مدفوع چرب یا استئاتوره حالتی است که در آن مدفوع حاوی مقدار زیادی چربی جذب‌نشده است. این وضعیت باعث می‌شود مدفوع ظاهری حجیم، شل، بدبو و گاهی رنگ روشن داشته باشد و روی سطح آب شناور بماند. علت آن معمولاً اختلال در هضم یا جذب چربی‌ها در دستگاه گوارش است که می‌تواند به دلیل مشکلاتی مانند نارسایی لوزالمعده، بیماری‌های کبد و صفرا یا بیماری‌های روده‌ای باشد. استئاتوره یک نشانه است و نیازمند بررسی پزشکی برای یافتن علت زمینه‌ای و درمان مناسب است.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به این موضوع خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.
اگر سوالی دارید، در ادامه بنویسید تا کارشناس سلامت و پزشکی دکتردکتر پاسخ دهد.
مدفوع چرب چیست؟
مدفوع چرب یا استئاتوره وضعیتی است که شکل و رنگ طبیعی مدفوع دستخوش تغییر شده و در آن مقدار زیادی چربی جذب نشده همراه با مدفوع دفع می‌شود. این مشکل معمولاً به دلیل اختلال در هضم یا جذب چربی‌ها در دستگاه گوارش رخ می‌دهد.
مدفوع در این حالت اغلب حجیم، شل، بدبو، براق و چرب به نظر می‌رسد و ممکن است روی سطح آب شناور بماند. استئاتوره نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی پانکراس، سندروم سو جذب، اختلالات صفراوی یا بیماری‌های روده‌ای است و نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.
علائم مدفوع چرب
علائم مدفوع چرب (استئاتوره) معمولاً شامل موارد زیر است:
- مدفوع حجیم و شل
- چرب و براق بودن ظاهر مدفوع
- شناور ماندن مدفوع روی آب
- مدفوع سبز
- بوی بسیار بد و زننده
- مدفوع زرد
- احساس دفع ناکامل یا مکرر
- چسبیدن مدفوع به دیواره توالت و نیاز به شست‌وشوی زیاد
چه چیزی باعث مدفوع چرب می‌شود؟
مدفوع چرب زمانی ایجاد می‌شود که چربی‌ها به‌طور کامل در دستگاه گوارش هضم یا جذب نشوند. دلایل اصلی آن عبارتند از:
اختلال در عملکرد لوزالمعده (پانکراس)
لوزالمعده عضوی کلیدی در هضم چربی‌هاست زیرا آنزیم‌های گوارشی مانند لیپاز را تولید می‌کند. اگر عملکرد این غده دچار اختلال شود، چربی‌های غذایی نمی‌توانند به‌طور کامل تجزیه شوند. در نتیجه، بخش زیادی از چربی‌ها بدون هضم از روده عبور کرده و همراه با مدفوع دفع می‌شوند.
بیماری‌هایی مانند نارسایی برون‌ریز پانکراس، پانکراتیت مزمن و فیبروز کیستیک از دلایل رایج این مشکل هستند. این وضعیت علاوه بر مدفوع چرب، ممکن است با کاهش وزن، سوءتغذیه و کمبود ویتامین‌های محلول در چربی همراه باشد.
اختلال در ترشح یا جریان صفرا
صفرا برای شکستن و حل کردن چربی‌ها در روده نقش اساسی دارد. اختلال در تولید یا جریان صفرا باعث می‌شود چربی‌ها در فرآیند هضم به‌خوبی امولسیفیه نشده و جذب روده‌ای آن‌ها مختل شود. انسداد مجاری صفراوی به‌علت سنگ کیسه صفرا یا تومورها، بیماری‌های کبدی مانند سیروز و اختلالاتی نظیر کلانژیت اسکلروزان اولیه از مهم‌ترین عوامل این گروه هستند. در چنین شرایطی، علاوه بر مدفوع چرب، علائمی مثل زردی پوست و چشم، خارش بدن و ادرار تیره نیز ممکن است ظاهر شوند.
بیماری‌های روده کوچک
روده باریک محل اصلی جذب چربی‌ها و سایر مواد مغذی است. آسیب به بافت یا پرزهای روده‌ای سطح جذب را کاهش داده و باعث می‌شود چربی‌ها بدون جذب از بدن دفع شوند. بیماری‌هایی مانند سلیاک که در اثر حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود، بیماری کرون با التهاب مزمن روده و عفونت‌های انگلی مانند ژیاردیا از علل شایع این اختلال هستند. بیماران اغلب علاوه بر مدفوع چرب، دچار اسهال مزمن، کاهش وزن و علائم کمبود مواد مغذی می‌شوند.
