تاثیر آلودگی هوا بر مغز؛ قاتل خاموش ما انسانها!
در دنیای امروز و با روزافزون شدن استفاده از منابع انرژی مخصوصا سوختهای فسیلی، میزان آلایندگی در هوا به شدت در حال افزایش است به طوریکه فقط 10 درصد از مردم جهان شانس تنفس در هوای پاک و غیرآلوده را دارند. اما انسان بدون نفس کشیدن که یارای زندگی ندارد پس چاره کار چیست؟ خبر ناگواری که مدتهاست همه از آن خبر داریم، تاثیر آلودگی هوا بر مغز است که متاسفانه عملکرد مخربی دارد. اگر در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالا بود حالتان بد و به صورتی منفی دگرگون شد، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
با این حال در ادامه این مطلب از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید زیرا میخواهیم درباره تاثیر آلودگی هوا روی مغز صحبت کنیم.
تاثیر آلودگی هوا روی مغز انسان
همه ما اینطور فکر می کنیم که بیشترین تاثیر آلودگی هوا روی اندامهایی مثل ریه و دستگاههای تنفسی است اما غافل از این که مغز ما، یکی از آسیبپذیرترین اندامهای بدن در برابر این اتفاق است.
طبق مطالعات سازمان بهداشت جهانی (WHO) هر روز اکثر مردم جهان، مقدار زیادی از آلایندهها را به داخل ریههای خود میفرستند، از دیاکسید سولفور که موجب بروز اضطراب و بیماریهای قلبیعروقی میشود گرفته تا ذرات ریز آلایندهها که خطر ناباروری را افزایش میدهند؛ همگی هوایی هستند که هر روز آن را تنفس میکنیم.
طبق آمار همین گزارش، آلودگی هوا میتواند سالانه باعث 7 میلیون مرگ زودرس در جهان شود و موجب تحمیل 6 تریلیون دلار هزینه سالانه برای سلامتی گردد.
آلودگی هوا از طریق تنفس (دستگاه تنفسی) و گوارش (اندامهای دستگاه گوارش) وارد بدن شده و به راحتی مثل هر چیز دیگری در چرخه زیستی بدن اسنان وارد میشوند و جدیترین تاثیر را روی مغز انسان میگذارند. برای همین، در مناطق آلوده جهان مخصوصا کشورهای در حال توسعه بیماریهای عصبی بسیار رایج هستند.
برای برخی این سوال مطرح است که دقیقا رسوب چه میزان آلاینده در بدن موجب اختلال در عملکرد مغز میشود؟ باید بگوییم که این سوال هیچ پاسخ معین و مشخصی ندارد زیرا این میزان قابل اندازهگیری نیست. برای همین مثل همیشه توصیه ما این است که اگر در روزهای آلوده سال دچار حمله های عصبی یا حالات دیگر شدید، حتما به متخصص اعصاب مراجعه کنید زیرا ممکن است حال شما اثر آلودگی هوا بر مغز باشد.
اما آلوگی هوا تنها باعث تاثیرات کوتاه مدت نمیشود بلکه تاثیرات بیشتر و البته ماندگارتری همچون زوال عقل نیز دارد.
تاثیر آلودگی هوا بر مغز بزرگسالان و زوال عقل
طی یک دهه گذشته، محققان دریافتهاند که میزان بالای آلودگی هوا ممکن است به تواناییهای شناختی کودکان و بزرگسالان آسیب برساند، خطر زوال شناختی بزرگسالان را افزایش داده و حتی باعث افسردگی شود.
بیشتر تحقیقات در مورد آلودگی هوا بر روی نوعی آلاینده معروف به ذرات ریز معلق متمرکز شده است. این ذرات ریز که توسط نیروگاهها، کارخانهها، اتومبیلها و کامیونها دفع میشوند. یکی از اصلیترین دلایل بیماریهای قلبی عروقی شناخته شدهاند اما مطالعات جدید نشان میدهند که اثرات مضر ذرات، فراتر از آسیب قلبی عروقی است و زنان مسنی که در معرض سطوح بالای آلاینده قرار میگیرند، در مقایسه با سایر زنان همسن خود دچار بیماریهای شناختی و آلزایمر میشوند.
ذرات ریز معلق در هوا به راحتی میتوانند از ریه به خون منتقل شده و در برخی موارد از آکسون عصب بویایی به داخل مغز حرکت کنند و تاثیرات جبران ناپذیری را بر مغز و فرایندهای مغزی بگذارند و باعث زوال عقل شوند.
بسیاری از زوال عقلها اغلب با یک دوره طولانی زوال شناختی روبرو میشوند اما هنوز در مورد چگونگی پیشگیری یا تاخیر زوال عقل اطلاعات چندانی وجود ندارد، با این وجود طبق مطالعات اخیر، آلودگی هوا میتواند به عنوان مجرم اصلی در شروع زوال عقل شناخته شود. در یکی از مطالت مجله دکتردکتر کامل درباره زوال عقل برایتان گفتهایم؛ پیشنهاد میکنیم تا این مطلب را مطالعه کرده و با علائم و درمان آن آشنا شوید.
جالب است بدانید که در یک مطالعه علمی که روی سگها صورت گرفته است، مغز سگهایی که در معرض آلودگی هوای شهری در شهرهای بزرگ و صنعتی قرار گرفته بودند در مقایسه با سگهای دیگر در مناطق روستایی که آلایندههای کمتری دارند، التهاب بیشتر و پلاکهای آمیلوئیدی و گرههای عصبی فیبری را نشان میدهد ، این تودههای پروتئینی به عنوان نشانگر اصلی بیماری آلزایمر در انسان عمل میکنند.
اختلالات عصبی ناشی از تاثیر آلودگی هوا بر مغز
در این بخش قصد داریم تا درباره اثراتی که آلودگی هوا بر مغز انسان میگذارد برایتان بگوییم. این موارد عبارتند از:
بیش فعالی
بر اساس نتیجه تحقیقانی که روی بیش فعالی یا ADHD انجام شده، مشخص شده است که بیشتر کودکان و حتی بزرگسالانی که در شهرهای بزرگ و البته آلوده زندگی میکنند، بیشتر از دیگر ساکنان شهرهای تمیز دنیا به بیش فعالی دچار هستند.
سکته مغزی
ذرات آلوده هوا اکثرا از مولوکول های سنگی تشکیل شدهاند و همین باعث میشود که رگهای خونی مغز را مسدود کنند. برای همین در روزهای آلوده، میزان سکته مغزی بسیار بیشتر از دیگر روزها است.
ام اس
هنوز تحقیقات دانشمندان در این زمینه خیلی شفاف نیست اما شواهد نشان می دهد که حضور در آلودگی هوا میتواند مکانیسمهای عصبی را تحریک کند و در نهایت منجر به مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یا همان ام اس شود.
اوتیسم
بیشترین میزان آلودگی را باید در زنان باردار دید زیرا این هوای بد و آلوده، مخربترین تاثیرات را روی آنها دارد. به طور مثال، آلودگی هوا نه تنها مادر را بیمار میکند، بلکه بر روی مغز جنین نیز تاثیر میگذارد و احتمال ابتلا به اوتیسم را بالا میبرد.
سندروم آسپرگر
آسپرگر یا ASD، سندرومی است که در آن فرد تمایل بسیار زیادی به انجام رفتارهای وسواسی و البته کارهای پشت سر هم دارد. این افراد معمولا برای برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند. این سندروم، نسخه ضعیف شده اوتیسم است و آلودگی هوا مخصوصا در هنگام بارداری مادر، تاثیر بسیار زیادی در ابتلا جنین به این بیماری میگذارد.
تاثیر آلودگی هوا بر مغز کودکان
طبق مطالعه گستردهای که در دانشگاه بوستون صورت گرفته است، بچههایی که در معرض سطوح بیشتری از کربن سیاه، ذرات ریز معلق در هوا و آلایندههای تنفسی قرار دارند در آزمایشاتی که از آنها به عمل آمده، نمره بدتری کسب کردهاند.
حافظه و ضریب هوشی کلامی و غیر شفاهی در آنها پایینتر از کودکان دیگر است و هم چنین کودکانی که در معرض سطوح بالاتری از آلایندههای هوای شهری قرار گرفتهاند، بیشتر دچار مشکلات عدم توجه، بیش فعالی و علائم اضطراب و افسردگی میشوند.
در مطالعهای روی 55 کودک از یک شهر بزرگ و صنعتی و 18 کودک از یک شهر حاشیه ای و کمتر آلوده، اسکنهای تصویری رزونانس مغناطیسی نشان داد که کودکانی که در معرض آلودگی شهری قرار دارند به طور قابل توجهی بیشتر در معرض التهاب مغز و آسیب بافت در قشر پیشانی هستند که التهاب عصبی، عامل اصلی بسیاری از اختلالات سیستم عصبی مرکزی از جمله بیماری آلزایمر و پارکینسون است.
اگرچه که این کودکان در مقایسه با بچههایی که کمتر در معرض آلودگی قرار داشتند، در آزمونهای حافظه، شناخت و هوش نیز نمره کمتری گرفتند.
برای کاهش آلودگی هوا چه میتوان کرد؟
تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان و همچنین فرآیندهای مغزی علیالخصوص در کودکان و نوجوانان بسیار جدی است و با توجه به اینکه سوختهای فسیلی بیشترین سهم را در ایجاد آلایندهها ایفا میکنند، یکی از وظایف ما به عنوان شهروند، به عنوان پدر و مادر و به عنوان یک انسان این است که استفاده از سوختهای فسیلی را به حداقل برسانیم، از پیاده روی یا دوچرخه و وسایل حمل و نقل عمومی به جای اتومبیل شخصی استفاده نماییم و همچنین محل زندگی خود را از لحاظ بهینه سازی مصرف انرژی بررسی کنیم.
در کاشتن درختان و توسعه فضای سبز اهتمام بورزیم و حتما در محیط زندگی و کاری خود و هم چنین در محیطهای آموزشی مخصوص کودکان از دستگاه های تصفیه هوا استفاده کنیم. گرچه که مقابله با آلایندهها به اقداماتی بسیار فراتر از این راهکارها احتیاج دارد و همه دولت ها و کشورهای جهان باید به فکر حل این معضل جهانی باشند.
ضمن این که با زدن ماسک مناسب، میتوانید به حد قابل قبولی از خود در برابر آلودگی هوا مراقب کنید. در مطلب بهترین ماسک تنفسی برای آلودگی هوا چه ویژگیهایی دارد در مجله دکتردکتر میتوانید با مشخصات ماسک مناسب آشنا شوید.
تاثیر آلودگی هوا بر مغز را جدی بگیرید!
سلامتی گوهر نایابی است که تا هر مقداری که میتوان، باید برای حفظ و نگهداشت آن تلاش کرد. متاسفانه آلودگی هوا از آن دسته مشکلاتی است که افسار آن از دست بشر در رفته و این مشکل مستقیم روی سلامت میگذارد. با این حال میتوانیم با رعایت برخی نکات و تغییری در سبک زندگیمان، قدمی مثبت در این راستا برداشته و جهان را به جای بهتری برای خود و فرزندمان تبدیل کنیم. در انتها مجددا این نکته را تکرار میکنیم که اگر نیاز به مشاوره یا ویزیت توسط دکتر را داشتید، میتوانید در سایت نوبت دهی دکتردکتر به صورت آنلاین نوبت خود را دریافت کنید.
در انتها خوشحال میشویم که اگر نظر یا راهکاری در این زمینه دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.