودداری کند. بعد از عمل نیز فرد باید استراحت کرده و تا بهبودی کامل دستورالعمل‌های پزشک را رعایت کند.

در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر حدود 10 دقیقه با ما همراه باشید تا با عمل پیوند قرنیه، عوارض، دوره نقاهت و مراقبت‌های بعداز آن آشنا شوید. در انتهای همین صفحه می‌توانید در بخش نظرات سوالات خود را بپرسید و منتظر پاسخ مشاور سلامتی یا پزشک متخصص باشید.

عمل پیوند قرنیه چیست؟

پیوند قرنیه عملی برای برداشتن تمام یا بخشی از قرنیه آسیب‌دیده و جایگزینی آن با بافت اهداکننده سالم است. این عمل اغلب به عنوان کراتوپلاستی یا پیوند قرنیه شناخته می‌شود. در این جراحی قرنیه آسیب‌دیده یک فرد با قرنیه سالم و مناسب از یک فرد دیگر جایگزین می‌شود.

پیوند قرنیه معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بسته به شرایط عمومی بیمار و نوع جراحی، بین 60 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. جراح یک برش کوچک در قرنیه ایجاد و قرنیه آسیب‌دیده را با قرنیه اهدایی جایگزین می‌کند. سپس بخیه‌های بسیار ظریفی را برای نگه داشتن قرنیه جدید در جای خود قرار می‌دهد.

چرا پیوند قرنیه چشم انجام می‌شود؟

قرنیه لایه شفاف جلوی چشم است که نور را به داخل چشم هدایت می‌کند و بدون آن، دید به‌طورکامل مختل می‌شود. درصورتی که این عضو آسیب جدی دیده باشد، عمل پیوند فرنیه انجام خواهد شد. پیوند قرنیه برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های چشمی انجام می‌شود، از جمله:

• زخم قرنیه که به دلیل عفونت، آسیب یا بیماری ایجاد می‌شود.
• دیستروفی قرنیه که یک بیماری ارثی است و می‌تواند قرنیه را ضعیف و کدر کند.
• کراتوکونوس که یک بیماری است و باعث نازک شدن و تغییر شکل قرنیه می‌شود.
• کراتیت که یک عفونت قرنیه است.

پیوند قرنیه برای قوز قرنیه

قوز قرنیه وضعیتی است که باعث ضعیف شدن قرنیه، نازک شدن و تغییر شکل آن می‌شود. علت دقیق این وضعیت ناشناخته است. ممکن است یک پیوند ژنتیکی وجود داشته باشد و در افراد مبتلا به چندین بیماری آلرژیک، مانند اگزما و آسم، شایعتر است.

قوز قرنیه یکی از شایع‌ترین دلایل پیوند قرنیه در بیماران جوان است و معمولاً تا اوایل نوجوانی ظاهر نمی‌شود، اما گاهی اوقات می‌تواند زودتر رخ دهد. بسیاری از موارد قوز قرنیه خفیف و با استفاده از لنزهای تماسی یا عینک قابل کنترل هستند. اما در برخی از بیماران می‌تواند تاحدی پیشرفت کند که پیوند قرنیه ضروری باشد.

چه افرادی باید پیوند قرنیه انجام دهند؟

تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا پیوند قرنیه برای بیمار مناسب است یا خیر، توسط پزشک انجام می‌شود. پیوند قرنیه معمولاً برای اصلاح مشکلات بینایی ناشی از شرایط پزشکی خاص انجام و تشخیص ضرورت آن نیز تنها توسط چشم‌پزشک مشخص می‌شود. نوع و شدت بیماری قرنیه، سن و سلامت عمومی بیمار در ضرورت پیوند قرنیه تاثیرگذار هستند.

به‌طورکلی در شرایطی خاص مثل موارد زیر، عمل پیوند قرنیه تنها راه درمان است:

• زخم قرنیه که با درمان های دیگر بهبود نشود.
• دیستروفی و کراتوکونوس قرنیه که باعث کاهش شدید بینایی شود.
• کراتیت که به‌پطور مکرر عود کرده یا باعث کاهش شدید بینایی شود.