سایر عوامل
برخی داروها و مداخلات جراحی نیز می‌توانند فرآیند طبیعی هضم و جذب چربی‌ها را مختل کنند. داروهایی مانند ارلیستات که برای کاهش وزن تجویز می‌شوند، با مهار آنزیم لیپاز از جذب چربی‌ها جلوگیری می‌کنند و باعث دفع آن‌ها از طریق مدفوع می‌شوند.
همچنین جراحی‌هایی که بخشی از روده کوچک را برمی‌دارند مانند جراحی‌های چاقی یا در موارد سندرم روده کوتاه، سطح جذب را کاهش داده و به استئاتوره منجر می‌شوند.
مدفوع چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص مدفوع چرب (استئاتوره) معمولاً بر اساس شرح حال، معاینه بالینی و آزمایش تکمیلی انجام می‌شود. پزشک ابتدا به علائمی مانند مدفوع حجیم، بدبو، براق و شناور توجه می‌کند. سپس برای تأیید وجود چربی در مدفوع و یافتن علت زمینه‌ای، آزمایش‌های زیر را درخواست می‌کند:
- آزمایش کیفی چربی مدفوع؛ با استفاده از رنگ‌آمیزی سودان III، وجود قطرات چربی در نمونه مدفوع بررسی می‌شود.
- آزمایش کمی چربی مدفوع؛ میزان چربی دفع‌شده در مدفوع طی ۷۲ ساعت اندازه‌گیری می‌شود. اگر بیش از ۷ گرم چربی در روز دفع شود، تشخیص استئاتوره مطرح می‌شود.
- آزمایش الاستاز مدفوع؛ برای ارزیابی عملکرد لوزالمعده و بررسی نارسایی آنزیم‌های گوارشی.
- آزمایش خون و سونوگرافی یا CT شکم؛ در صورت شک به بیماری‌های کبد، صفرا یا لوزالمعده برای شناسایی علت زمینه‌ای انجام می‌شود.
این بررسی‌ها کمک می‌کنند تا علاوه بر تأیید وجود چربی در مدفوع، منشأ اختلال در هضم یا جذب چربی‌ها نیز مشخص شود.
برای درمان استئاتوره باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
برای درمان مدفوع چرب (استئاتوره)، ابتدا باید به دکتر گوارش مراجعه کرد، زیرا این متخصص در تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به پانکراس، کبد، صفرا و روده تخصص دارد. در صورت نیاز به بررسی اولیه یا مدیریت کلی، دکتر داخلی می‌تواند آزمایش‌های پایه را درخواست کرده و بیمار را به گوارش ارجاع دهد.
همچنین همکاری با دکتر تغذیه اهمیت دارد تا رژیم غذایی مناسب برای کاهش علائم و پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای تنظیم شود. در موارد نادر که استئاتوره ناشی از بیماری‌های متابولیک یا هورمونی باشد، مشاوره با دکتر غدد نیز ممکن است ضروری باشد.
مدفوع چرب (استئاتوره) چگونه درمان می شود؟
درمان مدفوع چرب (استئاتوره) بر اساس علت زمینه‌ای آن انجام می‌شود، زیرا استئاتوره یک علامت است و نه یک بیماری مستقل. رویکرد درمانی شامل موارد زیر است:
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
مدفوع چرب همیشه به دلیل یک اختلال زمینه‌ای در هضم یا جذب چربی‌ها رخ می‌دهد، بنابراین درمان اصلی، برطرف کردن علت آن است. اگر مشکل از نارسایی لوزالمعده باشد، جایگزینی آنزیم‌های گوارشی با داروهایی مانند پانکراتین یا لیپاز کمک می‌کند تا چربی‌ها بهتر تجزیه شوند.
در مواردی که استئاتوره ناشی از اختلالات صفراوی مانند انسداد مجاری صفراوی باشد، ممکن است اقدامات درمانی شامل جراحی یا روش‌های آندوسکوپیک باشد. در بیماری‌های روده‌ای مانند سلیاک یا بیماری کرون، درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و مصرف داروهای ضدالتهاب برای بهبود جذب روده‌ای است.
اصلاح رژیم غذایی
تغییرات غذایی نقش حمایتی مهمی در مدیریت مدفوع چرب دارد. مصرف چربی‌های سنگین و پرحجم باید محدود شود تا فشار کمتری بر دستگاه گوارش وارد شود. همچنین، توصیه می‌شود از چربی‌های زنجیره متوسط (MCT oil) استفاده شود.
این نوع چربی‌ها برخلاف چربی‌های معمولی نیاز به صفرا یا آنزیم‌های پانکراس برای هضم ندارند و به‌طور مستقیم از روده جذب می‌شوند. افزایش وعده‌های غذایی کوچک و مکرر نیز می‌تواند به بهبود وضعیت گوارشی کمک کند.
جایگزینی ویتامین‌ها و مواد مغذی
چون در استئاتوره، چربی‌ها جذب نمی‌شوند، ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E، K) نیز دچار کمبود می‌شوند. برای پیشگیری از عوارض ناشی از این کمبود، مصرف مکمل‌های این ویتامین‌ها به‌صورت خوراکی یا تزریقی توصیه می‌شود. در برخی بیماران ممکن است لازم باشد سایر مواد مغذی مانند آهن، کلسیم و روی نیز بررسی و جایگزین شوند.
پیگیری و پایش مداوم
حتی پس از شروع درمان، بیماران باید تحت نظر پزشک باشند تا میزان بهبود جذب چربی‌ها و وضعیت تغذیه‌ای آن‌ها بررسی شود. آزمایش‌های دوره‌ای خون، اندازه‌گیری ویتامین‌ها و ارزیابی علائم گوارشی به پزشک کمک می‌کند تا در صورت نیاز تغییراتی در درمان ایجاد کند. این مرحله برای پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت مانند سوءتغذیه و کاهش وزن حیاتی است.
داروهای مناسب درمان مدفوع چرب
داروهای تجویزی برای درمان استئاتوره بر اساس علت زمینه‌ای انتخاب می‌شوند و هدف آن‌ها بهبود هضم چربی‌ها و درمان بیماری اصلی است. برخی از داروهای بدون نسخه هم هستند که مستقیماً استئاتوره را درمان نمی‌کنند اما می‌توانند به کاهش علائم گوارشی و حمایت از هضم کمک کنند. داروهایی همچون:
- مکمل‌های آنزیم گوارشی گیاهیحاوی لیپاز، آمیلاز و پروتئا؛ برای کمک به هضم غذا در موارد خفیف
- مولتی‌ویتامین‌های حاوی ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E، K)؛ پیشگیری از کمبود ناشی از دفع چربی
- پروبیوتیک‌ها مانند کپسول لاکتوباسیلوس؛ برای بهبود سلامت روده و کاهش اسهال یا نفخ
- مکمل روغن MCT؛ منبع انرژی جایگزین که بدون نیاز به صفرا یا آنزیم‌های پانکراس جذب می‌شود
برای خرید آنلاین دارو و مکمل، می‌توانید از داروخانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.
درمان خانگی مدفوع چرب
برخی اقدامات خانگی می‌توانند به کاهش علائم و حمایت از روند بهبود کمک کنند:
- کاهش مصرف غذاهای پرچرب، سرخ‌کردنی‌ها و لبنیات پرچرب
- استفاده از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آووکادو
- مصرف چربی‌های زنجیره متوسط (MCT oil) برای جذب آسان‌تر
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متعدد به‌جای وعده‌های سنگین
- افزایش مصرف فیبر از طریق میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم‌آبی و حمایت از گوارش
- مصرف ماست پروبیوتیک یا مکمل‌های پروبیوتیک برای بهبود فلور روده
این روش‌ها تنها حمایتی هستند و در صورت تداوم علائم یا وجود نشانه‌هایی مانند کاهش وزن و زردی، مراجعه به پزشک ضروری است.
چقدر طول می‌کشد تا این مشکل درمان شود؟
در جدول زیر، بازه‌های زمانی مختلف درمان این مشکل را آورده‌ایم:
| علت زمینه‌ای | مدت زمان تقریبی درمان | توضیحات تکمیلی |
|---|---|---|
| نارسایی پانکراس (EPI) | چند هفته تا چند ماه پس از شروع آنزیم درمانی | با مصرف آنزیم‌های جایگزین، علائم اغلب سریع بهبود می‌یابند اما درمان ادامه‌دار است. |
| اختلالات صفراوی (انسداد مجاری) | از چند روز تا چند هفته پس از رفع انسداد | پس از باز شدن مجاری صفراوی یا جراحی، جذب چربی بهبود می‌یابد. |
| بیماری‌های روده‌ای (سلیاک، کرون) | چند ماه پس از شروع درمان بیماری زمینه‌ای | نیازمند درمان دارویی و تغییر رژیم غذایی است و ممکن است زمان‌بر باشد. |
| دارو یا رژیم غذایی نامناسب | ۱ تا ۲ هفته پس از قطع دارو یا اصلاح رژیم غذایی | با حذف عامل محرک، علائم معمولاً زودتر برطرف می‌شوند. |
چگونه می‌توان از این عارضه پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از مدفوع چرب (استئاتوره)، رعایت برخی نکات و مراقبت‌های پزشکی ضروری است. اولین و مهم‌ترین اقدام، تشخیص و درمان زودهنگام بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات کبد، صفرا، لوزالمعده و روده کوچک است. رعایت یک رژیم غذایی متعادل با کاهش مصرف غذاهای پرچرب و سنگین می‌تواند فشار روی دستگاه گوارش را کاهش دهد. استفاده از چربی‌های سالم و سبک و پرهیز از مصرف بیش‌ازحد الکل نیز اهمیت دارد.
افراد دارای بیماری‌های مزمن گوارشی باید به‌طور منظم تحت نظر پزشک گوارش باشند تا در صورت بروز اختلال در هضم یا جذب چربی، اقدامات لازم انجام شود. همچنین، حفظ یک سبک زندگی سالم با فعالیت بدنی کافی و مدیریت استرس به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و احتمال بروز این عارضه را کاهش می‌دهد.
آیا می‌توان با ویزیت آنلاین استئاتوره را درمان کرد؟
بله. برای صحبت درباره علائم یا به اشتراک گذاشتن پرونده پزشکی و تجویز نسخه، می‌توانید با استفاده از ویزیت آنلاین دکتر گوارش سامانه نوبت دهی دکتردکتر، به راحتی و از خانه با پزشک صحبت کنید. البته ممکن است پزشک درخواست مراجعه حضوری برای دفعات بعد دهد.
منبع:
سوالات متداول
سلام علیکوم عاقای داکتور
برای مو درد بباسیل چنانست که هر روز مویه کوشته و زینده می نوماید.
هرگاه در موستراب داخل میگردم و متفوع چرب خروج می‌شود بباسیل مو قولمبه اندر مخرج نومایان میگردد و ای متفوع بسی چرب و دردناک و جانکاه میباشد. بر مو بوفرمائین چه وکنم که سلامت یابوم؟ ممنوع
سلام
از پماد رکتول
و پماد آنتی همورویید
استفاده کنید
هر ۱۲ ساعت
و به متخصص جراحی مراجعه کنید
سلام من الان مدت دوماه وقتی چربی یا استرس بهم وارد میشه مدفوعم چربه در غیر اینصورت عادی حتی دوسه روز چربی نخوردم دیدم مدفوعم اصلا چرب نمیشه مشکل کجاست
سلام
جهت درخواست ازمایش بهتر است به متخصص داخلی مراجعه کنید
سلام امید که خوب باشید من رفلاکس معده دارم و چند روزی میشه بعد از غذا حس میکنم یه چیزی تو قفس سینم یعنی بالا معدم گیر کرده پزشک رفتم گفت ویروس اچ پایلوری دارم و ادویه میخورم حال متوجه شدم مدفوع چرپ دارم میشه بگید ایا مشکلی هست یانه ممنون خیلی ناراحتم
سلام
از موقعی که یادم هست همیشه باد شکم داشتم گاهی کم گاهی زیاد به تازگی باد شکم زیاد شده و هرساعت این بادها را دفع میکنم که بعضی مکان ها خب نمی‌شود و مجبورم خودم را نگهدارم تغذیه معمولی دارم از همه نوع غذاها استفاده میکنم مدفوع اکثر اوقات مایل به سفتی و چسبنده است و به سنگ توالت میچسبد حالت خاصی ندارم ولی بدنم اکثر اوقات خسته است لطفن راهنمایی بفرمایید
سلام من مدفوعم چرب وبسیار یبوست دارم دل درد هم دارم دست و پام تاول آب دار می‌زند
ببخشید اگه فردی مدفوع چرب داشته باشه می‌تونه دلیلش این باشه که کبد چرب داره؟
سلام بنده ۳۰ سالمه از بچگی که یادم میاد مدفوع چرب دارم والانم خیلی اذیتم به لحاظ شستن وتمیز شدن سرویس بهداشتی اما کمبود وزن ندارم ولی سایر علائم رو دارم وماهی ۴بار مدفوع چرب دارم باید چیکارکنم ؟
سلام من اولین باره که دچار مدفوع چرب میشم اما طوری بود که سطح دستشویی کلا روغنی شده بود… ممکنه بخاطر مصرف امگا ۳ باشه؟؟؟ ممکنه لوزوالمعده امگا رو جذب نکرده باشه یا اینکه کبدم چرب شده باشه؟
سلام جناب دکتر
من از بچگی مدفوع چرب دارم که بعضی وقت ها خوبه اما موقعی که غذاهای چرب می خورم پیدا میشه.
فقط در بچگی دکتر رفتم اما خوب نشده.
فعلا 28 سالمه و از لحاظ بدنی هم لاغرم.
در غذا خوردن هم اشتهام خوبه اما وزن نمیگیرم.
من کبد , گ ۳ دارم بد دوروزه کبد ام درد میکنه و از مدفوع ام چربی می ریزه
سلام بنده یه باردچارفیستول شدم وازهمان زمان مشکل دردفع مدفوع پیداکردم پیش فوق متخصص گوارشم رفتم
کولونوسکوپی انجام دادم هیچ مشکلی نبودولی جهت دفع مدفوع خیلی مشکلی دارم یعنی زندگیموتحت تاثیرقرارداده
احساس میکنم مدفوعم چرب وتیره وبدبومی باشد
راهنمایی بکنیدکه بایدچه وارکنم
سلام..من ي دختر ٧ ساله دارم ك از بچگي هر از گاهي مدفوع چرب داشته و گاهي قطره هاي روغني هم ديده شده…لاغره ولي كمبود وزن زيادي نداره..راه درمانش چيه!؟
سلام عزیزجهت بررسی به فوق" تخصص گوارش اطفال مراجعه کنید
سلام وقت بخیر
من ۲۴ سالمه و حدود دو سال پیش درگیر بیماری ورم معده و ورم بعد چند وقت ورم روده شدم الان هم حدود ۷-۸ ماه هست که رنگ مدفوعم از حالت قهوه ای معمول به رنگ قهوه ای روشن تا سبز و رنگ خردلی و در حال تغییر هستش اینکه نمیتونم تشخیص بدم که مدفوعم چرب هست یا نه یکم لیز ولی باز هم نمیتونم تشخیص بدم، دکتر رفتم آزمایش مدفوع و ادرار و آزمایش خون و آنزیم کبد دادم که دکتر گفت مشکلی نداره ولی بازم نگرانم که ممکنه از لوزالمعده باشه یا الکی حساس شدم؟؟
سلام داداش منم مشکل شما رو دارمعلت رو میدا کردین چی بود؟؟
ممنون میشم راهنمایی کنید و اینستان پیام بدین@vahid._shb
سلام خسته نباشید
بنده ۲۱ سالمه و دو ماهی هست که از مدفوع چسبنده و چرب و یک نواخت دارم رنج میبرم دارویی پیشنهاد میکنید؟
چون الان دو ماه هست که این مشکل را دارم و واقعا اذیت دارم میشم
مدفوع که به زور بیرون میاد و خیلی چرب و چسبناکه
مدتی است درد شکم در دو طرف داشتم و اخیرا شبها بیشتر زیر دنده سمت راستم درد کرده و کمی هم تهوع دارم دو سال پیش سابقه دو تا پولیپ روده هم داشتم ،نفخ شکم و رفلاکس معده هم زیاد دارم،به نظرتون باز هم علت دردهای شکم من به پولیپ روده مربوط میشه؟؟
سلام
ممکن عود پولیپ باشه
همچنین اگر محل درد سمت راست و بالای شکم هست بررسی از نظر کبد چرب و سنگ صفرا انجام شه
به فوق" تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام از مصرف دارو میشه؟
سلام
برخی داروها بله
سلام من از دو تا دارو برای کاهش وزن استفاده میکنم از کربوفایت و زوبوکس،دو بار هم تو مدفوعم قطرات چربی نارنجی رنگ دیدم علت از داروها میتونع باشه خطرناکه یا داروهارو قطع کنم؟
به عنوان مثال چه داروهایی؟
سلام خسته نباشید بنده ۱۸ سالمه و اینکه رفلاکس معده دارم و مدفوعم دو رنگه هستش و اینکه هم قهوه ای معمولیه و هم مدفوع براقم داخل دیده میشه… آقای دکتر میخواستم بپرسم بنده که رفلاکس معده دارم و اینکه درد روده ندارم _ مشکلی ندارم آیا باید نگران باشم یا خیر !؟ چون خیلی نگرانم کرده رفلاکس معده هم تقریبا درمان شده .. نگران مدفوعم شدم ی ذره آیا مشکلی هست !!؟؟
سلام
اگر اسهال و یبوست و درد و کاهش وزن ندارین موردی نیست