عفونت بیضه (ارکیت) و اپیدیدیم؛ بررسی علائم، علل و نحوه درمان

عفونت بیضه یا ارکیت، به التهاب و مشکلات بیضه‌ها اشاره دارد و ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی است. این مشکل معمولاً با درد، تورم و قرمزی همراه است و اغلب در مردان 14 تا 35 سال دیده می‌شود. این بیماری، اگر به‌موقع توسط پزشک اورولوژیست درمان نشود، ممکن است به عوارضی مانند آتروفی (کوچک شدن) بیضه و ناباروری منجر شود. در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به بررسی علائم بیماری اورکیت و انواع روش‌های درمان آن، می‌پردازیم. پس همراه ما باشید.

در انتهای این مطلب می‌توانید سوالات خود را در بخش نظرات بنویسید و پاسخ آن را از کارشناس سلامتی دکتردکتر دریافت کنید.

عفونت بیضه چیست؟

عفونت بیضه یا اورکیت (Orchitis)، به التهاب و عفونت در یک یا هر دو بیضه گفته می‌شود. این بیماری معمولا ناشی از عفونت ویروسی (مخصوصا ویروس اوریون) یا عفونت باکتریایی ناشی از عفونت ادراری یا بیماری‌های مقاربتی (مانند کلامیدیا یا سوزاک) است.

ارکیت معمولا به تنهایی رایج نیست و اغلب با التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) همراه است.

تفاوت ارکیت و اپیدیدیمیت چیست؟

ارکیت و اپیدیدیمیت، دو عارضه شایع با درد و التهاب در ناحیه بیضه هستند. با وجود علائم مشترک، این دو بیماری از نظر علت ایجاد و نحوه درمان، متفاوت هستند اما شناخت تفاوت آن‌ها ضروری است.

• ارکیت؛ التهاب خود بیضه‌ها است و معمولاً در نتیجه‌ی یک عفونت یا ویروس ایجاد می‌شود.
• اپیدیدیمیت؛ با درد، التهاب و تورم مجرای اپیدیدیم همراه است و اغلب ناشی از عفونت‌های باکتریایی است. این بیماری دو حالت حاد (ناگهانی) و مزمن (بلند مدت) دارد. در اپیدیدیمیت حاد، بیمار به سرعت احساس درد و قرمزی در ناحیه‌ی بیضه خواهد داشت. در اپیدیدیمیت مزمن، درد به آهستگی پیشرفت کرده و برای مدت زیادی باقی می‌ماند.

در جدول زیر، مقایسه ارکیت و اپیدیدیمیت را مشاهده می‌کنید:

جدول تفاوت و شباهت ارکیت و اپیدیدیمیت

اگر این دو التهاب به‌طور هم‌زمان ایجاد شوند، اپیدیدیموارکیت ایجاد می‌شود.

علائم عفونت بیضه

علائم این بیماری، می‌تواند با توجه به نوع عفونت (اپیدیدیمیت یا اورکیت) متفاوت باشد. در ادامه، نشانه‌های شایع درگیری عفونی در بیضه را مشاهده کنید:

علائم اورکیت (التهاب بیضه)

علائم شایع این عارضه عبارتند از:

• درد بیضه؛ احتمال شروع درد از یک بیضه و گسترش آن به کل کیسه بیضه
• تورم و قرمزی؛ متورم و داغ شدن بیضه.
• تب
• درد زیر شکم
• عامل ویروسی؛ معمولاً به دلیل ویروس اوریون ایجاد می‌شود. در این حالت، درد بیضه و زیر شکم ۳ تا ۷ روز پس از تورم غدد پاروتید (غده‌های بزاقی) آغاز می‌شود.

برای شناخت علل درد بیضه در آقایان، این مطلب از دکتردکتر را مطالعه کنید.

علائم اپیدیدیمیت

اپیدیدیمیت در دو نوع حاد و مزمن ایجاد می‌شود، که هرکدام با علائم زیر همراهند:

علائم اپیدیدیمیت حاد:

علائم این عارضه، شدیدتر هستند و شامل موارد زیر هستند:

• درد ناگهانی بیضه و کشاله ران؛ درد از پشت بیضه شروع شده و علاوه‌بر بیضه، به کشاله ران گسترش می‌یابد.
• تورم و قرمزی
• تب، لرز و احساس ناخوشی

این عارضه اگر ناشی از عفونت‌های باکتریایی مانند کلامیدیا و گنوره باشد، علائم خود بیماری مانند ترشحات آلت تناسلی را نیز به‌همراه خواهد داشت.