چه افرادی نباید پیوند قرنیه انجام دهند؟

پیوند قرنیه یک روش جراحی ایمن است که می‌تواند نتایج قابل توجهی برای بیماران مبتلا به بیماری‌های قرنیه داشته باشد. بااین‌حال، مانند هر عمل جراحی دیگری، خطراتی نیز همراه دارد. در جدول زیر به افرادی که ریسک بالاتری درخصوص عمل پیوند قرنیه چشم دارند توجه کنید:

انواع پیوند قرنیه

این عمل، روش‌های مختلفی دارد و انتخاب روش مناسب هر بیمار، به عهده چشم‌پزشک است. روش‌های معمول کراتوپلاستی عبارتند از:

۱. پیوند قرنیه نافذ (PK)

پیوند قرنیه نافذ (PK) یک روش جراحی است که در آن تمام ضخامت قرنیه آسیب‌دیده با قرنیه اهدایی جایگزین می‌شود. در این روش جراح یک برش دایره‌ای دقیق در قرنیه آسیب‌دیده ایجاد می‌کند. سپس، قرنیه اهدایی که به‌طور متناسب برش خورده‌ است، در جای خالی قرار می‌گیرد. بخیه‌های بسیار ظریفی برای نگه‌داشتن قرنیه جدید در جای خود استفاده می‌شوند. این بخیه‌ها معمولاً پس از چند ماه برداشته می‌شوند.

دوره بهبودی پیوند قرنیه نافذ معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. دراین‌مدت، بیمار باید از چشم‌های خود محافظت و از استفاده از لنزهای تماسی خودداری کند. بینایی کامل ممکن است تا یک سال یا بیشتر پس از پیوند قرنیه نافذ بازیابی شود.

2. پیوند قرنیه اندوتلیال (EK)

پیوند قرنیه اندوتلیال (EK) یک عمل جراحی برای جایگزینی لایه داخلی قرنیه با بافت اهدایی است. لایه داخلی قرنیه، اندوتلیوم نام دارد و مسئول حفظ تعادل مایعات در قرنیه است. اگر اندوتلیوم آسیب ببیند، قرنیه متورم شده و می‌تواند منجر به کاهش بینایی شود. پیوند قرنیه اندوتلیال برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های قرنیه که باعث آسیب به اندوتلیوم می‌شوند، استفاده می‌شود.

پس از جراحی، بیمار باید از قطره‌های چشمی برای جلوگیری از عفونت و التهاب استفاده کند. همچنین ممکن است بیمار نیاز به پوشیدن عینک یا لنز تماسی داشته باشد.

3. پیوند قرنیه لایه‌ای قدامی (ALK)

لایه‌های جلویی قرنیه، اپیتلیوم و استروما نام دارند. اپیتلیوم لایه خارجی قرنیه است که مسئولیت محافظت از آن در برابر عفونت را دارد. استروما نیز لایه اصلی قرنیه است که مسئول شفافیت و استحکام آن است. اگر این دو عضو آسیب دیده باشند، عمل پیوند قرنیه چشم انجام می‌شود. پیوند قرنیه لایه‌ای قدامی (ALK) یک عمل جراحی برای جایگزینی لایه‌های جلویی قرنیه با بافت اهدایی است.

مراقبت‌های قبل از عمل قرنیه چشم

رعایت مراقبت‌های قبل از عمل پیوند قرنیه چشم می‌تواند به بهبود نتایج عمل و کاهش خطر عوارض کمک کند. اولین قدم در مراقبت‌های قبل از عمل پیوند قرنیه چشم، ملاقات با پزشک چشم است. پزشک معاینه کاملی از چش انجام می‌دهد تا مطمئن شود که کاندید مناسبی برای عمل هستید.

پزشک همچنین در مورد خطرات و مزایای عمل با شما صحبت خواهد کرد. چشم‌پزشک ممکن است آزمایشات مختلفی را برای ارزیابی سلامت عمومی شما و چشمان شما انجام دهد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• آزمایشات تصویربرداری، مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی
• آزمایشات بینایی، مانند تست بینایی و تست میدان دید.

همچنین ممکن است لازم باشد قبل از عمل پیوند قرنیه چشم، مصرف برخی داروها را متوقف کنید. این داروها ممکن است خطر خونریزی یا سایر عوارض جراحی را افزایش دهند.

مهم است که قبل از عمل پیوند قرنیه چشم، بهداشت خود را به خوبی رعایت کنید. این کار به کاهش خطر عفونت کمک می‌کند. ممکن است لازم باشد قبل از عمل پیوند قرنیه چشم، برخی از تغییرات را در سبک زندگی خود ایجاد کنید:

• ترک سیگار
• کاهش مصرف الکل
• داشتن رژیم غذایی سالم
• ورزش منظم.

مراقبت‌های بعد از عمل

پس از عمل پیوند قرنیه چشم، باید برای پیگیری با پزشک خود ملاقات کنید. پزشک پیشرفت شما را ارزیابی و در صورت لزوم، داروهای شما را تنظیم می‌کند. برخی از دیگر مراقبت‌های بعداز عمل پیوند قرنیه چشم عبارتنداز:

• چشمان خود را مالش ندهید
• در هفته های اول پس از جراحی، از انجام ورزش های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید
• اگر شغلی دارید که فشار فیزیکی ندارد، می توانید 2 تا 3 هفته پس از جراحی به کار خود بازگردید
• از مکان‌های پردود یا گردوغبار اجتناب کنید زیرا ممکن است چشمان شما را تحریک کند
• اگر چشم شما به نور حساس است، استفاده از عینک آفتابی می‌تواند کمک‌کننده باشد
• تا زمانی که به شما توصیه واضحی مبنی بر بی‌خطر بودن آن داده نشده از ورزش‌های تماسی و شنا خودداری کنید
• حمام و دوش گرفتن عادی است، اما مراقب باشید حداقل تا یک ماه آب وارد چشم شما نشود
• تا زمانی که متخصص به شما بگوید این امکان وجود دارد، رانندگی نکنید.

معمولاً برای کمک به محافظت از چشم، در چند هفته اول پس از جراحی، یک محافظ برای پوشیدن در شب به شما داده می‌شود. برای همه انواع پیوند قرنیه باید روزانه از قطره چشمی استروئیدی یا آنتی‌بیوتیکی استفاده کنید.

دوره نقاهت عمل پیوند قرنیه چشم بین دو تا چند هفته است، بهتر است درتمام طول مدت دوره نقاهت به دستورات پزشک خود عمل کنید تا بهبودی کامل خود را بازیابید.

پیوند قرنیه چشم چگونه انجام می‌شود؟

مراحل عمل پیوند قرنیه چشم به شرایط عمومی بیمار و نوع عمل بستگی دارد. این عمل یک جراحی سرپایی است که معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در این عمل جراح یک برش کوچک در قرنیه ایجاد و قرنیه اهدایی را جایگزین می‌کند. عمل جراحی معمولا کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بیمار می‌تواند همان روز یا یک روز بعد مرخص شود. البته این موضوع بستگی به شرایط بیمار دارد.

اگر جراحی شامل پیوند قرنیه خارجی باشد، قرنیه خارجی جدید با بخیه‌هایی در جای خود نگه داشته می‌شود که معمولاً بیش از 12 ماه باقی می‌مانند. همچنین پیوند اندوتلیال (EK) نیازی به بخیه ندارد. تا چند روز بعد توسط حباب هوا در جای خود نگه داشته شده و به‌طور طبیعی به لایه عمیق قرنیه می‌چسبد.

چه افرادی می‌توانند قرنیه خود را اهدا کنند؟

پیوند اعضا شرایط خاصی دارد و قبل از انجام پیوند تمامی موارد توسط پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرد. بستگان نزدیک بهترین انتخاب برای اهداکننده بافت قرنیه هستند. از طرف دیگر قرنیه افراد مرگ مغزی نیز تحت شرایطی قابل استفاده برای اهدا و پیوند مجدد است. برخی از شرایط اهدای قرنیه عبارتنداز:

• فرد اهداکننده باید بالای ۱۸ سال سن داشته باشد.
• فرد اهداکننده باید از نظر سلامت عمومی سالم بوده و مبتلا به بیماری‌های عفونی یا مسری نباشد.
• فرد اهداکننده باید رضایت خود یا خانواده خود را برای اهدای قرنیه اعلام کند.

در برخی موارد، حتی اگر فرد واجد شرایط اهدای قرنیه باشد، ممکن است قرنیه او برای پیوند مناسب نباشد. این امر ممکن است به دلیل شرایط سلامتی فرد یا اندازه قرنیه بستگی داشته باشد.

افرادی که نمی‌توانند قرنیه خود را اهدا کنند عبارتنداز:

• افرادی که زیر ۱۸ سال سن دارند.
• افرادی که مبتلا به بیماری‌های عفونی یا مسری مانند ایدز، هپاتیت، سل، یا سیفلیس هستند،.
• افرادی که مبتلا به بیماری‌های خودایمنی هستند، مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید.
• افرادی که در اثر سانحه یا بیماری دچار آسیب جدی به چشمان خود شده‌اند.

