عفونت بیضه یا اپیدیدیمیت بیضه چیست + علل و درمان آن

عفونت بیضه چیست و چه علائمی دارد؟ آیا این بیماری قابل درمان است؟ برای درمان عفونت بیضه، اپیدیدیمیت یا التهاب بیضه باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟ در این مقاله به این سوالات جواب خواهیم داد.

التهاب اپیدیدیم و عفونت بیضه چیست؟

یکی از علل درد کیسه‌ی بیضه می‌تواند  ناشی از اپیدیدیمیت (epididymitis) یا التهاب بیضه (orchitis) باشد.

• اپیدیدیمیت یا التهاب اپیدیدیم با درد و تورم ناشی از مجرای اپیدیدیم همراه است. این مجرا در پشت بیضه قرار داشته و اسپرم را ذخیره و منتقل می‌کند. 
• اورکیتیس یا التهاب بیضه با درد و تورم در هر دو بیضه همراه است و معمولاً نتیجه‌ی وجود یک عفونت یا ویروس است. 

در این مقاله اطلاعات بیش‌تری در مورد این دو بیماری پیدا خواهید کرد، برای اطلاعات بیش‌تر حتماً با پزشک اورولوژیست صحبت کنید. 

در شرایط طبیعی دستگاه تناسلی مردانه چگونه کار می‌کند؟

دستگاه تناسلی مردان، وظیفه‌ی تولید، ذخیره و انتقال اسپرم را بر عهده دارد. اسپرم به کمک هورمون‌های مردانه مخصوصی در بیضه‌ها ساخته می‌شود. بیضه‌ها خود درون کیسه‌ای متصل به آلت تناسلی مردانه به نام کیسه بیضه  قرار گرفته اند. اسپرم‌ها در بیضه‌ها ساخته شده و در حین حرکت به سمت مجرای اپیدیدیم که پشت بیضه قرار دارد، توان و انرژی کافی را پیدا می‌کنند. 

هر کدام از اپیدیدیم‌ها به کمک مجرای وابران به مجرای انزال متصل است.  در زمان انزال، مایع تشکیل شده در کیسه‌ی منی با ترشحات پروستات مخلوط شده و منی تشکیل می‌شود. مایع منی وارد میزراه شده و بعد از انتهای آلت تناسلی خارج می‌شود. 

اپیدیدیمیت، عفونت بیضه و اپیدیدیمو- اورکیتیس چیست؟

• زمانی که مجرای اپیدیدیم متورم شود اپیدیدیمیت و یا التهاب اپیدیدیم رخ می‌دهد. این بیماری دو حالت حاد (ناگهانی) و مزمن (بلند مدت) داشته و ناشی از عفونت باکتریایی است. در اپیدیدیمیت حاد بیمار به سرعت احساس درد و قرمزی در ناحیه‌ی بیضه خواهد داشت و این مشکل بلافاصله بعد از درمان برطرف می‌شود. در اپیدیدیمیت مزمن بیمار با دردی رو به رو ست که به آهستگی پیشرفت کرده و برای مدت زیادی باقی خواهد بود. 

احتمال بهتر شدن علائم  اپیدیدیمیت مزمن با گذشت زمان وجود دارد ولی هیچ گاه حتی با طی روند درمان از بین نمی‌روند یا اینکه بعد از مدتی دوباره فرد را درگیر می‌کنند. 

• اورکیتیس یا التهاب بیضه به تنهایی چندان رایج نیست. معمولاً به سرعت ظاهر شده و بعد از طی مراحل درمان به سرعت از بین می‌رود. در واقع التهاب بیضه خود بخشی از یک بیماری دیگر به نام درد مزمن بیضه (orchialgia) است. 
• اپیدیدیمو- اورکیتیس  تورم ناگهانی مجرای اپیدیدیم و بیضه است.

علائم عفونت بیضه

اپیدیدیمیت حاد و اپیدیدیمو- اورکیتیس  حاد 

عفونت کیسه بیضه گاهی ناشی از وجود عفونت در نقطه‌ی دیگری از بدن است. این علائم  در مجاری اپیدیدیم و یا بیضه‌ها و یا دیگر نواحی کشاله ران احساس می‌شود. 

در برخی موارد، علامت اصلی که فرد آن را احساس می‌کند، درد در کیسه‌ی بیضه خواهد بود. این درد از پشت یکی از بیضه‌ها آغاز می‌شود، اما به سرعت در هر دو بیضه، کیسه بیضه و برخی اوقات در کشاله ران منتشر می‌شود. پوست بدن در آن نواحی هم گاهی متورم، تحریک پذیر، قرمز، سخت و داغ خواهد شد. کل کیسه‌ی بیضه گاهی بزرگ و پر از مایع می‌شود (هیدروسل یا hydrocele)

برخی عوامل عفونت و علائم آن عبارتند از:

عفونت میزراه

• درد و/یا سوزش در هنگام دفع ادرار یا وجود خون در ادرار 
• درد در آلت تناسلی یا کشاله ران 

عفونت مثانه

• درد در پایین‌ترین قسمت شکم 
• تکرر ادرار و یا دفع ادرار به صورت ناگهانی به همراه سوزش 

عفونت پروستات

• درد بین کیسه بیضه و مقعد 
• تکرر ادرار و یا دفع ادرار به صورت ناگهانی به همراه سوزش 

عفونت کلیه

• تب 
• درد در پهلو 

علائم اپیدیدیمیت مزمن چیست؟

درد در اپیدیدیمیت مزمن تنها در داخل کیسه‌ی بیضه احساس می‌شود. شدت این نوع از بیماری نسبت به نوع حاد کم‌تر بوده و بیمار برای درمان آن نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و داروهای ضد التهابی دارد، گاهی هم به صورت خود به خود برطرف می‌شود. پوست در این حالت متورم، تحریک پذیر، قرمز، سخت و یا داغ نمی‌شود. 

علائم اورکیتیس حاد چیست؟

علائم التهاب بیضه حاد رایج نبوده و معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است. درد در یک بیضه آغاز شده و در نهایت به کل کیسه بیضه سرایت می‌کند. پوست در این ناحیه ممکن است متورم، تحریک پذیر، قرمز، سخت و یا داغ شود. تب، تورم کل کیسه بیضه و درد در این ناحیه از دیگر علائم  هستند. 

اگر التهاب بیضه ناشی از ویروس اوریون باشد، علائم  آن عبارتند از:

• درد خفیف تا شدید 
• تحریک پذیری 
• تورم 

اگر عامل التهاب بیضه ویروس اوریون باشد، درد بیضه تا 7 روز بعد از تورم غده‌ها در صورت ایجاد می‌شود. 

علت عفونت بیضه چیست؟

علت اپیدیدیمیت حاد

نوع حاد بیماری در بیش‌تر موارد به دلیل یک عفونت باکتریایی رخ می‌دهد. باکتری ای – کلی (e-coli) عامل رایج بروز عفونت است. 

• در کودکانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند، عفونت ممکن است در مثانه یا کلیه آغاز شده و بعد بیضه‌ها را هم درگیر کند. برخی پسران بیش‌تر به عفونت مجاری ادراری مبتلا می‌شوند و این دسته از افراد بیش‌تر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. 

• در مردان بالغ بیماری‌های قابل انتقال جنسی یکی از علت‌های بروز اپیدیدیمیت حاد است. عامل اصلی به وجود آورنده‌ی عفونت در این موارد بیش‌تر کلامیدیا و مایکوپلاسما و در موارد اندکی سوزاک است. این عفونت‌ها در میزراه آغاز شده و بعد به سمت بیضه حرکت می‌کنند. گاهی ترشحات عفونی از میزراه به بیرون ترشح می‌شود. 

دیگر دلایل بروز بیماری عبارتند از:

• پروستات بزرگ مسدود کننده‌ی مثانه 
• عفونت در غده‌ی پروستات 
• مجرای میزراه مسدود شده 
• استفاده از کاتتر 
• اپیدیدیمیت شیمیایی یا التهاب غیر باکتریایی به علت برگشت ادرار به سمت مجرای اپیدیدیم رخ می‌دهد. معمولاً این حالت بعد از برداشتن اجسام سنگین ایجاد می‌شود. در این حالت ادرار تنها باعث تورم می‌شود و در این مورد عفونت ایجاد نمی‌شود. 
• مصرف داروی آمیودارون 
• عفونت جریان خون – توبرکلوزیس
• دیگر دلایل ناشناخته 

در هر کدام از این موارد، اولین علامتی که خود را نشان می‌دهد، درد در قسمت پشتی بیضه است. 

اپیدیدیمیت مزمن

نوع مزمن التهاب اپیدیدیم گاهی به دنبال نوع حاد بیماری ایجاد می‌شود. در این حالت که برای مدت بیش‌تری باقی می‌ماند، گاهی هیچ علامت حاد و یا عفونت شناخته شده‌ای وجود ندارد. در این مورد علت بروز بیماری شناخته شده نیست. 

عفونت بیضه 

عفونت بیضه به تنهایی به دلیل عفونت با ویروس اوریون و یا دیگر ویروس‌ها رخ می‌دهد. اوریون بیضه در حدود یک سوم مردانی که بعد از سن بلوغ به اوریون مبتلا می‌شوند، رخ می‌دهد. در برخی از موارد اوریون، اینترفرون برای جلوگیری از عفونت بیضه استفاده می‌شود. این نوع از عفونت به مجرای اپیدیدیم سرایت نمی‌کند. 

اپیدیدیمو- اورکیتیس

اپیدیدیمو – اورکیتیس حاد در بیش‌تر موارد به دلیل عفونت باکتریایی رخ می‌دهد. گاهی در موارد نادر اپیدیدیمیت به دلیل عفونت توبرکلوزیس(‌سل)  رخ می‌دهد. به ندرت هم این عفونت در بیضه آغاز شده و در مجاری اپیدیدم منتشر می‌شود

تشخیص عفونت بیضه

پزشک بعد از گرفتن شرح حال و پرسیدن سوالاتی در مورد سابقه‌ی پزشکی بیمار را معاینه خواهد کرد. برای بررسی وجود احتمالی باکتری‌ها، آزمایش خون گرفته می‌شود. در این قسمت از نمونه ادرار هم در آزمایشگاه کشت داده می‌شود. در اپیدیدیمیت حاد نمونه ادرار آلوده و عفونی و در اپیدیدیمیت مزمن نمونه ادرار بدون مشکل است. 

اگر پزشک مشکوک به ابتلای فرد به عفونت میزراه باشد، از مایع موجود در این مجرا نمونه برداری کرده و در آزمایشگاه بررسی خواهد کرد. اگر دردی که فرد احساس می‌کند ناگهانی و سریع باشد، برای بررسی بهتر و دقیق‌تر بیضه سونوگرافی انجام خواهد شد. در سونوگرافی از امواج صوتی برای اندازه گیری جریان خون در مجرای اپیدیدیم، معاینه‌ی داخل بیضه و دیدن سایر تغییرات در بدن استفاده می‌شود. 

احتمال انجام دیگر آزمایش‌ها هم وجود دارد، تشخیص درست به انتخاب درمان مناسب منجر خواهد شد. 

درمان عفونت بیضه

اپیدیدیمیت حاد و اپیدیدیمو- اورکیتیس  حاد 

درمان با تجویز دوره‌های یک تا دو هفته‌ای آنتی بیوتیک آغاز می‌شود. بیش‌تر موارد نیازی به بستری شدن در بیمارستان نداشته و تنها به مصرف دارو به صورت خوراکی نیاز دارند. انتخاب بهترین درمان برای بیمار به نوع باکتری بستگی دارد. رایج‌ترین آنتی بیوتیک مصرفی عبارتند از:

• داکسی سایکلین (Doxycycline) 
• سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) 
• لووفلوکساسین (Levofloxacin)
• تری متوپریم – سولفامتوکسازول (Trimethoprim – sulfamethoxazole) 

برای موارد شدید عفونت، بیمار باید در بیمارستان بستری شود. در این موارد بیمار درد شدیدی را به همراه تب بالا و استفراغ احساس می‌کند و این احساس ناخوشایند بعد از چند روز مصرف آنتی بیوتیک به صورت خوراکی بهبود پیدا نمی‌کند. در مواردی، اگر وضعیت بیمار بسیار بد باشد، برای بیمار مواد مخدر تجویز خواهد شد. 

اپیدیدیمیت توبرکلوزیس بسیار جدی و در عین حال نادر است و با داروهای ضد توبرکلوزیس درمان می‌شود. اگر شدت آسیب زیاد باشد، برای برداشتن بیضه‌ها و مجرای اپیدیدیم جراحی انجام می‌شود. 

اگر اپیدیدیمیت به دلیل مصرف آمیودارون (amiodarone) ایجاد شده باشد، با قطع مصرف دارو بهبود خواهد یافت. 

برای انواع ته را بالای سطح قلب قرار دهند. این کار به جریان بهتر خون و کاهی تورم و درد کمک می‌کند. قرار دادن یخ روی کیسه‌ی بیضه و نوشیدن مایعات به اندازه‌ی کافی به بهبود علائم  بیماری کمک می‌کند. 

داروهای ضد التهابی ماند ایبوپروفن (ibuprofen) یا ناپروکسن (naproxen) تورم که باعث ایجاد درد شده را کاهش می‌دهند. اگر درد خیلی شدید باشد در دوره‌های کوتاه مدت داروهای مخدر یا نارکوتیک (narcotic) تجویز می‌شود. این دسته از داروها را نباید به مدت زیاد و به مقدار فراوان مصرف کرد. 

درمان اپیدیدیمیت مزمن

برای درمان این نوع از بیماری معمولاً دارو تجویز می‌شود که دارو تا حد زیادی درد را تسکین می‌دهد. دارو و استفاده از حوله‌ یا پارچه‌ی گرم درمان‌های استاندارد این مشکل هستند. 

اگر با داروهای معمول مشکل برطرف نشود، داروی دیگری برای فرد تجویز می‌شود و یا اینکه بیمار به یک متخصص درد ارجاع می‌شود. اگر تمام راه‌های درمانی موثر نباشد، مجرای اپیدیدم به کمک جراحی خارج می‌شود. در این مدل جراحی بیضه‌ها سر جای خود خواهند ماند. 

درمان عفونت بیضه حاد 

بهترین درمان برای عفونت باکتریایی آنتی بیوتیک‌ها هستند. داروهای مسکن علائم  را کاهش می‌دهند. درمانی برای اوریون حاد وجود ندارد و این عارضه معمولاً با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند. 

بعد از درمان عفونت بیضه باید در چه مواردی مراقب بود؟

اپیدیدیمیت حاد و اپیدیدیمو- اورکیتیس  حاد 

برای موارد عفونی، فرد بعد از دو یا سه روز احساس بهبودی خواهد کرد. اگر این اتفاق نیفتد و قرمزی در ناحیه بیضه همچنان باقی باشد، بیمار باید با پزشک تماس بگیرد. حتی بعد از مصرف یک دوره کامل آنتی بیوتیک، گاهی بهبودی کامل و رفع التهاب هفته‌ها تا ماه‌ها به طول می انجامد. گاهی تورم تا ماه‌ها ادامه خواهد داشت. بیمار باید در حالی که پایین تنه و کیسه بیضه را بالاتر از سطح زمین قرار داده، استراحت کند. این کار را باید به مدت یک یا دو روز تکرار کرد. 

موارد اپیدیدیمیت توبرکلوزیس (بدون جراحی) لازم است ماه‌ها دارو مصرف کند تا درمان شود. احتمال کوچک شدن بیضه بعد از درمان وجود دارد. 

اپیدیدیمیت آمیودارون بعد از کاهش دوز دارو و یا قطع مصرف دارو بهبود پیدا می‌کند. 

اپیدیدیمیت شیمیایی بعد از طی مراحل درمان به صورت کامل بهبود می‌یابد. 

بعد از پایان مراحل درمان، هر چند وقت یکبار به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید بیماری باز نخواهد گشت. 

اپیدیدیمیت مزمن

علائم  اپیدیدیمیت مزمن به تدریج از بین می‌رود یا اینکه رفع شده و بعد از مدتی دوباره ظاهر می‌شود. گاهی فرد ماه‌ها و یا حتی سال‌ها مجبور به مصرف داروهای ضد التهابی است. علائم  گاهی بهتر و گاهی بدتر خواهند شد. 

اگر جراحی انجام شود، بعد از چند هفته علائم  خفیف می‌شوند. اگر جراحی کمکی به بهبود بیماری نکند، پزشک برای فرد دارو تجویز خواهد کرد. در مواردی هم برای مسدود کردن اعصاب طناب اسپرماتیک یا منوی (spermatic cord) جراحی‌های کوچک انجام می‌شود. 

عفونت بیضه حاد 

درد اغلب بعد از گذر از مرحله‌ی حاد از بین می‌رود و بعد از آن بیضه اغلب کوچک تر می‌شود. 

سوالات متداول  درباره‌ی عفونت بیضه

• اگر بعد از سه روز مصرف آنتی بیوتیک درد و تورم بهبود پیدا نکند، چه کاری باید انجام داد؟

بیش‌تر موارد حاد بیماری بعد از مصرف آنتی بیوتیک بهبود پیدا می‌کنند. اما برخی اوقات نیاز است که آنتی بیوتیک مصرفی عوض شود و یا فرد برای دریافت یک آنتی بیوتیک قوی‌تر در بیمارستان بستری شود؛ این نوع آنتی بیوتیک به صورت وریدی به بیمار داده خواهد شد. 

اگر آنتی بیوتیک علائم  بیماری را متوقف نکند، پزشک احتمال ابتلای بیمار به توبرکلوزیس اپیدیدیمیت را بررسی خواهد کرد. اگر مقدار زیادی چرک و آبسه تشکیل شده باشد، اقدامات دیگری باید انجام داد. در چنین مواقعی گاهی نیاز است که آبسه‌ها خالی شده و یا حتی بخشی از مجاری اپیدیدیمیت خارج شود. 

بیضه‌ی مرده با رگ‌های خونی تخریب شده یا انفارکتوس بیضه و یا عفونتی که از طریق پوست به بیرون نشت می‌کند یا کوتانئوس فیستولا هم نیاز به انجام جراحی دارند. 

• آیا امکان انتقال عفونت به شریک جنسی وجود دارد؟

بله، اگر عفونت نوعی از عفونت‌های قابل انتقال جنسی باشد، این امکان وجود دارد. این مورد بیش‌تر در مردان زیر 40 سالی که از نظر جنسی فعال باشند، رخ می‌دهد. در این مورد عفونت از طریق انجام رابطه‌ی جنسی منتقل می‌شود. در این شرایط شریک جنسی هم باید اقدامات درمانی را انجام دهد. 

خیر، اگر عفونت باکتریایی ناشی از مجاری ادراری باشد، این امکان وجود ندارد. در این مورد خطر ابتلای شریک جنسی وجود ندارد. 

• آیا در صورت ابتلا، احتمال بچه دار شدن بیمار کاهش پیدا می‌کند؟

اگر در اثر ابتلا به اوریون بیضه و یا توبرکلوزیس اپیدیدیمیت، بیضه کوچک شود، مقدار کم‌تری اسپرم هم تولید خواهد کرد. در موارد نادر، مجاری اپیدیدیم بعد از بروز عفونت مسدود می‌شود و همین مقدار اسپرم یکی از اسپرم‌ها را کم می‌کند. اگر تنها یک بیضه با این وضعیت درگیر شود، شانس پدر شدن بیمار همچنان به قوت خود باقی خواهد بود. 

• آیا تولید هورمون توسط بیضه‌ی عفونی تولید خواهد شد؟

در بیش‌تر موارد، در تولید اسپرم و هورمون تغییری رخ نخواهد داد. در موارد نادر اما بیضه قادر به تولید تستوسترون یا اسپرم نخواهد بود. در این مورد با پزشک اورولوژیست خود صحبت کنید. 

• آیا اپیدیدیمیت یا عفونت بیضه منجر به سرطان می‌شود؟

این عفونت‌ها به سرطان ارتباطی ندارند. با این همه در مواردی که بهبودی حاصل نمی‌شود، با معاینه‌ی بالینی پزشک و انجام سونوگرافی عامل ایجاد درد مشخص خواهد شد. بیش‌تر انواع سرطان بیضه بدون درد هستند، ولی درصد کمی از آن‌ها با درد در این ناحیه آغاز می‌شوند. 

شما می‌توانید هرگونه سوال در رابطه با موضوع این مقاله را در بخش نظرات بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ داده شود.

منبع:

urologyhealth.org