اپیدیدیمیت مزمن

اپیدیدیمیت مزمن، که التهاب طولانی‌مدت اپیدیدیم است، با علائم خفیف‌تر همراه است. علائم این عارضه، معمولا با فعالیت، تشدید می‌شوند:

• درد طولانی در کیسه بیضه؛ درد تدریجی شروع می‌شود و معمولاً خفیف‌تر از نوع حاد است.
• تورم و قرمزی خفیف
• ادامه علائم؛ علائم از چند هفته تا چند ماه ادامه می‌یابند.

علائم عفونت‌های همراه با التهاب بیضه

با انتشار عفونت از نواحی دیگر، همزمان با التهاب بیضه، عفونت‌های دیگری نیز ایجاد می‌شوند. این عفونت‌ها معمولا در نواحی مختلف دستگاه تناسلی، ادراری، یا دیگر ارگان‌های بدن ایجاد می‌شوند و عفونت و ورم بیضه را تشدید می‌کنند:

• عفونت ادراری؛ درد، سوزش و تکرر ادرار
• عفونت پروستات؛ درد بین کیسه بیضه و مقعد، تکرر و سوزش ادرار
• عفونت کلیه؛ تب، درد در ناحیه پهلو و احساس ناخوشی

علائم اپیدیدیمیت ارکیت:

علائم اپیدیدیمیت ارکیت، اغلب دردناک‌تر از دیگر انواع عفونت‌های دستگاه تناسلی مردانه است. در ادامه، به بررسی علائم آن می‌پردازیم:

• درد شدید بیضه؛ که می‌تواند با حرکت، بدتر شود.
• تورم و قرمزی بیضه
• تب و لرز: تب شدید و همراه با احساس ناخوشی عمومی
• حساسیت به لمس؛ کیسه بیضه دردناک و حساس به لمس می‌شود.
• مشکلات ادراری؛ اگر این عارضه ناشی از عفونت‌های باکتریایی باشد، موجب سوزش و تکرر ادرار یا حتی وجود خون در ادرار می‌شود.
• درد هنگام انزال
• درد در کشاله ران
• درد زیر شکم
• ترشحات غیرطبیعی از آلت تناسلی؛ درصورت وجود عفونت باکتریایی

مقایسه علائم التهاب بیضه و اپیدیدیم

در جدول زیر، علائم انواع التهاب و عفونت بیضه چپ و راست بررسی شده‌اند:

نوع عارضه	علائم مشترک	علائم ویژه هر عارضه
ارکیت	درد، تورم، قرمزی و تب	درد بیضه و زیر شکم- ترشحات غیرطبیعی از آلت تناسلی (احتمالی)
اپیدیدیمیت حاد		درد ناگهانی بیضه و کشاله ران- لرز و احساس ناخوشی- ترشحات آلت تناسلی (احتمالی)
اپیدیدیمیت مزمن		درد طولانی‌مدت و تدریجی- تورم و قرمزی خفیف- علائم ادامه‌دار
اپیدیدیمیت ارکیت		درد شدید بیضه – حساسیت به لمس- مشکلات ادراری (سوزش، تکرر، خون در ادرار)- درد هنگام انزال- ترشحات غیرطبیعی از آلت تناسلی (احتمالی).

علل عفونت و التهاب بیضه

عفونت و التهاب بیضه، معمولا ناشی از دو عامل اصلی عفونت‌های باکتریایی و عفونت ویروسی است. در ادامه با هرکدام از این علل، به‌صورت مفصل آشنا خواهیم شد:

عفونت‌های باکتریایی

عفونت‌های باکتریایی، شایع‌ترین علت این بیماری است. باکتری‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم از طریق مجاری ادراری یا تناسلی به بیضه‌ها منتقل شده و التهاب و عفونت ایجاد کنند. این نوع عفونت‌ها، معمولا از طریق سیستم تناسلی یا ادراری گسترش می‌یابند.

بیماری‌های مقاربتی

بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک و کلامیدیا، از شایع‌ترین علت التهاب ناحیه تناسلی هستند. این بیماری‌ها می‌توانند از طریق تماس جنسی غیرمحافظت‌شده به مجاری تناسلی سرایت کرده و در نهایت به اپیدیدیم یا بیضه‌ها منتقل شوند.

عفونت دستگاه ادراری

عفونت‌های دستگاه ادراری مانند عفونت‌های مثانه یا پروستات می‌توانند به بیضه‌ها گسترش یابند. در صورتی که باکتری‌ها از مجاری ادراری به اپیدیدیم سرایت کنند، التهاب اپیدیدیم و بیضه رخ می‌دهد.

عفونت قارچی بیضه

در برخی موارد، عفونت قارچی می‌تواند باعث التهاب در بیضه‌ها شود. این عفونت‌ معمولا در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف‌تر دیده می‌شود و با ضدقارچ درمان می‌شود.

عوامل مساعد:

در ادامه با برخی از علل غیرمستقیم ایجاد عفونت مثانه آشنا خواهید شد:

• پروستات بزرگ؛ که منجر به مسدود شدن مثانه می‌شود
• عفونت غده‌ی پروستات
• دیابت
• انسداد مجرای میزراه 
• عفونت مکرر دستگاه ادراری
• استفاده از کاتتر ادراری (سوند)
• برگشت ادرار به سمت مجرای اپیدیدیم؛ که معمولاً بعد از برداشتن اجسام سنگین ایجاد می‌شود و تنها باعث تورم می‌شود.
• مصرف داروی آمیودارون؛ دوزهای بالای این دارو، در بافت‌های اپیدیدیم تجمع می‌کند و باعث واکنش التهابی می‌شود.
• عفونت جریان خون (سپتیسمی)؛ زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها یا عوامل عفونی از طریق جریان خون به سایر نقاط بدن، از جمله بیضه‌ها، گسترش می‌یابند.
• اختلالات سیستم ایمنی؛ بیماری‌هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.
• رابطه جنسی محافظت‌نشده
• عدم رعایت بهداشت فردی
• سن؛ مردان بالای 50 سال، به‌دلیل مشکلات پروستات و مردان جوان، به‌دلیل داشتن فعالیت‌های جنسی.
• ضربه یا آسیب دیدن بیضه‌ها

جمع‌بندی علل التهاب بیضه و اپیدیدیم:

در جدول زیر، خلاصه‌ای از علل عفونت و التهاب بیضه را مشاهده می‌کنید:

تشخیص التهاب بیضه

تشخیص این بیماری معمولاً از طریق ارزیابی علائم بالینی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش‌های مربوطه، انجام می‌شود. پزشک معمولاً از روش‌های تشخیصی مختلف برای تأیید عفونت استفاده می‌کند:

معاینه فیزیکی

در معاینه فیزیکی، پزشک به بررسی بیضه‌ها و ناحیه تناسلی می‌پردازد. در این روش، با لمس بیضه‌ها، شدت درد، تورم، حساسیت و علائم التهابی بررسی می‌شوند. این معاینه برای تشخیص عفونت و آسیب‌های دیگر ضروری است.

غربالگری STI

در صورتی که بیمار، مشکوک به عفونت‌های مقاربتی (STI) باشد، غربالگری STI برای شناسایی عفونت‌های قابل انتقال از راه جنسی، مانند سوزاک یا کلامیدیا انجام می‌شود. این روش، یکی از موثرترین روش‌های تشخیص این بیماری است.

آزمایش‌های ادرار و خون

آزمایش‌های ادرار، وجود عفونت در دستگاه ادراری را نشان می‌دهند؛ در حالی که آزمایش‌های خون ممکن است نشان‌دهنده عفونت سیستمیک یا عفونت باکتریایی باشند.

تصویربرداری (سونوگرافی)

سونوگرافی می‌تواند به شناسایی محل دقیق تورم، میزان تجمع مایعات یا هر گونه مشکل در بیضه‌ها کمک کند.

عفونت بیضه در کودکان

کودکان نیز مانند بزرگسالان، ممکن است به این بیماری مبتلا شوند اما عفونت و ورم بیضه در نوجوانان و کودکان، اغلب به دلایل غیرمقاربتی رخ می‌دهند. درحالی‌که عفونت‌های بزرگسالان، بیشتر به علت عفونت‌های مقاربتی یا عفونت‌های باکتریایی غیرمقاربتی ایجاد می‌شوند.

علائم عفونت بیضه در کودکان

علت عفونت بیضه در نوجوانان و کودکان، شامل موارد زیر است:

• ترشحات مجرای ادرار
• ناراحتی لگن یا پایین شکم
• درد یا سوزش ادرار
• قرمزی یا حساسیت اسکروتوم
• تب و لرز

در هنگام مشاهده این علائم، فورا به پزشک اطفال مراجعه کنید.