عوارض پیوند قرنیه چشم

اغلب پیوندهای قرنیه بدون عارضه هستند و حداقل تا 10 سال بدون عارضه عمل می‌کنند. اما بااین‌حال پس زدن قرنیه جدید توسط بدن، عفونت و مشکلات بینایی جدید، خونریزی و تاری دید برخی از عوارض قرنیه چشم هستند. وجود همین عوارض و البته محدودیت‌های پیدا کردن قرنیه موجب شده تا متخصصین به‌دنبال روش‌های جایگزین پیوند قرنیه باشند. درادامه به 2 عارضه جدی عمل پیوند قرنیه توجه کنید.

1. پس زدن پیوند قرنیه

پس‌زدگی پیوند قرنیه زمانی اتفاق میفتد که سیستم ایمنی بدن بدن به قرنیه اهدایی حمله می‌کند. درواقع علت پس زدن پیوند قرنیه این است که سیستم ایمنی، عضو جدید را به‌عنوان یک عامل بیرونی خطرناک شناسایی و به آن حمله می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به قرمزی، تورم، درد و تاری دید شود.

پس‌زدگی پیوند قرنیه معمولاً با داروهای ضدالتهاب یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی درمان می‌شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد پیوند دوباره انجام شود.

پس زدن ممکن است چند هفته پس از پیوند قرنیه رخ دهد، اما پس از چند ماه شایع‌تر است. اگر درمان به محض مشاهده علائم شروع شود، اغلب می‌توان این مشکل را با قطره‌های چشمی استروئیدی به‌طور موثر درمان کرد. اگر بعد از پیوند قرنیه متوجه علائم زیر شدید، باید با متخصص اورژانس مشورت کنید:

• چشم قرمز
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
• مشکلات بینایی به ویژه دید مه آلود یا ابری
• چشم درد.

2. عفونت

عفونت یک عارضه جدی دیگر پیوند قرنیه است. اگر عفونت درمان نشود، می‌تواند منجر به ازبین‌رفتن پیوند شود. عفونت ممکن است در هر قسمت از چشم، از جمله قرنیه، رخ دهد و باعث قرمزی، تورم، درد و تاری دید شود.

عفونت قرنیه معمولاً با آنتی‌بیوتیک قطره‌ای یا تزریقی درمان می‌شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد برای تخلیه عفونت جراحی انجام شود.

سایر خطرات پیوند قرنیه چشم

علاوه‌بر پس‌زدن، خطر مشکلات بعدی بعد از جراحی پیوند قرنیه نیز وجود دارد. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آستیگماتیسم – زمانی که قرنیه کاملاً خمیده نیست
• گلوکوم – زمانی که فشار در چشم در نتیجه مایع به دام افتاده ایجاد می‌شود
• یووئیت – التهاب لایه میانی چشم
• جداشدگی شبکیه – وقتی که پوشش نازک پشت چشم به نام شبکیه شروع به جدا شدن از رگ‌های خونی (که اکسیژن و مواد مغذی را به آن می‌رسانند) می‌کند.
• بیماری اصلی چشم (مانند قوز قرنیه) عود می‌کند
• زخم‌های ناشی از باز شدن مجدد جراحی
• عفونت داخلی در نتیجه زخم‌های جراحی.

بهترین سن برای پیوند قرنیه

بهترین سن برای پیوند قرنیه به عوامل مختلفی مثل نوع بیماری قرنیه، سلامت عمومی فرد و انتظارات فرد از بینایی بستگی دارد. به‌طورکلی، پیوند قرنیه در افراد زیر ۶۵ سال موفقیت‌آمیزتر است. این موضوع به‌این دلیل است که قرنیه افراد جوانتر انعطاف‌پذیرتر و سالم‌تر بوده و احتمال پس زدگی پیوند در آنها کمتر است.

پیوند قرنیه با لیزر

پیوند قرنیه با لیزر یک روش جراحی جدید است که در آن از لیزر برای ایجاد برش‌های دقیق در قرنیه استفاده می‌شود. این روش مزایای زیر را نسبت به پیوند قرنیه سنتی دارد:

• کاهش درد و ناراحتی پس‌ازعمل: برش‌های ایجادشده توسط لیزر کوچکتر و صافتر از برش‌های ایجادشده توسط چاقو هستند. این امر می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی پس از عمل کمک کند.
• کاهش خطر عفونت: برش‌های ایجادشده توسط لیزر معمولاً کمتر از برش‌های ایجادشده توسط چاقو آلوده می‌شوند. این امر به کاهش خطر عفونت کمک می‌کند.

بااین‌حال، پیوند قرنیه با لیزر هنوز یک روش جدید است و عوارض احتمالی آن به طور کامل شناخته نشده است. درحال‌حاضر، پیوند قرنیه با لیزر فقط برای پیوند قرنیه لایه‌ای قدامی (ALK) استفاده می‌شود. دراین‌روش، فقط لایه‌های جلویی قرنیه، یعنی اپیتلیوم و استروما، جایگزین می‌شوند.

پیوند قرنیه مصنوعی

پیوند قرنیه مصنوعی، که به‌عنوان کراتوپروتز نیز شناخته می‌شود، یک دستگاه کاشتنی است که می‌تواند جایگزین قرنیه آسیب‌دیده شود. پیوند قرنیه مصنوعی برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های قرنیه، ازجمله آب مروارید، زخم قرنیه، و کراتوکونوس استفاده می‌شود.

پیوند قرنیه مصنوعی هنوز در مراحل اولیه توسعه است، اما پتانسیل افزایش دسترسی به درمان را برای افرادی که درمعرض خطر پس‌زدگی پیوند هستند، دارد. انواع مختلفی از پیوند قرنیه مصنوعی وجود دارد، ازجمله:

• قرنیه مصنوعی کامل: این نوع پیوند قرنیه مصنوعی تمام ضخامت قرنیه را جایگزین می‌کند.
• قرنیه مصنوعی لایه‌ای: این نوع پیوند قرنیه مصنوعی فقط یک یا چند لایه از قرنیه را جایگزین می‌کند.

دید چشم بعد از عمل پیوند قرنیه

مدت زمانی که طول می‌کشد تا بینایی پس از پیوند قرنیه بازگردد، می‌تواند از چند هفته تا یک سال یا بیشتر متغیر باشد. این احتمال وجود دارد که حتی پس از بازگشت بینایی به لنزهای اصلاحی (اعم از عینک یا لنزهای تماسی) نیاز داشته باشید. دربرخی‌موارد، از یک عمل کوچک به نام کراتوتومی کمانی AK یا درمان لیزری برای اصلاح مشکلات بینایی پس از بهبودی چشم‌ها استفاده می‌شود.

پیوند قرنیه راهکاری برای درمان بیماری‌های چشمی

مانند تمام انواع جراحی، پیوند قرنیه چندین خطر و عوارض احتمالی دارد. برخی از مشکلات بلافاصله پس از جراحی آشکار می‌شوند و نیاز به درمان اورژانسی دارند. برخی دیگر ممکن است در طول ملاقات‌های بعدی با پزشک دیده شوند. در این مطلب تلاش کردیم تا به تمامی سوالات شما درخصوص عمل پیوند قرنیه چشم پاسخ دهیم. برای دریافت نوبت متخصص آنلایت می‌توانید به سایت نوبت دهی پزشکان دکتردکتر مراجعه بفرمایید.

سوالات متداول

پیوند قرنیه چشم چگونه است؟

در این جراحی قرنیه آسیب‌دیده با قرنیه اهدایی جایگزین می‌شود. این راه برای درمان قوز قرنیه، آب مروارید و سایر بیماری‌های قرنیه انجام می‌شود.

پیوند قرنیه چشم چقدر هزینه دارد؟

هزینه پیوند قرنیه چشم به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما درحال‌حاضر هزینه‌های پیوند قرنیه چیزی حدود 20 تا 60 میلیون تومان است.

آیا پیوند قرنیه خطرناک است؟

پیوند قرنیه یک روش جراحی است و مانند هر عمل جراحی دیگری، خطر عوارض وجود دارد. یکی از شایعترین عوارض این عمل، پس زدن قرنیه چشم است.

علت پس زدن پیوند قرنیه چیست؟

پس زدن پیوند قرنیه یک واکنش ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به قرنیه اهدایی حمله می‌کند. پس زدن پیوند قرنیه می‌تواند منجر به آسیب یا از بین رفتن پیوند شود.

منبع : nhs