وسواس در سالمندان؛ عارضهای که باید آن را جدی بگیرید!
وسواس نوعی بیماری مزمن و ناتوانکننده است که تقریبا 1 درصد از مردان، 1.5 درصد از زنان، و 1 الی 3 درصد از کودکان و نوجوانان در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری معمولا از نوجوانی یا جوانی شروع میشود اما در برخی از موارد نادر بعد از 50 سالگی نیز دیده شده است.
وسواس در سالمندان در صورتی که شدید باشد باعث اختلال در زندگی روزمره آنها میشود و حتی گاها منجر به مشکلات مغزی یا بیماریهای عصبی نیز میگردد. ما در این مطلب از مجله دکتر دکتر به بررسی وسواس سالمندی پرداختهایم و به طور مفصل در مورد علائم و نحوه برخورد با سالمندان وسواسی صحبت کردهایم. شما عزیزان میتوانید در کنار استفاده از راهکارهای ارائهشده در این مطلب، از یک متخصص روانشناس نیز کمک بگیرید.
منظور از وسواس در سالمندی چیست؟ علائم وسواس در سالمندان
وسواس سالمندی نوعی بیماری مزمن و ناتوانکننده است که میتواند زندگی فرد را دچار اختلال کند. افراد مبتلا به وسواس مورد هجوم مداوم افکار و تمایلات وسواسی ناخواسته قرار دارند که باعث پریشانی و اضطراب قابل توجهی در آنها میشوند.
این افراد با انجام رفتارهای تکراری و قوانین و تشریفات خاص سعی میکنند که با افکار و تصاویر آزاردهنده کنار بیایند، به این امید که اضطراب خود را کاهش دهند. حتی گاها فرد احساس میکند که کنترلی بر افکار مزاحم خود ندارد.
رفتارهای وسواسی ممکن است زمانگیر باشند و فعالیتهای روزانه فرد مانند کار و تعاملات اجتماعیشان را مختل نمایند. به عنوان مثال، اگر یک فرد مسن به میکروب یا هر گونه آلودگی وسواس دارد، ممکن است دستهای خود را بارها و بارها بشوید، تا زمانی که خونریزی کنند.
برخی دیگر از سالمندان نیز قبل از رفتن به رختخواب قفل درب خانه را چندین بار چک میکنند زیرا از دنیای بیرون میترسند. در برخی موارد وسواس در سالمندان نیز دیده شده است که فرد سالمند قبل از خوابیدن بارها اجاق گاز را چک میکند. بعضی از افراد مبتلا نیز دچار وسواس تقارن یا نظم هستند که باعث میشود در طول روز بارها وسایل خانه را برای قرارگیری منظم در جای خود چک کنند.
البته باید بگوییم که انجام چنین رفتارهای تکراری برای فردی که از وسواس رنج میبرد، لذت بخش نیست. اگر سالمندی از وسواس فکری رنج میبرد، احتمالا در حال غلبه بر نگرانی و اضطرابهایش است.
در واقع تکرار برخی عادات باعث تسکین موقت اضطراب در فرد میشود. اکثرا وسواس فکری به عنوان یک اختلال اضطرابی مادامالعمر در نظر گرفته میشود، اما زمانی که یک فرد مسن علائمی را در مراحل سالمندی از خود نشان میدهد، میتواند مربوط به شروع بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل باشد.
علائم وسواس در سالمندان
رفتاری که سالمند وسواسی انجام میدهد با عادات افراد سالم متفاوت است. عادت دلیلی واضحی دارد. به عنوان مثال اگر شما عادت دارید که قبل از خروج از خانه از قفل بودن درب اطمینان حاصل کنید، این عادت رفتار وسواسگونهای نیست، بلکه فقط میخواهید از سرقت جلوگیری کنید و امنیت خانهتان را حفظ نمایید.
اما در مورد افراد وسواسی اینگونه نیست و آنها به طور مکرر هر عادتی را بارها و بارها تکرار میکنند. مثلا فرد مسنی که دچار وسواس است، ممکن است چندین بار قبل از خوابیدن درب ورودی را باز کند و دوباره قفل نماید. حتی ممکن است از ترس اینکه کسی وارد خانه شود، نتواند بخوابد. این عادات ممکن است برایشان آزاردهنده باشد و زندگی روزمره آنها را مختل کند.
حتی اگر فرد سالمند متوجه شود ترسهایش غیرمنطقی است، باز هم نمیتواند خود را از انجام عادات وسواسگونه منصرف نماید. چرا که اضطرابی که منجر به رفتار وسواسی در سالمندان میشود، شدید است و در صورتی که این رفتارهای وسواسگونه را انجام ندهد، فکرش مشغول خواهد بود و از ناراحتی و اضطراب رنج خواهد برد. از علائم وسواس در سالمندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افکار خشونتآمیز یا تهاجمی نسبت به دیگران یا خود
- از دست دادن کنترل و آسیب رساندن به خود یا دیگران
- ترس از دست دادن یا گم کردن وسایل موردنیاز خود
- کمال گرایی و تلاش برای حداقل رساندن عیوب
- ترس از آلودگی یا کثیفی (ترس از آلوده شدن با لمس اشیایی که دیگران لمس کردهاند)
- شک و اطمینان نداشتن (مثلا شک دارند که درب را قفل یا اجاق گاز را خاموش کردهاند)
- دقت در قرار دادن منظم و متقارن اشیا (استرس شدید زمانی که اشیاء منظم نیستند یا به روش خاصی چیده نشدهاند)
- از دست دادن کنترل و آسیب رساندن به خود یا دیگران
- فریاد زدن، فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع
- تجسم تصاویر جنسی ناخوشایند
- اجتناب از موقعیتهایی که میتواند باعث ایجاد وسواس شود، مانند دست دادن
- شمارش در الگوهای خاص
- تکرار بی صدا یک دعا، کلمه یا عبارت
وسواس به همراه چه بیماریهای دیگری دیده میشود؟
وسواس معمولا در افرادی رخ میدهد که دچار اختلالات اضطرابی، افسردگی، سندرم تورت، اختلال کم توجهی بیش فعالی سابقه مصرف مواد و غیره هستند. برخی از محققان نیز وسواس در سالمندی را با زوال عقل مرتبط میدانند. با اینکه مطالعات هنوز به طور صریح وسواس فکری و زوال عقل را به هم مرتبط ندانستهاند، اما به نظر میرسد که ارتباطی بین این دو وضعیت وجود دارد.
همانطور که اشاره کردیم وسواس بیشتر در دوران نوجوانی ظاهر میشود و ظهور آن در دوره سالمندی ممکن است نشانهی زوال عقل باشد. سالمندان مبتلا به زوال عقل تلاش زیادی برای درک محیط اطراف خود میکنند و سعی میکنند علیرغم افزایش چالشهای شناختی به عملکرد خود در سطح عادی ادامه دهند. نقص در حافظه کوتاه مدت باعث میشود که کنترل خود را از دست بدهند و همین باعث استرس و اضطراب در آنها میشود.
چرا سالمندان دچار وسواس میشود؟
همه ما اضطراب را تجربه می کنیم. این موضوع تا حدودی طبیعی است و حتی میتواند سازنده باشد. اما در عین حال میتواند مخل و ناتوان کننده نیز باشد. چرا که زمانی که اضطراب و وسواس فکری همراه با قوانین و تشریفات خاص باشد، شروع به کنترل زندگی روزمره فرد میکند. سالمندان به دلایل زیادی ممکن است اضطراب و وسواس فکری را تجربه کنند. مثلا سالمندان با بیماریهای متعددی دست و پنجه نرم میکنند و درد و شرایط مزمن را تجربه مینمایند. گاها آنها با درد از دست دادن عزیزانشان کنار نمیآیند و همین آنها را به سمت استرس و اضطراب سوق میدهد. برخی از سالمندان نیز دچار آلزایمر و زوال عقل میشوند و با داروهای متعددی سروکله میزنند. همهی اینها به اضطراب دوران سالمندی اضافه میکند. از طرف دیگر سالمندان در بیان مسائل یا اضطرابهای خود دچار مشکل هستند و به همین خاطر به وسواس روی میآورند.
این وسواس و تشریفات خاص شروع به کنترل سالمندان و روال روزانه آنها میکند. در صورتی که وسواس شدید باشد، مانع انجام مسئولیتها و فعالیتهای روزمره آنها میشود. ناتوانی در کنترل این تشریفات و اجبارها باعث کاهش استقلال، رضایت و کیفیت زندگی و افزایش تنهایی و افسردگی میشود.
سالمند مبتلا به بیماری آلزایمر یا زوال غقل با انجام برخی کارهای تکراری و تشریفات خاص تلاش میکند کنترل از دست رفته خود را دوباره بدست آورد. پس میتوان شروغ رفتار وسواسی را در سالمندان را نشانهای از زوال عقل دانست. سالمندان مبتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل ممکن است افکار وسواسی از خود نشان دهند و قوانین و تشریفات خاص خود داشته باشند.
توجه کنید اگر سالمند سابقه رفتار وسواسی ندارد و علائم وسواس را در مراحل سالمندی زندگی خود نشان داده است، باید حتما به پزشک مراجعه کند. رفتارها و الگوهای فکری غیرعادی یا ناراحتکننده می تواند نشانه ای از ایجاد اضطراب، عصبانیت، افسردگی و زوال عقل باشند. بنابراین، هر گونه رفتار جدید و ناراحت کننده باید مستند شده و به پزشک اطلاع داده شود. اگر شما نیز با چنین مشکلاتی روبرو هستید، پیشنهاد میکنیم برای رزرو نوبت از پزشک روانشناس خود از سایت دکتر دکتر اقدام نمایید.
سن شروع وسواس در سالمندان
با اینکه وسواس در هر سنی میتواند ظاهر شود اما تحقیقات نشان داده است که شروع وسواس بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق میافتد. اوایل بزرگسالی را نیز زمان اوج دیگری برای ظهور وسواس است. وسواس با شروع زودرس در ده سالگی و وسواس دیررس در 23 سالگی ظاهر میشود.
علائم وسواس در بزرگسالان مشابه علائم دوران کودکی و نوجوانی است، اگرچه با بلوغ و سن بالاتر، بزرگسالان درک و بینش بهتری در مورد وضعیت خود دارند. آنها بهتر درک میکنند که افکار، عواطف و الگوهای رفتاری آنها عادی نیستند. این درک میتواند به تشخیص علائم کمک کند و درمان را راحتتر کند.
متاسفانه، مطالعات تحقیقاتی کمی روی افراد بالای 65 سال مبتلا به وسواس فکری وجود دارد. تقریبا تمام موارد اختلال وسواس فکری قبل از سن 35 سالگی شروع شدهاند و تعداد افرادی که بعد از 50 سال دچار وسواس شدهاند، انگشتشمار میباشد. همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم شروغ وسواس در سالمندان ممکن است مرتبط با بیماریهای عصبی از جمله زوال عقل باشد.
انواع وسواس فکری در سالمندان
وسواس در سالمندان میتواند طیف وسیعی از موضوعات را پوشش دهد. اما بیشتر آنها را میتوان در چهار دسته زیر دسته بندی کرد:
1. آلودگی و شستشو
سالمندان ممکن است در مورد بیمار شدن یا انتشار میکروب دچار وسواس شوند. همین آنها را به نظافت و تمیزکاری مجبور میکند اما این نوع تمیزکاری بسیار فراتر از روشهای معمولی است که بیشتر مردم آنها انجام میدهند و رعایت میکنند. به عنوان مثال، سالمندی که دچار وسواس از این نوع است ممکن است رفتارهایی شبیه به موارد زیر را از خود نشان دهد:
- شستن دستها به قدری که پوست دچار ترک، قرمزی و حتی خونریزی شود.
- استفاده بیش از حد از سفیدکننده و سایر مواد پاککننده برای اطمینان از ایمن بودن محیط از آلودگی.
- خودداری از دست زدن به برخی اشیاء مانند دستگیره در یا استفاده از دستشویی عمومی.
تحقیقات نشان می دهد که سالمندانی که به این نوع وسواس مبتلا میشوند ممکن است رفتارهای حساسگونه نسبت به بسیاری از مردم داشته باشند و حتی از مردم دوری کنند. علاوه بر کثیفی و میکروبها، این نوع سالمندان ممکن است نسبت به خون یا مواد غذایی فاسد نیز ترس داشته باشند.
2. شک و بررسی مجدد
سالمندان وسواسی اغلب به حافظه و قضاوت خود اعتماد ندارند. شک عنصر اصلی هر نوع وسواسی است و به ویژه در سالمندان این موضوع بیشتر تاثیرگذار است. معمولا سالمندان در درک خود از واقعیت تردید بیشتری دارند. مثلا سالمند مبتلا به این نوع وسواس میتواند خانه را ترک کند، درب خود را قفل کند اما به محض اینکه سوار ماشین شد، در مورد قفل بودن یا نبودن درب دچار تردید شود. با اینکه این موضوع تجربه رایجی برای بسیاری از افراد است اما برای افرادی که مبتلا به وسواس هستند، این عادت همیشه تکرار میشود. ممکن است فرد مسن مجبور شود چندین بار قبل از دور شدن از خانه، درب را بررسی نماید.
در واقع فردی با وسواس شک همیشه حس میکند که چیزی درست نیست و ناقص است. این احساسِ ناقص بودن است که فرد را وادار میکند تا بسته بودن درب را بارها چک کند.
3. نظم و تقارن
برخی سالمندان ممکن است بر نظم و تقارن در محیط خود وسواس داشته باشند. البته این نوع وسواس همان لذت بردن از نظم بخشیدن به خانه نیست. سالمندان مبتلا به این نوع وسواس میتوانند ساعتها از روز خود را به مرتب کردن مکرر اشیاء صرف کنند تا زمانی که به استاندارد خاصی برسند. از نمونههایی از وسواس نظم و تقارن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- چیدمان وسایل خود تا زمانی که به استاندارد خاصی برسند.
- جابجایی وسایل به تعداد مشخص بار (مثلا هشت بار قرار دادن یک کتاب در قفسه زیرا 8 عدد استانداردی از نظر آنها است).
- شمارش مکرر اقلام.
4. افکار غیر قابل قبول یا تابو
وسواس در سالمندان گاها ماهیتی خشونت آمیز یا جنسی دارند. به عنوان مثال میتوان به آزار جنسی کودکان یا انجام کارهای خشونت آمیز مانند هل دادن عابران پیاده به سمت ماشین اشاره کرد.
فرق وسواس فکری با وسواس جوانی
همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم وسواس فکری نوعی اختلال شایع، مزمن و طولانی مدت است که در آن فرد افکار غیرقابل کنترل و تکرارشونده دارد. افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است علائم وسواس، اجبار یا هر دو را داشته باشند. این علائم میتواند در تمام جنبههای زندگی آنها مانند کار، مدرسه و روابط شخصی تاثیر بگذارد. وسواس فکری، اصرار یا تصاویر ذهنی مکرر است که باعث اضطراب میشود.
علائم فکری ممکن است به مرور زمان کاهش یابند یا بدتر شوند. افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است سعی کنند با اجتناب از موقعیتهایی که باعث ایجاد وسواس در آنها میشود به خود کمک کنند، یا ممکن است برای آرام کردن خود از الکل یا مواد مخدر استفاده نمایند. با اینکه شایعترین سن شروع وسواس در کودکی و نوجوانی است اما در برخی موارد وسواس در جوانان نیز ظاهر میشود. وسواس جوانی میتواند تعاملات و ارتباطات اجتماعی جوانان را محیط دانشگاه و فضای کارشان تاثیر قرار دهد. حتی ممکن است آنها را به سمت مواد مخدر بکشاند.
درمان وسواس در سالمندی
وسواس نوعی اختلال روانی است و بهتر است که با رواندرمانی بهبود یابد. از آنجایی که قلبِ وسواس فکری ” ترس و اضطراب ” است، رواندرمانگر با ایجاد فضای امن حساسیت فرد را نسبت به ترسهایش از بین میبرد.
در واقع سالمند با موقعیتهایی مواجه میشود که باعث ترس و اضطراب او میگردد تا حساسیتش نسبت به آنها از بین برود. البته این تنها روش درمان نیست. در زیر به برخی از گزینههای رایج درمان وسواس در سالمندی اشاره کردهایم:
خانواده درمانی
از آنجایی که وسواس اغلب مشکلاتی را در زندگی خانوادگی ایجاد میکند و بر سازگاری اجتماعی تأثیر میگذارد، برخی از متخصصان خانواده درمانی را برای ارتقاء درک اختلال و کمک به کاهش تعارض توصیه میکند. به این ترتیب سالمند و خانوادهاش در مورد این وضعیت و نحوه رفتار در موقعیتهای خاص یاد میگیرند. خانوادهها متوجه میشوند که سالمندان کنترل بسیار کمی بر وسواس خود دارند.
در حالی که خانواده درمانی برای هر نوع اختلالی کاربردی است، اما به دلیل ماهیت وسواس در سالمندان تقریبا همه روانشناسان آن را توصیه میکنند. تغییر نگرش هدف مهمی برای اعضای خانواده و سالمندان است زیرا یاد می گیرند از فرد مبتلا به وسواس حمایت کنند. چرا که سالمندان مبتلا به وسواس، انزوای اجتماعی و اختلال در روابط خانوادگی را به دلیل علائم خود تجربه کردهاند.
درمان شناختی و رفتاری
در درمان شناختی رفتاری، سالمند در مورد وضعیت خود بیشتر یاد میگیرد تا بتواند با ترسهای پیرامون افکار وسواسی خود مقابله کند و در برابر انجام رفتارهای اجباری مقاومت نماید. در این روش درمانی از طریق سناریوهای حضوری و تصوری، افراد به تدریج در معرض محرکهای ترسناک قرار میگیرند و به آنها کمک میشود تا بفهمند که این محرکها مضر نیستند. سالمندان همچنین یاد میگیرند که با پریشانی کنار بیایند تا مخل زندگی آنها نشود.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی یکی دیگر از روشهای درمان وسواس در سالمندان است که در کاهش علائم برای موارد متوسط تا شدید توصیه میشوند. مخصوصا در مورد سالمندان مبتلا به زوال عقل درمانهای بالا فقط در مراحل اولیه بیماری مفید هستند. فلوکستین، سرترالین، فلووکسامین و پاروکستین از جمله داروهای موثر در درمان وسواس سالمندانی میباشند.
درمان با تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS)
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) درمانی ایمن و موثر برای علائم وسواس در بزرگسالان است. پالسهای مغناطیسی از طریق طراحی سیم پیچ در کلاه ایمنی به نواحی مغز مرتبط با علائم وسواس ارسال میشوند. TMS ممکن است باعث سردرد مختصری در محل تحریک شود، اما عوارض جانبی طولانی مدتی ایجاد نمیکند.
شیوع وسواس در سالمندی
اختلال وسواس جبری در میان سالمندان کمتر شایع است. با این حال، چندین مطالعه نشان داده است که سومین اوج شروع وسواس ممکن است بعد از سن 65 سالگی رخ دهد. با این حال همانطور که در بخش بالا توضیح دادیم، شروع وسواس در افراد مسن غیرعادی است و ممکن است علائمی از بیماریهای خاص مثل آلزایمر یا زوال عقل باشد.
عوارض وسواس سالمندی
سالمندانی که افکار وسواسی دارkد احساس میکنند که کنترلی بر خودشان ندارند و تحت سلطه افکار مزاحم و ناراحتکننده هستند. این موضوع میتواند منجر به پریشانی در آنها شود و وظایف روزانه آنها تحت تاثیر قرار دهد.
مثلا ممکن است زمان زیادی را صرف قوانین و تشریفات خاص خود کنkد. همینطور رفتار وسواسی میتوانند مستقیما بر روابط اجتماعی آنها تأثیر بگذارند و آنها را از حضور در اجتماع بترساند. بجز این، افکار مزاحم میتواند منجر به خشونت نسبت به دیگران یا خودشان، انگیزههای جنسی ناخواسته و ترسهای کمال گرا شود.
این افکار مزاحم میتواند ارتباط آنها را با دیگران در حلقه اجتماعی خود دشوار کند و احساس امنیت آنها را زیر سوال ببرد. به طور کلی عوارض وسواس سالمندی به کیفیت پایین زندگی منجر میشود و حتی میتواند فرد را به شرایط روانی یا افکار خودکشی سوق دهد.
عوامل افزایش دهنده خطر وسواس
برخی از فاکتورهای محیطی وجود دارند که به عنوان عوامل استرسزا شناسایی شدهاند و میتوانند باعث ایجاد این بیماری شوند. از جمله، تغییرات بزرگ در زندگی مثل مرگ آشنایان یا دوستان، تصادف، طلاق، سوء استفاده در دوران کودکی، مشکلات در روابط یا مدرسه یا سوءاستفاده میتوان اشاره کرد. با این حال، این موارد فقط به عنوان یک محرک در کسانی عمل میکنند که قبلا تمایل به ابتلا به وسواس داشتهاند.
همینطور اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به این بیماری باشد، خطر ابتلا به وسواس در آنها افزایش مییابد. علاوه بر این اگر فرد سایر اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال تیک مانند سندرم تورت را تجربه کند، ممکن است در خطر ابتلا به وسواس نیز باشد. در برخی موارد که بیمار به فریاد زدن کلمات زشت یا انجام کارهای عجیب و غریب وسواس دارد، ممکن است به عنوان سندرم تورت نیز تشخیص داده شود.
نحوه برخورد و زندگی با سالمند وسواس
زندگی با سالمند وسواس ممکن است کمی آزاردهنده باشد. شما باید به هنگام مواجهه با رفتارهای وسواسگونهی سالمندان، ابتدا به این موضوع توجه کنید که آیا رفتار او بیضرر است یا اینکه فرد مسن برای خود یا دیگران خطری ایجاد میکند.
به یاد داشته باشید سالمندانی که حافظه کوتاه مدت خود را از دست داده باشند، دچار اضطراب و استرس میشوند. همین میتواند منجر به خصلتهای نسبتا بیضرر مانند اصرار به انجام کارها به ترتیب خاصی یا داشتن چنگال اضافی به هنگام صرف شام شود. این رفتارها بیخطر هستند و در عین حال میتوانند اضطراب سالمند را کاهش دهند.
بهتر است زمانی که رفتارهای عجیب و غریب فرد به وسواس تبدیل میشوند و خطرناک هستند یا باعث ناراحتی عاطفی میشوند، با پزشک صحبت کنید. گاهی اوقات تکنیکهای درمانی و حواس پرتی کافی است و گاهی نیز پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی را برای کمک به اضطراب تجویز کند.
مراقبت از سالمندان
به عنوان مراقب، اگر شما قصد کمک به سالمند خود را دارید، باید توجه ویژهای به ارزشمندی و استقلال از دست رفته او داشته باشید. هنگامی که آنها رفتار وسواسی از خود نشان میدهند، سعی نکنید آنها را متوقف کنید، بلکه با آرامش از آنها بپرسید که چرا این کار را انجام میدهند. گاها واقعا دلیلی برای کارشان دارند. برای مثال، سالمندی که دستمال کاغذی را همه جا رها میکند، ممکن است از این که موقع آب ریزش بینی دستمال کاغذی نداشته باشد، خجالت میکشد. در ذهن او، رها کردن دستمال کاغذی در همه جا از خجالت کشیدن او جلوگیری خواهد کرد.
پس برای اینکه به فرد سالمند اطمینان خاطر بدهید، باید بتوانید اطلاعاتی در مورد علت اضطراب و استرس او جمعآوری نمایید. اینکار به شما کمک میکند تا قوانین و عادات وسواسی او را تغییر مسیر داده و منحرف نمایید. از دیگر چیزهایی که میتواند به کاهش استرس و اضطراب و وسواس در سالمندان کمک کند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجتناب از حضور در فضاهای بزرگ و شلوغ یا جاهای جدید
- کاهش مصرف کافئین
- افزایش ورزش و پیاده روی (فرد انرژی مصرف میکند و میتواند ذهن خود را دوباره متمرکز کند)
- صحبت در مورد ترسهای گذشته
- اجازه دادن به سالمندان برای ابراز احساسات و به اشتراک گذاشتن احساساتشان
- داشتن خواب کافی
- داشتن رژیم غذایی متعادل
- تمرین تنفس عمیق
همچنین شناخت درمانی نیز ممکن است به کشف راههای سازنده برای ایجاد یک محیط آرام و حمایتی از سالمند کمک کند. هرگز سالمند را به خاطر رفتارهایش مورد انتقاد یا سرزنش قرار ندهید. بلکه با صبر، مهربانی، مراقبت و عشق میتوانیم به ایجاد محیطی متعادلتر و کمتر استرسزا به او کمک کنیم. به یاد داشته باشید که مشکل وسواس اوست نه خود شخص!
تفاوت بین عادات سالم و رفتارهای وسواسی
همهی ما فهرست بیپایانی از عاداتی داریم که سعی میکنیم به آنها برسیم تا احساس بهتری در درون خود ایجاد کنیم. عادت چیزی است که ما به طور خودکار و بدون فکر زیاد انجام میدهیم. البته انجام دادن کاری فقط یک بار آن را تبدیل به عادت نمیکند و مدت بیشتری نیاز است تا تبدیل به یک عادت شود. گفته میشود که حدود 21 روز زمان نیاز است تا عادت جدیدی ایجاد شود، اما متأسفانه خیلی بیشتر طول میکشد تا یک عادت موجود را ترک کنیم.
مثلا برای بسیاری از مردم رفتن به باشگاه سرگرمی و علاقه سالمی و متعادلی محسوب میشود اما برای برخی دیگر به تدریج به یک وسواس تبدیل میگردد. برخی احساس میکنند که باید خود را به خاطر مصرف زیاد غذا تنبیه کنند.
شاید بتوان تفاوت بین عادات سالم و رفتارهای وسواسی را در احساس وحشت و گناه دانست. فرض کنید شما عادت سالمی مثل پیادهروی دارید و در طول شبانهروز بسته به شرایط تان ممکن است صبح، ظهر یا عصر آن را انجام دهید. اما زمانی که این عادت سالم به رفتار وسواسی تبدیل شود، در صورت انجام ندادن آن به هر دلیلی ممکن است احساس وحشت یا گناه کنید.
سادهترین راه برای فهمیدن اینکه آیا درمورد عادتی وسواس دارید، این است که احساس کنید که نمیتوانید آن را ترک کنید و افکار شما درگیر آن استت. اگر سالمند شما رفتار اعتیادآور نسبت به عادتی دارد و نمیتواند آن را ترک کند، باید زنگ خطر برای شما به صدا درآید.
چرا که ممکن است عادت او در حال تبدیل شدن به وسواس باشد. وسواس میتواند سلامت روان سالمند را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و نگرانکننده باشد. ممکن است آنقدر روی چیزی متمرکز شوید که چشم خود را بر روی بسیاری از چیزهای دیگر که باعث تعادل در زندگی شما می شوند، ببندید.
شباهت و تفاوت وسواسی بین سالمندان و زوال عقل
مطالعات نشان داده است که وسواس در سالمندان ممکن است در افراد مبتلا به زوال عقل رخ دهد. زوال عقل گروهی از بیماریهاست که بر عملکرد مغز تاثیر میگذارد و تاثیرات آن در عملکرد مغز به مرور زمان تواناییهای شناختی را در سالمند بدتر میکند. بیماری آلزایمر حدود 80 درصد از افراد مبتلا به زوال عقل را تشکیل میدهد. بعد از بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی شایعترین شکل این بیماری است.
علائم زوال عقل به نوع زوال عقل و فرد بستگی دارد. از رایجترین علائم این بیماری میتوان به گم شدن در مکانهای آشنا، مشکل در انجام کارهای روتین، فراموش کردن نام اشیاء یا نام دوستان یا اعضای خانواده اشاره کرد.
معمولا سالمندان قبل از ابتلا به زوال عقل دچار وسواس میشوند. هیچ شباهتی بین وسواس و زوال عقل وجود ندارد اما ممکن است ظهور وسواس در سالمندی نشانهای از زوال عقل باشد. توجه کنید که زوال عقل میتواند باعث بدتر شدن علائم وسواس شود. این افراد گاها فراموش میکنند که کاری را قبلا انجام دادهاند. همین باعث میشود که آنها رفتارهای خاصی را بیش از حد معمول تکرار کنند.
آیا سالمندان مبتلا به وسواس بیشتر در معرض خطر زوال عقل هستند؟
متخصصان ارتباط بین وسواس و زوال عقل را هنوز کشف نکردهاند. اما به طور کلی مطالعات در این حوزه نشان داده است که افراد مبتلا به وسواس در معرض خطر بیشتری در ابتلا به زوال عقل قرار دارند.
این افراد همچنین حدود 6 سال زودتر از افراد بدون وسواس دچار زوال عقل میشوند. افراد مبتلا به وسواس بیشتر احتمال دارد شرایط دیگری مانند افسردگی را تجربه کنند. این شرایط همچنین میتواند بر احتمال ابتلا به زوال عقل تأثیر بگذارد.
وسواس سالمندی را جدی بگیرید!
ما در بالا به طور مفصل در مورد وسواس در سالمندان صحبت کردیم. در صورتی که نشانههایی از وسواس را در سالمندتان مشاهده میکنید، حتما را جدی بگیرید. پیشنهاد میکنیم که حتما قبل از بروز علائم زوال عقل و مشکلات جدیتر به روانشناس مراجعه نمایید. خوشبختانه امکان رزرو و نوبتدهی آنلاین از سایت دکتردکتر وجود دارد. اگر سوالی در مورد وسواس سالمندی یا نحوه رزرو دکتر روانشناس داشته باشید میتوانید در بخش دیدگاه آن با ما در میان بگذارید.