علل عفونت‌های بیضه کودکان

در کودکان زیر سن بلوغ، عفونت ممکن است از مثانه یا کلیه آغاز شده و بیضه‌ها را نیز درگیر می‌کند. همچنین عوامل زیر از علل عفونت بیضه نوجوانان و کودکان است:

• آسیب یا ضربه به آلت تناسلی
• عفونت مجرای ادرار یا لوله اپیدیدیم
• ریفلاکس ادرار به اپیدیدیم
• پیچ خوردگی یا چرخش اپیدیدیم

برخی از پسران به دلایل مختلف، بیشتر از دیگران به التهاب بیضه مبتلا می‌شوند. در ادامه، دلایل عمده این مسئله آورده شده است:

• اختلالات آناتومیکی؛ مانند هیپوسپادیاس (وجود سوراخ غیرطبیعی مجرای ادرار) یا تنگی مجرای ادرار
• عدم ختنه؛ که امکان تجمع باکتری‌ها، زیر پوست ختنه‌گاه را افزایش می‌دهد.
• سابقه ژنتیکی

آیا انواع عفونت‌‌های بیضه قابل درمان هستند؟

بله، عفونت‌ اورکیت (بیضه) قابل درمان است. درمان این عفونت باید با توجه به علت بروز آن، انتخاب شود. در ادامه با روش‌های درمان این بیماری آشنا خواهید شد.

درمان عفونت و التهاب بیضه

درمان این عارضه، بسته به علت و شدت عفونت، ممکن است شامل درمان دارویی و درمان‌های خانگی باشد. هدف اصلی درمان، از بین بردن عامل عفونت، تسکین علائم و جلوگیری از عوارض جدی مانند ناباروری است.

درمان دارویی

آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا برای درمان انواع عفونت بیضه باکتریایی تجویز می‌شوند. انتخاب آنتی‌بیوتیک به نوع باکتری عامل عفونت و شدت بیماری بستگی دارد؛ همچنین داروهای ضدویروسی و ضدالتهابی نیز در صورت لزوم استفاده می‌شوند.

آنتی‌ بیوتیک

در ادامه، بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت بیضه ها را معرفی خواهیم کرد:

• درمان ارکیت باکتریایی؛ قرص سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) و داکسی‌سایکلین (Doxycycline) تجویز می‌شوند.
• درمان عفونت ناشی از باکتری‌های انتروکوک؛ آموکسی‌سیلین (Amoxicillin) و سفالوسپورین‌ها (مثل سفالکسین Cefalexin)
• درمان ارکیت ناشی از بیماری‌های مقاربتی؛ آزیترومایسین (Azithromycin) یا دوکسی‌سایکلین (Doxycycline)

این داروها به‌ویژه در درمان عفونت‌های بیضه ناشی از بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک مؤثر هستند. همچنین، مصرف قرص مترونیدازول برای درمان عفونت‌ و ورم بیضه نیز متداول است، اما تجویز آن به تشخیص پزشک و نوع باکتری عامل عفونت، بستگی دارد.

داروهای ضدویروسی

در موارد ارکیت ویروسی، درمان دارویی شامل آنتی‌ویروس‌هایی مانند آیدووزیر (Acyclovir) یا وال آیدووزیر (Valacyclovir) است.

مسکن‌ها

عفونت اورکیت، ناشی از هر علتی که باشد، معمولا با درد همراه است. بنابراین، برای کاهش درد و التهاب، داروهای مسکن مثل ایبوپروفن (Ibuprofen) یا پاراستامول (Paracetamol) ممکن است تجویز شوند.

درمان خانگی عفونت بیضه

روش‌های درمان التهاب و ورم بیضه در خانه، معمولا برای کاهش التهاب و درد به‌کار می‌رود اما جایگزین درمان پزشکی نیست. در ادامه با برخی از این روش‌ها آشنا خواهیم شد:

• استراحت کافی و دوری از فعالیت‌های سنگین
• استفاده از کمپرس سرد؛ البته هرگز یخ را به‌صورت مستقیم روی پوست قرار ندهید.
• نوشیدن آب و مایعات؛ برای کمک به دفع سموم بدن
• نشستن در آب گرم؛ برای کاهش درد و رفع انقباض عضلات
• مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه؛ برای تقویت سیستم ایمنی بدن

درمان عفونت بیضه با طب سنتی

طب سنتی هم مانند درمان خانگی، نمی‌تواند جایگزین روش پزشکی باشد و تنها به کاهش برخی از علائم بیماری، کمک می‌کند. برخی از روش‌های طب سنتی که ممکن است برای درمان موثر باشند، عبارت‌اند از:

• مصرف گیاهان ضدالتهاب و ضدعفونی‌کننده؛ مانند زنجبیل، سیر و زردچوبه
• روغن‌های گیاهی؛ مانند روغن نعناع، اسطوخودوس و سیاه‌دانه
• کمپرس گرم و سرد؛ برای بهبود جریان خون و کاهش التهاب و تورم
• تقویت سیستم ایمنی؛ با مصرف غذاهای حاوی ویتامین C، بابونه و آویشن

مدت درمان درد بیضه

مدت زمان درمان عفونت ارکیت، به عوامل مختلفی مانند شدت عفونت، عامل ایجادکننده و وضعیت بیمار بستگی دارد. به‌طور کلی، بازه‌های زمانی تخمینی برای عوامل این بیماری را در ادامه مشاهده می‌کنید:

عوارض التهاب بیضه

این بیماری در صورتی که به‌موقع و به‌درستی درمان نشود، می‌تواند به برخی مشکلات جدی منجر شود که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید:

• آتروفی یا کوچک شدن بیضه؛ ناشی از تحلیل رفتن و کوچک شدن بیضه‌هاست.
• آبسه بیضه؛ تشکیل یک توده پر از چرک در داخل یا اطراف بیضه که معمولا نیاز به جراحی دارد.
• ناباروری یا کاهش باروری؛ اگر عفونت به لوله‌های اپیدیدیم یا بیضه‌ آسیب برساند، تولید و انتقال اسپرم مختل شود.
• عفونت مزمن بیضه (ارکیت مزمن)؛ ممکن است عفونت به شکل مزمن باقی بماند و باعث درد و التهاب طولانی شود.
• گسترش عفونت؛ به سایر قسمت‌های بدن، مانند پروستات یا کلیه‌ها.

آیا عفونت بیضه خطرناک است؟

التهاب بیضه‌ها و اپیدیدیم، اگرچه در بیشتر موارد با درمان مناسب قابل کنترل است، اما به دلیل احتمال بروز عوارض جدی، نیازمند تشخیص و درمان سریع است. درمان نشدن این بیماری، خطراتی مانند ناباروری و گسترش عفونت را به‌همراه دارد.

پیشگیری از عفونت اورکیت

برای پیشگیری از التهاب بیضه، رعایت چند نکته ضروری است:

• پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی؛ مانند استفاده از کاندوم، اجتناب از روابط پرخطر جنسی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای.
• تزریق واکسن MMR؛ برای پیشگیری از اوریون.
• پیشگیری از عفونت ادراری؛ با نوشیدن مایعات، رعایت بهداشت فردی
• درمان سریع عفونت ادراری
• مراقبت از بیضه‌ها؛ برای جلوگیری از آسیب و ضربه.
• تقویت سیستم ایمنی؛ با تغذیه سالم، خواب کافی و کاهش استرس.
• مراجعه فوری به پزشک؛ هنگام مشاهده علائمی مانند تب، درد یا ورم بیضه‌ها.

نکته! پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی و عفونت‌های ادراری، نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به این بیماری دارد.

چه زمانی برای درمان عفونت بیضه به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیماری عفونت اورکیت، تشخیص و درمان زودهنگام اهمیت بالایی دارد. بنابراین، لازم است علائمی که نیاز به مراجعه فوری دارند را به‌خاطر بسپارید:

• درد شدید یا ناگهانی در بیضه‌
• تورم یا قرمزی در یک یا هر دو بیضه
• تب و لرز
• حالت تهوع یا استفراغ
• درد در هنگام ادرار
• مشاهده خون در ادرار یا منی
• ترشح غیرطبیعی از مجرای ادرار

در صورت مشاهده یکی از علائم فوق، به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده عفونت، پیچ‌خوردگی بیضه یا مشکلاتی باشند که نیاز به درمان فوری دارند. برای دریافت مشاوره و نوبت بهترین پزشکان ایرانی، به پلتفرم آنلاین و سلامتی دکتردکتر مراجعه کنید.

منابع:

urologyhealth.org

سوالات متداول