سرطان فرج، مهبل یا پرینه نوعی سرطان نادر در میان زنان است. بیشتر افرادی که به این مشکل دچار می‌شوند، با عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا لیکن اسکلروزیس (Lichen Sclerosus) که نوعی بیماری پوستی در ناحیه تناسلی است، درگیر هستند. تغییر در رنگ پوست فرج و وجود توده‌ها یا زخم‌های باز می‌توانند نشانه سرطان فرج باشند. درمان‌ها هم شامل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی هستند. برای پیگیری این سرطان باید به متخصص زنان مراجعه کنید تا شما را در مسیر درمان به متخصصان لازم ارجاع بدهد.
در این مقاله از مجله پزشکی دکتردکتر هم اطلاعات کاملی درباره سرطان مهبل در اختیارتان قرار داده‌ایم، با ما همراه باشید.
سرطان مهبل یا فرج چیست؟
سرطان فرج آنچنان شایع نیست و در بافت‌های فرج یعنی بخش کلی اندام تناسلی زنان ایجاد می‌شود. فرج یا به‌لاتین Vulva نامی کلی است برای تمام بخش‌های خارجی اندام جنسی زنان. اندام جنسی زنان شامل موارد زیر است:
- دهانه واژن؛ کانالی عضلانی برای رابطه جنسی، زایمان و قاعدگی.
- لابیا مینور (لبه‌های داخلی)؛ بخش و بافتی چین‌دار که دهانه واژن را احاطه می‌کند و تا بالای کلیتوریس امتداد دارد.
- لابیا مانور (لبه‌های خارجی)؛ ناحیه گوشتی که لب‌های داخلی اندام تناسلی را شکل می‌دهد.
- قسمت بیرونی کلیتوریس؛ قسمت گوشتی حساس از نظر جنسی در بالای دهانه واژن.
- مونس پوبیس (Mons pubis)؛ ناحیه گرد جلوی استخوان‌های شرمگاهی که در دوران بلوغ با مو پوشیده می‌شود.
- دهانه مجرای ادرار؛ لوله‌ای که به ادرار اجازه خروج از بدن می‌دهد.
- پرینه؛ قسمتی از پوست بین واژن و مقعد.
سرطان فرج معمولا در طی چند سال و به‌کندی ایجاد می‌شود. ابتدا، نواحی پیش‌سرطانی به‌وجود می‌آیند. با کشف توده‌ای غیرطبیعی در خارجی‌ترین لایه پوست فرج، این مشکل کشف و شناسایی می‌شود.
انواع سرطان فرج یا مهبل
پزشکان سرطان فرج را بر اساس نوع سلول‌هایی طبقه‌بندی می‌کنند که سرطان از آنجا شروع می‌شود. شایع‌ترین انواع سرطان فرج عبارت‌اند از:
- کارسینوم سلول سنگفرشی فرج: تقریبا ۹۰درصد از سرطان‌های فرج را کارسینوم سلول سنگفرشی تشکیل می‌دهد. این سلول‌ها در سطح پوست رشد می‌کنند.
- ملانوم فرج: تقریبا ۵درصد از سرطان‌های فرج از این نوع هستند. ملانوم به سرعت رشد می‌کند و خطر انتشار آن به سایر نواحی بدن هم زیاد است.
انواع دیگر سرطان فرج یا مهبل هم شامل موارد زیر می‌شود؛ شاید نام این‌ها دشوار باشد اما برای کسب اطلاعات درباره سرطان فرج، خوب است که گوشتان با این موارد کمی آشنا باشد:
- کارسینوم سلول بازال (Basal cell carcinoma).
- آدنوکارسینوم غده بارتولین(Bartholin gland adenocarcinoma).
- بیماری پاژه فرج (Paget disease of the vulva).
- سارکوم (Sarcoma).
- کارسینوم وروکوس (Verrucous carcinoma).
این سرطان در چه سنی شایع است؟
به‌طور کلی، سرطان فرج یا مهبل زیاد رخ نمی‌دهد و از رایج‌ترین سرطان‌های زنان نیست. است. تقریبا ۸۰درصد از افراد مبتلا به این بیماری بالای ۵۰ سال سن دارند و بیش از نیمی از تمام تشخیص‌ها در افراد بالای ۷۰ سال است. میانگین سنی در هنگام تشخیص ۶۸ سال است.
سرطان واژن و فرج یکی هستند؟
خیر، سرطان فرج یا مهبل و پرینه با سرطان واژن متفاوت است. زمانی که سرطان از واژن شروع می‌شود، سرطان واژن رخ می‌دهد. واژن کانال تولد هم نامیده می‌شود و تونلی توخالی و لوله‌مانند است که بین انتهای رحم و قسمت بیرونی بدن قرار دارد. هنگامی که سرطان در فرج شکل می‌گیرد، سرطان فرج یا مهبل رخ داده است. فرج قسمت بیرونی اندام تناسلی زنانه است.
علائم سرطان فرج یا مهبل چیست؟
اولین نشانه‌های قابل توجه سرطان فرج معمولا شامل تغییرات پوستی در لبه‌های بیرونی (لبه‌های بزرگ) یا لبه‌های داخلی (لابیا مینور) است. اما سرطان می‌تواند در هر جایی از فرج ایجاد شود.
علائم سرطان فرج یا مهبل عبارت‌اند از:
- تغییرات رنگ، از جمله پوستی که تیره‌تر یا روشن‌تر از حد معمول به نظر می‌رسد یا لکه‌هایی سفید در پوست.
- وجود لکه‌های پوستی برجسته.
- رشد توده‌ها و برجستگی‌های زگیل‌مانند یا زخم‌هایی که بهبود پیدا نمی‌کنند.
- خارش یا سوزشی که بهتر نمی‌شود.
- خون‌ریزی غیرمرتبط با قاعدگی.
- حساسیت و درد در طول رابطه جنسی یا زمان ادرار.
اگر یک یا چند مورد از این علائم را دارید به پزشک مراجعه کنید. علائم سرطان فرج معمولا در مراحل اولیه ظاهر نمی‌شود، بنابراین مهم است که هرگونه علامت را زود پیگیری کنید.
علت سرطان فرج یا مهبل چیست؟
در اثر سرطان فرج که یکی از انواع سرطان دستگاه تناسلی خارجی زنان است، سلول‌ها شروع به زیادشدن خارج از کنترل می‌کنند. بدون درمان، این سلول‌های سرطانی می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن بروند.
شایع‌ترین نوع سرطان فرج، یعنی کارسینوم سلول سنگفرشی فرج در ارتباط با یکی از این دو بیماری ایجاد می‌شود:
- عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)؛ نوعی عفونت شایع مقاربتی (STI) که از راه تماس پوست به پوست منتقل می‌شود. برخی از انواع HPV خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها از جمله سرطان دهانه رحم، مقعد، رکتوم و فرج و پرینه را افزایش می‌دهند.
- لیکن اسکلروزوس (Lichen sclerosus)؛ نوعی بیماری پوستی مزمن است و باعث التهاب و سایر علائم مانند تغییرات پوستی و خارش در فرج می‌شود.
چه کسانی در معرض خطر سرطان مهبل یا فرج هستند؟
عوامل خطرزا برای ابتلا به سرطان فرج یا مهبل عبارت‌اند از:
- سن؛ احتمال ابتلا به سرطان فرج با افزایش سن بیشتر می‌شود.
- قرارگرفتن در معرض HPV؛ تمام گونه‌های HPV باعث سرطان نمی‌شوند، اما برخی از آنها می‌توانند منجر به تغییرات سلولی شوند و نهایتا سرطان ایجاد کنند.
- شرایط پوستی مربوط به فرج؛ ممکن است، توده‌ها و بافت‌های مرتبط با بیماری لیکن اسکلروزوس به سرطان فرج تبدیل شوند.
- نئوپلازی داخل اپیتلیال ولو (VIN)؛ VIN نوعی بیماری پیش‌سرطانی است که در صورت درمان‌نشدن می‌تواند به سرطان فرج یا مهبل تبدیل شود.
- عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)؛ سیستم ایمنی ضعیف ناشی از شرایطی مانند HIV، مبارزه با سرطان را برای بدن دشوارتر می‌کند.
- سیگارکشیدن؛ سیگار خطر ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان فرج را افزایش می‌دهد.
تشخیص سرطان فرج یا مهبل چگونه است؟
پزشکان در مورد سابقه پزشکی، ریسک‌فاکتورها یا همان عوامل محرک برای ابتلا به سرطان و علائم احتمالی بیمار سوال می‌کنند. تشخیص اغلب شامل آزمایش‌های متعدد است.
این آزمایش‌ها می‌توانند موارد زیر باشند:
- معاینه لگن؛ پزشک با معاینه چشمی، فرج و تغییرات غیرعادی پوست را بررسی می‌کند. او با یک یا دو انگشت داخل واژن را برای بررسی هرگونه توده یا سایر علائم سرطان لمس می‌کند.
- پاپ اسمیر (Pap smear)؛ نمونه‌ای از سلول‌ها را در طول معاینه لگن برداشت می‌کنند و برای بررسی سرطانی‌بودن به آزمایشگاه می‌فرستند.
- کولپوسکوپی (Colposcopy)؛ ممکن است، پزشکان از ابزاری بزرگ‌کننده به نام کولپوسکوپ برای مشاهده فرج، واژن و دهانه رحم استفاده کنند.
- بیوپسی؛ برداشتن نمونه‌ای از بافت غیرطبیعی برای آزمایش سلول‌های سرطانی هم در روند تشخیص کاربرد دارد. بیوپسی تنها راه برای مطمئن‌شدن از ابتلا به سرطان فرج است.
بدون درمان ممکن است که سرطان فرج به واژن یا سایر اندام‌های مجاور، غدد لنفاوی در لگن و در نهایت جریان خون گسترش پیدا کند. سرطانی که گسترش یافته (سرطان متاستاتیک)، درمان سخت‌تری دارد.
آزمایش‌های بیشتر برای رسیدن به قطعیت درباره ابتلا به سرطان شامل موارد زیر هستند:
- معاینات دامنه (Scope exams)؛ ممکن است برای بررسی گسترش سرطان در مجرای ادرار یا مثانه نیاز به استفاده از این روش برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی باشد.
- آزمایش‌های تصویربرداری؛ اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) می‌توانند نشان دهند که سرطان از فرج به سایر بافت‌ها گسترش یافته است یا خیر.
- بیوپسی گره نگهبان؛ در برخی مواقع، لازم است که غده لنفاوی نزدیک به تومور (گره نگهبان) برای آزمایش سلول‌های سرطانی برداشته شوند.
مراحل سرطان فرج یا مهبل چیست؟
چهار مرحله مختلف برای سرطان فرج یا مهبل در نظر گرفته می‌شود:
- مرحله اول یا استیج ۱ (Stage I)؛ سرطان فرج در مراحل اولیه فقط در ناحیه فرج یا پرینه (ناحیه بین رکتوم و واژن) رخ می‌دهد.
- مرحله دوم یا استیج ۲ (Stage II)؛ تومور (با هر اندازه‌ای) به قسمت پایین مجرای ادرار، قسمت پایین واژن یا مقعد گسترش یافته است.
- مرحله سوم یا (Stage III)؛ سرطان به یک یا چند غدد لنفاوی مجاور گسترش پیدا کرده است.
- مرحله چهارم یا (Stage IV)؛ سرطان به قسمت فوقانی مجرای ادرار، واژن یا سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کرده است.
درمان سرطان مهبل یا فرج چگونه است؟
درمان به عواملی مانند سلامت عمومی، مرحله سرطان و وضعیت نشر سلول‌های سرطانی بستگی دارد. از جمله روش‌های درمانی موجود برای سرطان فرج یا مهبل یا ناحیه پرینه باید به موارد زیر اشاره کنیم:
عمل جراحی
جراحی رایج‌ترین درمان سرطان فرج است. هدف از بین‌بردن تمام سرطان‌ها با حفظ عملکرد جنسی است. انواع جراحی عبارت‌اند از:
- جراحی لیزر: در این جراحی از پرتو لیزر برای ایجاد برش‌های بدون خون در بافت یا برداشتن ضایعات سطحی سرطانی استفاده می‌شود.
- برداشتن موضعی: این جراحی سرطان و مقدار کمی از بافت طبیعی اطرافش را از بین می‌برد. گاهی اوقات، جراحان غدد لنفاوی مجاور را برای آزمایش سلول‌های سرطانی یا برای برداشتن غدد لنفاوی در زمانی برمی‌دارند که شواهدی از سرطان در آنها وجود دارد.
- ولوکتومی (Vulvectomy): در این روش بخش یا تمام فرج و احتمالا برخی از غدد لنفاوی مجاور را حذف می‌کنند. ممکن است که پزشکان از پیوند پوست برای جایگزینی پوست برداشته‌شده استفاده کنند.
- خارج‌کردن احشای لگنی: در این عمل جراحی هم روده بزرگ، راست روده، مثانه، دهانه رحم، واژن، تخمدان‌ها و غدد لنفاوی مجاور را برمی‌دارند. پزشکان روزنه‌هایی ایجاد می‌کنند تا ادرار و مدفوع از بدن به یک کیسه جمع آوری جریان پیدا کند.
پرتو درمانی
پرتودرمانی از اشعه ایکس یا سایر منابع پرانرژی برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. رایج‌ترین روش زایمان برای درمان سرطان فرج، پرتودرمانی خارجی (EBRT) است. EBRT از دستگاهی برای رساندن تابش از طریق پوست به محل مورد نظر سرطان استفاده می‌کند.
اغلب افراد پرتودرمانی و شیمی درمانی را با هم دریافت می‌کنند. ممکن است قبل از جراحی برای کوچک‌کردن تومور یا بعد از جراحی برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده اشعه دریافت شود.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی از داروها برای حمله به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن استفاده می‌کند. شاید پزشک دارو را به رگ یا ماهیچه تزریق کند، یا مصرف آن به شکل قرص باشد. گاهی هم ممکن است که بیمار لوسیونی دریافت کند و آن را مستقیما روی فرج خود بمالد.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی (Immunotherapy) به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و به طور موثرتری با آنها مبارزه کند. در این روش از داروهایی برای تحریک یا سرکوب پاسخ دستگاه ایمنی استفاده می‌شود.
عوارض سرطان پرینه چیست؟
اگر این سرطان پیشرفت کند، امکان بروز عوارضی به‌شرح زیر وجود خواهد داشت:
- لنف ادم (Lymphedema) یا ورم لنف‌ها؛ تجمع مایعات در بافت‌های بدن
- متاستاز استخوانی؛ توسعه بیماری به استخوان‌ها
- انسداد مجرای ادرار؛ بسته‌شدن مجاری ادرار
پیشگیری از سرطان فرج چگونه ممکن است؟
بهترین راه برای مقابله با این بیماری، تزریق واکسن HPV برای جلوگیری از ابتلا است. در صورت بروز هرگونه علائم سرطان فرج زود و فوری به پزشک مراجعه کنید.
ملاقات با پزشک زنان و چکاپ‌های سالانه را در نظر داشته باشید و بدانید که یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت نوبت ملاقات با بهترین متخصصان، استفاده از سایت نوبت دهی دکتردکتر است. درباره سرطان فرج یا مهبل و پرینه سوال دیگری در ذهن دارید؟ نکات مبهم و پرسش‌هایتان را مطرح کنید تا به شما در رسیدن به پاسخ کمک کنیم.
منبع:
