همه دوست دارند که زیبا جلوه کنند، بدن و صورتشان مورد تحسین واقع شود و ایرادی به زوایا و انحناهای ریز و درشت تن و صورتشان وارد نشود اما هنوز با تمام ادعاهای رنگارنگی که جهان برای پذیرش آدم‌های مختلف دارد، این مشکل وجود دارد. به عبارت دیگر، هنوز هم افراد به واسطه شکل یا نقص‌های موجود در ظاهرشان نقد می‌شوند و قضاوت. شرم از بدن یا بادی شیمینگ (body shaming) به معنای اهانت‌کردن به یک شخص به خاطر ظاهر (اندام و صورت) است. منظور همان نقدهایی است که به بدن چاق یا لاغر افراد وارد می‌شود، همان جمله‌های تندوتیزی که گاهی داعیه مهربانی و دلسوزی دارند اما باعث رنجش عمیق افراد می‌شوند و اعتمادبه‌نفس و رضایت‌مندی‌شان را با تیری تیز نشانه می‌گیرند. در این مقاله، نگاهی به مقوله شرم از بدن خواهیم داشت و به رویدادی پرحاشیه و مرتبط به آن در این روزها (اکران فیلم باربی) نگاه می‌کنیم. با ما همراه باشید.
شرم از بدن یا بادی شِیمینگ به چه معنا است؟
تابه‌حال، خود را زیر ذره‌بین سخت‌گیرانه قضاوت ظاهر گرفته‌اید؟ مثلا اینکه به خود بگویید، حسابی چاق شده‌ام یا این چه وضعی است و چرا این‌قدر لاغرم؟ چرا بینی‌ام استخوانی نیست یا چرا لب‌هایم بزرگ/کوچک است و… ؟ شاید هم این نقد و نظرات را از کس دیگری درباره خود شنیده‌اید.
بادی شیمینگ یا شرم از بدن به معنای نقدشدن/کردن بدن و صورت و در یک کلام ظاهر افراد است. گاهی هم خبری از کسی نیست که به طور مستقیم و باتعارف یا بی‌تعارف به نقد و نظردادن درباره اندام و ظاهرمان مشغول می‌شود بلکه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی رنگارنگ هستند که با القای استانداردهای زیبایی و کلیشه‌های ظاهری سعی می‌کنند، ما را به نقدکردن ظاهر خودمان وادارند.
حتی شوخی‌کردن با مقوله ظاهر هم به نوعی به شرم از بدن می‌انجامد. مثلا اینکه به خود یا شخص دیگری بگویید که چقدر غذا می‌خورید یا چرا این‌قدر غذا می‌خورید هم از آن موضوعاتی است که زیر پرچم ایجاد احساس شرم از بدن خود جای خوش می‌کنند. هیچ‌کس هم حق ندارد که درباره این موضوع با شما شوخی کند و وضعیتتان را به سخره بگیرد.
اگر بخواهیم جمع‌بندی مختصری از بادی شیمینگ یا همان شرم از بدن داشته باشیم، باید بگوییم که منظور از این اصطلاح، ابراز نظری منفی درباره بدن است. این نظر منفی می‌تواند درباره قد، وزن، شکل و شمایل بدن و صورت و میزان جذابیت افراد باشد. شرم از بدن در مردان و زنان وجود دارد و هیچ‌یک از آن در امان نیستند.
انواع شرم بدن؛ بادی شیمینگ چه موضوعاتی را نشانه می‌گیرد؟
مقوله ایجاد شرم نسبت به بدن معمولا درباره اندازه تن و وزن است اما موارد دیگری را هم در برمی‌گیرد که در ادامه به همگی آنها نگاهی خواهیم داشت:
- وزن
- موی بدن
- جذابیت
- غذاخوردن
- پوشش
- سن
- مو
وزن
یکی از بارزترین وجوه ایجاد شرم از بدن، صحبت‌کردن درباره وزن آدم‌ها است. صحبت از لاغربودن یا چاقی یک فرد مصداقی از آزار کلامی و ایجاد بادی شیمینگ به حساب می‌آید.
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، حتی لطیفه‌ها و شوخی‌هایی درباره این موضوعات هم می‌تواند با القای غیرمستقیم و مستقیم احساسات منفی به یک فرد همراه باشد.
برای مثال، زمانی که به فردی با اضافه وزن می‌گویید: راهی سفر هستی؟ باید دو تا بلیط بخری (کنایه از اینکه چاق است و یک صندلی برایش کفایت نمی‌کند)، در حال القای بادی شیمینگ و آزار روحی او هستید.
زمانی که با شرم از بدن مقابله نشود، این موضوع تمام افراد جامعه را به شکل و شیوه‌ای هدف می‌گیرد. آدم‌های لاغر هم از مضرات این روند بی‌نصیب نیستند و نقد و نظرات آزاردهنده‌ای معمولا به سمتشان روانه می‌شود.
موی بدن
صحبت‌کردن از موهای زائد افراد هم از جمله مثال‌هایی است که موجبات شرم از بدن را فراهم می‌کند. اینکه فردی موهای زیر بغل خود را اصلاح می‌کند یا خیر، درباره موهای سایر نواحی بدنش چه تصمیمی می‌گیرد و…، موضوعی نیست که کسی اجازه اظهارنظر درباره آن را داشته باشد. اگر فردی هدف نقدونظراتی درباره این موضوع قرار بگیرد، دچار حس بد و احتمالا شرم از بدن می‌شود.
زنان بیشتر از مردان مورد قضاوت‌های مختلف درباره موهای زائد قرار می‌گیرند. استانداردهای رایج عرفی و کلیشه‌ای از زنان می‌خواهد که زیبا باشند و به آنها درباره کوچک‌ترین مسائل شخصی از جمله اصلاح موهای زائدشان هم خط می‌دهد و البته دستور.
جذابیت
اظهارنظر درباره میزان جذابیت و چهره افراد هم از مصادیق دیگر القای شرم از بدن به آنها است. در بسیاری از مواقع، افراد براساس ظاهرشان سطح‌بندی می‌شوند.
برای مثال، آگهی‌های شغلی را در نظر بگیرید که به دنبال افرادی با ظاهر خوب و استایلی مطلوب می‌گردند. چنین چیزی نشانه واضحی از تبعیض و تفاوت قائل‌شدن میان افراد با چهره‌های زیبا و دیگران است.
غذاخوردن
اگر شما هم درباره حجم و نوع غذایی که دیگران مصرف می‌کنند، نظر می‌دهید، باید بدانید که باعث بادی شیمینگ می‌شوید و اجازه این کار را ندارید. شاید در لفافه‌ای از دلسوزی اظهار نظر کنید اما باز هم وارد مسأله‌ای شده‌اید که ارتباطی به شما ندارد و باعث می‌شود، احساساتی منفی به دیگران منتقل شود. گاهی بادی شیمینگ درباره غذاخوردن را خودمان نسبت به خود انجام می‌دهیم.
برای مثال، زمانی که با خوردن ماده غذایی شیرین و پرکالری مدام خود را سرزنش می‌کنیم و این فکر با ما همراه است که به دلیل چاقی نباید چنین چیزی مصرف کنیم. البته فراموش نکنید که این موضوع اصلا ارتباطی با توجه به رژیم غذایی ندارد.
در واقع، اینکه شما نگران سلامت خود باشید، بسیار مهم و ارزشمند است اما اگر قرار باشد که دیگری یا خودتان با الفاظ حقارت‌آمیز مانع از خوردنتان شود، مسیری برای شکل‌گیری بادی شیمینگ یا همان شرم از بدن شکل می‌گیرد.
پوشش
رواج مدوفشن باعث شده که در بسیاری از مواقع، ترس از ظاهر میان افراد مختلف قوت بگیرد. دنیای مد در هم‌دستی با تبلیغات و بازاریابی مدام در پی القای الگوهایی برای پوشش بهتر و جذاب‌تر به آدم‌ها است.
معرفی نوع خاصی از پوشش یا در اصطلاح روی مد قرارگرفتن و ترندشدن (trend) برخی استایل‌ها با ایجاد احساس بد در افرادی همراه است که امکان پوشیدن و استفاده از آنها را ندارند.
در دوره‌ای از دهه ۸۰ میلادی، لباس‌های استرچ و چسبان به‌شدت تبلیغ می‌شدند. شعارهای تبلیغاتی درباره آنها از نمونه‌های بسیار آشکار تبعیض قائل‌شدن ظاهری و بادی شیمینگ بود. در تبلیغ تجاری یکی از این محصولات عنوان می‌شد که: «پوشیدن لباس ایکس یک امتیاز است و نه یک حق».
منظور از این شعار تبلیغاتی این بود که اگر هم لباس‌های ایکس به تنتان گریان‌اند یا مناسبتان نیستند، ایرادی ندارد اما شما از گرفتن امتیازی بالا از دنیای ظاهرپرستی جا می‌مانید. در واقع، این شعار پوچ مدعی بود که استفاده از لباس ایکس و داشتن اندامی متناسب با آن، امتیازی خاص است و این چیزی نیست جز تبعیض و ایجاد شرم از بدن برای شمار زیادی از افرادی که با استانداردهای رایج فاصله داشتند.
سن
تأکید بر سن افراد و این جمله معروف : از شما گذشته است! هم از آن جملات به‌شدت منفی و مخربی است که در میان انواع شرم از بدن جای خوش می‌کند.
محروم‌کردن خود یا دیگران از انجام هر کاری فقط به واسطه سن و سال، تبعیض بزرگی است. این کره خاکی متعلق به همه ما است و کسی حق ندارد که برای انجام امور دلخواه و منطقی‌مان ما را از چیزی محروم کند.
مو
ارائه استانداردهای زیبایی که بیشتر از دنیای سفیدپوستی غرب روانه نقاط مختلف دنیا می‌شود، در بسیاری از مواقع با تبعیض‌های فراوان و ایجاد احساسات بد نسبت به ظاهر آدم‌ها همراه است.
برای مثال، الگوی موی بلوند و لخت که از نژاد غربی‌ها نشأت می‌گیرد، تا سالیان زیاد افراد با موهای پف‌دار و حجیم فرفری (عموما سیاه‌پوستان) را مورد بادی شیمینگ قرار می‌داد. اگر این روزها هم شاهد تنوع نژادها و مدل‌های ظاهر در دنیای سینما و تبلیغات غربی هستیم، دلیلی خارج از عطوفت انسانی دارد.
مهاجرت زیاد افراد به دنیای غرب و آمریکا و ترکیب‌شدن نژادها دیگر نمی‌گذارد که نگاه تک‌بعدی و خودخواهانه این کشورها برایشان سودآور باشد. حالا باید از مشارکت جمعی نژادها برای تدارک‌دیدن زمینه‌های سودآوری دنیای تبلیغات، فیلم، تجارت و سرمایه‌گذاری بهره ببرند.
عوارض شرم از بدن چیست؟
عوارض و پیامدهای القای احساسات بد نسبت به ظاهر بسیار زیاد و در نوجوانان چشم‌گیرتر است. این موضوع می‌تواند به نتایج ناخوشایندی منجر شود:
- نوجوانانی که از بدن خود شرمسار هستند، به طور قابل توجهی در معرض خطر افسردگی قرار دارند.
- داشتن تصویر نامناسب از تن و صورت می‌تواند منجر به اختلالات خوردن در افراد شود.
- عزت نفس و اعتماد به نفس افراد تحت تأثیر نقد و نظرات منفی نسبت به ظاهر به شدت پایین می‌آید.
تاثیر شرم از بدن بر سلامت جسم و روان را جدی بگیرید چون موجب نتایج زیر می‌شود:
- اضطراب
- افسردگی
- خطر خودآزاری یا خودکشی
- پریشانی روانی
شرم از بدن چطور ایجاد می‌شود؟
موجی از تبلیغات تجاری و بازی‌های رسانه‌ای همیشه در حوالی زندگی‌هایمان وجود دارد. هیچ‌گاه از مکر و ترفندهایشان خلاص نمی‌شویم و نخواهیم شد؛ حتی در روز و روزگار کنونی که ادعا می‌شود، با هشتگ‌ها و کمپین‌های جعلی، به جنگ شرم از بدن می‌روند.
کلیشه‌ها و استانداردهایی که از زیبایی و کمال در دنیا عرضه می‌شود، همه ما را به طور غیرمستقیمی به سمت قضاوت ظاهر خود و دیگران وامی‌دارد. این روزها کار از بیلبوردهای بزرگ پیش‌تر رفته و با ورود به شبکه‌های اجتماعی رنگارنگ مورد بمبارانی از چهره‌ها و زندگی‌هایی قرار می‌گیریم که ناخواسته یا خواسته ما را در معرض مقایسه خود با دیگران قرار می‌دهند.
شرم از بدن حاصل تبلیغات و تصاویر غیرواقعی از ایدئال‌بودن و کمالی است که به ما دیکته می‌شود. شاید ریشه شکل‌گیری چنین بستری از سواستفاده هم به دو مقوله فرهنگی مهم یعنی چشم‌وهم‌چشمی و هم‌رنگ جماعت‌شدن بازگردد.
با مورد نخست، مدام خود را با دیگران مقایسه می‌کنیم و با دومی هم مایلیم که از روز و روزگار عقب نمانیم. این خصائل انسانی تربیت و رشدنیافته فضا را برای سواستفاده برندها، دنیای تجارت و رسانه‌ها فراهم کرده‌اند.
شرم از بدن و فیلم باربی؛ باربی از جان دنیا چه می‌خواهد؟
حتی زمانی که به نظر می‌رسد، اراده‌ای برای تغییر فضا شکل گرفته هم با نگاهی دقیق‌تر متوجه می‌شویم که کماکان طعمه تجارت و تبلیغات شده‌ایم. نمونه این موضوع، اکران فیلم پرسروصدای «باربی» در هفته‌های اخیر است.
نسخه تازه‌ای از باربی که در قالب اثری سینمایی به کارگردانی گرتا گرویگ (Greta Gerwig) ساخته شده، داعیه به هم‌زدن قواعد و به رخ‌کشیدن تصویر تازه‌ای از باربی دارد. قرار بوده که باربی با تجربه‌های تازه از تصویر عروسکی جنسیت‌زده که با کلیشه‌های زیبایی دلخواه دنیای مردانه در دنیای صورتی و پلاستیکی خود محدود بود، فاصله بگیرد.
داستان فیلم و کارگردان چنین ادعایی دارند اما فارغ از اینکه خود اثر و سناریو تا چه حد توانسته‌ند به این خواسته جامه عمل بپوشانند، حواشی حوالی فیلم چیز دیگری را القا می‌کنند که در آن رگه‌هایی غلیظ و پررنگ از بادی شیمینگ هم منعکس می‌شود.
چطور؟ در تمام تبلیغات فیلم، تأکید بر همان وجه زنانگی کلیشه‌ای است که در دنیای مردسالار برای زنان تصور می‌شود. مارگو رابی با استایل‌های متنوعی از باربی سنتی در اکران‌ها و فرش قرمز‌ها ظاهر می‌شود، برندهای معروف کلکسیون‌های متنوعی از لباس‌های همان باربی قدیمی را روانه بازار کرده‌اند.
حتی موجی از یک چالش در شبکه اجتماعی تیک تاک به پا شده که در آن، دختران خود را به شکل باربی درمی‌آورند و بعد با نفی آن و تغییر موسیقی همیشگی باربی، تصمیم می‌گیرند که خودشان باشند اما این بار، باز هم درگیر کلیشه و ترند تازه‌ای می‌شوند و به جای اینکه با چهره واقعی خودشان دیده شوند، دست به آرایشی جدید به میل خود می‌زنند؛ باز هم خبری از پسندیدن چهره واقعی خود و ابراز واقعیت ظاهری نیست.
باز قرار است که حتی در این چالش هم چهره زن زیر حجمی از مواد آرایشی رنگارنگ با آن عناوین به‌شدت متنوع و بی‌کاربرد تازه‌شان پنهان شود. این پنهان‌شدن چهره در حجمی از مواد آرایشی نیست؛ پوشاندن هدف واقعی کمپین یعنی رسیدن به احترامی برابر برای همه شکل‌ها و صورت‌ها است.
راه مقابله با شرم از بدن چیست؟
برای رهایی از تله شرم از بدن باید روی خودمان کار کنیم. همه چیز با آموزش درست و اصولی و تلاش برای تغییر حل‌شدنی است. اقدامات زیر در این زمینه بی‌اثر نیستند:
- قضاوت‌نکردن اندام و ظاهر دیگران؛ با خود تمرین کنیم که درباره صورت و شکل هیچ‌کس اظهارنظر نکنیم.
- تمرکز خود را روی بررسی شکل و ظاهر صورت و تنمان نکنیم و یاد بگیریم که روی نقاط قوت خود متمرکز باشیم. تغییر سبک زندگی برای سالم‌زیستن و توجه به سلامت اندام‌ها به‌جای شکل و خصوصیات ظاهری‌شان در این زمینه کارساز است.
- با خودمان مهربان باشیم و از قضاوت‌کردن و نقد زیاد خود بپرهیزیم.
- این عادت‌ها را در خود رشد بدهیم و تبلیغ کنیم تا دیگران هم از ما بیاموزند.
مقابله با شرم از بدن را از خود شروع کنیم
به نظر می‌رسد تا زمانی که هوشیاری کامل درباره ظاهر و دوست‌داشتن خود به وجود نیامده، هرگونه تلاشی برای تغییر عمومی مذبوحانه است. میزان فراگیربودن شرم از بدن در نقاط مختلف دنیا زیاد است و تنها زنان را هدف نمی‌گیرد، بلکه کلیشه‌سازی استانداردها در آن، دامن دنیای مردسالاری را هم می‌گیرد که از هر جنسیت انتظارات ظاهری و رفتاری ویژه‌ای دارند.
مقابله با ضعف‌ها و بیماری‌های بدن، تلاش برای بهترشدن ظاهر و تغییر سبک زندگی ایده بسیار خوبی است و منافاتی با بادی شیمینگ ندارد اما درگیرشدن در چارچوب خواسته‌های غیرمنصفانه رسانه‌ها و کلیشه‌ها برای تغییر بدن و صورت، چیزی نیست جز اسارت در تله شرم از بدن.
برای بهبود سبک زندگی می‌توانید از متخصصان تغذیه کمک بگیرید، برای عوض‌کردن ناهنجاری‌ها یا ایرادات احتمالی دهان و دندان، صورت و… هم متخصصان زیبایی هستند. اما نباید کورکورانه و با نقدهای غیرمنصفانه ظاهرتان اسیر بادی شیمینگ شوید.
راستی! اگر برای اقدامات درست و اصولی خواهان مراجعه به متخصصان مختلف هستید، از سیستم نوبت دکتر سایت دکتردکتر کمک بگیرید. متخصصان مختلف را در این سامانه شناسایی کنید و برای مراجعه به هریک و دریافت وقت ملاقات، از جمله روانشناسان و روانپزشکان از سایت کمک بگیرید.
نظرتان درباره شرم از بدن چیست؟ تا به حال، آن را تجربه کرده‌اید؟
منابع:
